С тұр сын ға лиева

49
жи нау ға, дай ын дау ға ерек ше кө ңіл бө ле ді. Тәуке хан мен ақыл-
да са ке ле «Би лер ке ңе сін» құ ра ды. Көшпелі қазақ қоғамындағы 
«Билер кеңесі» – құрамына белгілі рубасылары, билері, батыр-
лары, жыраулары, хандары кірген мемлекеттік маңызды 
мәселелерді шешіп отырған келелі кеңес. Билер кеңесінде қазақ 
елі үшін маңызы бар сыртқы және ішкі мәселелер қаралған.
Әнет ба ба ның ел ді бе ре ке-бір лік ке, ын ты маққа ша қы рып, 
адам дар ды иман ды лық қа, па ра сат ты лық қа, адам гер ші лік ке 
уа ғыз да ған ел есін де сақ тал ған ұла ғат ты сөз де рі, ой-тол ғау-
ла ры, ақыл-ке ңес те рі жаз ба лар да сақ тал ған. «Же ті қа зы на», 
«Же ті ата», «Же ті ға лам», «Же ті хақ» жә не та ғы бас қа ұғым-
дар ды біл ді ре тін тұ жы рым да ма ла ры Әнет ба ба ның есі мі мен 
ты ғыз бай ла ныс ты. «Дү ние де не ше же тім бар?» де ген сау ал ға 
ба ба:
Сөз – же тім, ын та ме нен тың дал ма са,
Бөз – же тім, киіл мес тен тоз ған бол са,
Жер – же тім, ие сі жоқ қал ған бол са,
Ел – же тім, жақ сы бас шы ар ман бол са,
Көл – же тім, қаз қон ба са, құс тары ұшып,
Ер – же тім, же ке қал са, ті зе құ шып.
Бол ма са за ман да сың той ға бар ма,
Ба сы ңа жал ғыз дық тың то ры тү сіп.
«Же ті қа зы на ға не лер жа та ды?» деп сұ ра ған да: «Әй ел, ер 
жі гіт, ілім-бі лім, жүй рік ат, қы ран бүр кіт, бе рен мыл тық, ал ғыр 
ит», – де се, бі реу тұ рып:
– Ба ба, қа зақ та: «Ба ла – бел де, әйел – жол да»,– деу ші еді ғой. 
Ер жі гіт әйеліңді жау дан ол жа лап та ала ды, айт тыр са, қа лың 
ма лы на қы рық же ті сін бай лап, ма тап бе ріп, са тып та ала ды. Бұл – 
шы ғын. Қа зақ тың та ғы бір мә те лі «Қой ның да ғы жарыңа сен бе, 
ас тын да ғы аты ңа сен бе» дей ді. Та ғы да «Атың жа ман бол са, са тып 
құ ты ла сың, әйелің жа ман бол са, қайт іп құ ты ла сың?» де ген де сөз 
бар. Со ған қа ра ған да әй ел ді же ті қа зы на ның бі рі деу дұ рыс бо ла 
қо яр ма екен де ген де, Әнет ба ба:
– Әй ел – же ті қа зы на ның бі рі емес, бі рін ші сі. Дү ние де гі бар 
тір ші лік атау лы ның ана сы – әй ел. Адам бой ын да ғы асыл қа сиет-
тер дің бә рі ана ның ақ сү ті нен да ри ды, әл диімен ақ бе сік тен 
бас тала ды. Сон дық тан оған тіл ти гі зу ге де, қол кө те ру ге де бол-
май ды. Пай ғам ба ры мыз дың өзі әй ел за тын қат ты құр мет тұт қан. 
Ал бір ді-екі лі ау ыл дың бей пі л а уыз да ры әй ел ту ра лы жа ман сөз 

жүктеу/скачать 10,65 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: