С тұр сын ға лиева

79
би лі гің екен, әділ ді гің үшін жо лы ңа нар бас та ған то ғыз бай-
ла тып қой дым, бұ дан бы лай се нің жо лың бас то ғыз бол сын, – деп 
Сы рым мен қош та сып ты.
Сы рым елу жыл қы ны ел ге ай да тып, ол жа сын жол дас та ры на 
үлес ті ріп, қа лы кі лем жа был ған қа ра нар ды Ма лай са ры қарт тың 
бо са ға сы на әке ліп бай лай ды. Ри за бол ған би:
– Ен ді са ған ба там ды бе рей ін, сен жас бол ған мен, ел ге бас бол-
ған дай екен сің, – дей ді.
– Ар қаң қа ра нар дай жау ыр бол сын,
Мі не зің қа ра жер дей ау ыр бол сын.
Өк пең жоқ, бау ыр бол сын.
Үйің нің сыр ты нан дү бір кет пе сін,
Құ ла ғың нан сы быр кет пе сін, – 
деп ба та сын бе ре ді де, мен не де сем де, бә рі нің ма ғы на сы бар, 
қа лай тү сін ге нің ді өзі ме қай ырып бер, – дей ді. Сы рым:
«Ар қаң қа ра нар дай жау ыр бол сын» де ге ні ңіз – ел бас-
тай тын ер дің жү гі ау ыр, ар қа ма бат ты деп ау ыр сын ба де ге ні ңіз 
бо лар. «Мі не зің қа ра жер дей ау ыр бол сын» де ге ні ңіз – са быр лы, 
шы дам ды бол, бе рі ден ой ла ма, әрі ден ой ла де ге ні ңіз бо лар. «Өк-
пең жоқ, бау ыр бол де ге ні ңіз» өк пе шіл бол ма, ке ші рім ді кең бол, 
ат тө бе лін дей аз ға на қа зақ ты алыс-жа қын деп бө ле-жар ма, ала-
құ ла көр ме де ге ні ңіз бо лар. «Үйің нің сыр ты нан дү бір кет пе сін, 
құ ла ғың нан сы быр кет пе сін» де ге ні ңіз – жо ра-жол да сың бол сын, 
ел мұ ңы на, же тім-же сір ге құ ла ғың тү рік, есі гің ашық бол сын 
де ге ні ңіз бо лар», – деп жау ап қай та рып ты.
Нұ ра лы хан ба тыр ды бауы ры на тар тып, оның бе де лі не ар қа 
сүйеу ге ты рыс ты. Ол әу елі Сы рым ның әп ке сі не үй ле ніп, оған жез де 
бо ла ды, кей ін «ақ сүй ек тұ қы мы қа ра ха лық қа қыз бер мей ді» де ген 
ата дәс тү рін бұ зып, Орын де ген әй елі нен ту ған қы зы Ай ға ра ны ба-
тыр ға қо сып, оны күй еу ба ла ете ді. Бі рақ пат ша лық Ре сей дің да ла-
лық өл ке де әкім ші лік-сая си ре фор ма жүр гі зіп, хан дық би лік ті кү-
шей ту ар қы лы қа лың бұ қа ра ның Жай ық өзе ні нен өтуі не тый ым 
са лып, шұ рай лы жайы лым мен өрі сі нен ай ырып, құ қы ла рын шек-
теуі, са лық кө ле мін кө бей туі Сы рым Да тұлы мен орыс пат ша сы та-
ғай ын да ған Нұ ра лы хан ның ара сын ашып жі бер ді. Пат ша әкім ші-
лі гі нің оз быр лы ғы на, хан-сұл тан дар дың дәр мен сіз ха лі не ашын ған 
ба тыр ру ба сы ла ры ның қа ла уы мен қо лы на қа ру алып, қа лып тас қан 
сая си жүйеге қар сы шық ты. Ол Орын бор дың ге не рал-гу бер на то ры 
Игель ст ром ға жаз ған бір ха тын да: «Сіз дер дің түр лі әдіс тер мен ал-
дап, қол ға тү сір ген но ғай, баш құрт тар си яқ ты біз ге де бұ ға лық 

жүктеу/скачать 10,65 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: