Алматы №1 (135) 2012



Pdf көрінісі
бет79/446
Дата10.10.2022
өлшемі4,15 Mb.
#42089
1   ...   75   76   77   78   79   80   81   82   ...   446
әйелге тән сұлулықты, 
нәзіктікті ерекшелесе; жолбарыстай дол-
дану, барыстай атылу, тұрымтадай алғыр 
деп 
ерге біткен қайтпас жігер мен мұқаусыз 
қайратты суреттеуде кеңінен қолданылады.
Мысалдарға ж‰гінсек: Қырдың қызыл т‰лкі-
сіндей құлпырып тұрған сұлу келіншек) Бұ-
рала басқан сайын бұлғындай бұраң белді қыз-
дың тар мықыны былқ-сылқ тербеле т‰сті. 
Жәнібек барыстай атылып, Қарабайды ат 
‰стінен жұлып алған. [3]
Қай ұлт болмасын, өзінің ұзақ дамуы та-
рихында эстетикалық ұғым т‰сініктеріне, ша-
руашылық кәсібіне, мінез –құлық, ырым – 
наным, сат-дәст‰р ерекшеліктеріне байла-
нысты с‰йкімді образдары, сөз символдары 
олады. Мәселен, г‰л - нәзіктіктің, к‰н – асқақ- 
тықтың, рухани нұрлылықтың, хор қызы-сұ-
лулықтың, аққу-сұлулықтың, әсемдіктің сим-
волы болып есептеледі. Мұндай образ сим-
волдар әсіресе қыздың, сұлу қыздың, жалпы 
әйелдің гендерлік бейнесін суреттегенде жар-
қырай т‰седі. Мысалы: «Қыз өңі бейне бір ұл-
біреген қырдың қызғалдағанына ұқсап кетті», 
«Таң г‰лі секілді әдемі қыз» «Жаннаттан 
шыққан хорлардай» т.б. теңеулерді келтіруге 
болады.
Әйел образының көркемдік әлемнің қыр-
тыс–қабаттары, ағыс -толқындары, құпия ас-
тарлы мейлінше мол. Әйел сұлулығының мың 
құбылған сан-салалы сыры қазақ ұғымындағы 
ең қасиетті нәрселерге теңеледі, ең «с‰йкім-
ді» нәрселермен салыстырылады.[4, 85] Мә-
селен, «жібектей ‰лбіреп тұрған ақ келіншек» 
«ақ ж‰зі ақықтың көркіндей» «әйелдің судан 
тұнық, с‰ттен ақ көңілі» тәріздес гендерлік 
теңеулер әйелге тән көріктілік, нәзіктік, жұм-
сақтық, жадыраңқылық қасиеттерді айшықта-
ған.
Ал ер адамның, жігіттің гендерлік тұлғасы 
батылдық қасиетпен, ерлік қимыл әрекетпен 
көріктеліп, табиғат құбылыстарының ішкі ди-
намикасымен астасып жатады. Табиғат құбы-
лыстары, жаратылыс суреттері, гендерлік тең-
деулерде жиі ұшырасады. Мұндай теңеулер-
дің қатарын арқадан соққан борандай, ала-
таудай айбат, теңіздің толқын шашқан се-
ліндей, асқар белдей ерлер, соққан желдей 
екпіндеу т.с.с толықтыра т
‰седі.
Гендерлік теңеулердің бірқатары жігіт-
тікке тән жастық албырттықты, алғырлық 
пен өткірлікті ерекшелеген. Айталық болат-
тай берік, қорғасын құйылғандай зіл-зәрлі, 
семсердей өткір т.б. Мысал келтірейік: Жам-
болат атына сай болаттай берік, құрыш 
білек, асқан шебер, талантты, ерж‰рек бо-
лып өсті. (қазақ ертегілері) Мынау қалың бер-
меген, ж‰зіктің көзінен өткендей, қылыштай 
жас жігіт, анау аққудың көгілдіріндей жел-
кілдеп өсіп келе жатқан б‰лдіршін қыз. (С.М)
Клим өсті, жетті, жігіт болды, Семсердей 
өткір, өжет, болат берен. (Жамбыл) келті-
рілген мысалдардан байқағанымыздай, жігіт-
тің қайрат –жігері, өжеттігі, өтімділігі, аталған 
заттардың беріктігімен, мықтылығымен, өт-
кірлігімен ассоциаланып, жігіттің гендерлік 
бейнесін к‰шейте көрсеткен. Көріктеу тәсіл-
дерін құбылтып қолданудан кейіпкерге тән 
гендерлік ерекшеліктер синтаксистік құры-
лымдағы теңеулер, метафоралық теңеулер, 




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   75   76   77   78   79   80   81   82   ...   446




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет