Адам физиологиясы

Машыктанудың физиологиялык маңызы
Машықтанудың негізгі Максаты - сауыктыр. Оның негізгі тәсілдері - 
адамның тірліктік күйін жоғары деңгейде жаксарту жэне сақтау үшін эртүрлі 
козгалыс эрекеттерін пайдалану. Машыктану нэтижссінде организмде 
көптеген қүрылымдық жэне эрекеттік бейімделу өзгерістері туады. Олар эуелі 
эралуан жүктемеге жедсл бейімделу түрінде өтеді.
Бұлшықеттерге жүктемелер қайталанған жағдайда оның негізінде ұзақ 
мерзімді 
икемделу 
қалыитасады. 
Мүның 
тұрақтылығы 
тұлгалык 
жүктемелерге машықтангандықты көрсетеді. Ол жоғары тірліктік пэрмснді 
жэне оны жүктемеге сэйкес жоғары деңгейде, әрі үнемі өткеруге мүмкіндік 
береді. Осыган орай, деие сымбаты мен кэдік түрткілерге төзімділік 
калыптасады.
Жоғары деңгейге жету биохимиялық және физиологиялық үрдістердің 
гектік ерекпіеліктеріне, ОЖЖ әрекеттік белсенділігіне, нейрогуморалдык 
рсттеліс кабілетіне байланысты болады. Қимыл жүктемелеріне бейімдслісіне 
иммундык жүйе тікелей қатысады. Сөйтіп, машықтануды жүйке, эндокриндік 
жэне иммундық жүйелердің бірлестірілген үйлесімді іс-эрекеті қамтамасыз 
етеді.
Ауыр спорттан, кажылатын элеумет жүктемелерден иммунодепрсссия 
пайда болады. Ол психоэмоциялық күйзелістің белгісі болып есептеледі.
Жаттығулардан жүрек массасы ұлғаяды, ол 40% калыпты жағдайда 
үнемді жұмыс істеуді қамтамасыз етеді.
Қозгалыс іс-эрекетін камтамасыз ететін орекеттік жүйе тынысалу және 
қан жүйелерін іске косады.
Тынысалу жиілейді жэне тыныстық көлем терендейді, өкпенің ауа 
алмастыратын беткейлік ауданы өседі, альвеолярлык желдетілісі үлғаяды, 
одан оттегін тұтыну 3-4%-дан 4-5%-ға дейін артады.
Жасушалардың нәтижесінде денешыныктыру тыныштык жағдайда 
тынысты үнемді атқаратын ОЖЖ-де динамикалык стереотип қалыптасады. 
Тыныс жиілігі жаттығулар кезінде сирейді (11-14 рет/мин), ол шынықпатан 
адамдарда 16-20 рет/мин болады. Қанда эритроциттердің саны азаяды, 
миогендік лейкоцитоз байқалады.
Тынысалу бұлшықеттерінің екпінді козгалысы жүрекке қанның кайтып 
оралуын камтамасыз етеді. Тынысалу жэне қанайналымы жүйелерінің 
үйлесімді эрекетінен тіндерді оттегімен тиімді жабдыктау қалыптасады. 
Қанның тыныстық ауданы салыстырмалы эритроцитоз болтандықтан 
ұлгаяды. Оны қан түзетін ағзалардыц жоғары кызметі жүзеге асырады.
Қанның оттегіне сиымдылығы қалыпты деңгейінен (18-20%) шамалы 
ғана (1-2%) үлғаяды. Алайда 02 көп мөлшерде тұтышандықтан, оның артерия 
мен вена тамырларындағы айырмашылығы өседі. Белсенді қозғалыс кезінде 
бұлшықеттердщ жэне ішкі ағзаларда жиналған зат алмасу өнімдері 
хеморецепторлар арқылы тыныс алу орталыгының жүмысын күшейтеді.

И Я . Аршавскийдің айтуынша, "бүлшықеттің энергиялык ережесіне" 
сэйкес вегетативгік тірліктік децгейі қозгалыс белсенділігіне тікелей тэуелді 
келеді.
Жаггықііаған 
ер 
адамдарда 
ОМТ 
орта 
шамамен 
3-3,5 
л/мин 
(45-50 мл/кгхмин) болса, әйелдерде -2-2,5 л/мин (35-40 мл/кг х мин) болса, 
сиорттык жаттығуларда ол екі есе өседі: мэселен, қашықтыкқа жүгіру- 
шілерде: 5-6 л/мин (>80 мл/кі х мин), ал шаңғышы әйелдерде - 4л /мин 
(70 мл/кг х мин) аса болады.
Спортшылардың тынысалу жиілігі сирек, тыныстың көлемі денесі 
шынықпағандардан артық болады. Мұны: 1) өкпе көлемі ұлғаюы; 2) тыныс 
алу бұлшықсттерінің күші мсн шыдамдылығының артықтыгы; 3) кеуде қуысы 
мен окпеніц созылғыштығы жэне 4) жолдарында ауа тасқынына кедергінің 
төмендігі қамтамасыз етеді.
Өкпе желдетілісінің нэтижелілігі сырткы тыныстың шыдамдылыгы 
машықганғандыгын көрсетеді. Сонымсн тынысалу жүйесінің шыдамдығы 
машыктандырудың басты нэтижесі:
- өкпе көлемдері мен сиымдылығының ұлғаюы;
- сыртқы тыныстың алымы мен нэтижелілігінің артуы;
- өкпенің диффузиялык қабілетінің өсуі.

жүктеу/скачать 28,52 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: