Халықаралық Ғылыми-тәжірибелік конференция международная научно-практическая конференция

322

ПРАКТИКА РАЗВИТИЯ КРИТИЧЕСКОГО МЫШЛЕНИЯ  

НА УРОКАХ ХИМИИ

Овчинникова О. А.

Назарбаев интеллектуальная школа 

химико-биологического направления г. Усть-Каменогорск

РЕСПУБЛИКА КАЗАХСТАН

Аңдатпа 

Мақалада химия пәнінде сыни ойлауды дамыту мәселесі қарастырылып, оның оқушылардың аналитикалық, 

сыни және креативті ойлау дағдыларын дамытудың бір түрі болып табылатындығы және әлемдік деңгейге сай 

құзыретті, бәсекеге қабілетті тұлга ретінде калыптасуына ықпалы зор екендігі айтылады.

Аннотация

В статье рассматривается проблема развития критического мышления на уроках химии, как один из спо-

собов развития у учеников аналитических, критических и креативный мыслительных способностей, что соот-

ветствует становлению компетентной, конкурентоспособной личности.

Abstract

The article is focused on the development of critical thinking at chemistry lessons as a way of students’ analytical and 

creative thinking development. They lead to the development of a competent and competative personality. 

Современному человеку необходимо соответствовать требованиями XXI века – быть компетент-

ной, конкурентоспособной на мировом уровне личностью. А потому всюду, в Соединенных Штатов 

Америки и Казахстане, в Лондоне и Сингапуре школьные учителя и университетские профессора 

стремятся привить своим ученикам способность мыслить критически.

Изучая на курсах «Развитие критического мышления через чтение и письмо» как одну из педа-

гогических технологий, мне, как учителю химии, сложно было адаптировать её к своему предмету. 

Но, я видела, как успешно она применяется коллегами на гуманитарных предметах, и какой дает 

результат.

Все изменилось после прохождения курсов по Программе повышения квалификации педагоги-

ческих работников Республики Казахстан, третьего (базового) уровня.

Для себя сделала вывод, что критическое мышление нужно рассматривать не как педагогическую 

технологию, а, наверно, тип мыслительного процесса.

И все-таки, что такое критическое мышление? 

Психолог Дайана Халперн рассматривает критическое мышление как использование когнитив-

ных техник или стратегий, которые увеличивают вероятность получения желаемого конечного ре-

зультата. Это определение характеризует мышление как нечто отличающееся контролируемостью, 

обоснованностью и целенаправленностью, — такой тип мышления, к которому прибегают при ре-

шении задач, формулировании выводов, вероятностной оценке и принятии решений. При этом ду-

мающий использует навыки, которые обоснованы и эффективны для конкретной ситуации и типа 

решаемой задачи [1]. Она дополнительно указывает, что для критического мышления характерно 

построение логических умозаключений, создание согласованных между собой логических моделей 

и принятие обоснованных решений, касающихся того, отклонить какое-либо суждение, согласиться 

с ним или временно отложить его рассмотрение. Все эти определения подразумевают психическую 

активность, которая должна быть направлена на решение конкретной когнитивной задачи.

На современном этапе это понятие оказывается очень актуальным для преподавания и обучения 

в казахстанских школах. Еще в 2004 году Александер поставил под сомнение традиционную модель 

обучения. По мнению исследователя, при таком обучении преобладают запоминание и понимание, 

что, безусловно, является важнейшими мыслительными операциями, проверяющимися на экзаме-

нах, и без которых невозможен учебный процесс. Но, как правило, мнение учащегося при этом не 

принимается во внимание, а, следовательно, критическим мыслителем он пока не является [2]. А 

критическое  мышление  происходит,  когда  новые,  уже  понятые  идеи  проверяются,  оцениваются, 

развиваются и применяются. 

Тони Рян утверждает, что критическое и креативное мышление это ключевые умения, которые 

могут преподаваться ученикам, используя 20 карточек «ключей мудреца» в контексте обучения. В 

своей статье в 1990 году, «Ключи Мудреца для детей» Т. Рян выделяет важность предоставления уче-

никам возможностей для развития своих аналитических, критических и креативных мыслительных 

323

способностей. Он настаивает, что качество обучения повышается при использовании таких мысли-

тельных способностей, поэтому это должно быть не желательным, а обязательным [3].

Как же, в таком случае, определить критическое мышление?

Предлагаемое Дэвидом Клустером определение состоит из пяти пунктов.

Во-первых, критическое мышление есть мышление самостоятельное. Когда занятие строится на 

принципах критического мышления, каждый формулирует свои идеи, оценки и убеждения неза-

висимо от остальных. Никто не может думать критически за нас, мы делаем это исключительно для 

самих себя. Следовательно, мышление может быть критическим только тогда, когда оно носит инди-

видуальный характер. Ученики должны иметь достаточно свободы, чтобы думать собственной голо-

вой и самостоятельно решать даже самые сложные вопросы [4].

При всех достоинствах стратегий для развития критического мышления в качестве примера хочу 

остановиться на «Ключах мышления» Тони Ряна.

На уроке объяснения нового материала по теме «Альдегиды» мною был применен один из клю-

чей «Что если?». Учащимся были даны наборы шаростержневых моделей и молекулярная формула 

вещества, и задан вопрос: что особенного в строение вещества Вы будете наблюдать, если для со-

ставления модели молекулы используется только определенный набор модели? Каждому ученику 

пришлось  самому  предлагать  свою  формулу  вещества.  Им  пришлось  обретать  новые  навыки:  са-

мостоятельно составлять молекулу  вещества  и  формировать  о  ней  собственное  мнение,  а  не  при-

нимать  готовую  информацию  о  строении  от  учителя.  Критическое  мышление  –  это  не  обязано 

быть  совершенно  оригинальным:  мы  вправе  принять  идею  или  убеждение  другого  человека  как 

свои собственные. Критически мыслящий человек не так уж редко разделяет чью-то точку зрения. 

Когда ученики обсудили свои предположения в группе, оказалось, что их мнение иногда совпадало 

с мнением других участников группы. Но главное – каждый при этом сам решал, что ему думать. 

Самостоятельность, таким образом, есть первая и, возможно, важнейшая характеристика критиче-

ского мышления.

Во-вторых, информация является отправным, а отнюдь не конечным пунктом критического мыш-

ления. Знание создает мотивировку, без которой человек не может мыслить критически [4]. На ос-

нове знаний о строение органических веществ мои ученики получили два разных по строению ве-

щества, что вызвало у них много вопросов и эмоций. «Как такое может быть? Ведь у каждой группы 

были одинаковые наборы моделей?» – вопросы, которые хором задавали ученики. Совместно мы 

восстанавливали остов знаний, постепенно углубляясь в фактический материал, шли от старого – к 

новому, иначе пользы от их критических умений будет немного. В своей познавательной деятельно-

сти ученики подвергают каждый новый факт критическому обдумыванию. Именно благодаря кри-

тическому мышлению традиционный процесс познания обретает индивидуальность и становится 

осмысленным, непрерывным и продуктивным.

В-третьих, критическое мышление начинается с постановки вопросов и уяснения проблем, кото-

рые нужно решить.

Американский философ и педагог Джон Дьюи считает, что критическое мышление возникает 

тогда, когда ученики начинают заниматься конкретной проблемой. «Главный вопрос, который дол-

жен быть задан по поводу ситуации или явления, взятого за отправную точку процесса обучения, 

есть вопрос о том, какого рода проблемы это явление порождает». По мнению Дьюи, фокусирова-

ние на проблемах стимулирует природную любознательность учеников и побуждает их к крити-

ческому мышлению. «Только сражаясь с конкретной проблемой, отыскивая собственный выход из 

сложной ситуации, ученик действительно думает». «Думать критически означает проявлять любоз-

нательность и использовать исследовательские методы: ставить перед собой вопросы и осуществлять 

планомерный поиск ответов» [2]. Решая проблему, образования веществ разного строения, ученики 

самостоятельно пришли к выводу, что они получили изомеры.

Из этого следует, что при подготовке к занятиям учитель должен определить круг стоящих перед 

учениками проблем, а в дальнейшем, когда ученики будут к этому готовы, помочь им сформулиро-

вать эти проблемы самостоятельно. Благодаря критическому мышлению учение из рутинной «шко-

лярской» работы превращается в целенаправленную, содержательную деятельность, в ходе которой 

ученики проделывают реальную интеллектуальную работу и приходят к решению реальных жиз-

ненных проблем. Собирая данные, анализируя тексты, сопоставляя альтернативные точки зрения и 

используя возможности коллективного обсуждения, они ищут и находят ответы на волнующие их 

вопросы.

В-четвертых, критическое мышление стремится к убедительной аргументации. Критически мыс-

лящий человек находит собственное решение проблемы и подкрепляет это решение разумными, 

обоснованными доводами.

В ходе работы учащиеся осознали, что возможны иные решения той же проблемы, и постарались 

доказать, что выбранное ими решение логичнее и рациональнее прочих.

324

В-пятых, критическое мышление есть мышление социальное. Всякая мысль проверяется и отта-

чивается, когда ею делятся с другими. Когда мы спорим, читаем, обсуждаем, возражаем и обмени-

ваемся мнениями с другими людьми, мы уточняем и углубляем свою собственную позицию [4]. Это 

подтвердилось на моих уроках. Хорошо срабатывает установленное в классе правило, в соответствии 

с которым каждому ученику необходимо высказать, по меньшей мере, по одной версии или одному 

предположению. Это позволяет учащимся свободно и открыто думать по поводу какой-либо темы, 

стимулирует появление новых идей. По окончании работы каждая группа афиширует свой продукт: 

обосновывают свой результат, выслушивают версии других, отмечают сходства и различия, углубля-

ют собственную версию.

Конечно, мой опыт применения «Ключей мудреца» не ограничивается лишь ключом «Что если?». 

На одном уроке возможно применение трех, четырех ключей. 

Как правило, педагоги, работающие в русле критического мышления, всегда стараются исполь-

зовать на своих занятиях всевозможные виды парной и групповой работы, включая проведение де-

батов  и  дискуссий.  Любой  критический  мыслитель  работает  в  неком  сообществе  и  решает  более 

широкие задачи, нежели только конструирование собственной личности [4]. Поэтому учителя, ра-

ботающие в русле критического мышления, уделяют большое внимание выработке качеств, необхо-

димых для продуктивного обмена мнениями: терпимости, умению слушать других, ответственности 

за собственную точку зрения.

Таким образом, педагогам удается значительно приблизить учебный процесс к реальной жизни, 

протекающей за стенами классной комнаты. Любая педагогическая деятельность в итоге направлена 

на построение идеального общества, и в этом смысле даже один школьный класс, обученный осно-

вам критического мышления, есть шаг к достижению больших целей.

Обучение критическому мышлению – нелёгкая задача. Но с практикой в школе, постоянной реф-

лексией собственных действий приходит понимание, что осознанное использование предложенных 

программой новых подходов в обучении и преподавании, выводит на новый уровень и учителя, и его 

учеников. Самым простым тому подтверждением являются отзывы моих учеников: «Отличный урок! 

Не заметил, как он пролетел!», «Давайте всегда работать с «Ключами», это так здорово!», «Спасибо за 

интересный урок! У нас такого никогда не было!».

Моё  стремление  перейти  от  традиционного  обучения  «по  программе»,  к  педагогике  прогрес-

сивной, удовлетворяющей потребностям моих учеников и моего общества подтвердила Программа 

курсов повышения квалификации педагогических работников Республики Казахстан, третьего (ба-

зового) уровня и, на сегодняшний день ограничивается лишь проблемой внедрения критического 

мышления в ежедневную практику. Поэтому я всегда ищу новые пути для проведения нестандартных 

уроков. Обучение критическому мышлению – это лишь часть многогранной работы преподавателя.

Использованная литература

1. Халперн Д. Психология критического мышления.— СПб.: Питер, 2000.— 512c.

2. Руководство для учителя. Программа курсов повышения квалификации педагогических работни-

ков  Республики  Казахстан,  Третий  (базовый)  уровень./  Центр  педагогического  мастерства  АОО 

«НИШ» и факультет образования университета Кембридж, www.cpm.kz -2012. 

3. Thinkers keys http://ryansthinkerskeys.wikispaces.com/Classroom+use+and+ICT+support   (17.10.2012г)

4. Клустер Д. Что такое критическое мышление? // Русский язык.- 2002.-№29.

325

ӨЗГЕТІЛДІ ОРТАДА МЕМЛЕКЕТТІК ТІЛДІ ОҚЫТУДЫҢ ЖОЛДАРЫ

Ожанова З.

Назарбаев Зияткерлік мектебі

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ

Аңдатпа

Қазақстан  Республикасының  Президенті  Н.  Ә.  Назарбаевтың  «Үштұғырлы  тіл»  саясаты  негізінде  кезең-

кезеңмен  іске  асырылуға  тиіс  мәдени  жоба  шеңберіндегі  жұмыс  түрлерінің  маңыздысы-  мектепте  қазақ 

тілі,  орыс  тілі  және  ағылшын  тілдерінің  сапалы  оқытылуы.  Бұл  нұсқаулық  үлгісіндегі  еңбек  тілді  үйретуші 

мұғалімдерге  бүгінгі  ұрпақтың  «мемлекеттік  тілді  дамытамыз,  орыс  тілін  қолдаймыз  және  ағылшын  тілін 

үйренеміз»  ұранымен  тілдік  ортада  маңызды  қадам  жасауын  жетелеуге  көмегін  тигізетін  әдістемелік  құрал 

болып табылады. 

Аннотация

В соответствии с внедрением в общество политики Президента Н. А. Назарбаева по трехъязычию в Республике 

Казахстан в образовательных учреждениях ведется работа, главным направлением которой является качествен-

ное преподавание в школах казахского, русского и английского языков. Данная статья рекомендована учителям, 

кредо которых: «знаем государственный язык, поддерживаем русский, учимся английскому языку».

Abstract

In accordance with by President of In accordance with the implementation of the trilinguility program of the President 

Nursultan Nazarbayev in the Republic of Kazakhstan to society namely to the educational institutions, the main focus of 

which is Kazakh, Russian and English languages teaching in schools. This methodical book is recommended to teachers, where 

the slogan is «we know the state language, speak Russian, learn English.»

Қазіргі таңда білім берудің негізгі талаптарының бірі – білімді үздіксіз жетілдіру және оқыту үрдісін 

интенсивтендіру болып табылады. Атаулы үрдіс білімі терең, мәдениетті, зиялы азамат тәрбиелеудің 

сапасын арттыруда атқарылып жатқан істер екені даусыз. Бүгінгі заман талабы болашақ ұрпақтың 

ой-өрісінің шыңдалуына, жеке тұлға ретінде құзыреттіліктерін қалыптастыруға назар аударуда. 

Оқушы  зердесіне  қалыптастыратын  құзіреттіліктің  бірі  –  тіл.  Бүгінде  өзгетілді  аудитория-

да  мемлекеттік  тіл  –  қазақ  тілін  оқытудың  өзіндік  ерекшелігі  айқындалған.  Сондықтан  оқытудың 

әдісі  мен  оған  қойылатын  талаптар  тұрғысында  осы  жағдай  ескеріліп,  мұғалім  үшін  қазақ  тілін 

үйретуде сабақтың әдістемелік сапасы алғы шарттардың бірі болып табылуы тиіс. Мұғалімнің сабақ 

жүргізу  әдістемесі  оны  дұрыс  құрудан  басталуы  керек.  Сабақ  үрдісін  құрудағы  маңызды  қадам- 

оқу мақсаттарына бағытталған белсенді оқыту әдістері мен оны жүзеге асыруда қолданатын тиімді 

тәсілдер болмақ. Оқу мақсатына құрылған сабақ үрдісіндегі оқыту әдісі оқу-тәрбие жұмыстарының 

алдында тұрған міндеттерді дұрыс орындаудағы мұғалім мен оқушылардың бірлесіп жұмыс істеу 

үшін  қолданатын  тәсілдерден  тұрады.  Сабақтың  дидактикалық  кезеңдеріндегі  мақсаттарға  жету 

үшін  де  мұғалім  істелетін  жұмыстарды  оқыту  әдіс-тәсілдері  арқылы  төмендегідей  реттік  жүйеге 

келтіруі тиіс: 

Оқыту әдістері арқылы танымға қызығушылық туғызу ізденуге құлшыныс жасату жаңа білімді 

өзбетінше түсіну оқушының ақыл-ойын дамыту. Осы орайда мұғалім, тіл жанашыры Ф. Оразбаеваның 

басқа  ұлт  өкілдеріне  қазақ  тілін  оқыту  барысында  қолданылатын  өзіндік  принциптері  арқылы 

ажыратқан қатысымдық әдісті ескеру керек. Олар:

1. Тіке байланыс;

2. Адамның жеке қабілетін ескеру;

3. Сөйлесуге үйретуде жүргізілетін жұмыстардың түрлерін айқындау;

4. Сатылап даму;

5. Динамикалық өзгеру;

6. Өзектілік.

Автордың  пайымдауынша,  «Қатысымдық  әдісті  пайдаланудың  тиімді  жолы  –  оның  тіке 

байланысқа  негізделіп,  адаммен  адамның  тікелей  қарым-қатынасы  арқылы  тілді  үйретуді  жүзеге 

асыруында. Тілді оқытуда үйренуші мен үйретушінің арасында бір-бірімен көзбе-көз кездесу, ау-

ызба-ауыз тілдесу, яғни, тікелей қатынас болмаса, сөйлесім әрекеті іске аспайтынын мойындау ке-

рек. Тілді үйретуге байланысты қандай бағыт-бағдарды таңдап алу керек, оған қатысты орындала-

тын жұмыстар мен тапсырмалар қандай, оны іске асыруда бұл жұмыс түрлерінің алатын орны мен 

қызметі қандай дегенді анықтап белгілемей, алға қойған мақсатқа жету мүмкін емес» [1]. 

326

Ғалым  пікірін  негізге  ала  отырып,  білім  мақсаты  грамматикалық  ережелер  мен  анықтамалар 

жүйесі арқылы сөз үйрету техникасы негізінде оқушыларды қазақша дұрыс сөйлей білуге үйрету 

болғандықтан, қазақ тілі сабағының ұйымдастырылуы төмендегі талаптарға сәйкестендірілгені жөн:

1. Сабақтың құрылымы тартымды, мақсаты айқын және толық мәнді болуы;

2. Сабақта қазақ халқының әдебиеті мен мәдениеті, ғылым мен өнері, әдет-ғұрпы, салт-санасы 

тарихпен және бүгінгі уақытпен байланыстырыла насихатталуы;

3. Оқушының қазақ тілін меңгеру барысында ұлттық дүниетанымы кеңейіп, халықтың құнды 

рухани  байлықтарын  танып  білу  арқылы  танымдық  құзыреттілігін  қалытастырудың  іске 

асырылуы;

4. Әр сабақта оқушы таным арқылы ақиқатқа жету, бұрын таныс емес шешімдерді іздеу, өзіне 

тың жаңалық ашу және соның нәтижесінде ғана оны практикалық өмірде пайдалануға жол 

аша білуі;

5. Оқушылардың қазақ тіліндегі сөздік қорын байытуда оқытудың ең тиімді әдіс-тәсілдері са-

рапталып, ерекше талғаммен қолданылуы керек.

Мұғалім  қазақ  тілі  сабағын  жоспарлағанда  оқушының  төрт  тілдік  құзыреттілік  дағдысын 

жетілдіруді үйлесім мен жүйе логикасында қарастырғаны жөн. Оған оқыту үрдісіндегі Нурпеисова 

және Нурпеисовамүмкіндіктері тірек бола алады.

Кесте 1

Білім беру әрекетінде

Үйрету әрекетінде

Тәрбиелеу әрекетінде

Дамыту әрекетінде

Білім мазмұнының 

оқушының жас 

ерекшелігіне қарай 

ғылыми-теориялық 

жағынан қарастырылуы.

Оқушы білімінің 

практикада қолдану 

қарқыны мен мүмкіндік 

деңгейінің көрінісі.

Оқушының жоғары 

мәдениеттілік пен сана-

лы тәрбиелік деңгейінің 

іс-әрекеттегі көрінісі.

 Логикалық ой-

лауды дамытуға 

құрылған мақсатты 

тапсырмалардың орын-

далуы көрінісі және 

соңғы нәтижедегі кері 

байланыс.

Осы ретте педагогикалық тәсіл – оқыту әдісінің элементі болғандықтан, әр сабақтағы оқу матери-

алын меңгертуде оның тиімділігі мен маңыздылығын үнемі ескеруіміз қажет. Оқыту әдіс-тәсілдері 

арқылы  ғана  мұғалім  білім  беруде  ұйымдастыру,  ынталандыру,  оқыту,  тәрбиелеу,  дамыту 

әрекеттерін жүзеге асырады. Мұғалімнің талғап алған оқыту әдісінің ойдағыдай жүзеге асуы оқыту 

тәсілдерінің еншісінде болғандықтан, тиімді тәсілді қолдану керектігі тағы да қайталанып айтылады.

Өзгетілді  бастауыш  сынып  оқушыларына  қазақ  тілін  үйретуде  қазақ  тілі  пәні  мұғалімі  мен 

жоғары сынып оқушылары қатар әрекет етсе, оның әсері қаншалықты нәтижелі болмақ? Осы мәселе 

бойынша жүргізген зерттеу жұмысымнан төмендегідей қорытындыға келдік:

«Тілді  үйренудегі  нәтижелілікке  алып  келер  екі  қажеттілік  бар:  қарым-  қатынас  және  оның 

құралы – ойын. Кіші жастағы балалардың ақыл-ойына, қабілеттерінің дамуына жетудің бірден-бір 

жолы – өзара тілдік қарым-қатынас. Әр баланың табиғи қабілетін ескере отырып, балаға көмекші әрі 

сүйемелдеуші болып, әрдайым жанында достық қарым-қатынаста болсақ, қандай да бір істе нәтижеге 

жетуге еркін жол ашылады. Бастауыш сынып оқушылары үшін қарым- қатынас жасасудың басты 

құралы- ойын. Бастауыш сынып оқушылары қашанда жаңаға, жарқырауыққа, қызыққа, жұмбаққа 

құмар. Сондықтан олармен ойналатын ойындар осы талаптарға бағынуы тиіс. Осы мақсатта мұғалім 

қазақтілді жоғары сынып оқушыларының көмегімен жаңа ойындар топтамасын құрастырып, олар 

сабақтан  тыс  уақытта,  үзілістегі  демалыста,  бастауыш  сынып  оқушыларымен  ойын  түрінде  қазақ 

тілін қажетсінетін мақсатты қарым-қатынас жасасса, онда бұл үрдіс өзгетілді балаларға қазақ тілін 

үйретудің тиiмдi жолдарының біріне айналып, қоғамдық маңызы бар үлкен мәселенің шешілуіне 

пайдасы тиеді». Мақсатты ойындар мына талаптарға сәйкестендірілуі тиіс:

1.  Әр  ойынның  тәрбиелік,  білімділік,  дамытушылық  маңызын  алдын-ала  жете  түсініп,  оның 

балаларға қандай нәтиже беретіндігін анықтау.

2. Ойын жүргізетін орынның мүмкіндігі, ойын жабдықтарының эстетикалық талаптарға сай бо-

луы, алдын- ала әзірлеу.

3. Ойын шартының сыныптағы оқушылардың жас және психо- физиологиялық ерекшеліктеріне, 

білім деңгейлеріне, сөздік қорына сәйкес келуі.

4. Ойын кезіндегі қозғалыс, техникалық қауіпсіздіктің қамтамасыз етілуі. 

5. Ойынның немесе ойын элементтерінің оқушылардың ынтасын тудырып, қазақ тіліне деген 

қызығушылығын арттыруға бағытталуы.

Яғни,  қазақ  тілін  тез  үйренуге  ықпал  етерліктей  ойын  құрастыру  және  оны  мазмұнына  қарай 

іріктеу кезінде төмендегідей принциптерді ескерген дұрыс:

327

1. Ойын түрінің жас ерекшелігіне сай болуы;

2. Ойын мазмұнының қызықтылығы;

3. Ойынның әртүрлілігі;

Мұғалім  үшін  қашанда  индикатор  –  оқушыға  беретін  тапсырмалар  –  жан-жақты  дәлелдейтін, 

түсіндіретін,  пікірмен  келісетін,  келіспейтін,  ұсыныс  енгізетін,  сын  көзбен  қарайтын,  бір  сөзбен 

айтқанда, баланы сан қайтара ойландыратын жұмыстар болуы керек. Өйткені тапсырма әр қырынан 

қарастырылып, еріксіз қайта-қайта оралуға бағытталса ғана білім мазмұны оқушы санасына сіңісті 

болары хақ. 

Бүгінгі таңдағы тіл үйретуші әрбір шығармашыл ұстаз үшін оқу және жазу арқылы сын тұрғысынан 

ойлау  әдісінің  стратегиялары  құнды  әрі  бағалы  болмақ.  Бұл  стратегиялар  оқушылардың  білімге 

қызығушылығын арттыра отырып, ұстаздың алдына қойған мақсатына жетуіне жол нұсқайды. Сын 

тұрғысынан ойлауға құрылған сабақта мұғалімнің «сұрақ қою», «ой шақыру», «білім көпірі», «бес 

жолды  өлең»,  «еркін  жазу»,  «білемін»,  «үйренгім  келеді»,  «білгім  келеді»,  «Венн  диаграммасы», 

«пікірталас», «болжау», «автор орындығы», «топтастыру» сынды стратегияларды орынды қолдануы 

оқушылардың іскерлік мотивациясын оятып, білімге ынталандырады. Сонымен қатар бұл стратеги-

ялар оқушының қөзқарасын, түсінігін дамытып, өз бетінше әрекет етуге, ізденуге құлшындырады. 

Мұндай  нәтижелерге  жетуге  жүйелі  жүргізілген  төмендегі  әдіс-тәсілдердің  ықпал  етері  анық. 

Ұсынылып отырған әдіс-тәсілдер оқушылардың шығармашылық жұмыстармен айналысуына жол 

ашты. Олардың сипаттамасы төмендегідей:

Кесте 2

№

Тәсілдер

Мақсаты

Нәтиже

1

Психологиялық 

жаттығулар

Стресс түсіру, жағымды көңіл-күй 

тудыру, сабаққа ынталандыру.

Жағымсыз көңіл-күйді кетіріп, 

осы сабаққа жағымды көңіл-күй 

туғызады.

2

Модельдеу

(жоба, эскиз)

Оқушы қиялын,жеке бас 

ерекшеліктерін(ынтасы,қызы-

ғушылығы, қабілеті, іскерлігі, таны-

мын) дамыту

Ой ұшқырлығы, модель жасау, 

іскер-лігі, ойды бейнелі әрі көркем 

тәсілмен беру 

шеберлігі артады

3

Топтастыру

(ассоциация)

Ойды жинақтап, ортақ қорытынды 

жасауға ықпал ету

Еркін ойлауға дағдыланады

4

Венн 

диаграммасы

Білімді еске түсіру, салыстыру, 

ортақ белгісін, айырмашылығын 

анықтау

Білім қортындылана- 

ды, ортақ шешім, көзқарас 

анықталады

5

Раундробин

Ауызша сөйлеуді жетілдіру, сөздік 

қорын молайту

Сөз, сөз тіркесі, сөйлем құрау, сұрақ 

қойып, жауап беруге үйренеді

6

Эссе

Ойын, алған әсерін жинақтап, өз 

көзқарасын білдіру

Өй-өрісі дамиды, аз сөзге көп 

мағына сыйғызу шеберлігі, жазба 

тіл сауаттылы-ғы артады.

7

Джигсо

Өз қызығушылығы, мақсатта-

ры бойынша топтаса жұмыс істеу

Шағын ұжым құры-лып, 

жетекшінің ұйымдастырушылық 

қабілеті дамиды.

8

Деңгейлік тапсыр-

ма беру

Оқушының ой-өрісін кеңейту, 

сабақ барысында бірнеше деңгейде 

жұмыс жасау

Оқушының темпі, даму динамика-

сы, ынтасы, ойлауы, есте сақтауы 

артып, оқу сапасы көтеріледі

9

Бақылау жұмысы, 

тест

Білімін,танымын,өзіндік ізденісін 

бақылау,білім деңгейін бағалау

Оқушының жалпы таным үрдісі 

пайымдалынады,

рейтинг нәтижесі айқындалады

10

Өзін-өзі бағалау

Өзінің білім деңгейін сезіну, өзіне 

сын көзбен қарай білу

Мақсаты айқындала-ды,білімі 

сараланады

Елбасының «Біз білім беруді жаңғыртуды одан әрі жалғастыруға тиіспіз» деген сөздері мұғалімге 

білім беру саласында, оқыту үрдісінде оқытудың тиімді жолдарын табу мен дамыту сияқты маңызды 

құрамдас бөліктеріне талғампаздықпен қарауды, «өмір бойы білім алу» үрдісіне дайын және өмір 

328

бойы  білім  алуға  қабілетті  маман  болуды  көздейді.  Сондықтан  бүгінгі  қоғамдағы  еліміздің  әрбір 

мұғалімінің ұстанымы: білім беру ісіне – жаңа мазмұн мен сапа қажет. 

Отандық  білім  беру  жүйесін  жаңғыртуда  Елбасының  Жолдауында  көрсетілгендей,  ұлты  басқа 

шәкірттерге  мемлекеттік  тілді  меңгертумен  қатар  Отанының  ұлылығын  сезініп,  оның  алдындағы 

жауапкершілігін ұғынатын отансүйгіш саналы ұрпақ тәрбиелеу болмақ. Ендеше, ел азаматтарының 

білім  деңгейін,  ұлттың  бәсекеге  қабілеттілігін  анықтайтын  басты  өлшем  әр  қоғамда  сапалы  білім 

мазмұнымен бағаланатынын ұмытпайық. 

жүктеу/скачать 4,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: