С тұр сын ға лиева

124
Қыр ғыз да қа рап жат па ды, қа зақ тар ға соқ қы бе ріп, оңай лық-
пен бе ріс пей ді. Бұл ту ра лы жыр да:
Оңай лық пен қа зақ қа
Асу ды қыр ғыз бер ме ді.
Әр жер лер ден құ ра лып,
Қыр ғыз дың қо лы кер не ді.
Бе сін ге дей ін аты сып,
Қа зақ тың әлі кел ме ді.
Қа ра бал та, Со қы лық
Аң ға ры нан шаң ас ты.
Қыр ғыз-қа зақ екі жар,
Ес кі жол ға талас ты.
Сол уа қыт та хан Ке не
Ама лы нан адас ты.
Қыр ғыз ды ай дап шы ға ал май,
Ба тыр лар сон да бір сас ты, –
деп ай ты ла ды. Қа зақ тар бес күн аты сып, асу ды ала ал май ды. 
Сон да Нау рыз бай Бұ ғы бай ба ты рға:
Осы бү гін күн бат пай,
Көр сет ші қа нат жай ған ды.
Тау ба сын да қыр ғыз ға
Бір ти гіз ші най зам ды.
Ай на лай ын Бұ ғы бай,
Ара лат шы май дан ды! – дей ді.
Сон да Бұ ғы бай өз де рі нің әл де рі нің кел мей ті нін, хан нан ба рып 
кө мек сұ рау ды өті не ді. Ке не ге кел ген Нау рыз бай ға хан:
Дұш пан нан біт сін ар, – дей ді.
Қол да ғы өң шең ба тыр дан
Ірік теп бә рін ал, – дей ді.
Кө ңі лің шап са, Науан жан,
Ер те рек сон да бар, – дей ді.
Екі-үш жүз дей кі сі мен
Ой ын ды ба рып сал, –дей ді.
Нау рыз бай әс кер ден отыз сар баз ды таң дап алып, со ғыс қа кі ре ді. 
Сон да ғы Нау рыз бай бей не сін жы рау:
Ор қо ян дай бұл ти ған,
Көк дө нен ат ас тын да.
А
РМ
А
Н
-П
В
 б
ас
па
сы

125
Қам зол ішік құн ти ған,
Ақ ора мал ба сын да.
Көрұғ лы ға бер гі сіз,
Отыз көк жал қа сын да.
Сол уа қыт та Нау рыз бай,
Жи ыр ма бес жа сын да, –
деп си пат тай ды. Най за сы қан ға боял ған Нау рыз бай ды көр ген 
Ке не тау дың ба сы на шы ғып:
Қа бат-қа бат ора тып,
Қы рық ар қан ды жал ға ды.
Тар тып ал ды ой да ғы
Зең бі рек пен ар ба ны.
Бір-екі рет ат қан да
Кү ңі ре ніп кет ті жан-жа ғы.
Есік-еже сін қи ра тып,
Қыр ғыз дың шық ты дал-да лы.
Хан кел ге нін кө ріп, есір ген Нау рыз бай қыр ғыз дар ды қы рып 
са лып, мал мен дү ние-мүл кін талай ды. Ба тыр лар ды ар-на мыс тың 
құр ба ны бо лу ға ша қы рып:
Тай ын бай жау ға кі рің дер,
Ай бын ды ту ған ер ле рім! –
деп үн дей ді. Қыр ғыз дың қо лын бас та ған Кә рі боз де ген кі сі:
Ей, Нау рыз бай, ер тө рем,
Қа рай ып жүр мін қа ны ма!
Ны сан бай дың бұл поэма сы ның бір зор қа сие ті – эпи ка лық оқи ға ға ақын ли ри ка 
дә нін та ма ша еге біл ген. Поэма да оқу шы ның жан жүй есін бо са та тын, ой ын тер бе те­
тін ли ри ка лық мо тив тер көп. Бұл поэма сы мен Ны сан бай ХІХ ға сыр да ғы қа зақ ақын­
да ры ның ара сын да төр ден орын ала ды.
С.Мұ­қа­нов
Мұх тар Әуе зов өте ірі тұл ға жә не кө ре ген ақын деп са на ған Ны сан бай – 
ға сыр да 
өмір сүр ген Ке не са ры хан ның ең жа қын дос та ры ның бі рі, оның сүй ік ті жы ра уы. Ны сан бай 
жыр ла ған Ке не хан біз дің дәу ірі міз де гі ең ірі та ри хи дас тан дар дың бі рі жә не со ңы деу­
ге бо ла ды. Ке не мен Нау рыз бай дың на быт бол ған күн де рі не дей ін бар лық тра ге дия лық 
қай шы лық та рын тү гел жет кі зе су рет те ген қа зақ елі нің сүй ік ті дас та ны. Бұл дас тан кей ін 
Ке не хан мен бір ге жа был ды, оны ау ыз ға алу қыл мыс са нал ды. Сол ға жай ып дас тан ның 
бо са нар кү ні бү гін ту ды. Жа ңа ұр пақ қа, тала нт ты оқыр ман қау ым ға ұсы ну ке рек.
Ә.Тә­жі­ба­ев

жүктеу/скачать 10,65 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: