Бярпа, эенезис
152
лыгларын юзцлцндя дурур. Цчюлчцлц (йяни щяндяси ъисим)
бцтцн варлыглар рийази зирвяйя чатыр – нятиъядя «дюрд»ц
(дахилиндяки цч юлчц + варлыьын юзц) мейдана эятирир. Тяби-
ятдян кечян ишыг вя кейфиййятляр – «беш»ин, ъанлылыг – «ал-
ты»нын, билик вя сяадят – «йедди»нин, мящяббят вя достлуг -
«сяккиз»ин, мцдриклик вя баъарыг - «доггуз»ун йардымыйла
ялдя едилир. Мцкялляшмянин,
тамлашманын сон щядди ися
«он» сайылырды. Она эюря дя пифагорчулар «он - бцтцн вар-
лыгларын ян эерчяйи вя мцгяддясидир» - дейирдиляр.
А.Маковелски Ион Хиосскийя (б.е.я. V яср) истинадян йазы-
рды ки, «Щяр шей – цчдян ибарятдир вя цчдян бюйцк вя йа-
худ кичик мювъудат йохдур. Чцнки щяр бир варлыьын йе-
тишмясиндя, бцтювляшмясиндя цчлцйцн - аьыл, эцъ вя сяадя-
тин ролу вар» [92, 112].
Рягямлярин
гейри-ади эцъя маликлийи, маэиклийи ща-
ггында мцхтялиф сяпэили вя дяряъяли бу ъцр бахышлар дцнйа
халгларынын яксяриййятиндя юзцня йер тапмышдыр. Мцяййян
мярщялядя рягямлярин сакраллыьына фялсяфи дон эейдириб
дцнйадакы пис-йахшы бцтцн яламятлярля гоша ишлядирдиляр.
Зороастиризмдя вя гам тясяввцрляриндя щяр рягямин юз
характери олдуьу эюстярилирди:
бир - «Авеста»да «рущ вя
ъанлылыг» мянасында ишлянир. Йазын эялиши иля ялагяляндирилир.
Тябиятин ойанмасы, ганын гайнамасы, торпаьын ъанланмасы
бирля ялагяляндирилир.
Ики - ян бюйцк ядаляти,
цч –бцтювлцйц,
дюрд – уъалыьы, йцксяклийи,
беш – юлцмсцзлцйц, ябядилийи,
алты – щакимиййяти,
йедди – евлилийи,
сяккиз – сафлыьы, дурулуьу,
доггуз – оду,
он – уьурлу ямяли (йарадыъылыг фяалиййятини),
он бир – хейирли дцшцнъяляри,