АХМЕТ ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №2, 2014

204 
АХМЕТ ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №2, 2014 
14-топ. Сегіз бұрышты қыш қаптама кҿлемі 10х4х2,5 см. (2-сурет, 6). 
Ортасына ҿсімдікті ҿрнек түсірілген [2].
Ортағасыр сҽулет ҿнерінде ғимараттардың іші-сыртын ҽрлеуде 
декоративті қыштардың алатын орны ерекше. Бұл қаптамалардың сыртқы 
тұрпатына, жасалу ерекшелігіне, ҿрнек ҽшекейіне қарап ғимараттардың қай 
бҿлігіне қолданылғанын аңғаруға болады. Бірінші суреттегі 1-ші жҽне 3-ші 
топтар, екінші суреттегі 1,2,4,5-топтардағы қаптамалар ғимарат ұстындарына 
(тіреулеріне) қолданылған болса, ал екінші суреттегі 2-ші топтағы қаптама 
ұстынаралық кеңістіктерге қолданылуы мүмкін. 
Табылған қаптама қыштарды саралай отырып ортағасырлық Сығанақ 
қақпасының қақпа порталы қандай болған деген оймен оның 
реконструкциясы жасалды (3-сурет).
3-сурет. Қақпа порталы (реконструкция Амантуров М. бойынша)
Бірінші суреттегі 3-ші топтағы қаптама ғимарат іргетастарын (цоколь) 
ҽрлеуге, бірінші суреттегі 7-8-ші топтардағы қаптамалар қима кҿрінісінде 
доға тҽріздес пішіміне қарап портал (пештак) жиектеріне сҽн берген деп 
айтуға болады. Шығыс қақпадан табылған екінші суреттегі 4-ші араб ҽріптері 
бар кҿк түсті қаптама кесенелердің маңдайшаларына қойылған. Бұл жерде 
шығыс қақпаның солтүстігінен екі жүз метр жерде кесененің бар екенін

205 
АХМЕТ ЯСАУИ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ХАБАРШЫСЫ, №2, 2014 
ескеру керек. Он екінші қазбадан (кесене) табылған, екінші суреттегі 5-ші 
қаптама да кесенелердің маңдайшаларына қойылған болуы керек.
Ортағасырлық Сығанақ қаласында табылған қыш қаптамалардың бір 
бҿлігі (1-сурет, 2,6; 2-сурет, 2) Астана қаласының маңында орналасқан 
Жҽнібек-Шалқар кесенесінде жүргізілген қазба жұмыстары барысында 
табылған қыш қаптамаларына жасалу тҽсілі мен ою-ҿрнектері жағынан ұқсас 
келеді [3].
Қорыта келгенде, бұл қыш қаптамалардың барлығы да ҿзіндік жасалу 
стиліне қарай, сыртқы тұрпатына қарай Сығанақ қаласында орналасқан 
ғимараттардың ажарын аша түскені анық. Қаптама қыштардың кҿптеп 
табылуы Сығанақ қаласында сҽулет ҿнерінің, керамика ҿндірісінің жоғары 
деңгейде дамығандығын, ҿз кезегінде бір емес бірнеше шеберханалардың 
болғандығын 
жҽне 
де 
Сығанақтың 
шеберлер 
мектебінің
қалыптасқандығының да айғағы бола алады. 
ҼДЕБИЕТТЕР 
1. Жолдасбаев С., Мургабаев С., Бахтыбаев М., Нурханов Б., Арынов Қ. 2011 
жылы 
Ортағасырлық 
Сығанақ 
қаласында 
жүргізілген 
ғылыми-зерттеу 
жұмыстарының есебі (аралық есеп) / ҚР Мҽдениет министрлігінің мемлекеттік 
«Мҽдени мұра» бағдарламасы бойынша 2009-2011 жж. арналған Мҽдениет 
саласындағы қолданбалы зерттеулер аясында орындалған. – Түркістан, 2011. –133 б. 
2. Жолдасбаев С., Бахтыбаев М., Мургабаев С., Нурханов Б., Малдыбекова Л., 
Амантуров М. Отчет о научно-исследовательской работе по итогам 2012 года 
выполненного в рамках бюджетной программы Министерства культуры и 
информации РК 005 «Прикладные научные исследования» по теме Археологические 
исследования объекта историко-культурного наследия – средневековое городище 
Сыганак (промежуточный). – Туркестан, 2012. – С.143. 
3. Хабдулина М.К., Кожамжаров К.Т., Ярыгин С.А., Қалдыбаев М.С., Сакенов 
С.К., Свиридов А.Н. Теңіз-Қорғалжын ойпатының ғибадат ету ескерткіштері. – 
Астана: Л.Гумилев атындағы ЕҰУ, 2011. –208 б., сур. -174, 176, 178 б. 
РЕЗЮМЕ 
В статье дается краткое описание археологических находок – облицовочных плит, их 
разновидность. Облицовочные плиты были разделены на 14 типов опираясь на формы и 
технику исполнения.

жүктеу/скачать 4,95 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: