және осы түлғалас жалғаулық шылау да)
бірлен (білен, илян)
септеулік шылаудан қалыптасқаны күмән тудырмайды және
бүл шылау (білән) көне кезде өзі қатысты негізгі сөздің ілік
септік түлғасымен байланысқан. Бүны әр дәуірге жататын көне
жазбалар тілінің материалдары дәлелдейді. Сонда
менімен де-
ген сөз түлғасының қалыптасуы былай болған:
менің бірлән
- менің білән - мені(н) менен - меніменен - менімен. Ал енді
қазір кезде менімен деген сөздегі
-(н)і(-ы) түлғасы ілік септік
мағынасынан айрылып қалған, басы артық реликт форма
ретінде ғана сөз қүрамында жүмсалады.
Ілік септік түлғасының үстіне басқа септік жалғауларының
үстеліп қолданылуы — тілдің дамуындағы әр кезеңінде бо-
лып отырған қүбылыс. Мысалы, үйғыр тілінде 1-жақ жіктеу
есімдігіне барыс септік жалғауы ілік септік формасына да
жалғанып
менинге болып жүмсалады, ілік септік формасына
“Қүтадғу білікте” (XI ғасыр) жатыс, шығыс септік жалғаулары
да жалғанған:
сәннң - дин, аның - да, сениң - дә, т. б. Бүның
өзі септік жалғауларының қалыптасу кезеңі мен жолы әр түрлі
екенін көрсетеді.
Сондай-ақ
сөйлесетін,
қайтатын
деген
сөздердің
қүрамындағы -а, -е көсемше тұлғалары да өз мағыналарынан
айрылып қалып, бүл жерде көсемше көрсеткіші бола алмай
түр. Тарихи жагынан келгенде, есімшенің
-тын, -тін жүрнағы
түрған көмекші етістіктен қалыптасқаны белгілі.
Сөйлесетін,
қайтатын деген сөздер былай қалыптасқан:
сөйлесе тұрған
- сөйлесе тұғын - сөйлесетін, қайта тұрган - қайта
тұгын - қайтатын. Көсемше жүрнағы
-а, -е алғашқы негізгі
етістіктің құрамында өзінің грамматикалық мағынасында
жұмсалып, көмекші етістікпен (тұрған) тіркесіп, күрделі
етістік қүраған, кейін көмекші етістік түлғасын өзгертіп, бірте-
бірте ықшамдалып, жүрнаққа айналып кеткен кезде, көсемше
жүрнагы мағынасынан айрылып қалған, бірақ түсіп қалмай,
реликт түлға ретінде сақталып қалып қойған. Сондықтан да
Достарыңызбен бөлісу: 
