Халықаралық Ғылыми-тәжірибелік конференцияның ЕҢбектері

12 
 
ізгілендіруде  мҧғалімдерге,  олардың  кәсіптік  сапаларына,  білімділігі,  ғылыми-зерттеу  жҧмыстарын 
жҥргізуге қабілеттілігі, мәдениеті, парасаттылығы, т.б. қасиеттеріне байланысты екендігін, мҧғалімдік 
мамандықтың  жан-жақты  білімді,  шынайы  сезімтал  болуды,  шәкірттеріне  шексіз  сҥйіспеншілікті 
беруді  талап  ететінін,  еңбегінің  нәтижесі  әр  кҥн  сайын  балаларға  қуаныш  әкелгенде  ғана  жемісті 
болатынын  ҧғындыру.Бҥгінгі  таңда  ғасырлар  қойнауында  жатқан  ҧлттық  тәрбиенің  озық  әрі  ӛнегелі 
дәстҥрлерін,  асыл  қасиеттерін  оқушылардың  бойында  қалыптастыру,  этнопедагогика  материалдарын 
ҧтымды пайдалану – аса маңызды міндеттердің бірі. ХХІ ғасыр – қатаң бәсеке ғасыры. Еліміздің білім 
беру  жҥйесі  әлемдік  білім  беру  кеңістігіне  бағыт  алуда.  Бҥгінгі  кҥні  қазақ  халқының  ҧлттық 
мәдениетінің қайта ӛркендеу жағдайында жеткіншек ҧрпақты ҧлттық дәстҥрлерде тәрбиелеудің заңды 
объективті  қажеттігі  туды.  Қай  заманда  болсын  жас  ҧрпақтың  ӛнеге  тҧтар  ӛзіндік  ҧлттық  тәлім-
тәрбиесі  болатындығы  белгілі.  Егеменді  Қазақстан  Республикасының  болашақ  ҧрпақтарының  сана-
сезімін,  ҧлттық  психологиясын,  оның  ерте  замандағы  ата-бабалар  салт-дәстҥрімен  сабақтастыра 
тәрбиелеу қазіргі кҥннің ең ӛзекті мәселесі екендігін ӛмірдің ӛзі кӛрсетіп отыр. 
  Қазақстан  Республикасының  «Білім  туралы»  заңында  «Білім  беру  жҥйесінің  басты  міндеті  – 
ҧлттық  және  жалпы  адамзаттық  қҧндылықтармен  практика  жетістіктері  негізінде  жеке  адамды 
қалыптастыруға  және  кәсіби  шыңдауға  бағытталған  білім  алу  ҥшін  қажетті  жағдайлар  жасау;… 
оқытудың  жаңа  технологияларын  енгізу,  білім  беруді  ақпараттандыру,  халықаралық  ғаламдық 
коммуникациялық  желілерге  шығу»  делінген.  Қазіргі  мектеп  жағдайындағы  білім  берудің  ҧлттық 
моделіне  оқыту  мен  тәрбие  берудің  соңғы  әдіс-тәсілдерін,  инновациялық  технологияны  игерген, 
психологиялық, педагогикалық жҧмыста қалыптасқан, ескі сҥрлеуден тез арада арылуға қабілетті және 
нақты  тәжірибелік  іс-әрекет  ҥстінде  ӛзіндік  даңғыл  жолын  салуға  икемді,  шығармашылық 
педагогикалық зерттеуші болуды талап етеді. Қазіргі заман ағымына байланысты оқушылардың білімге 
қызығуын  арттыру  ҥшін  мҧғалімдерге  жаңа  талаптар  қойылуда.  Сол  себепті  оқытудың  әр  тҥрлі 
технологиялары  жасалып,  мектеп  тәжірибесіне  енгізілуде.  Жан-жақты  ізденістің  нәтижесінде  білім 
беру саласында жаңа педагогикалық технологиялардың саны да, сапасы да ӛсіп келеді. Технология  – 
белгілі  бір  істегі  адамның  әдісі,  шеберлігі.  Осы  шеберлік  арқылы  мҧғалімнің  ӛз  сабағын  оқушыға 
жоғары  сатыда  жеткізуіне  мҥмкіндік  береді.   Мҧғалім  ҥнемі  шығармашылықпен,  ізденіспен  жҧмыс 
жасап  отырса  жаңашылдыққа  жақын  болғаны.  Ӛзгелердің  ҥлгісін  ӛз  ісінде  пайдалана  білсе,  оған 
ӛзіндік қолтаңбасын қосып отырса – оқушы тәрбиелеу мен білім берудегі жетістігі сол болмақ. Қазіргі 
педагогикалық  әдебиеттерден  50-ден  астам  оқыту  технологиялары  қолданысқа  енгізілгені  белгілі 
болып  отыр.  Қазақстан  ӛз  тәуелсіздігін  алып,  жаңаша  қҧрылымы  бар  демократиялық  қоғам  қҧруға 
кіріскеніне біршама уақыт ӛтті. Еліміздің болашағын жасайтын жастар білімімен қатар шығармашылық 
қасиеті жоғары, ӛзіндік кӛзқарасы бар, елге тҧлға болатын азаматтар болуы керек. Ал ол азаматтарды 
оқытып,  тәрбиелеп  шығаратын  негізгі  орта  –  мектеп.  Сондықтан  қазіргі  мектеп  ішінара  қайта 
қҧруларға  жол  беріп,  кӛп  істерде  оң  ӛзгерістерге қол  жеткізуде.  Тарих  пәні  мҧғалімдерінің  міндеті  – 
мәдениетті  тҥрде  білімді,  іскер,  жеке  тҧлғаны  дамыту,  ҧлтымыздың  рухын  кӛтеру,  осы  мақсатқа 
жететіндей тиімді жол іздеу. 
  Елбасы  Н.Ә.Назарбаевтың  2030  жылға  дейінгі  бағдарламасын  іске  асыруға  белсене 
қатысатындар,  кең  байтақ  Қазақстанның  байлығына  ие  болатындар,  сол  байлықты  ӛз  иелігіне 
жҧмсайтындар,  сӛз  жоқ,  қазіргі  мектеп  қабырғасында  жҥрген  біздің  оқушыларымыз  екеніне  ешкім 
кҥмән  келтіре  алмайды.  Менің  де  мҧғалім  ретінде  алдыма  қойған  мақсатым  –  оқушыларға  ҧлттық 
педагогикалық  тәрбие  мен  білім  берумен  қатар  олардың  шығармашылық  қабілеттерін  арттыру.  Сол 
себепті  сабақты  идеялық  жағынан  ғылыми  негізде,  ӛмірмен  байланысты  ҧйымдастыру  оқушының 
қызығуын,  білім  қҧмарлығын  таныту,  әр  сабақта  оқушыларды  ойлануға,  ӛздігінен  ізденіс  жасауға 
баулып, ойын ауызша, жазбаша жинақтап баяндай білуге, мәдениетті  сӛйлеуге ҥйрету арқылы ҧлттық 
әдет-ғҧрыпты бойына сіңіруге дағдыландыру – әрбір ҧстаздың абыройлы борышы. Бҧл ретте ӛзім сабақ 
беретін  тарих  сабағымда  оқытудың  кӛптеген  әдістерінен  қҧралған  интерактивті  оқыту 
технологиясының тиімді әдістерін қолданамын. 
Интерактивті оқыту әдістері тҧлғааралық қарым – қатынасқа негізделе 
отырып, ―жеке 
тҧлғаны 
дамытуға 
бағытталатын‖ қазіргі 
білім 
беру 
парадигмасын 
қанағаттандырады.  Сонымен  бірге,  сапалы  білім  алудың  алғышарттары  болып  табылатын  таным 
белсенділігі мен ізденіс дербестігін қалыптастырып қана қоймай, ары қарай дамытады. 
 
 
 
 
 
 
 

13 
 
          ӘОЖ 37.013  
 
ОҚЫТУ - БІЛІМГЕРЛЕРДІҢ ОЙЛАУ ІС-ӘРЕКЕТТЕРІН БАСҚАРУ 
 
Адырбекова Г.Т., Кемелбекова Г.Ә. 
М.Әуезов атындағы ОҚМУ, Шымкент, Қазақстан  
 
Резюме 
В статье рассматриваются этапы системного направления образования и создания единого пути 
управления технологий обучения. 
 
Summary 
The stages of system direction of education and formation of uniform way of education technology directions are 
considered in the article. 
 
Мақалада ой әрекетінің кезеңдеп қалыптасу педагогика-психологиялық теориясын басшылыққа 
ала отырып, білімді меңгерудің тәсілі қарастырылады.  
Кезкелген жҥйеге сырттай әсер ету арқылы алдын ала қойылған мақсатқа жетуді – басқару деп 
тануға  болады.  Онда,  оқыту  -  талпыныс  және  білімгердің  сырттай  және  іштей  белсенділігін  басқару 
нәтижесінде  оларда  білім,  білік  және  дағдының  қалыптастыру  ҥрдісі  болып  табылады.  Бҧл  сыртқы 
материалдық  әрекет  нәтижесінде  олардың  ретті  ӛзгерісі  мен  қысқартулары  іштей  қалыптасып 
отыратынына  және  ойда  жҥзеге  асатын  нақты  әрекет  адамдардың  қоршаған  ортаны  тануына  және 
бағдарлауында  орын  алатынын  кӛрсетеді.  Білімді  меңгерудің  ең  тиімді  тәсілі,  осы  білімге  сәйкес 
жасалынатын іс-әрекет. 
Дегенмен, оқыту ҥдерісінде оқытушы мен білімгердің іс-әрекеттері сипатына сәйкес келетін нені 
басшылыққа  алу  керек  –  екенін  білу  қажет.  Мҧнда  біз  «ой  әрекетінің  кезеңдеп  қалыптасуы»  атты 
фундаменталды  педагогикалық  психология  теориясын  басшылыққа  аламыз.  Бҧл  теория  орындалатын 
әрекеттерді  қалыптастырушы  процестер  мен  олардың  шарттары,  олар  негізінде  –  объектілер  туралы 
ҧғым  қалыптастырушы  ілім  болып  табылады.  Сыртқы  әрекеттің  ішкі  практикалық  әрекетке  ауысуы, 
олардың барлық кезеңдері арқылы кең кӛлемдегі ой әрекеті ҥдерісін қалыптастырады. 
Сонымен,  оқыту  –  білімгердің  ойлау  іс-әрекетін  басқару  екен.  Біріншіден,  ойлау  операциясы 
білімгер миында ҧғымдардың  тууы  мен  таным  қҧрылымы. Бҧл жерде  педагог  ойлауға  мәжбҥр  ететін 
ситуация  ғана  жасай  алады.  Сондықтанда,  оқыту  –  білімгерлердің  ойлау  іс-әрекеттерін  басқару  ғана 
деген тҧжырым дҧрыс болады. Екіншіден, адам ҥшін қандайда болмасын заттың мәні болуы тиіс. Егер 
ол болмаған жағдайда зат туралы ешқандай пікірде болмаған болар еді. Сондықтан, мән - ӛте кҥрделі 
қҧбылыс.  Зат  мәні  -  адамда  әртҥрлі  болып  бейнеленеді:  практикалық,  әлеуметтік,  қоғамдық, 
аналитикалық т.с.с. Сондықтан, зат мәнінің бейнелену формасын – ұғым деп қабылдау керек. 
Ҧғымдарды  қалыптастырудың  жолы  –  оқыту,  мҧнда  жетекші  рӛлді  оның  әдістемесі  емес, 
мазмҧны алады. Ол -  білім болып табылады. Білім – ҧғымдар жҥйесі. Кез келген ҧғымның екі жағы: 
объективті  –  мәні;  субъективті  –  мағынасы  болады.  Соған  орай  білімнің  берілуі  ӛзінің  ішкі 
психологиялық тҧрғысынан алғанда ӛзара байланысты екі ҥрдістің бірі ретінде кӛрінеді: мәннің берілуі 
және  мағынаның  берілуі  [1].  Алайда,  зерттеу  кӛрсеткендей  білімнің  оқыту  ҥдерісінде  аталған  
жақтарына жеке назар аударылмайды, сондықтан  білімнің меңгеру ҥрдісін басқару мақсатында арнайы 
жоспар қажет. 
«Мән мен мағыналарды ажырату қажеттілігі – деп кӛрсетеді С. Жакупов, - білімнің берілуі мен 
білімнің  меңгерілуі  ҥрдістерінің  тҥрлі  психологиялық  қҧрылымы  тарапынан  талап  етіледі.  Оқыту 
кезінде оқытушы, әдетте, оның объективті жағына зор мән береді, яғни мәндердің берілу жҥйесіне кӛп 
кӛңіл бӛледі де, ал бҧл кезде білімнің меңгерілуі мағыналар жҥйесінің ҥндеуімен қамтамасыз етіледі. 
Сондай - ақ, мәндер жҥйесін меңгеру пассив білімдердің қалыптасуына әкеледі, ал мағыналар жҥйесін 
меңгеру  субъектісін  тәжірибелік  әрекеттерге  дайындығын  анықтайтын  белсенді  білімдерін  қҧруға 
ықпал етеді». 
Олай  болса,  «...оқытушының  білім  беру  қызметі  де  екі  компоненттен  қҧралады:  1)  білім 
алушыларға білім мәнін беру; 2) олардың бойында, олардың мағыналарын беру арқылы осы білімдерге 
деген  субъективті  қатынасты  қалыптастыру.  Егер  оқытудың  бірінші  жағы  оқу  материалы  арқылы 
тәжірибелік және ақыл - ой әрекеттерін қалыптасыруға әкелсе, екінші жағы осы әрекеттердің орындалу 
ҥрдісін тҥсіндіру мен нақтылаудан қҧралады» [2]. Оқытудың мҧндай ҥдерісін, іс-әрекеттерді меңгеру 
деп қабылдадық. 
Сондықтан да,  кәсіби дайындық сапасы тӛмендегі ҥш жағдайға: оқыту мақсаты; білім мазмҧны; 
оқытуды  ҧйымдастыру  ҧстанымдарына  байланысты  болатынын  алға  тартты.  Мазмҧнды  білімгерде 
пайда  болатын  білім,  ҧғымның  сипаты  мен  формасы  анықтайды.  Білімгерде  пайда  болған  ҧғым  – 

14 
 
бірінші  кезекте  оқыту  мазмҧнының  жемісі.  Бҧл  жерде  ҧғымдарды  қалыптастыру  әрекетінің  мазмҧны 
мен оның неден тҧратынын және оны қалай қҧрауға, басқаруға болатынын білу керек. Ҧғымдар ӛздері 
сипаттап тҧрған материалдардың ӛзара қатынасындағы іс-әрекеттерді анықтайды. Олар затқа қатысты 
қасиеттерге  байланысты  әрекеттерді  ҧйымдастырады.  Яғни,  бағдарлық  іс-әрекет  негізі  қызметін 
атқарады. Олай болса, заттың мәні – затқа қатысты, бағдарлық іс-әрекет негізі болып келеді. Ҧғымдар 
жҥйесі мазмҧны еш уақытта да ӛзгермейді,  оқытудың жҥйесі ғана ӛзгертіледі сондықтанда, оқытудаға 
инновация  оқыту  ҥдерісіне  емес,  оқыту  жҥйесі,  принциптеріне  тиісті  десек  болады.  Осы  тҧрғыдан 
қарағанда,  оқыту  ҥрдерісі  ҧғымдар  негізінде  білімді  қалыптастыру  әдістері  мен  қҧралдарына  ғана 
қатысты  орын  алады.  Сондықтан,  бҧл  -  ҥдеріс.  Онда  іс-әрекеттер  орын  алады.  Ал  олар,  оқыту 
мазмҧнында  емес,  тек  оқытушы  мен  білімгер  тарапынан  орын  алады.  Адам  қоршаған  ортаны  танып 
білуді    ҧғымдар  жҥйесі  негізінде  қабылдайды.  Осы  себепті,  педагогикалық  технология  осы  нәрсенің 
алдын ал қандай болуы жӛнінде айтуы тиіс. 
Технология  ғылым  ретіндегі  міндеті-практикада  ӛндіріс  процестерінің  ең  тиімділерін  анықтау 
мен  қолдану  мақсатында  физикалық,  химиялық,  механикалық  және  тағы  басқа  заңдылықтарды 
анықтау. Міне осыдан бірқатар ӛте маңызды айқын анықтамалар туады: 
- технологияны жасау ҥшін нақтылы жолын сипаттайтын заңдылықтарын білу; 
- еңбек затын ӛндеу тәсілдерін білу; 
- еңбек затының жағдайын анықтай білу (диагностика); 
- еңбек затының жағдайын, ӛзгерту тәртібін (әрекет   тізбегін) жасай білу керек. 
Технологияның кӛрсетілген белгілері, педагогикалық технологияны анықтауға мҥмкіндік береді. 
Технология  -  білім  беру  саласына  ӛз  ықпалын  тигізуі  ҥшін,  ондағы  білім  берудің  мақсаты,  білім 
жҥйелерін  меңгертуге  қызмет  етуі  керек.  Осындай  жағдайда  ғана  «технология»  білім  беру  сияқты 
білімнің сапасы мен кӛлемін меңгерумен бағаланады. Бірақ әдеттегі білім беру моделінің дағдарысы, 
педагогиканың негізгі бірқатар категорияларының мазмҧнын қайта қарауға әкелді. 
Қазіргі  кезеңдегі  психология-педагогикалық  әдебиеттер  ғылыми-технологиялық  процестің 
жетістіктері  мен  білім  беру  саласында  жаңа  компьютерлік  технологияларды  енгізуімен  бірге  келген 
"компьютерлік  технология"  деген  ҧғым  жиі  кездеседі.  Осылайша  ғылымда  арнаулы  технологиялық 
бағыт пайда болды. Бҧл бағыт XX ғасырдың 60-шы жылдарында АҚШ-да және Англияда пайда болды 
және  қазіргі  уақытта  практика  жҥзінде  барлық  дҥниежҥзі  елдеріне  тарады.  Барлық  жасалған  және 
қазіргі кҥнде қолданып жҥрген технологияларды екі тҥрге бӛлуге болады: ӛндірістік және әлеуметтік. 
Ӛндірістік технологияларға, ҥлгі ретінде табиғат шикізатын қайта ӛңдеу технологиясын айтуға болады. 
Бҧл  жағдайда  технология  -  бастапқы  материалды,  ӛнім  "шығуында"  белгілі  бір  алдын  ала  берілген 
қасиеттерді бӛліп алу мақсатымен қайта ӛңдеу процесі болып табылады. 
Әлеуметтік технология - деп, онда бастапқы және соңғы нәтиже де, адам  болып табылады. Бҧл 
кезде  ӛзгеріс  кӛрсеткіші,  ӛзгеріп  тҧратын  бір  немесе  бірнеше    қасиеттері  болады.  Әлеуметтік 
технологияға  классикалық  ҥлгі  ретінде  жҧмысшыларды  ӛз  мамандықтарына  оқыту,  қызмет  етуі 
мҥмкін.  Әлеуметтік  технологияның  ӛндірісте  қолданатын  технологиядан  принципиалді  тҥрде 
ӛзгешелігі бар. Себебі, әлеуметтік технологиялар ҧйымдастыру мен оларды жҥзеге асыру жағынан ӛте 
кҥрделі  ҥдеріс.  Сондықтан  да,  әлеуметтік  технологияны  ӛте  жоғары  деңгейдегі  ҧйымдастырылған 
технологиялар  қатарына  жатқызуға  болады,  себебі  адам  ӛте  кӛп  жақтылы  жҥйе  -  әлеуметтік  объект. 
Оған  кҥші  мен  бағыты  әртҥрлі  болатын,  кӛптеген  сыртқы  әсерлер  ықпал  етеді,  кейде  олар  қарама-
қайшы болады, осыған орай кӛбінесе әсерлер қандай қайшылықты тиімді болатындығын алдын  - ала 
айту  қиын.  Сондықтан  әлеуметтік  технологияны,  ӛндірістік  технологияның  анықтамасында  мҥмкін 
болатындай, белгілі бір дәл таңдап алынған ҥдерістердің жиынтығы деп айтуға болмайды. 
Сондықтан,  материалдық  ӛндіріс  саласында  еңбек  затын  бірте-бірте  терең  меңгеру  негізінде 
еңбек  ӛнімінің  ӛсуіне  әкелінетін  жаңа  технологиялар  жасалса,  білім  беру  саласында  басқаша 
технологиялар ҧстаз іс-әрекетінің жеке жақтарына сай жасанды, қолдан істелінген қҧрылымдар ретінде 
жасалынады.  
В.П.  Беспалько  ӛзінің  ҧсынған  анықтамаларының  бірінде  «педагогикалық  технология  оқу  мен 
тәрбие процестерінің (теориялық негізделген) еске тҥсіру барысында қолданған қҧралдар мен әдістер 
жиынтығы, олар білім мақсатын тиімді жҥзеге асыруға мҥмкіндік береді»-, деп тҧжырымдады [3]. 
Демек,  барлық  педагогикалық  технологиялардың  негізгі  мәні  туралы  пікірлердің  қарама-
қайшылықтарына  қарамастан  оны  сабақ  беру  мен  оқытушы  жоспарлаған  мақсаттары  мен 
білімгерлердің  іс-әрекеттерінің  жетістіктеріне  жету  ҥдерісі  ретінде  тҥсіндіруге  болады.  Қандайда 
болмасын  технологияның  негізгі  бӛлігі,  ол  соңғы  негізгі  жетістікті  толық  анықтаумен  оған  жетуді 
дәлме-дәл бақылау болады. Негізінен, (ӛндіріс пен әлеуметтік аймақтағы) қарапайым ҥдеріс, ол алдын 
ала  жобаланған,  ӛнімнің  негізгі  қасиеттері  мен  оларды  анықтаудың  қҧралдары  айқындалғанда  осы 
ҥрдісті іске асыратын жағдайлар бір мақсатта қалыптасып және ол «айналысқа» енсе ғана технология 
статусын алады. Қазіргі кезде технология ҧғымы біздің педагогикалық  лексиконымызға енген.  

15 
 
Дегенмен,  оның  мән-мағынасы  туралы  пікірлер  алуан  тҥрлі.  Тҥсіндірме  сӛздіктерде 
«технология»  бҧл,  қандай  да  болсын  істегі,  шеберліктегі,  ӛнердегі  амалдардың  жиынтығы  ретіндегі 
анықтама тҥрінде беріліп отырса, кейбір авторлар педагогикалық технологияны оқу ҥрдісіне белгілі бір 
мақсат кӛздей отырып әсер ететін педагогикалық ықпал деп тҥсіндіреді. 
 
Әдебиеттер 
1.
 
Третьяков  П.И.  Практика  управления  современной  школой  (опыт  педагогического 
менеджмента). М., 1995, 204с. 
2.
 
Джакупов 
С.М. 
Управление 
познавательной 
деятельностью студентов в процессе обучения Алматы, Қазақ университеті, 2002-114с. 
3.
 
Беспалько В.П. Слагаемые педагогической технологии. М., Педагогика, 1989.- 190с. 
 
 
ӘОЖ  37.016: 94: 004 (574) 
 
«ТАРИХ САБАҚТАРЫНДА ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯ ЭЛЕМЕНТТЕРІН ПАЙДАЛАНУ 
АРҚЫЛЫ, ОҚУШЫЛАРДЫҢ ПӘНГЕ ДЕГЕН БЕЛСЕНДІЛІГІН АРТТЫРУ» 
 
Акбарова   Анар  Акжоловна 
Фуркат  атындағы  №37  жалпы орта   мектебі, Шымкент   
 
С 2005 – по 2010 одним из важнейших направлений государственной  политики является 
информатизация образования. В последние годы эффективными средствами обеспечения 
 результативности обучение признаны компьютеризация, с использованием электронных учебников, 
 интерактивной доски. Использование информационных технологий дает возможность развивать 
творческие  способности  учащихся,  развевает их самостоятельность, самокритичность. Только при 
оказании экономической поддержки  Государства в решении данного вопроса  возможно обеспечить 
общенациональный интерес к проблеме всеобщей информационной грамотности население  
Казахстана. 
 
Since 2005 till 2010 the computerizing of the education has been one of the main directions of state 
politics. Recently , computerizing  is  considered to be  the effective  meanings of supplying the results of the 
education by using electron textbooks and interactive boards. The use of the information technology give s the 
opportunity to develop the creative abilities of pupils, their self education and self criticizing Only with the 
help of economical support of the state in solving of this problem. It will be possible to 
  
«Еліміздің ертеңі  - бҥгінгі жас ҧрпақтың қолында, ал жас ҧрпақтың тағдыры-ҧстаздың қолында» 
деп елбасымыз Н.Ә.Назарбаев айтқан болатын.     Қазіргі мектеп мҧғалімдерінің алдында тҧрған басты 
міндет-егеменді еліміздің тірегі-білімді ҧрпақ тәрбиелеу.  Ҥшінші мыңжылдықтың басында ақпараттық 
кезеңге  қадам  бастық.  ҚР  білім  беру  мемлекеттік  стандартының  тҧжырымдамасында  айқын 
кӛрсетілгендей,  қоғамымыздың  жаңа  әлеуметтік  тапсырыстары,  ӛз  кезегінде  оқу  бағдарламаларын 
ӛзгертуді,  оқытудың  жаңа  технологияларын  енгізуді  кӛздейді.  Сондықтан  да  менің  таңдап  отырған 
шығармашылық  жҧмысымның  тақырыбы:  «Тарих  сабақтарында  жаңа  технология  элементтерін 
пайдалану  арқылы,  оқушылардың  пәнге  деген  белсенділігін  арттыру».  Ҧлы  педагог  К.Д.Ушинский 
«...қызығушылық туғызбайтын оқыту бірте-бірте оқушының білімге деген қҧштарлығын жояды, ал тек 
қызығушылыққа  негізделген  оқу  оқушының еркін  кҥш-жігерін  тәрбиелемесе мәнін  жоғалтады  »  деген 
екен.  Осы  қағидаға  сҥйене  отырып,  оқыту  ҥрдісінде  жаңа  технология  элементтерін  қолдануды 
ҧсынамын.       Менің алға қойып отырған мақсатым оқу процесін ҧйымдастырғанда әрбір оқушы ӛзінің 
іс-әрекетінен  сезім  алатындай,  оқу  –  оқушы  ҥшін  қуаныш  әкелетіндей  етіп  қҧру.  Ал  пәнді  оқытудағы 
негізгі мақсаттарыма тоқталатын болсам:  
1.  Оқушыларды  тарихи  оқиғаларды,  ҥрдістерді  терең  тҥсінуге,  салыстыра  білуге  ,ең  мәнді 
ҧғымдарды саралап алуына, тарихи оқиғалардың тарихтағы орнын бағалай білуге дағдыландыру.  
2.        Ойлау  дағдыларының  қалыптасуын  ең  ҧтымды  жауапты  іздестіре  білуге  баули  отырып, 
ӛркениетті  елдің  білікті  де  білімді  жас  ҧрпағын  қалыптастыру.  3.        Оқушылардың  пәнге  деген   
танымдық  қызығушылықтарын,      оқуға      деген      ҧмтылыстарын  қалыптастыра  отырып,      іскерлігін 
дамыту. Бҧл   мақсаттарды  жҥзеге асыруда   мынадай   міндеттерді   алға   қойдым:  
-  Технологияның  әдіс-тәсілдерін  меңгерте  отырып,  ӛз  бетімен  ақпараттар     іздеуге        
дағдыландыру;  
-Оқушылардың жаңа материалды меңгеруі бойынша деңгейленген тапсырмалар беру; 

16 
 
 -Жеке тҧлғаны және оның қасиеттерін, ойлау қабілетін дамыту. 
 -Оқушыларды қазіргі заманғы жаңа техникаларды қолдана білу білімдерімен және дағдыларымен 
қаруландыру, оқу ҥрдісінде кеңінен қолдану; 
Бҧл  мақсаттар  мен  міндеттерді  жҥзеге  асыруда,  тарих  сабақтарында  оқушылардың  пәнге  деген 
белсенділігін арттыру мақсатында ӛз әс-тәжірибемде қолданылып жҥрген жаңа технология әдістері мен 
элементтерін атайтын болсам, олар:           
Ынтымақтастық педагогикасы          
 Білім беруді ізгілендіру технологиясы           
Ойын арқылы оқыту .          
Шығармашылық пен дамыта білім беру технологиясы.          
Ҧжымдық оқыту технологиясы. 
 Проблемалы оқыту технологиясы.          
Тірек сигналдары арқылы оқыту технологиясы.          
Тҥсіндіру басқарып оза оқыту технологиясы;        
Деңгейлік саралап оқыту технологиясы;  
 Модульдік оқыту технологиясы;  
Жобалап оқыту технологиясы.       
Ақпараттық (компьютерлік) оқыту технологиясы.         
 Сыни  тҧрғыдан  ойлау  технологиясы  Тарих  –  сӛз  сабағы,  кӛбінде  сӛздік  әдістер  арқылы  білім 
беретін пән.  
Жаңа  технологияның  тиімділігі  берілетін  кӛлемді  тҥсініктерді,  ҧғымдарды  тҧжырымды  тҥрде, 
кӛрнекті тҥрде ғана жып-жинақы етіп бере білуінде.  
Оқу мен тәрбиенің бірлігі, яғни екеуі қатар қалыптасады.  
Шығармашылық қабілеттерін дамытуға кӛмектеседі.  
Ӛз бетімен дербес ізденуге, белсенді іс-әрекеттенуге ҧмтылады.  
Ӛз ойын ашық айтуға, пікір алмасуға ҥйретеді. Уақытты тиімді пайдалануға болады. Ақпаратпен 
жҧмыс  істей  білуді  қалыптастыру  және  қатынас  қабілетін  дамыту  арқылы  пәнге  деген  қызығушылық 
пен белсенділігін арттыруға болады. Жаңа технология мен оның элементтерін сабақтарымда пайдалана 
отырып, мынадай  жетістіктерге  жеттім  деуге  болады:  -Жаңа  технологияның  әдіс-тәсілдерін  пайдалану 
арқылы,  барлық  оқушы  жҧмыспен  қамтамасыз  етіледі.  -Әр  оқушының  пәнге  деген  қызығушылығы 
артып,  белсенділігі  оянды.  -Оқушыларды  пәндік  олимпиадаға   дайындауды  жан-жақты  дамыту  жолға 
қойылды.   Шығармашылық  қабілеттері  дамыды.  -  Оқушылардың  білім  сапасының  кӛрсеткіштері 
кӛтерілді.  -Білікті  де  білімді,  елжанды  жас  ҧрпақ  тәрбиеленуде.      Қазіргі  білім  беру  саласындағы 
оқытудың жаңа педагогикалық технологияларын меңгермейінше сауатты, жан-жақты білгір маман болу 
мҥмкін  емес.  Сондықтан  да  мҧнымен  шектеліп  қалмай  алдағы  уақыттарда  да  ӛз  білімімді  жетілдіріп, 
жаңа технологияның тағы да белсенді, тиімді жолдарын білуге, сонымен жҧмыстануға әрекеттенемін. 
Қазақстан  Республикасының  «Білім  туралы»  Заңында:  «Білім  беру  жҥйесінің  басты  міндеті  – 
ҧлттық және азаматтық қҧндылықтар мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға 
және  кәсіби  шыңдауға  бағытталған  білім  алу  ҥшін  қажетті  жағдайлар  жасау,  оқытудың  жаңа 
технологияларын  енгізу,  білім  беруді  ақпараттандыру,  халықаралық  ғаламдық  коммуникациялық 
желіге шығу» - делінген [1]. 
Осыған  орай  бҥгінгі  ҧстаздардың  алдында  оқушыға  білім,  білік,  дағдыларын  игертіп  қана 
қоймай,  қабылдауын,  ойлауын,  қиялын,  сезімдерін,  яғни  жан-жақты,  азат,  шығармашыл,  ӛз  бетімен 
жҧмыс жасай білетін, бәсекеге қабілетті жеке тҧлғаны дамыту міндеттері тҧр. 
Жалпы  білім  берудің  мақсаты  –  терең  білімнің,  кәсіби  дағдылардың  негізінде  еркін  бағдарлай 
білуге, ӛзін-ӛзі дамытудағы адамгершілік тҧрғысынан жауапты шешімдерді қабылдауға қабілетті жеке 
тҧлғаны  қалыптастыру,  ақпаратты  технологияны  терең  меңгерген,  жылдам  ӛзгеріп  жататын  бҥгінгі 
заманға лайықты, жаңашыл тҧлғаны қалыптастыру. 
Ақпараттандыру  –  бҧл  ақпараттық  ресурстарды  қалыптастыру  және  тиімді пайдалану  негізінде 
мемлекеттік  басқару  органдары  мен  азаматтардың  ақпараттық  қажеттіліктерін  қанағаттандыруға 
қолайлы жағдай қҧру. Ақпаратық технологиялардың даму қарқындылығы соншалықты жылдам, тіпті 
кез-келген  жаңа  нәрсе  мен  жаңалық  пайда  болып  ҥлгермей,  әрбір  ҥйге  жетіп  жатады.  Білім  беру 
мекемелерін компьютерлік техникалармен жабдықтау мәселесі соңына дейін толық шешілген жоқ, кҥн 
тәртібінде қазіргі уақытта басқа мәселе тҧр- ол компьютерлік техниканы қалай дҧрыс пайдалану керек 
деген  мәселе.  Бҥгінгі  таңда  біздің  мемлекетіміздің  негізгі  тҧжырымдамасы  ӛркениет  дамуының  жаңа 
тарихи фазасынан қҧрылған ақпараттық қоғам қҧру курсы қолға алынды. Оның негізі – ақпарат және 
білім.    Ақпараттық қоғамның ерекше белгілері:  Қоғам ӛмірінде ақпарат пен білімнің рӛлін арттыру. - 
Ішкі ӛнімнің жалпы кӛлемінде ақпараттық коммуникациялар, ӛнім және қызмет ҥлестерін жоғарлату;- 

17 
 
Адамдардың ӛзара ақпараттық, тиімді әрекет етулерін, олардың әлемдік ақпараттық ӛнім мен қызмет 
тҥрлеріне деген қажеттіліктерін қамтамасыз ететін жаһандық ақпараттық кеңістік қҧру; 
2005-2010  жылдарда  білім  беруді  дамыту  мемлекеттік  бағдарламаның  басым  бағытының  бірі  – 
орта білім беру жҥйесін ақпаратандыру. 
ХХІ  ғасыр  –  жаңа  технология  мен  ақпараттандыру  ғасыры.  Барлық  сала  компьютерлендіріле 
бастады. Сонымен бірге еліміздің ертеңі болар жас ҧрпақ компьютерді терең меңгеруі тиіс. 
Ақпараттық-коммуникациялық  технологияны дамыту  білім  берудің  бір бӛлігі.  Соңғы  жылдары 
заман  ағымына  сай  кҥнделікті  сабаққа  компьютер,  электрондық  оқулық,  интерактивті  тақта  қолдану 
жақсы  нәтиже  беруде.  Білім  беру  жҥйесі  электрондық  байланыс,  ақпарат  алмасу,  интернет, 
электрондық пошта, телеконференция, On-line сабақтар арқылы іске асырылуда. 
Бҥгінгі  кҥні  инновациялық  әдістер  мен  ақпараттық  технологиялар  қолдану  арқылы  оқушының 
ойлау қабілетін арттырып, ізденушілігін дамытып, қызығушылығын тудыру, белсенділігін арттыру ең 
негізгі мақсат болып айқындалады. 
Ақпараттық  және педагогикалық  технологиялар  негізінде  мҧғалімнің  рӛлін  тҥбегейлі  ӛзгертуге 
мҥмкіндік  туды.  Мҧғалім тек  қана  білімді алып  жҥруші  ғана  емес,  сонымен  қатар  оқушының ӛзіндік 
шығармашылық  жҧмысының  жетекшісі  және  бағыт  берушісі  болып  анықталды.  Осыған  орай  сабақ 
беру  ҥрдісінде  қазіргі  кҥннің,  яғни  инновациялық  әдістерді  оқытудың  интерактивті  оқыту  моделі 
болып  табылады.  Инновациялық  әдістердің  ең  негізгісінің  бірі  -  «интерактивті  оқыту  әдісі».  Негізгі 
қағидасы-педагогикалық  қарым-қатынас  пен  қарым-қатынас  диалогы  арқылы  жеке  тҧлғаны 
қалыптастырып дамыту. Интерактивті әдістерге мыналар жатады: 
 
проблемалық шығарма әдістері; 
 
презентациялар пікірталастар; 
 
топпен жҧмыс; 
 
миға шабуыл әдісі; 
 
сын тҧрғысынан ойлау әдісі; 
 
викториналар; 
 
зерттеулер; 
 
іскерлік ойындар; 
 
рӛлдік ойындар; 
 
инсерт әдісі т.б 
Білім  берудегі  интерактивті  технология  (интерактив  сӛзі-inter  (бірлесу)  act  (әрекет))  сабақ 
барысында  оқушылардың  сабаққа  қатысуын  ҧйымдастыратын  оқыту  барысы.  Интерактивті  тақта 
мҥмкіндігін  пайдалана  отырып,  ӛткізген  сабақтар  мҧғалімнің  оқу  процесінде  уақытын  ҥнемдей 
отырып,  оқушыларға  кӛптеген  ақпараттарды  беруге  кӛмектеседі.  Интерактивті  тақтаның  керемет 
мҥмкіндіктері  оқушыларды  таңғалдырады,  шабыттандырады,  қызықтырады.  Оқушылар  ойнап 
отырмыз  деп  ойлайды,  шындығында  олар  қызығып,  таңғалып,  шабыттанып  отырып  білім  алады  деп 
ойлаймыз. 
 «Қазіргі  заманда  жастарға  ақпараттық  технологиямен  байланысты  әлемдік  стандартқа  сай 
мҥдделі жаңа білім беру ӛте қажет» деп, Елбасы атап кӛрсеткендей жас ҧрпаққа білім беру жолында 
интерактивті  технологияны  оқу  ҥрдісінде  оңтайландыру  мен  тиімділігін  арттырудың  маңызы  зор. 
Қазіргі  заманғы  ақпараттық  технологиялар  әрбір  оқушының  білім  беру  ҥрдісіне  шығармашылық 
қабілетін дамытуға айқын мҥмкіндіктер береді. Сондай-ақ оқушының танымдық іс-әрекеттері кҥшейіп, 
ӛзіндік жҧмыстарды тез орындау мҥмкіндіктері артады. 
Кӛптеген  жаңа  технологиялармен  қатар  соңғы  кездері  тарих    сабақтарында  ақпараттық 
технологиялар  жиі  қолданылуда.  Жаңа  ақпараттық  технологиялар  дегеніміз  –  білім  беру  ісінде 
ақпараттарды  даярлап,  оны  білім  алушыға  беру  процесі.  Бҧл  процесті  іске  асырудың  негізгі  қҧралы 
компьютер  болып  табылады.  Енді,  осы  ақпараттық  технологияларды  жҥзеге  асырудағы  жҧмыс 
тҥрлеріне тоқталып ӛтуді жӛн кӛрдім. 
Ақпараттық  технологиялардың  бірі  –  интерактивтік  тақта,  мультимедиялық  және  он-лайн 
сабақтары.  Ӛзіміз  қызмет  жасайтын  мектепте  жаңа  ақпараттық  технологияларды  қолдану  кеңінен 
қарастырылған.  Мектеп  кабинеттерінде  интерактивті  тақта  орнатылған.   Сондықтан  бҧл  тақтамен  әр 
сабақты қызықты ӛткізуді ойластырып, жоспарлаймыз. 
Жаңа  ақпараттық  технологияның  негізгі  ерекшелігі  –  бҧл  оқушыларға  ӛз  бетімен  немесе 
бірлескен тҥрде шығармашылық жҧмыспен шҧғылдануға, ізденуге, ӛз жҧмысының нәтижесін кӛріп, ӛз 
ӛзіне сын кӛзбен қарауына және жеткен жетістігінен ләззат алуға мҥмкіндік береді. Ол ҥшін мҧғалім 
ӛткізетін сабағының тҥрін дҧрыс таңдай білуі қажет [2]. 
Сыныптарда      ақпараттық  технологияларды  сабақта  қолданудың  мҥмкіндіктері  ӛте  мол.  Қазақ 
тілі,  әдебиет   сабақтарында,  ақпараттық  технология  оқушылардың  шығармашылығын  талап  ететін 
жоба  жҧмысында  қолданысын  табады.  Бҧл  жҧмыс  тҥрін  жҥргізгенде  оқушылар  техникалық 

18 
 
қҧралдарды қолдану арқылы жобасын дайындайды. Мәселен, сабақта  жаңа  тақырыппен   танысу ҥшін 
арнайы  топ  қҧрылып,  тақырып  бойынша  терең  мағлҧмат  жинап,  онымен  бҥкіл  сыныпты  таныстыру 
мақсатында  балалар  мҧражай  қызметшілеріне,  белгілі  әдебиетші,  тарихшыларға  барып  сҧхбат  алып, 
тақырыпқа  байланысты  материалдарды  суретке  тҥсіріп,  жалпы  толық  бейнематериал  жинақтайды. 
Осындай  жҧмыс  тҥрлерін  ӛткізу  арқылы  оқушылардың  шығармашылық  қабілеттерін  дамытуға, 
олардың пәнге деген қызығушылығын оятуға болады [3]. 
    Сондықтан,  ХХІ  ғасыр  информатика  ғасыры,  яғни  ақпараттандыру  технологиясы  дамыған 
заманда мемлекетіміздің болашағы – жас ҧрпаққа заман талабына сай білім беріп, жан-жақты дамуына 
ықпал ету мҧғалімнен шығармашылық ізденісті, ҥлкен сҧранысты талап етеді. 
   Бҥгінгі 
таңдағы  ақпараттық  қоғам  аймағындағы  оқушылардың  ойлау  қабілетін 
қалыптастыратын  және  компьютерлік  оқыту  ісін  дамытатын  жалпы  заңдылықтардан  тарайтын 
педагогикалық технологиялардың тиімділігі жоғары деп есептейміз [4]. 
  Ақпараттық-технологиялық қҧзіреттілік (ақпараттық технологиялармен, техникалық обьектілер 
кӛмегімен бағдарлай білу, ӛз бетінше іздей білу, таңдай, талдай білу, ӛзгерте білуді жҥзеге асыра білу 
қабілеті); 
   Оқушының 
білімін  кӛтерудің  ең  бастысы-пәнге  деген  қызығушылығын  арттыру. 
Қызығушылықты  тудырудың  тәсілдері  кӛп.  Олар:  тҥрлі  дидактикалық  ойындар,сайыстар,  жарыстар, 
кештер,  ҥйірмелер,  олимпиадалар.Сабақтың  ойын  тҥрінде  ӛткізілуі  сынып  оқушыларының  жалпы 
кӛңіл-кҥйлерінің  кӛтерілуін,  яғни  белсендіктерін  және  пәнге  деген  қызығушылықтарын  арттыруға 
ықпал етеді. 
 Ақпараттық технологиямен оқыту барысында оқушылардың дайындық деңгейін анықтау, келесі 
деңгейге ӛткізу сияқты жҧмыстарды мҧғалім орнына компьютердің басқару мҥмкіндігі бар. Сонымен 
қатар,  оқушылардың  дайындық  деңгейлерін  компьютер  анықтап,  егер  оқушы  білімі  қанағаттандырса 
келесі тапсырмаға ӛтуге рҧқсат береді, яғни мҧнда оқытуды тікелей компьютер басқарады. 
Ақпараттық технология негізінде оқушы ақпараттық кеңістіктен ӛз бетімен білім алып, ӛзін-ӛзі 
дамыта алады. 
Компьютер  жҧмысының  тиімділігін  қҧрайтын  бір  бӛлік  ол  –  Ғаламтор  желісінің  қызметін 
пайдалану.  Ғаламтор  желісінде  кӛп  мҧғалімге  де,  оқушыға  да  қажет  кӛптеген  сайттар  бар. 
Қашықтықтан  ҧйымдастырылған  әр  тҥрлі  байқаулар  мен  олимпиадаларға  қатысу  балалардың 
дҥниетанымын кеңейтіп, оқуға деген қызығушылығын арттыра тҥседі. Бҥгінге дейін біз 100% Ғаламтор 
желісіне  қосылуға  қол  жеткіздік.  Компьютер  техникасын  тиімді  пайдаланудың  ӛлшемі  болып,  оны 
басқа  да  пәндерді  оқыту  кезінде  қолданады.  Біріншіден,  Ғаламторда  қажетті  материалдарды  іздеп 
табуға,  сондай-  ақ  тҥрлі  пәндерді  оқыту  бойынша  сабақтардың  толық  кешендері;  екіншіден  – 
компьютер  уақытты  ҥнемдеуге  және  кӛрнекілік  материалдарды  тиімді  пайдалануға  да  болады.  Оқу- 
тәрбиелеу  ҥрдісіне  ғылым  негіздерін  тереңірек  оқытуға,  оқушылардың  танымдарын  кеңейтуге,  тҥрлі 
бағдарламаларды  меңгеруге  бағытталған  ҥйірмелер,  факультатив  пен  курстар  енгізу  компьютерлік 
техниканы тиімді қолдану жағдайының бірі болып табылады. 
  Ғалымдардың  зерттеулеріне  сҥйене  отырып,  дидактикалық  тҧрғыдан  негізделген  оқыту  және 
оқушының оқу іс-әрекеттерін ҧйымдастыру жҧмыстарында ақпараттық   технологияны қолдану моделі 
жасалды. 
1.
 
Қазіргі заманғы жаңа ақпараттық технологияны қолдану арқылы оқу-тәрбие ҥрдісінің барлық 
деңгейін  қарқындату,  яғни,  оқу  ҥрдісінің  сапасы  мен  тиімділігін,  танымдық  іс-әрекет  белсенділігін 
кӛрсету, пәнаралық байланыстарды тереңдету, қажет ақпаратты іздеу тиімділігі мен кӛлемін кеңейту. 
2.
 
Оқып  ҥйренушінің  жеке  тҧлғасын  дамыту  ақпараттық  қоғам  жағдайында  жабдықталған 
ӛмірге  ӛзіндік  дайындықтар  жҥргізу,  яғни,  әртҥрлі  ойлау  қабілетінің  тҥрлерін,  байланыс  жолдары 
қабілеттілігін  дамыту,  кҥрделі  жағдайлардағы  шешім  нҧсқаларын  ҧсыну  немесе  тиімді  шешімдерін 
қабылдау  біліктілігін  қалыптастыру,  компьютерлік  графика  мен  мультимедиа  технологияларын 
пайдалану  арқылы  эстетикалық  тәрбиелеу,  ақпаратты  ӛндеуді  жҥзеге  асыра  білу,  ақпараттық 
мәдениетті қалыптастырып, мәселені моделдей білуді дамыту және ең бастысы, тәжірибелік – зерттеу 
іс - әрекетін жҥзеге асыра білуді қамтамасыз ету. 
3.
 
Қоғамның  әлеуметтік  тапсырыстарын  орындау  жҧмыстары,  яғни,  ақпаратты  сауатты 
меңгерген  жеке  тҧлға  даярлау,  тҧтынушыны  компьютер  қҧралдарымен  жҧмыс  істеуге  ҥйрету  және 
информатика аймағында кәсіптік бағдар беру жҧмысын жҥзеге асыру. 

жүктеу/скачать 5,54 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: