Литература
:
1.
Соболева Т.Н. К гельминтофауне водных амфибий и рептилий Казахстана. –
В сб.: Экология паразитов
водных животных. –
Алма
-
Ата, 1975. –
С. 186
-192.
2.
Ваккер В.Г. Паразитофауна рептилий юга Казахстана и их роль в циркуляции некоторых гельминтов человека
и животных. Дис. …канд. биол. наук. –
Алма
-
Ата: Институт зоологии АН КазССР, 1971. –
365 с.
3.
Ваккер В.Г. Популяционные особенности гельминтов прыткой ящерицы в Среднем Прииртышье. –
Тез. докл.
8 Всесоюз. сов. зоологов пединститутов, Витебск, 1984. –
С. 56
-58.
4.
Ваккер В.Г., Тарасовская Н.Е. Биология
Opisthioglyphe ranae
в Среднем Прииртышье. –
Деп. в ВИНИТИ, 1988
г., № 4148
-
В88. –
21 с.
5.
Ваккер В.Г., Тарасовская Н.Е. Биология
Rhabdias bufonis
в Среднем Прииртышье. –
Деп.
в ВИНИТИ, 1988 г.,
№ 4146
-
В88. –
17 с.
6.
Ваккер В.Г., Тарасовская Н.Е. Биология
Oswaldocruzia filiformis
в Среднем Прииртышье. –
Деп. в ВИНИТИ,
1988 г., № 4147
-
В88. –
27 с.
7.
Ваккер В.Г., Тарасовская Н.Е. Зараженность гельминтами остромордой лягушки
Rana arvalis
в Казахском
Мелкосопочнике. –
Деп. в КазгосИНТИ 12.08.93 г., № 3971
-
Ка93.
8.
Ваккер В.Г., Тарасовская Н.Е. Гельминты амфибий в степной и лесостепной зонах Казахстана. –
Деп. в
КазгосИНТИ 12.08.93 г., № 3969
-
Ка93.
9.
Котельников Г.А. Гельминтологические исследования животных и окружающей среды. –
М.: Колос, 1983. –
208 с.
10.
Рыжиков К.М., Шарпило В.П., Шевченко Н.Н. Гельминты амфибий фауны СССР. –
М.: Наука, 1980. –
279 с.
34
«Проблемы и перспективы развития науки в начале третьего тысячелетия в странах СНГ»
СЕКЦІЯ: ГЕОГРАФІЯ ТА ГЕОЛОГІЯ
Айгуль Хасанова
(Костанай, Казахстан)
БИОАЛУАНТҮРЛІК. ШИҚЫЛДАҚ
ҚАЗ –
ЖЫЛ ҚҰСЫ
Биоалуантүрлілік –
адамзатты шексіз ұзақ уақыт энергетикалық, техникалық және басқа ресурстармен
қамтамасыз етудің жалғыз көзі.
Биоалуантүрлілік экожүйелердегі байланыстардың толық болуының шарты және негізгі факторы бола
отырып, оның
ең маңызды қасиеті –
тұрақтылықты қамтамасыз етеді. Элементарлық (іс жүзінде бөлінбейтін)
экожүйелердің көптүрлілігі ең алдымен олардың түрлік құрамымен анықталады. Ал ең ірі экожүйелер үшін алуан
түрліліктің артуында оларға кіретін кіші деңгейдегі экожүйелердің маңызы артады.
Биосфераның геологиялық тарихының барысында онда тіршілік ететін ағзалардың түрлерінің саны
тұрақты болмаған. Әрбір түр белгілі бір уақыт қана өмір сүреді. Шамамен 10
-
30 млн. жыл. Түрлердің ішінде өмірі
өте қысқа және ұзақ өмір сүретін түрлер –
«тірі қазбалар» да бар. Мысалы, жануарлардың ішінен тірі туатын
барлық латимерияны атауға болады. Ол 60 млн. жыл бұрын жойылып кеткен деп есептеліп келді. Бірақ 1938
жылы Комор аралдарының маңынан табылған.
Экология ғылымы ең маңызды биоалуантүрлілік
туралы ғылымды зерттейді. Табиғаттағы барлық
биологиялық процестер биосфера мен экожүйелерден тыс жүрмейді. Осыдан биоалуантүрліліктің үш үлкен
бұтағы тарайды. Әрбір бұтағы деңгейлерге бөлінеді. Биоалуантүрліліктің әр деңгей бөлімдерге бөлінеді. Бұл
бөлімдерде биоалуантүрлілік әртүрлі тірі ағзалардың арасындағы ерекше туындысы ескеріледі. Олардың
арқасында көрсеткіш құрылады, қоршаған ортаға төзімділікті қамтамасыз етеді. Биоалуантүрліліктің жоғары
деңгейде көптеген әртүрлі экожүйелер және ланшафтар орналасады. Табиғатта біртекті мекен орталары
болмайды.
Біз биоалуантүрлілік жайында сөз өткенде, ең біріншіден көптеген жануарлар және құстар түрлерін
жатқызамыз, кез келген түр дараларды құрады. Генетикалық жағынан бір
-
біріне өте жақын келеді. Олар еркін
шағыласады және өсімтал ұрпақ береді. Сол уақытта кейбір даралар түрлері басқа даралар түрлерімен еркін
шағылыса алмайды. Ғалымдар әрдайым жаңа жанурлар түрлерін сипаттап, жаңа түрлерін атауда. Біздің
планетамыздағы түрлердің нақты санын ешкім келтіріп бере алмайды. Алайда жануарлардың түрлері өсімдіктер
мен саңырауқұлақтардың санынан әлдеқайда басым түседі.
Егер ертеректе бір түр орташа алғанда 2000 жылда жойылып отырса, соңғы 300 жылда әр 10 жыл сайын
жойылып отыр. 1600 жылдан бастап омыртқалы жануарлардың 173 түрі (109 құстар және 64 сүтқоректілер) және
өсімдіктердің 20 түрі жойылып кетті.
П.Ревелль мен Ч.Ревелльдің (1994) болжамы бойынша алдағы 20 жылда миллионға жуық түрлер
жойылып кетуі мүмкін, олардың көпшілігі тропиктік ормандарды мекендеушілер.
Түрлердің
санының күрт төмендеуі мен түрлердің жойылуы себептері алуан түрлі. Көбінесе олар мекен
ету ортасының өзгеруі немесе бұзылуымен байланысты. Омыртқалы жануарға қатысты алсақ бұл факторға
түрлердің жойылуының 60% жағдайлары сәйкес келеді. Екінші орында шектен тыс пайдалану, содан кейінгі
орында азық қорының кемуі зиянкестерді жою және кездейсоқ жемтік түр.
Экологиялық мәселелерді және биологиялық алуантүрлілікті сақтаудың бір жолы –
Қызыл кітап. Табиғат
ресурстары мен табиғаттағы қорғаудың Халықаралық
одағы (МСОП) бүкіл планетаның Қызыл кітабын
құрастырған.
Халықаралық бірлестік адамзаттың түрақты дамуын қамтамасыз ету үшін биосфераның биологиялық
алуантүрлілігін сақтауға бағытталған іс
-
әрекетін бір арнаға бағытауы керек.
[1]
Қазақстан
биоалуантүрлікті
сақтау қуымдастығы.
"Қазақстан биоалуантүрлілікті сақтау ассоциациясы" республикалық қоғамдық бірлестігі
2004 жылы
құрылып, Алматы қаласында биоалуантүрлілікті сақтау саласында қызмет ететін заңды тұлғалар ассоциациясы
ретінде "Қазақстан биоалуантүрлілікті сақтау ассоциациясы" атауымен тіркелді. Сол кезде ҚБСА құрамына
құрылтайшы ретінде үш үкіметтік емес ұйым енді: Қазақстан құстарды қорғау бірлестігі (Алматы), "Ремез" құстар
әуесқойлар қоғамы (Алматы) және «Арлан» табиғатты қорғау қоғамдық орталығы (Қарағанды), кейінірек "Родник"
ҮЕҰ (Қорғалжын ауылы) и "Наурзум" (Қостанай) енді. 2009 жылдың сәуірінде ҚБСА ҚР Әділет Министрлігінде
(тіркелу куәлігі № 5093
-1900-
ОО от 27.04.2009) жекеленген мүшелікпен республикалық қоғамдық бірлестік ретінде
қайта тіркелді.
Биыл «Жыл құсы» науқаны аясында шиқылдақ қаз туралы үгіт
-
насихат брошюралары мен қабырға
плакаттары шығарылып, халық арасында, аңшылар мен қорықшылар арасында таратылады. Анықтама:
Қауымдастық «Жыл құсын» 2006 жылдан бастап жариялап келеді. Алғаш рет «Жыл құсы» ретінде сирек
кездесетін дала қызғыш құсы атанды. 2007 жыл –
қарлығаш, 2008 жыл –
тырна, 2009 жыл –
бозторғай, 2010 жыл
–
қараторғай, 2011 жыл –
сары шымшық, 2012 жылы –
дала қыраны жылы ретінде атап өттік.
Қазақстанның биологиялық алуантүрлілікті сақтау қауымдастығы шиқылдақ қазды биылғы жыл құсы деп
жариялады.
Қауымдастық хабарламасына қарағанда, соңғы 30 жылда шиқылдақ қаздың саны жеті есе кеміген.
«Көктемде қаздар мен суда жүзетін басқа да құстарды атуға тыйым салу арқылы сиреп бара жатқан құс
түрлерін сақтап қалуға көмектесуі мүмкін. Қазіргі таңда шиқылдақ қаз құрып бара жатқан құс ретінде
Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген»,
-
делінген хабарламада.
Биыл шиқылдақ қаз туралы брошюралар мен постерлер дайындалды. Қызыл кітапқа енгізілген құс
туралы материалдар тұрғындар, әсіресе Қазақстанның солтүстігіндегі аңшылар мен қорықшылар арасында
таратылады.
Қазақстанда аулауға рұқсат етілген ақ тұмсық қазға өте ұқсас келетін шиқылдақ қазды солтүстік
өңірлерде ғана кездестіруге болады.
«Проблемы и перспективы развития науки в начале третьего тысячелетия в странах СНГ»
35
Шиқылдақ қаз (Ans
er erythropus)
–
Anser тұқымына жататын "сұр" қаздардың арасындағы ең кішкентай
қаз. 30 жыл бұрын шиқылдақ қазды аулауға рұқсат берілсе, бүгінгі таңда бұл құс Халықаралық Табиғатты Қорғау
Одағының Қызыл кітабына енгізілген.
Көптеген зерттеулердің нәтижесінде шиқылдақ қаздың саны 6
-
7 есе
кеміген деген тұжырым жасалды. Қазіргі таңда шиқылдақ қаздың әлемдік популяциясының 99,9%
Ресейде және
40 жұптан құралған кішігірім топ Норвегияның солтүстік шығысында қоныстанған. Әлемдік популяция саны
шамамен 25
-
35 мың қазды
құрайды.
Шиқылдақ қаздың Еуропа елдерінен мүлде жоғалып кетуі әбден мүмкін. Сондықтан да бұл қаз түрінің
табиғатта сақталып қалуы Ресей мен Қазақстандағы ұялау және қоныс аудару жолдарында атқарылатын сақтау
жұмыстарына тікелей байланысты.
Шиқылдақ қазды көзінің айналасындағы жарқын сары дөңгелек сызықтан ажыратуға болады. Тұмсығы
қысқа, кішкентай, үш қырлы, ақшыл қызғылт. Жоғары маңдайына байланысты, басы дөңгелек көрінеді.
Маңдайындағы ақ дақ ұзарып көзіне дейін жетеді, кейде төбесіне дейін жетеді. Басы мен мойны төсіне қарағанда
қошқылдау. Аяғы сары, қызғылт сары. Жас қаздарда тырнақтары қара болып, басында ақ дағы болмайды.
Денесінің ұзындығы 53
-
66 см, салмағы 1,3
-
2,3 кг.
Қауіп
-
қатер
Түнеу орындарында мазалау, демалыс орындарының шектеулілігі;
Аңшылық қысым;
Аң аулау тәртіптерінің бұзылуы, сирек қаздардың тұрақты қоныстарына жақын орналасқан
аңшаруашылықтарының бақылау жұмыстарын нашар жүргізуі;
Көлдердегі су деңгейінің тұрақсыздығы, әсіресе құрғақ маусымда қорғалмайтын көлдерде
қаздардың
көп санының топтануы.
Ұсыныстар
Популяцияның тұрақты мониторингі және қажетті территорияларда қаздарды санау жұмыстарын
көктемде, күзде үш топпен жүргізу;
Аңшыларға арналған оқу ағарту бағдарламаларын жүзеге асыру;
Қаздардың
тұрақты қоныстану мекендеріне жақын орналасқан аң шаруашылықтарымен бірігіп қызмет
ету;
Көктемгі (сәуір
-
мамыр) және күзгі (қыркүйек
-
қазан) қоныс аудару мезгілінде қаздардың орналасын
мекендерінде аңшылық ережелерінің сақталуын қамтамасыз ету.
Шиқылдақ қаз үшін маңызды мекендер
:
Талдыкөл
-
Қулыкөл,
Шалқар, Қарашатау,Камысты, Жаман, Жақсы
-
Жаркөл, Қойбағар
-
Тюнтюгүр, Жаркөл
-
Шойындыкөл, Батпақкөл, Айке, Орыс Жаркөлі (1 кесте)
ҚБСА
мақсаты
-
ғылыми
негізде жануар әлемінің алуантүрлілігін бір қалыпты сақтау, осы мақсатта
ұлттық және халықаралық, мемлекеттік және мемлекеттік емес ұйымдармен серіктестікті дамыту, табиғатты
қорғау саламында қызмет ететін мамандарды даярлауда көмек көрсету.
.
[3]
ҚБСА
ғылыми және табиғатты қорғау бағытында бірқатар жобаларды іске асырып, бұл қызметін
жалғастыруда
2007 жылы ҚБСА 5 университетте –
Қарағанды, Өскемен, Қостанай, Петропавловск және Семейде –
ҚБСА клубтары ашылды. 2008 жылы бұндай клуб Астанада да құрылған. .
[3]
ҚБСА
басқа қоғамдық, мемлекеттік және халықаралық ұйымдармен бірлесе қызмет етіп, Қазақстанның
табиғатты мен жануарлар әлемін қорғау мақсатында еңбек ететін әрбіреумен бірігіп, алға қойған міндеттерін
орындауға дайын.
[2]
Пайдаланылған әдебиет:
1
Оспанова Г.С., Бозшатаева Г.Т. «Экология» Алматы, 2002, 313
-
320 бет
2
Редактор
-
құрастыруша: Е.Е. Сыроечковский // Полевой определитель гусеобразных птиц Росси, Мәскеу,
2011, 64-
67 бет.
3
ҚБСА
жобалары
36
«Проблемы и перспективы развития науки в начале третьего тысячелетия в странах СНГ»
СЕКЦІЯ: ЕКОЛОГІЯ
Анастасия Агапова
(Брянск, Россия)
РОЛЬ ДРЕВЕСНОГО ЯРУСА ЛЕСНЫХ ЭКОСИСТЕМ В НАКОПЛЕНИИ ЭЛЕМЕНТОВ ГРУППЫ
ТЯЖЕЛЫХ МЕТАЛЛОВ (НА ПРИМЕРЕ БРЯНСКОЙ ОБЛАСТИ)
Леса –
основной компонент природной среды и стабилизатор глобальных биосферных процессов
(Биологическое разнообразие …, 1995). Леса выполняют важную функциональную роль в сохранении
устойчивости биосферы и относятся к числу наиболее сложных экологических систем. Древесная
растительность выполняет важнейшую средообразующую роль, поэтому выявление роли растительных
компонентов лесных биогеоценозов в накоплении и миграции токсикантов в зоне техногенных объектов –
актуальная задача экоаналитического мониторинга.
Цель исследований –
показать накопительные возможности древесных растений по отношению к
элементам группы тяжелых металлов (ТМ) лесных экосистем в зоне крупных промышленных объектов.
Исследования осуществлялись в лесных биогеоценозах промышленной зоны и окрестностей ЗАО
«Мальцовский портландцемент» (Брянская область), который является самым крупным загрязнителем
атмосферного воздуха на территории Брянской области [1,
c
.94]. Пробы побеговой фитомассы отбирались на
пробных площадках на расстоянии в 2, 4 и 6 км от промышленной площадки предприятия в сосняках сложных
(тип лесорастительных условий –
С3) и разнотравных ельниках (тип лесорастительных условий –
В3). У видов,
формирующих 1 и 2 ярус, отбирались побеги различных порядков и возраста, листва (хвоя), одревесневшие
стебли у основания свежего валёжа.
Химический анализ валовой концентрации элементов группы тяжелых металлов (ТМ) в эпифитных
видах проводился на приборе «Спектроскан Макс» по «Методике выполнения измерения массовой доли
металлов и оксидов металлов в порошкообразных пробах почв методом рентгенофлуоресцентного анализа.
М049
-
П/04» [2]. Определялись ориентировочно
-
допустимые концентрации (ОДК) ТМ по ГН 2.1.7.2041
-
06, ГН
2.1.2042-06 [3].
Древесина является наименее загрязнённым компонентом древостоя,
в пробах не обнаружено
превышение ОДК по всем 12 ТМ. Однако, содержание свинца, цинка и меди в древесине мягколиственных видов
значительно выше, чем хвойных: у осины –
почти в 3 раза, берёзы до 2 раз по сравнению с сосной
обыкновенной. Валовая концентрация марганца в древесине берёзы, тополя дрожащего превышает содержание
этого ТМ в древесине сосны на расстоянии в 2 км от предприятия. В целом исследованные древесные виды по
уровню содержания свинца, мышьяка, меди, цинка, железа, марганца древесины составляют убывающий ряд:
осина > берёза > сосна; стронция, кобальта, хрома –
берёза > осина >сосна.
В древесном ярусе, сложенном из деревьев хвойных видов и лиственных, максимальные уровни
накопления отмечаются для цинка и меди, а также марганца и минимальные для
никеля и кобальта на пробных
площадках на расстоянии 4 км от предприятия. В древесине липы сердцелистной максимальная концентрация
наблюдается для цинка и меди, минимальная –
для свинца, средняя –
для стронция в образцах на площадке
удаленностью в 2 и 4 км. В крупных ветках липы сердцелистной наблюдается повышенное валовое содержание
цинка, меди и стронция в пробах площадки 2 км.
Для всех видов растений относительно однородное распределение характерно для кобальта. На всех
пробных площадках и образцах наибольшая концентрация стронция зарегистрирована в мелких ветках сосны
обыкновенной и во внутренней коре липы сердцелистной. Валовое содержание цинка максимально для проб
внутренней коры липы сердцелистной и сосны обыкновенной, меди –
для внутренней коры сосны.
При анализе содержания ТМ в побегах текущего года (прирост) выявлено превышение ОДК валового
содержания свинца, цинка, марганца на всех пробных площадках и местах отбора проб у лиственных и хвойных
видов. Максимальную концентрацию ТМ имеют молодые, физиологически активные органы (хвоя и побеги
текущего года). Наибольшая концентрация свинца (63,55±5,67) отмечена на площадке 2 км для хвои сосны
обыкновенной. Относительно содержания всех ТМ элементы фитомассы располагаются в следующей
последовательности: у
хвойных (сосна обыкновенная и ель европейская) –
хвоя текущего года > побеги текущего
года > хвоя прошлого года; у лиственных –
листья > побеги текущего года > кора > сучья > древесина.
По валовому содержанию свинца, цинка, железа, меди, марганца (пробные
площадки в 2 и 4 км от
предприятия) компоненты сосны обыкновенной составляют убывающий ряд: хвоя текущего года > побеги
текущего года > шишки > хвоя прошлого года > побеги прошлого года > кора > древесина; по валовой
концентрации стронция, хрома, кобальта, никеля –
хвоя текущего года > шишки побеги текущего года > хвоя
прошлого года > побеги прошлого года > древесина > кора.
На пробной площадке в 6 км высоко содержание (но не превышает ОДК) свинца, меди и цинка в шишках
и коре сосны обыкновенной и ели европейской.
Распределение валовой концентрации всех ТМ в надземной части хвойных видов сходно: максимальное
содержание имеют кора наружная и камбий, минимальное –
древесина (все пробные площадки).
В почвах всех пробных площадок наибольшее содержание ТМ определено для слоя в 0
-
5 см и лесной
подстилке. В почве площадок в 2 и 6 км содержание свинца, цинка, кобальта превышало ОДК, для остальных
проб нет.
Итак, концентрация ТМ в компонентах древостоев зависит от вида и возраста. В целом совокупный
анализ содержания и распределения ТМ в древесном ярусе показал, что структурами, характеризующимися
максимальным накоплением всех элементов
-
загрязнителей, являются прирост –
ассимилирующие органы
текущего года формирования и внутренние слои коры. Минимальное количество всех элементов накапливается
в древесине. Современное загрязнение ТМ исследуемых лесных БГЦ в большей степени обусловлено корневым
путем; для свинца возможен аэральный путь поступления.
«Проблемы и перспективы развития науки в начале третьего тысячелетия в странах СНГ»
37
Литература:
1.
Государственный доклад «О состоянии окружающей природной
среды Брянской области в 2009 году» /
Комитет природопользования и охраны окружающей среды, лицензирования отдельных видов деятельности
Брянской области // сост.: С.А. Ахременко, А.В. Городков, Г.В. Левкина, О.А. Фильченкова.
–
Брянск, 2010. –
294 с.
2.
Методика выполнения измерений массовой доли металлов и оксидов металлов в порошкообразных пробах
почв методом рентгенофлуоресцентного анализа. М 049
-
П/04.
-
С
-
Пб.: ООО НПО «Спектрон», 2004. –
20с.
3.
ПДК и ОПДК химических веществ в почве (ГН 2.1.7.2041
-
06, ГН 2.1.2
042-06).
Научный руководитель: докт.
сельскохоз.
наук, Анищенко Лидия Николаевна
.
Айжан Акмуллаева, Асем Бигалиева
(Талдыкорган, Казахстан)
ХАРАКТЕРИСТИКА ВОДНЫХ РЕСУРСОВ АЛТЫНЕМЕЛЬСКОГО ГОСУДАРСТВЕННОГО
НАЦИОНАЛЬНОГО ПРИРОДНОГО ПАРКА
Алтынемельский
государственный национальный природный парк (далее ГНПП)
организован в 1996 г.
Цель создания парка –
сохранение уникальных экосистем Илийской межгорной котловины, охрана
геоморфологических и палеонтологических объектов, памятников истории и культуры с соблюдением норм
рекреационной нагрузки [1].
Целью исследований являлось определение состава, уровня загрязнения природной воды на 3
экспериментальных площадках
Алтынемельского ГНПП и разработка соответствующих рекомендаций по
улучшению качества воды.
В ходе исследований решались следующие задачи:
-
определение состава и уровня загрязнения проб природных вод, взятых на 3 экспериментальных
площадках Алтынемельского ГНПП
;
-
разработка рекомендаций по улучшению качества выявленной загрязненной воды на 3
экспериментальных площадках
Алтынемельского ГНПП
.
Алтынемельский национальный природный парк имеет статус природоохранного и научного учреждения,
находится в ведении Комитета лесного и охотничьего хозяйства Министерства сельского хозяйства Республики
Казахстан. В административном отношении Алтынемельский природный парк расположен в Кербулакском и
Панфиловском районах Алматинской области. Центральная усадьба парка находится в поселке Басши, в 90 км
от районного центра г.Сарыозек и в 190 км от областного центраАлматинской области –
г.Талдыкоргана.
Территория Алтынемельского ГНПП входит в состав Илийской полупустынной области Или
-
Балхаш
-
Алакольской пустынной впадины. Согласно гидрогеологическому районированию в изучаемом регионе
выделяются бассейны подземных вод хребтов Алтын
-
Эмель, Кояндытау на севере и гор Катутау, Атыжек, Коктас
на востоке и юге, между которыми расположен малый межгорный Басший
-
Конуроленский бассейн подземных
вод, открытый на юг в сторону Копа
-
Илийского артезианского бассейна первого порядка. Юго
-
восточная часть
территории к югу от гор Катутау представляет собой северный борт Жаркентского артезианского бассейна
второго порядка.
Подземные воды безнапорные, местами субнапорные. Наибольшая глубина залегания уровня
подземных вод (65
-
100 м) характерна для зоны питания в предгорьях. В центральной части бассейна уровень
воды приближается к поверхности, происходит разгрузка подземных вод водного комплекса в виде родников.
Водообильность комплексов высокая. Дебиты скважин изменяются от 30 до 107,1 л/с, при понижениях 0,6
-
1,5 м
соответственно. В среднем дебиты скважин 60 л/с. Удельные дебиты на Конуроленском блоке 1,23
-
5,14 л/с∙м, в
среднем –
4,0-
5,0 л/с∙м. В переходной между блоками зоне удельные дебиты снижаются до 0,2
-
1,0 л/с∙м. В
Басшийском блоке удельные дебиты
скважин 0,1
-
7,14 л/с∙м.
Речная сеть парка относится к бассейну реки Иле. Все водотоки берут начало в южных отрогах
Джунгарского Алатау, образуя густую сеть у подножия гор и предгорий в виде родников, небольших речек и
ручьев, большинство из которых являются лишь временными водотоками. Густота гидрографической сети
составляет 0,2
-
0,4 км/км
2
.Из
-
за маленьких площадей водосборов продолжительностьполоводья обычно
невелика –
15-
20 дней. Объем стоков за половодье составляет 80
-
100% от годового стока. Исключение
составляют ручьи, подпитывающиеся подземными водами.
Все реки (Тюль
-
Кули, Узынбулак, Талдысай, Куруматай, Итмурын, Жамансай, Алтын
-
Эмель, Доланалы,
Кайынды) короткие и маловодные. Питание их осуществляется за счет весеннего снеготаяния, дождей и
грунтовых вод. Летом реки в большей части пересыхают. Долины рек чаще извилистые со значительным
уклоном
(700-
900 м)
и слабо выраженными надпойменными террасами и поймами.
С южного склона хребта Шолак стекает множество временных водотоков, самые крупные из которых
Мопшесай (25 км), Шолакжиде (23 км), Тайгак (25 км), для которых характерны крутое падение от истока до устья
(700-
900 м), хорошо выработанные русла в пределах гор, ярко выраженный весенний паводок, отсутствие стока
большую часть года. Подпитываются водотоки
родниковыми водами.
Южные склоны гор Дегерес прорезаны четырьмя глубокими ущельями: Сарыбастау, Талдысай,Кылбыр,
Тузасу, по дну которых протекают ручьи с максимальными расходами в период весеннего снеготаяния,
подпитывающиеся подземными водами. При выходе
из гор ручьи, попадая на наклонную аллювиальную
равнину, дренируют в рыхлых породах.
С южных склонов гор Матай стекает множество временных ручьев и речек, самой крупной из которых
является р.Талдысай (длина 19 км), теряющаяся в 10 км после выхода из гор. Ручьи Шырын, Каврай, Куриматай
и Итмурун теряются после выхода из гор.
38
«Проблемы и перспективы развития науки в начале третьего тысячелетия в странах СНГ»
С восточного склона гор Матай стекает ручей Жамансай (15 км), впадающий в пересыхающую речку
Алтын
-
Эмель, которая теряется в песках западнее поселка Басши.
В урочище Мынбулак («тысяча родников»), расположенном вцентральной части парка, на абсолютных
высотах 650
-
730 м на протяжении 8
-
10 км выклиниваются многочисленные родники с дебитами, позволяющими
дать начало многочисленным ручьям, некоторые из которых в паводковый период достигают реки Иле. Самый
крупный ручей Мынбулак имеет протяженность 10 км.
Капшагайское водохранилище и река Илеобеспечивают увлажнение воздуха на всей территории парка,
особенно на побережье. Это лучшие места для отдыха, совмещающего рыбалку, водные виды спорта и т.п
.
Ценным бальнеологическим ресурсом являются имеющиеся на территории ГНПП источники
минеральных и радоновых вод. Их пригодность в качестве лечебных подтверждена специальными
исследованиями, каждая скважина имеет соответствующий паспорт. В связи с этим на территории ГНПП
планируется строительство водолечебницы на базе термальной радоновой скважины.
Согласно договора научно
-
исследовательских работ от 29 марта 2012 года по бюджетной программе 055
«Научная и (или) научно
-
техническая деятельность, подпрограмма
101» по теме «Сравнительный анализ и
мониторинг загрязнения атмосферного воздуха, почв, вод в антропогеннонарушенной буферной зоне в условиях
заповедного режима Жонгар
-
Алатауского, Алтынемельского Национальных
природных парков» в
Алтынемельском ГНПП были проведены исследования по определению качества и состава воды на 3
экспериментальных площадках в июле и августе 2012 года, были взяты пробы природной воды в селе Басши, на
кордоне Балтабай и на перевале «Алтынемель».
Пробы воды анализировались по органолептическим и физико
-
химическим показателям. Контроль
качества природной воды осуществлялся базовой лабораторией испытательного центра Талдыкорганского
филиала акционерного общества «Национальный центр экспертизы и сертификации». Лаборатория аттестована
Госстандартом Республики Казахстан на право проведения анализов воды источников и питьевой воды по всем
показателям согласно государственных стандартов [2
-12].
Для лабораторных исследований были взяты пробы воды вселе Басши, с кордона Балтабай и на
перевалеАлтынемель. В селе Басширасположен офис
Алтынемельского ГНПП. Кордон Балтабай находится в 12
км от села Басши в северо
-
восточном направлении. Перевал Алтынемельрасположен в 65 км от районного
центра –
поселка Сарыозек и в 25 км от села Басши в северо
-
западном
направлении.
В ходе исследований получены следующие результаты (таблица).
Таблица №1. Результаты опытов по определению состава природной воды
№
Наименование
Норматив
-
ный
показатель
с.Басши
Кордон
Балтабай
Перевал
Алтынемель
Органолептические показатели:
1
запах
при
20˚С
и
при
нагревании до 60˚С, баллы
2
0
0
0
2
вкус и привкус при 20˚С
2
1
1
1
3
цветность, градусы
20 (35)
0
0
0
Физико
-
химические показатели:
4
жесткость, ммоль/дм
3
7 (10)
2,1
1,3
4,6
5
щелочность, ммоль/дм
3
0,5-6,5
3,4
4,1
6,0
6
кальций, мг/дм
3
25-130
17,5
11
35,5
7
магний, мг/дм
3
5-65
2,1
1,2
6,3
8
водородный
показатель,
единицы, рН
6-9
7,37
7,41
7,28
9
общая минерализация (сухой
остаток), мг/дм
3
1000
200
240
400
10
окисляемость перманганатная,
мг/дм
3
5
0,9
0,9
1,48
11
железо общее, мг/дм
3
0,3
1,0
0,7
0,25
12
сульфаты, мг/дм
3
500
37,3
41,8
87,9
13
хлориды, мг/дм
3
350
38,5
35
35
14
карбонаты, мг/дм
3
201
246
276
15
гидрокарбонаты, мг/дм
3
30-400
204,4
250,1
280,6
Анализируя данные таблицы, можно сделать следующие выводы:
1) По основным показателям качества природная вода соответствует нормативным требованиям.
3) По содержанию общего железа природная вода в селе Басши превышает норматив в 3,33 раза, равна
1,0 мг/дм
3
при нормативе 0,3 мг/дм
3
.
4) На кордоне Балтабай содержание общего железа в природных водах равно 0,7 мг/дм
3
, превышение
составляет 0,3 мг/дм
3
.
Согласно результатам опытно
-
экспериментальных исследований по определению качества природной
воды Алтынемельского ГНПП рекомендуется метод деферризации воды.
Таким образом, в Алтынемельском государственном национальном природном парке были проведены
исследования по определению состава и качества природных вод на 3 экспериментальных площадках,
опытными исследованиями подтверждена загрязненность природной воды по
показателю содержания общего
железа в селе Басши и на кордоне Балтабай.
Достарыңызбен бөлісу: |