Оқулық екі бөлімді 2 бөлім «Машина жасау технологиясы» мамандығы бойынша

360 
5.3-кесте. Бөлшектің негізгі беттерін қаралтым токарлық өндеу кезінде ауысулардың 
типтік схемалары 
Ауысу сызбасы 
Өңдеудің әр аймағында типтік ауысу 
Ашық аймақ 
Жартылай ашық 
аймақ 
Жабық аймақ 
«Ілмек» 
 
 
 
 
«Айналым» («зигзаг») 
«Түсу » 
Негізгі беттерін токарьлық өңдеу кезінде қаралтым 
ауысуларды дайындау. 5.3-кестесінде негізгі үстін токарьлық
өңдеу кезіндегі типтік сызбалар көрсетілген.
«Ілмек» сызбасы жұмыс барысының аяқталуы бойынша 
құралды, шағын арақашықтыққа (шамамен 0,5 мм) өңделетін 
бетінен бөледі және көмекші барысы кезінде қайта орнына әкеледі. 
Бұл сызбаны көбіне ашық және жартылай ашық аймақтарды өңдеу 
кезінде қолданады. Бұл сызбаның әртүрлілігі «тіректен» әдісімен 
баспалдақтық вал типінің бөлшектерін өңдеу кезінде қолдануы 
мүмкін.
«Айналым» сызбасы («зигзаг») құрал жұмысын тура және кері 
ұсынуда көрсетеді және барлық өңдеу түрінде іске асырылуы 
мүмкін.
«Түсу» сызбасы әдіптің жонғыш радиалды ауысу кезінде 
алынатындығымен сипатталады. Бұл сызбаны көбіне жабық 
аймақтарға қаралтым ауысулар кезінде қолданады. 

Жартылай ашық аймақтар үшін сызбалаларды таңдауға ерекше 
мән бөлген жөн, себебі олар токарьлық өңдеу кезінде көбірек 
кездеседі. 5.3. кестесінде көрсетілген қарапайым сызбалардан басқа 
бұл аймақтарда күрделірек қолдану табады.
Іріктеп алынған қаралтым сызба (5.7, а-сурет) УП сәйкес 
құралдың тік сызықтық жұмыс барысынан кейін ерекшелінеді, 
қалған материалды кесе отырып бөлшектің қаралтым контуры 
(алдыңғы өту деңгейіне дейін) жанында қозғалады. Нәтижесінде 
кейінгі өңдеу үшін барлық контур бойынша тең әдіп қалады. Бұл 
сызбаны қолдану кезінде құралдың беріктігін ұлғайту үшін екі 
жұмыс берісін тағайындайды: сызықтық өту кезінде әрекет ететін 
негізгі; тарақгүлдер қырқылғанда бөлшектің контуры қозғалысы 
кезінде әрекет ететін әдіпті беру. 
в 
г 
5.7-сурет. Жартылай жабық аймақтардан әдіпті жою үшін 
токарлық қаралтым өңдеу кезінде ауысулардың типтік сызбалары 
(цифрлармен өңдеудің бірізділігі белгіленген) (а—г) 
361 

Іріктеп алынған қаралтым сызбаны соң,ы және кейінгі таза 
өңдеу ретінде қолдануға болады, ол Rz 40 мкм дейін бұдырлығы 
параметрімен үстін алуға көмектеседі. Бұл сызбада бөлшек 
контурында құрал барысының соңының нүстесінде тәуекел қалуы 
мүмкін, жоғарылау кезінде құрал радиусының жартысына тең 
бөлшек контурының жанында құралды асқынөтуіне әр барысының 
соңында енгізсе оларды азайтуға болады.
Жартылай ашық аймақтар үшін қаралтым асқынөтуді орындау 
басқа сызбасы болып жартылай таза (тазалау) өтумен (5.7, б-
сурет) қаралтым сызбасы болып табылады. Алдындағы сызбадан 
қарағанда бұнда құралдың әр барысынан соң контурда қалатын 
құралдың іріктеп алуы жүргізілмейді. Бірақ та қаралтым 
барысының соңғы (соңғыдан бұрын) орындағаннан соң құралға 
металдың барлық тарақгүлдері мен қалдықтары контурда қиылып 
алынатын жартылай таза барысын іске асыра бөлшектің контуры 
жанында қозғалысты жасайды. Жартылай таза барысы ауыспалы 
кесу тереңдігін береді, осыған байланысты оны беруде орындаған 
жөн, қаралтым барысы кезінде орындағаннан жақсырақ болады. Бұл 
сызбаның топтамамен қаралтымнан артықшылығы оның кейбір 
жағдайларда бөлшекті өңдеу кезінде ары қарайғы таза ауысуларсыз 
өтуінде, себебі үстінде қауіптер қалмайды.
Үлгілік бөлшектерді өңдеу кезінде эквидистантты сызбаны 
(5.7, в-сурет) қолдануға болады. Оның атауы құралдың жұмыс 
барысы бөлек контурына эквидистанттылығымен анықталады.
Бөлшектің негізгі бетінің қаралтым өңдеуінің соңғы сызбасы – 

жүктеу/скачать 14,99 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: