С тұр сын ға лиева

196
Әб ді рах ман мен Шұ ға күт пе ген жер ден кез де сіп қа ла ды. Сон да 
Шұ ға: «Қош, қал қам, қал қам!» – деп кем сең деп оты ра ке те ді. Бұл – 
сю жет тік шие ле ніс. Қат ты күй зел ген Шұ ға ай ық пас дерт ке ұшы-
рай ды. Қы зы ның қи нал ға нын көр ген әке сі Есім бек бо лыс қа ай тып, 
Әб ді рах ман ды амал сыз бо сат ты ра ды. Бұл – сю жет тің ша рық тау 
ше гі. Әке ше ші мін ес ті ген Шұ ға ау руы нан айыға қой май ды. Шұ ға:
«Жа зы лып ке ре гі не? Бә рі бір мен ба қыт ты бо ла ал май мын. 
Әкем ая са, ме нің дер тім жа ны ма бат қан соң аяп отыр... Өлем деп 
те ар ман қыл май мын. Жал ғыз-ақ ар ма ным бар – тү неугі көр ген де, 
Әб ді рах ман бір ау ыз сөз ай та біл ме ді. Бір кө ріп сөй ле сіп, жа ным 
шы ғар да «Шұ ғам!» деп бе ті ме бе тін ти гіз се, бар ар ма ным бі тіп, 
дү ние ден ар ман сыз өтер едім... Әй, ол жоқ қой!..» – дей ді.
Әб ді рах ман сүй ік ті Шұ ға сын кө ре ал май ды, Шұ ға өзі нің соң ғы 
ха тын қал ды рып, бұл дү ниемен қош ай тыса ды. Сю жет тік ше шім ді 
мы на үзін ді ден аң ға ра мыз: «Біз ау ыл ға жет кен де Бер кім бай дың 
үй інің қа сы лық тол ған адам екен. Ат ты бай лап, Әб ді рах ман ды 
үй ге кір гіз дім де, не ге жи на лып тұр ған да рын бі лей ін деп, аяң-
дап кі сі лер ге қа рай жүр дім. Жа қын дай бер ге нім де бір салт ат ты 
шо қы тып кел ді де, ай қай лап бір де ме ай тып, кей ін жү ріп кет ті. 
Қасірет­шеккен­Шұға
А
РМ
А
Н
-П
В
 б
ас
па
сы

197
Не айт қа нын ес ти ал ма дым. Бі рақ әл де не ге жү ре гім ті тір кен ді. 
Бой ым мұз да ды... Жү гі ре ба сып жан да ры на кел ге нім де:
«Құ дай ра қым ет сін!..» – деп бет те рін си пап, ба та қы лыс ты. 
Мен аң-таң бол дым. Айт бай ма ған қа рап:
– Ес ті дің бе, Шұ ға қай тып ты-ау, – де ді. Су ық су ды тө бем нен 
құй ып жі бер ген дей бол ды. Тұр ған ор ным да қат тым да қал дым. 
Жиыл ған жұрт тың бә рі де бас та рын шай қас ты:
– Өй, Шұ ға де се – Шұ ға еді-ау! – дес ті».
Жа зу шы «Шұ ға ның бел гі сін де» қа зақ әй елі нің тағ ды рын жан-жақ-
ты бей не лей ді. Шұ ға ның өлі мі ар қы лы фео дал дық құ ры лыс қа қар ғыс 
ай та ды. Шы ғар ма да фео дал дық қо ғам да әй ел дің бас бос тан ды ғы мен 
ма хаб бат қа ла уы аяқ қа ба сыл ға ны, бі рін-бі рі сүй ген Әб ді рах ман мен 
Шұ ға ның қо сы луы на ес кі салт-са на, дәс түр қар сы шы ғып, ақы ры ару 
Шұ ға ның ға шық тық қа сі ре ті нен мерт бол ға ны осылай ба ян да ла ды.
«Шұ ға ның бел гі сі» по ве сі – қа зақ про за сы жан ры ның би ік са ты-
сы нан орын ал ған ту ын ды. Мұх тар Әуе зов тің сө зі мен айт сақ: «Б.Май лин 
әң гі ме ле рін де те рең шын шыл дық бар. Адам бей не сі, қа рым-қа ты нас-
та ры әр дай ым на ным ды бо лып шы ға ды жә не бұл шы ғар ма лар дың 
түр, үл гі сін де дөң ге лек кел ген тұ тас тық ай қын аң ға ры ла ды. Бей ім бет 
әң гі ме ле рі нің көп топ та ры ре во лю ция ның ең ал ғаш қы жыл да ры нан 
бас тап, оты зын шы жыл дар дың ор та сы на дей ін со вет дәу ірін де гі қа зақ 
ауы лын да бол ған өмір дің ұзақ көр кем ше жі ре сі деу ге бо ла ды».
Бей ім бет шы ғар ма ла ры ның өмір шең ді гі – қа зақ да ла сы та би ға ты-
ның көр кін, ха лық тың әдет-ғұр пын, ой лау, сөй леу ерек ше лік те рін, ха-
лық мі не зін ұлт тық си пат та ше бер кес те леуін де, ұлт тық рух пен суары-
лу ын да, ха лық өмі рі не сі ңі сіп ке туін де екен ді гін уа қыт дә лел де ді.
Дү ние де жақ сы жа зу шы лар көп. Бі рақ әр бір әде би ет, ұлт үшін қым бат жа зу шы лар 
бар. Біз дің ұл ты мыз бен әде бие ті міз үшін бір қым бат қа лам гер – Б.Май лин де сек, 
асы ра айт қан дық бол мас. Қай та жет кі зе ал май отыр де ме се. Бұл – Бей ім бет шы­
ғар ма ла ры ның ұлт қа ны на әб ден суа рыл ға ны нан. Бей ім бет шы ғар ма ла рын да ғы 
ке й іп кер лер ге қа рап оты рып, олар дың тек қа зақ еке нін жаз бай та нуымыз дан. Тіп ті 
жер бе ті нен қа зақ де ген ха лық жойы лып кет кен күн де Бей ім бет тің шы ғар ма ла рын 
оқып оты рып, қа зақ де ген ха лық тың ақ қа ғаз ға бей не сін са лып қа на қой май, мі не зін 
елес те ту ге, пи ғыл­ ние тін та ну ға бо лар еді. Бей ім бет шы ғар ма ла ры ның кей іп кер ле­
рін дү ние де гі бар әде би ет атау лы ның сан мил лион да ған кей іп кер ле рі не қо сып жі­
бер ген де де, олар бе лін тая нып, «біз – қа зақ едік» деп бө лек те ніп тұ ра тын се кіл ді.
Т.Нұр­ма­ғам­бе­тов
«Қа зақ әң гі ме сі» де ген де, ал ды мен, Б.Май лин нің есі мі тіл ге ора ла ды. Бұл қа лам­
гер әң гі ме ні сан жа ғы нан да, са па жа ғы нан да жа зу шы ла ры мыз дың бә рі нен көп жаз­
ды, ке ліс ті ріп жаз ды.
Т.Нұр­та­зин

жүктеу/скачать 10,65 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: