философияның идеалистік бағытын туындатканы белгілі. Несі бар

жауап  іздесек.  «Абай  |   элеуметтанушы  һэм  қоғамтанушы- 
қайраткер»,  «Абай  -  саясаттанушы  һэм  саясаткер»,  «Абай 
мэдениеттанушы һэм кемеңгер: сазгер, эн шығарушы-композитор,
ақын-жазушы,  сөз  зергері,  моралист»,«Абай  -  педагог  һэм 
ағартушы», «Абай - философ һэм ғалым», «Абай - тарихшы һэм 
халықөмірінің шежірешісі». Мінеки, «жүйелілік» қағидасының 
ерекше «мезоскопиялық» түрде  көрінуінің нэтижесі  |  белгілері
осындай.
«Жүйелілік» кағидасының қолданыс табуының үгынықгы болуы 
үшін тағы бір бүгінгі Қазақстан жағдайынан мысал келтірейік. Ел 
рэміздері:  Ата-заң, Ел-таңба, Ту, Өн-үран;  Парламент,  Ақ-орда, 
Президент, атқару жэне басқару органдары - институттары т.б. бір 
үғымға құрау ы штар болып саналады: эр қүрауыштың өзіндік сыр- 
сипаты  бар,  іс-әрекеттік  қолданылуы  бар,  бірақ  осылардың 
ешқайсысында жекелеген  түрде астаналық сипат жоқ.  Ал,  егер 
осыларды  жүйе түрінде  бастарын  біріктіріп,  «мезоскопиялық» 
қағидасының орындалуын  талап  етсек,  онда ерекше  сипаттағы 
астана болу - «Астана» үғымын аламыз.
Дәуренбек Әзенұлы ӘУБӘКІР, 
философия ғылымдарының доісгоры, 
JI.H. Гумилев атындағы ЕҰУ профессоры, ХАА, 
ХЭҚТҚА академигі, «Ноосфера жэне Теракты даму» 
ЭкБ-орталығы д и ректорыны ң орынбасары (Е¥У жанындагы)
22

ӨЗЕКТІ  ӨРТЕГЕН  ӨМІР
Ллғысөз  орнына
I
Осы  бір  теңдесі  жоқ  ғылыми  еңбектің  бір  арнаға тоғысып 
жинақгапғанына жиырма жылдай уақыт өткен екен. Күні-туні көз 
майын тауысьш, ғұмырының жартысьша жуыгын Абай мен Мұхтар 
еңбектерінен бас алмай, ғұламалардың ой тереңіне үңілумен өткен 
еңбекқор ғалым - Шақанай Әміржанүлының бүл дүниеден өткеніне 
жеті жылдан аса мезгілде өтіп кетгі.
Абай мен Мұхтар идеяларын философиялық тұрғыдан жүйелі 
тұтастықта  біріктіре  зерттеген,  талай  мэрте  түзеуден,  күзеуден 
өткізіп, сан рет қайталап жазып, докторлық диссертацияға арналып 
жазылғанымен, өкінішке орай, қорғауға қаншаталпынса да, жолы 
бола  бермей,  тауы  шағылып  кері  қайтса  да,  беті  қайтпай, 
бірбеткейлік танытып, болашақтан еш үмітін үзбей, соңғы демі 
таусылғанша қолынан қаламы түспеген. Келешек үрпақ алдындағы 
парызын абыроймен аткаруға жан-тэнін де, уақытын да аямаған.
Шақанай Әміржанүлы бір кездері Павлодар облысы бойынша 
аймақтық  ақпарат  құралдарының  таралуы  мен  елдің  саяси 
сауаттылыіына қырағы көзбен қарап отырушы, Кеңес өкіметінің 
идеологиясыньщ белді де білікті, білімді саясатганушысы, үгіт- 
насихатш ысы,  кеңесш ісі  эрі  философиялы қ  (даналық) 
қағидаттарына сүйене отырып, ақылға салушы, ақііарат атаулыны 
сүзгіден өткізгендей мың қарап, сараптаушысы, алдыңғы қатардағы 
заманының озық ойлы ойшыл ғалымы да болды.
Сондыкгган да болар, өз заманына сыни көзбен қараған Абай 
мен Мүхтардай жүрекгері қазақ үшін соққан асыл азаматтардың 
эрбір  сөздерінің  астарынан  қүнды  саяси  деректер  іздеуден  еш 
жалықпаған. Абай заманы келбеті, Мүхтар заманы бейнесін, қазіргі 
кезеңнің көрінісін түтасымен біріктіріп, жалпы адам деген жүмыр 
басты пенденің бүл ғүмырдағы тірлік-әрекетін сипаттайды. Батыл 
шешім жасап, ащы шындыкты Абайша да ашу-ызымен айта алған.
23

Кеңес  өкіметі тұсында саяси  сауаттылығымен  көзге түскен
1
 
іЛк
 
m
i   r ^
d
 Ш г *  *
ғалым
қырлы дәлелдерімен, дэйектерімен көзіндіжеткізіп, дала тарихының 
әлі 
де 
зерттелм ей 
жатқанын, 
ақын-жазуш ылардың 
шығармаларындағы  астарлы  ойлардың  элі  дұрыс  ашылмай
қалған
Қорқыттан бастап кешегі күнгі көзіміз көрген Қонаевка деиінгі
кезенде -  Қазақ елінің тәуелсіздік  үшін  күресінщ жалгасқанын, 
қаншама тарихи шым-шьпырық оқигаларды бастан кешкенін, небір 
асыл да ардақты ұл-қыздарының қыршын болғанын, өркениетті 
заманда соңғы бас көтеру - Желтоқсан оқигасының нэтижелі екенін, 
қазақрухының мэңгілік жасайтынын мақганышпен айта отырып,
Абай үшкілін алғатартады. Мың жылғы тарихтың өне бойынан 
адамзаттық, адамдық, имандылық, шындық пен ақиқатты іздеп, 
бүкіл әлем  халқы  Түркі  әулетін  мойындауын,  Алаш  пен  Қазақ - 
біртұтас, бір үгым болуын,бірлік барда - тірлік болатынын, өзі е
елге қарап өзеуремей, өзіңе сенудщ жепспп мол екенін жиі қаиталап 
отырғаны - нағыз елі үшін жанын қиюга дайын  нағыз нар түлға, 
дегдар,  батыр,  ақылгөй,  данышпан,  көреген  саясаттанушы- 
галымның  іштегі  буырқанып  жатқан  жан  айгайы  болса  керек.
аалмаиды;»
басқалардан
ндандар
қарапаиым гана қатардагы ғалым оолып жүреоерген.  ыреуіе іми 
үрып, жылап-сыісгамай, «ешкімнің аузын алмай» (қазіріі заманның 
індеті), арага адам да салмай, әйтеуір, асылдың қында жатпайтынын 
білген, болашақтан зор үмітін үзбеген кең жүректі галым болғанына 
оқырманның  осы  еңбекпен  танысу  арқылы  өздерінің  де  көзі
жететініне кэміл сенемін.
Қонаев пен  Қорқыт аралығын түтас қарастыра келіп, алтын
діңгек  етіп,  Абай  менМұхтарды  ортага  ала  отыра  қазіргі  жэне
өткенгі саясаттыц демімен терең тыныстаганын  байқай  апасыз.
Ойшыл,  философ,  саясаттанушы-ғалым  зерттеулерінде  акын-
24

философ,  ағартушы-демократ  Абайдың жэне  оны  бүкіл  әлемге 
танытушы I  «Абай жолы» роман-эпопеясының авторы - ғұлама, 
ойшыл, суреткер жазушы - Мұхтар Әуезов туындыларының өне 
бойынан түркі әлеміне деген ойшыл-ғұламалық, сүйіспеншілік, 
отансүйгіштік,жанашырлықсезімдерін, махабатгарын іздейді. Оны 
іздеудің  себептері  де  жоқ  емес.  Абайдың  шығармаларының 
зерттелуі тек патшалық Ресей саясаты, ал оның занды жалГ&сы
К еңес  өкім еті  саясатының  ш еңберінен  шықпай 
қарастырылғанын тілге тиек егеді. Ал Мүхтар Әуезов қиын-қыстау 
заманда, қыл көпірдің үстіндегідей, қальщ өртгің ортасында жүріп, 
Абай жайлы деректер жиыстырып, «Абай жолы» кітабын жазып 
шықты.  Түркі  әлемінің  жарық  жүлдызы  -  Абайдай  данышпан, 
ғүлама-хакімді әлемге танытты. Қазақ деген халықтың бар екенін, 
оның  кім  екенін,  халықтың сүйікті  үлының бірі  -  Абай  арқылы 
білдірді. Өзі де танымал болған, Мүхтарды жэне Абайды пір тұгқан 
Шақанай Әміржанүлы Әбдірайымов саясаткерлік шешен тілімен 
көпшілікке түсінікті етіп, өзінің түпкі мақсатын айқын сездірген 
еңбегін  қалдырып  отыр.  Бұл  еңбектің  ең  соңғы  нұсқасының 
(компьютердің жадында қалғанына шүкір!) табылғанына қуана- 
куана жарыққа шыгаруға асықгық. Шақанайдьщ көп рет түзетілген 
бір нүсқасын қаншама қайталап оқып, екі жыл бас жағыма жастап 
жатсам да, бірнеше рет компьютерге тергенім жоғалып кетсе де, 
түп нұсқасының бір күні табылатыньша сеніммен қарағаным оң 
болып,туған күйеу баласының - ТұяқовТөлеудің және оныңінісінің 
арқасында қолымыз құнды еңбекке жетті.
Шақанайдай ардақты ағамыздың эрбір жүрек соғысы: «Қазақ, 
қазақ!» «Алаш,  Алаш!» - деп соғып, саяси тақырыпқа арналған 
философиялық тұрғыдап талданған бұл ецбегініцтамырларьшыц 
ішіндегі, ерсілі-қарсылы аққан қаны: ата-баба мұрасы, өсиеті, бір 
сөзбен  айтқанда,  ел  сақтау,  жер сақтау,  ибалы  өмір сүру,  бірлік, 
жақсы  тірлік,  береке,  бақ  пен  баянды  ғүмыр  кешу;  соған  барар 
жолга  бағыттайды.  Қазақ  басынан  кешкен  беймаза  тірлікпен
25

бейқамдылыққа жаны қас Шақанай адал еңбекпен мақсатқа жетуді
көздейді. 
*
«Қазақ халқының дербес елдігі мен тәуелсіз мемлекетгіп болса,
жаңа  ғана  аяқтана  бастады,  бұлар  -  элі  тым  жас.  Қарадан 
Президентке дейін қамқорлыққа элі де зэру екенін көріп отырмыз. 
Ә сір есе,  халықтық  пен  ұлтжандылықтың  қолдауынсыз: 
халқымыздың тұтастығын, бірлігін сақтап, нығайту - мүмкін емес. 
Өз елімізде отырып, анатілімізді заңжолымен қорғауға мүмкіндігіміз 
болса  да,  пайдалана  алмауымыз  -  өкінерлік  те,қиналарлық  та 
жағдай...», - деп, көпті көрген ағалық, даналық, отансүйгіштік наз- 
тілегіайқын  көрінеді.  Шақанайдың  әрбір  айтқан  сөзінің  мэн- 
мағынасына түсінбей  қалу - мүмкін емес. Өйткені Шақаң талай 
жылдар  ақпарат,  үгіт-насихат  шеңберінде  айналып,  кеңестік 
кеңеспен қаруланса да, ділін, дінін, қанын сатпай, ақиқат жолын, 
шындық жолын ұстанды.Кеңес өкіметінің біржакты, «үр да жық» 
саясатшысы  да  болған  жоқ;  халқының  қамын  ойлау  идеясын
өркендетуге ат салысты.
«Даму  зандылығы  -  қарама-қарсылыктардың  күресі.  Бүны
жоққа шығару - қүрәурешілік, «бахасқа» салынған бос сандырақ. 
Кеңес империясыныңтірегі болған идеология КОКП-нің «мүлтіксіз» 
көзқарасы қоғамдық санадан оңайлықпен, күрессіз кете қояды деу 
-соқырлық  болар.  Ал  ескінің  орнын  басарлық  жаңа  үлттык 
идеология  элі  толғак  үстінде.Д ербес  елдігіміз  бен  тәуелсіз 
м ем л ек еттігім іздің   көзім ен  қарасақ:  үлттық  т іл ім ізс із, 
мэдениетімізсіз үлттық идеологияның бір күн ішінде пайда болады 
деу - негізсіз де дәлелсіз», - дейді көреген еаясаткер ғалым агамыз.
Идея кім көрінгеннің қолында: ездің де, ердің де, батырдың да, 
қорқақ пен азғынның да, адалдың да ұстанған жолдарынан, сана- 
сезім түйсіктерінен белгілі бір топ не тобыр пайда болып, жақсы да 
жаман  ниетте  аумағы  кеңейе түсетіні  белгілі,  тіпті,  үйреншікті 
жағдай  болып  кетті.  Өлемде  қаншама  агымдар  бар десеңізші!? 
Оған эдет-ғұрып, салт-сана, жол-жора, Ага заң, жарғы барлығын 
қосыңыз. Біздің көп үлтты деп жүрген елімізде қандай ортақ идея
26

болуы керек? Мінеки, сол жағына келгенде, Шақанай ағамыз тарих 
қойнауына тереңдеп кіріп, ой мүхитына сүңгуді, оң мен солды, ақ 
пен  қараны  ажыратуды;  өтірік  пен  шындықты,  адалдық  пен 
арамдықты, зымияндықты айыруды - басты мақсат етіп отырады. 
Айналып келіп, Абай атамыздың даналық ой-тұжырымдарынан 
мысалдарды тұспал ретінде, нақгы дәлел ретінде нақьш-өсиеттерін 
келтіре кетеді.  Бұны - өнегелі ұстаздың, тэжірибелі үгіт-насихат 
жүргізуші саясаткердіңбайыргы би-шешендерше болжап толғаған, 
толғандыратын, көпшілікке ой қозғататын шешімін тапқан, қисыны 
келген,  ж өн-ж обағалайы қ  құнды,  салиқалы  сөз  деп 
қабылдаганымыз лэзім.
Ғұламалардың туындыларына байланысты  сөз  қозғау  үшін 
олардьщ ой тереңдіктерін айқындаушы, сарапқа салушы, зертгеуші 
ғалымның өзі де сондай дәрежеде болуы тиіс секілді.  Абай мен 
Мүхтардың эрбір ой-пікірінің гибратгық ара-жігін, асыл сөздерінің 
астарын  сан  саладан  салмақтап,  қырынан  да  қиғаштап  көріп, 
тұтастай  да,  бөлшектеп  те  тереңіне  бойлап  та,  алды-артын, 
болашағын ойлап та, көз жетер жеріне дейін қадалыпқарап, ойын 
анықтап, өз тұжырымын талқыға сапып отырған.
Шакаң кіріспе сөзінің біртүсындабылай депті:
«Идеология тек қана мемлекеттік санамен, Конституциямен, 
құқықты қорғайтын заңдармен шектелмейді: мұның тамырлары 
тереңде,  ғасырлар  қойнауларында  жатыр.  ҰлыАбай  бүгінгі 
үрпакгарга аманат етіп тапсырган «Бірлік», «Береке», «Шын пейіл» 
санасымен тікелей  байланысты.  Әрине,  мүны теріске  шығару - 
орынсыз сэуегейл ік болар. Бірақ бұныңбір гэбі бар: Абайдың ойына
сүйенсек:
Үқпайсың өз сөзіңнен  басқа сөзді,
Аузымен орақ орган өңкей қыртың,
 - дегеннің кебін кигендер 
эулегі. Көбіміз шарасыздыққатірелген соң, осы киімді киіп жүрдік,
- дей келе, ары қарай ойынаой жапғастырып, - марксизм-ленинизм
- КОКП идеологиясы, пролетариат көзқарасы деп даңғойланып, 
ұлттық көзқарасты менсінбедік. Сірэ, «аузымен орақ орган өңкей
27

қыртың» деудін сыры да осында болар. Басқаша түсінудщ қисыны 
жоқ сиякгы. Үлтгық көзқарасты менсінбеу, елемеу Кеңес империясы 
саясатының таяздығын, бейшаралығын танытып, оның күйреуіне
тарихи себептерінің бірі болды», - дейді.
Осы  еңбегінде  айтпақшы  болған  тұжырымдарының,  ой-
максатының алғашқыны санасы - осы бір ғана Абайдай гүламаның
«қырг» сөзіне тіреліп, осы сөздің мән-мағынасы, этимологиясы  (түп
төркіні) үлкен саясатган хабардар етіп, өткен ата-баба ғұмырынан
бір  мысқалдай  белгі  беретінін  аңғартады.  Мінеки,  қырағы  көз,
сезгіш,саясаттың иісіне қанық, биік құздан, шыңыраудан байкағыш,
бақылағыш Шақанайдай ғалым ағамыздың философиялық ғылыми-
зерттеу л абораториясынан, шеберханасынан  шындалып, суына 
қанып шымырланып шыққан шынайы, сыни сөз саптаулар, шешімді 
деқисынды, таза, тұщы, мөлдір, салмақгы пікірлері еріксіз назар
аударгады. Әрі бас алғызбай окытып, таңғалтады...
Мен екі жыл үзбей, алдыңғы нұскаларды аударыстырғаннан
соң ғана өзімше сөз арнаудамын.
Ысқақов Мейрамбек Ризхан\р іы,
Астана қаласы № 34 орта мектебінін
қазақтілі мен әдебиеті пәнінің окытушысы-
28

БҮГІНГІ  КЕЗЕҢ  ТАЛАПТАРЫ
Кіріспе  орнына
I 
‘  .. 
\
  :  \ 
*- 
Н
Қазақ  халқы  ғасырлар  бойы  өз  еркімен  бе,  әлде  әзәзіл 
саясатгьщайла-амалынан ба, болмаса халықгығы мен ұлттығыньщ 
оянбағандыгынан ба, ең болмаса мемлекеттігінің жетілмегендігінен 
бе, әлемдік тарих бұл туралы пікірін келешекте айта жатар, бағасьш 
бере жатар - өзекп өртейтін «құлдық психологиясынан» құтылатын 
күн туар ма екен деген арманға есік айқара ашылмаса да,  бірақ 
табалдырығынан өктемдеп, екпіндеп атгады. Бұның жолына өмірін 
сарп еткен ойшылдар кемеліне жете алмай құрып жатты, бұлардың 
орнын жоқгатпай бассам ба деген үміткерлер,табанды күрескерлер 
ұрпақгары өмірге үздіксіз, үзіліссіз, толассыз келіп жатты. Әлі не 
түрлі  «шешендері  -  бүлбүл»,  «көсемдері  -  дүлдүл»  келер.  ¥лы 
бабаларымыз:  Асанқайғы,  Қорқыт  Ата  армандаған  жақсы 
өміршағында  өсетін  мүлдем  жаңа  ұрпақтар  өмірге  келер. 
Осылардың ең бақыттысы - бүгінгі  Тәуелсіз Қазақ Елінің жаңа 
шаңырағының  іргетасын  қалап  жатқан  ұлдары  мен  қыздары. 
Қадамдарың құтты, істерің сәтгі болсын! - демекпіз бұларға.
Қазақ  коғамы  өмірінде  ғасырлар  бойы  күткен  тәуелсіздік 
күнітуды. Халық жаңғырып, малға, шаруаға да береке енді, адамға 
да  бақ-мереке,  та¥у-тыныштық,  шат-шадымен  тірлік  бар  жаңа 
өмірге ұмтылган дэуірі басталды.
Бүгінгі қазақтың сиынатын күш-қуаты, өнеге, үлгі түтатыны - 
жаңа Ата заңы, Ән ұраны,  Ел таңбасы,  Көк туы, бүларга сиыну, 
әрине, занды. Демек, бүлар болса еліміздің тәуелсіздігінің айшықты 
көріністері, қазақ халқының үлтгығының, елдігінің табиғи жалғасы, 
мэңгілік нышандары.
Бүгінгі  қазақтың  сиынатыны,  әрине,  ең  алдымен  қазақ 
халқьшың ұлттығы мен ұлтжандылық қасиетгерінің мыңжылдық 
тарихы, ел ақылшысы, қамқоры болған ұлы даналарымыздың істері
29

мен азатшыл, жасампаз ойлары:  «Жерұйық», «Жиделі-байсын» 
жерін  көксеген  Асанқайғы,  Қорқыттай  ұлы  бабаларымыздың, 
Шығыстың  А ристотелі  атанған  ұлы  философ,  данышпан
ғалымымыз - эл-Фарабидің, еліміздіңтүтастыгын сақгап, ұлтгьіқ 
мемлекетіміздің негізін салған: Абылайхан, Қасымхан, Есімхандай 
ұлы ел билеушілеріміздің, ұлтгық мэдениетімізді элемдік деңгейге 
көтерген Абай мен Мұхтар Әуезовтей дана ойшылдарымыздың,
еттерінщ
Желто»^^ 
бастырсы н
құрыды
КПСС билік тағынан қуылды. КСРО-ның орнын баспақшы  1МД 
орнағаны әлем халықгарына белгілі. Бүгінде дербес еліміз тэуепсіз 
ұлттық  мемлекетімізге  сүйеніп,  шаруашылыгымызды,  рухани 
өмірімізді  мүлдем  жаңа  элемдік  өзгерістер  дендей  бастаған 
алеуметгік жағдайларды қалыптастырып, жаңа деңгейде дамытып,
арга, жаңа сұраныстарга саи 
in 
кпп-яяғымызлы байлан
аузымызды аштырмайтын орыс патшалығының отарлау саясаты, 
бұның табиғи жалғасы кеңес империясынын қазақ халқын жаппай
орыстандыру саясаты күйреді.
Бүгінде Тәуелсіз Қазақстан Республикасы көптеген шетелдік
мемлекетгермен дипломатиялық катынастарын орнатып, олардың
елшілік  мекемелерін  өз  Астанасында ашуы  - еліміздін тәуелсіз 
гиттгктл гяясатынын  алғаш  кадамдары.  Қазақ халқының дербес
тәуелсіз,
Тарих  қойнауына  көз  жіберсек:  осынау  -  Қоркыт  Атадан 
Қонаевқа  дейінгі  уақыт  аралығында  казак  халқы  ауыр  азапқа, 
зорлықка, корлықка - айықнас кдйшылықгарға толы өмірді басынан
өткерді
халқынын дербес елдігі мен тәуелсіз
Қатардағ
30

азаматтарынан бастап, Алғаш Президентіміз Назарбаевқа шейін 
қамқорлыққа  элі  де  зэру  екеніи  көріп  отырмыз.  Ә сіресе, 
халықтықпен  ұлтжандылықтың  қолдауынсыз  халқымыздың 
тұтастығын,  бірлігін сақтап,  нығайту  мүмкін  емес.  Өз  елімізде 
отырып, ана тілімізді заң жолымен қорғауға мүмкіндігіміз болса да, 
пайдалана алмауымыз - өкінерлік те, қиналарлықта жағдай.
Еліміздің жер қойнауындагы есепсіз байлықтарына, шетйТдіктер 
ден қызығуда, ал өзіміз болсақ, ебін тауып екі асай апмай, мысымыз 
құрып жүрген жоқ па?! Айтарымыз - көп-ақ, бірақ іске қосарлық 
амалдарымыз, айлаларымыз Абай айтқандай:«Алдымызда айла 
жоқ!» - дегеніне бара-бар сияқгы. Сол «айланың» бірі - еш уақытта 
азып-тозбайтын,  мұқалмайтын  құрал  -  қай-қайсымыздың  да 
руханилығымыз. Ал руханилыкты тағы да Абайға жүгінсек: «Аят, 
хадис емес қой!» - деп, бұның тұтастығына ой тоқтатқан.
XX  ғасыр  саяси  жендеттері  руханилықгы  қара  табанымен 
жаныштап,  дүниежүзі  халықтарын  тағылық  құрбандығына 
шапмақшы больш, адам түсіне жоламайтын айуандықгың, шектен 
шыққан  қиянатына шейін барды емес пе?!  Бір сөзбен айтқанда, 
жер бетінде адамның өзін ауызга алмағанда, тіршіліктің қандай да 
түрін жоюға бет алды.
«Руханилық»  -  философиялық  абстракция.  Руханилық 
адамнан,адамзаттан  тыс  өмір  сүретін  түсін ік сіз,  ақылға 
сиымсыз(иррационалдық)  күштерге  қарсы  төтеп  беретін 
гуманизмді ту қьигып көтереді.
Руханилық- жалпылықфилософиялықтүсінік. Яғни,түгастыққа
бара-бар,  былайша  айтқанда,  адамзат  қауымының  өскелең 
парасатымен сүрыпталып, жиынтыкталған білім, гылым үғымы, 
түсінігі, осының қалыптасу, даму тарихы.
Руханил ық - әлем кеңістігін жайлаган бір мүхит сиякты, бүған 
жан-жақтан тоғысып келіп құятын сансыз тармақты, көп салалы 
өзендер,  көлдер  іспеттес.  Осылардың  бірі  -  қазақ  халқының 
мыңжылдық тарихы. Қоғамньщ күйзеліске, дағдарысқа үшыраған
31

шағындағы аскынған дертгің дендеген түрі: ол - ескі мен жацаның 
күресі.
Даму заңдылығы - қарама-карсылықгардың күресі. Бұны жоққа
шығару - құр эурешілік, «бахасқа» салынған бос сандырақ. Кеңес
империясының  тірегі  болған  идеология  КПСС-тің  «мүлтіксіз» 
көзқарасы коғам ды қ санадан оңайлыкпен, күрессіз кете қояды деу 
-көрсоқырлық  болар.  Ал  ескінің  орнын  басарлық  жаңа  үлттық 
идеология  элі  толғақ  үстінде.  Дербес  елдігіміз  бен  тәуелсіз
мемлекеттігіміз көзімен қарасақ: үлтгықгілімізсіз, мәдениегімізсіз
Ы
 Яь! Ф
ұлттық идеологияның бір күн ішінде пайда болады деу - негізсіз
дедэлелсіз. Себебі, идеология көктен түспейді.
Идеология  -  қоғамдагы  эртүрлі  азғын  да,  ез  де,  ер  де, 
азатш ы л,күрескер 
қоғамдық, 
әлеум еттік  топтарды ң, 
құрылымдардың  өздері,  бұларға  қарсы  тұрған  af ымдар  гуралы 
ж эне  м ем лекетке  деген   көзқарастарын  жиынтықтагі
тұжыры м дал ған идеялар жүйесі.
Идеологияның  түп  нұсқасын  алсақі  қандай  да  халықтың

жүктеу/скачать 19,69 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: