А. Ж. Асамбаев техника ғылымының кандидаты, доцент

5.  Сол 
сиякты 
Е 
бағанасын 
у2=хА2+1 
функциясыньщ 
мәндерімен  толтырыңыз. 
Тексеріңіз!
  Барлык  мәндері  оң,  бастапкы 
және соңғы мәні 5-ке тең.
6.  F 
бағанасын 
y=k*yl/y2 
функциясының 
мәндерімен 
толтырыңыз.  F2  ұяшығына  =C2*(D2/E2)  формуласьш  енгізіңіз. 
Формуланы  F2:F22  ұяшыктарьша  көшіріңіз. 
Тексеріңіз!
  Функция 
мәндері оң және теріс болады, бастапқы және соңғы мәндері 6-ға тең.
Көмекші кестедегі деректерді  ауыстырганда  негізгі  кестенің 
өзгерістерін бақьілаңыз:
7.  Көмекші  кестедегі  Х-тің 
бастапқы
  мәнін  өзгертіңіз:  Н2 
ұяшығына
5  енгізіңіз. 
Қадам
  мәнін 
өзгертіңіз
:  12  ұяшығына  2  енгізіңіз. 
Коэффициенттің
 мәнін өзгертіңіз: J2 ұяшығына 1 енгізіңіз.
Көмекші кесте деректеріне 
өзгерістер
 енгізгенде 
негізгі
 кестеде 
есептеу 
ңандай
 түрде жүргізіледі? Көмекші кестеде бүрынғы бастапкы 
мәндерді қайтарыңыз.
8. 
Көмекші  және  негізгі  кестелерді  безендіріңіз:
  Курсорды  1- 
нөмірлі  жолға  койыңыз. 
Вставка
 
—>  Строки
  бұйрығын  орындап 
екі
б о с ЖОЛ
 ҚОСЫҢЫЗ. 
lrV'*:
9.  А1  ұяшығына  «
Таблицы
»,  А2  ұяшығына  «
Основная
»,  Н2 
ұяшығына «
Вспомогательная
» деген атаулар енгізіңіз.
10.А 1:Л  ұяшықтарын біріктіріңіз жэне 
«Таблицы» 
тақырыбын 
ортаға койыңыз. 
^ 
1
Н.Құрылған  файлды  «Функция»  атаумен  өз  бумаңызға 
сақтаңыз.
6.4. Деректер қоры ж әне ақпаратты қ жүйелер
Қарастырылатын сурақтар: 
\
•  акпараттык  жүйелердің  жэне  деректер  қорының  (ДҚ) 
қызметі; 
*
•  ДҚ жіктеу;
■  Реляциялык деректер қорьшың кұрылымы;
■  ДҚ элементтері:  басты кілт, өрістің аты, мәні және типі;
•  деректер  қорын  басқару  жүйесінің  (ДҚБЖ)  кызметі;  ДҚБЖ 
жұмыс режімі;
•  деректерді іздеуге сүраныс;
■  деректерді жоюға сұраныс;
■  деректерді іріктеуге сүраныс.
Теориялық  материалды 
баяндау 
бойынша 
әдістемелік 
у сыны с тар
142

Тақырыпты  қарастыруды  компьютерлік  акпараттык  жүйелерін 
қолдану 
аймагын 
сипаттаудан
  және 
берілген  компьютерлік 
техниканың 
крсымшасын  қолдану  өзектілігін
  және 
цызметін 
негіздеуден  бастаған  жөн.  Мәселені  былай  қоюға  болады:  қандай  да 
бір  накты 
объектілер
  немесе 
оқигалар
  туралы  көлемі  мол  деректер 
болсын. 
Мысалы, 
кітапханадағы 
кітаптар, 
кәсіпорынның 
жүмыскерлері,  қоймадағы  тауарлар  және  т.с.с.  Мүндай  акпаратты 
сақтауды: 
оны  ңарауга,  толтыруга,  өзгертуге,  керек  мәліметті 
іздеуге,  кез  келген  іріктеулерді  жасауга,  кез  келген  рет пен 
сүрыптауга ыңгайлы  түрде үйымдастыру
 қажет. Мұндай жүмыспен 
адамдар комьютерлер пайда болудан көп бұрын айналыскан болатын. 
Деректерді сактаудың негізгі құралы кағаз болды.
Қазіргі  кезде  бұл  проблемаларды  шешуге  компьютерлер 
көмектеседі. 
Компъютерлік  ақпараттық  жүйелер  көлемі  үлкен 
деректерді  сақтауга,  оның  ішінен  жылдам  іздеуге,  өзгертулерді 
енгізуге,  деректермен әртүрлі іс-әрекеттерді (топтауга, сүрыптауга 
және  т.б.)  мүмкіндік  береді.
  Осындай  ақпараттық  жүйелердің 
мысалдарын  келтіру  кажет.  Мысалы,  теміржол  немесе  авиация 
билетін  сату  жүйесі.  Оқушыларға  таныс  басқа  мысал:  халықаралық 
көлемді  жарыстардан,  олимпиадалық  ойындардан  телерепортаждар 
кезінде  комментатор  атаса  болды,  экранға  кез  келген  спортсменнің 
кұжаттамасы  шығып  отырады,  бұл  -  компьютерлік  акпараттык
жүйенің жүмысы.
Қолдану  аймагы  бойынша  акпараттык  жүйелерді  негізгі  екі
топка  бөлуге  болады: 
ацпараттық-іздеу  жүйелері
  және 
деректерді
өңдеу
  жүйелері.  Кез  келген  акпараттык  жүйе  негізгі  үш  кызмет
аткаруға  тиіс: 
деректерді  енгізу,  деректер  бойынша  сүраныс  жасау
,
есеп беруді қүрастыру.
Акпараттык жүйелердің өте маңызды күрама бөлігі  -  
деректер
қоры.
  ДҚБЖ  аркылы  шығарылатын  есептерді  жобалау  акпараттык 
жүйелерді жасауға өкеледі.
Деректер 
крры
 
—  
пайдаланушылардың 
ақпараттық 
қажеттіліктілігін  қанагаттандыру  үиіін  қолданылатын,  қандай  да 
пәндік  аймақтың  өзекті  жагдайын  сипаттайтын,  анықталган 
ережелерге  сәйкес  үйымдастырылган  ж эне  компьютер  жадында
ңолдау тапқан деректер жиынтыгы
 [19].
Атап  айтқанда,  деректер  коры  — 
магниттік  дискілерге
жазылган  деректердіц  үйымдастырылган  жиыны.
  Сондыктан  үлкен 
деректер корына қатысты жасалатын 
бірінші қорытынды
 -  олар үшін 
көлемді дискілік жадының
 кажеттілігі.
143

Деректер  қоры ны ң жіктелуі. Деректер қоры әртүрлі  белгілері 
бойынша жіктеледі.
Сақталган  ақпараттың  сипаты  бойынша
  деректер  қоры 
фактографиялық
 ясәне 
қүжаттық
 деп бөлінеді.  Фактографиялық ДҚ 
қатал  анықталған  пішімде  кысқа  ақпараттар  сақталады.  Мысалы, 
мәліметтер тіркелген карточкалар жинағы. Ал, 
деректілік
 сипатты ДҚ
-  тұрлі кұжаттар  жэне  онда мәтіндік  құжаттардан  баска,  графикалык, 
бейнелік  дыбыстық  (мультимедиа)  сақталады,  мысалы  -  
мүрагат 
қоры.
Деректердің  сақталуы  бойынша  -
  ДҚ 
орталықтандырьілган 
және 
бөлісілген
  болады. 
Орталықтандырылган
  ДҚ  барлық  ақпарат 
бір  компьютерде  сақталады.  Ол  дербес  автономиялы  ДК  немесе 
пайдаланушы-клиенттің  катынасуға  рұқсаты  бар,  желілік  сервері 
болуы мүмкін. 
Бөлісілген
 ДҚ жергілікті және ғаламдық компьютерлік 
желілерде  колданылады.  Бұл  жағдайда  қордың  әртүрлі  бөлігі  әртүрлі 
компьютерлерде сақталып тұрады.
Деректерді  үйымдастыру  қүрылымы  бойынша  -
  ДҚ 
кестелік 
(реляциялық), 
желілік
 және 
иерархиялық
 деп бөлінеді.
Базалық курста тек 
фактографиялық реляциялық деректер қоры 
қарастырылады.  Бұл  реляциялық  типті  деректер  қорының  ең  жиі 
колданылуына және оның 
әмбебаптылыгына
 байланысты. Теориялық 
жагынан  кез  келген  деректер  жүйесін  кестелер  көмегімен  бейнелеуге 
болатындығы  дәлелденген.  Қарапайым  реляциялық  ДҚ  бір  кестеден, 
күрделісі көптеген өзара байланыскан кестелерден тұрады.
Бір  кестелік  реляциялы қ  ДҚ  қүры лы м ы .  Реляциялық
деректер  қорының  терминологиясында 
кестенің  жолдары
  -  
жазба,
баганалары
  -  
өріс
  деп  аталады.  «Реляциялық  ДҚ»  атауының  өзі
ағылшын  тілінің  -  
relation
  сөзінен  шыққан,  аудармасы  -  
«ңатынас».
Мұнда  «
қатынас
»  термині  кестенің 
өрістерінің  арасындагы  өзара 
байланысы
 деп түсініледі.
Реляциялық  деректер қоры  —
 қисынды 
байланысқан,
  кестелерде 
тұрған  деректер  жиыны  (қор).  Анықтамаларга  ұқсаган,  әр  кестедегі 
ақпарат
,  тек  қана  бір 
объект
  туралы  ғана  болады.  Ал  кестелер 
арасында 
байланыстарды
  күру,  кез  келген  кестелерден  кез  келген 
деректерді
 жеңіл 
шыгару
 жэне 
қатынасу
 мүмкіндігін береді.
Окушыларга  материалды  накты  мысалдар  негізінде  түсіндіру 
кажет.  Мысал  ретінде  мұгалім  әртүрлі  кестелерді:  «Ауа  райы», 
«Сабақ  үлгерімі»,  «Факультативтер»,  «Үй  кітапханасы»  т.с.с. 
көрнекілеп  дайындауына  болады.  Деректер  қорында 
әр  кестеніц  өз 
атауы
 болатынын ескерту кажет.
1-мысал: 
«Кинотеатрдың 
апта 
репертуары» 
атты 
ДҚ
144

құрылымын  сипатгау  керек. 
Қүрылымды  сипаттау
  деген  -   кестенің 
барлық 
өрістерін атау
 және 
әрбір өрісті  сипаттау
 болады:
өрістің
атауы
пгипі
ені
ондық 
бөліиектегі 
бвлшек бөлігінің саны
кинотеатр
символдык
15
фильм
символдык
2
5
уақыт
сандық
5 
J
2
бағасы
сандык
5
2
Осы 
такырып 
бойынша, 
окушылардың 
біліктілігін 
қалыптастыруға қажет 
негізгі түсіиіктер:
■  кез келген  кестеде қандайда бір нақты  объект (үрдіс) туралы 
акпарат болады, сондықтан ол ақпараттық модель болып табылады;
■  кестедегі  кез  келген  жазба  -   берілген  жүйенің  нақты 
объектісі (құбылысы) туралы ақпарат;
I  әр  жазбадағы  өрістің  мәні  —  объектінің  айкындалған
сипаттамасы (қасиеті, атрибуты).
Осы 
үғымдарды 
бекіту 
үшін 
оқушыларға 
қойылатын
сүрактардьщ түрі мынадай болуы керек:
Сурақ:
 
«Сабақ үлгерімі» кестесінде қандай жүйе туралы ақпарат
бар?
Жауап:
 
Мектептің анықталган сыныбы туралы.
Сурақ:
 
Бүл  кестенің  әр  жазбасында  қандай  объект  туралы
акпарат бар?
Жауап:
 
Нақты окушы туралы акпарат бар .
Сүрақ:
 
Жазбадағы өрістердін мәндері нені белгілейді?
Жауап:
 
Осы  оқушының  мектеп  пәндері  бойынша  алған
бағаларын белгілейді.
ДҚ   элементтері. 
Жазбаларға,  өрістерге  байланысты  негізгі
ұғымдар:
■  жазбаның басты кілті;
•  өрістің аты;
•  өрістің мәні;
•  өрістің типі.
Басты  кілт
  — кестедегі 
жазбаны
 
бір  мәнді  аныктаитын, 
өріс 
немесе 
әрістер  жиыны.
 
Басқаша  айтқанда,  басты 
кілтті 
жазбаның 
идентификаторы
 
деуге  болады.  Деректер  корында 
«кілт»  сөзінің 
бірнеше  колданысы  бар: 
іздеу  кілті
 
-   оның  мәні  бойынша  ДҚ 
жазбаны  іздейтін 
өріс;  іріктеу  кілті
 
—  оның  мөні  бойынша
145

жазбаларды  реттейтш 
өріс.
  Жазбалардың  идентификаторын 
басты 
кілт
 деп атайтыны сондықтан.
2-мысал:  ДҚ  үзіндісі  берілген:  Басты  кілтті  нұсқап,  өрістерді 
сипаттау қажет._________________________________
Рейс
нөмірі
Үшу
күні
Үшақтың
типі
Билеттің
багасы
Билеттің
болуы
2156
28.10.13
ТУ-154
16950
иә
Басты кілт: 
рейс нөмірі
 + 
уиіу куні.
 Өрістердің сипаттамасы:
.  
.  
орістің атауы
типі
ені
ондық бөлшекте бол- 
шек бөлігінің саны
рейс нөмірі 
j сандық
4
0
ұшу күні
күн (дата) 
|
ұшақтың типі
символдық
10
билеттің багасы
сандық
5
2
билеттің болуы
логикалык
«Деректер  коры»  такырыбы  жалпы  информатика  курсы  үшін 
іргелі  мәні  бар,  бірқатар  түйінді  мәселелерді  қарастыратынын 
мұғалімнің 
түсінгені 
маңызды. 
Мұнда 
оқушылар 
тага 
да 
(электрондык  кестеде 
айнымалы
 
ұғымымен 
танысқан) 
іиама 
ұғымымен  кезігеді.  Бұл  ұғым  келешекте  алгоритмдерде  және 
бағдарламаларда кеңінен колданылатын болады.
Шама
  -  
басыбайлы  атауы  бар  және  компьютердің  жадында 
орын алатын жеке ақпараттық объект.
  Осы жагынан Караганда өріс
—  шамалар  болып  табылады.  Кестеде  эр  өрістің  атуы  бар,  эр 
қайсысының  типі  аныкталган.  Шаманың 
muni  угымы
  оның  үш 
қасиетімен
 байланысты:
■  шама көптеген мәндерді кабылдай алады;
■  шамамен көптеген амалдарды орындауға болады;
•  ЭЕМ жадында ішкі ұсыну пішінімен.
Көптеген  жағдайда  деректер  корында 
өрістердің
  (шамалардың)
төрт негізгі типі
 колданылады:
■ 
символдық
  -   ондай  өрісте  символдардың  кез  келген  тізбегі 
сақтауға болады;
■ 
сандық
 -  бүтін немесе ондық бөлшек сандардан тұрады;
■ 
дата
  -  күн/айы және/жылы;
■ 
логикалык,  -
  логикалык  шамалардың  мэндері  (иэ  —  жоқ, 
ақиқат -  жалган, (true - false)
Окушылардың 
назарын 
мына 
жагдайга 
аудару 
кажет: 
сим во л ды к  өрісте  цифрлар  тұруы  мүмкін.  Осы  себепті  кейде 
символдык жэне сандык типтер арасында жаңылыстық болады.
146

Ондай  жағдай  болмау  үшін  мына 
ережені
  ұстану  керек: 
егер 
өрісте  рет  нөмірі  немесе  цифрлық  код  белгіленсе,  онда  оган 
символдык,  типті  тагайындау  керек.
  Ал,  егер  өрісте 
әлдененің  саны 
немесе  қандай  да  бір 
көлемдік  иіама
  белгіленсе,  онда  ол өріс 
сандық 
типті
 болуға тиіс.  Мысалы: 
кітапханадагы  кітаптардың  түгендеме 
нөмірі,  үи  нөмірі,  телефон  нөмірі
  символдык  типті  өрістер  болуга 
тиіс.  Ал,  мынадай  өрістер: 
адамныц  жасы,  объектінің  салмагы, 
қаиіықтық,  сыныптагы окушылар саны
 сандык типті болады.
Бұл  бөлімде,  информатика  курсында  алгашқы  рет,  оқушылар 
деректердің  логикалык  типімен,  логикалык  шамалармен  кезігеді. 
Логикалык  шама  туралы  үгымды  баламалы  (альтернативтік)  сұраққа 
жауап  беру  ретінде  беруге  болады.  Мысалы,  «Кітапханада  аталган 
кітап  бар ма?»  немесе  «Абитуриент университетке түсті ме?»,  немесе
«Далада жауын жауып тұр ма?».
«Басты  кілт»,  «өріс  аты»,  «өрістің  типі»  ұгымдарын  есептер 
топтамасын орындау арқылы бекіту қажет. Мысалы:
І-тапсырма.
  Деректер  қорының  «Автомобилші»  атгы  кестесі 
берілген.  Кестедегі  барлық  өрістерді  сипаттап,  басты 
кілтгі  анықтау 
керек.___________ 
■   I 
Ш Ш Ш
Иесі
Халықов Ж.Қ.
Данияров О.П
Ахметов Е.Р. 
Федоров К.Р.
Моделі
Тойота
Мицубиси
Жигули 
Волга
Нөмірі
Тіркеу мезгілі
B051NXM
S  112 ABM
F510FAM 
A 090ТАМ
15.08.2006
14.02.1997
27.10.2001
20.05.2003
2-тапсырма.
  Деректер  қорының  «Пациент»  атты  кестесі  мына 
өрістерден тұрады: 
фамилиясы,  аты,  әкесінің аты,  туган күні, учаске 
нөмірі,  мекенжайы,  созылмалы  аурудың  болуы,  дерігерге  соңгы  келу
датасы.
 Әр өрістің типін және енін аныктау қажет.
Бағдарламалы қ 
қамсыздандыру. 
Деректер  корымен  жұмыс 
жасауга  бағытталган  багдарламалык  жасақтаманы 
деректер  кррын 
басқару  жүйесі
  (ДҚБЖ)  деп  атайды.  Дербес  компьютер л ер  үшін 
реляциялык  типті  бір  катар  ДҚБЖ  бар.  Оларга  FoxPro,  Paradox,  т.б. 
жатады.  Мектепте  көбінесе  Microsoft  Office  пакетіне  кіретін, 
реляциялық деректер қорын басқару жүйесі MS Access оқытылады.
Access
  -   агылшын  тілінен  аударганда  «
кіруге  болады
», 
«руқсат», «кедергісіз кіру»
 (орысш. — 
доступ)
 дегенді білдіреді.
Накты  ДҚБЖ  окытуды,  әдеттегідей  стандартты  методикалық 
схема: 
«орта
  — 
жүмыс  режімі
— 
бүйрыцтар  жүйесі 
деректер»
бойынша өткізуге бағыттаган жөн.
147

Мысалы,  MS  Access  үшін  мына  негізгі  жұмыс  режімдері 
өзгешеленеді:
■ 
«Таблица»
 -  кестемен жүмыс жасау режімі;
■ 
«Запрос» -
 сүраныстармен жұмыс жасау режімі;
■ 
«Отчет»
 -  есептемелермен жүмыс жасау режімі;
• 
«Форма» -
 формалармен жұмыс жасау режімі.
Өз 
кезегінде 
аталған 
режімдердің 
әрқайсысында 
ішкі:
«
Просмотр
»,  «
Конструктор
»  жэне  «
Создать
»  режімдері  бар.
Мысалы, 
«Таблица»
  режімінде  отырып  пайдаланушы  кестенің
мазмүнын  көре  алады  жэне  оның  кейбір  өрістерін  өзгертуге  болады.
«
Таблица
  -  
Создать
»  создать  режімінде  жаңа  кестенің  қүрылымы 
жасалады.
Оқушылардың  ең  бірінші  игеретін  үгымы:  ДҚ  файдда 
сақталады;  онымен  жүмыс  жасау  үшін  сол  файлды  ашу  керек.  Одан 
соң  кестенің  жазбаларын  экранда  қалай  қарауға  болатынын  мүғалім 
көрсетуі  керек.  Ол  үшін  мүғалім  алдын  ала 
демонстрациялық 
деректер қорын дайындап алуы қажет. 
,
Оқушыларға 
демонстрациялық 
ДҚ 
көрсету 
кезінде, 
оқушылардың  назарын  аударатын  нәрсе:  компьютердің  жадында 
кестенің  өзімен  катар  оның 
қурылымының  сипаттамасы
  сакталып 
түрады,  одан  пайдаланушы  өрістің  параметрлерін:  атын,  типін, 
пішімін  және  басқаны  біле  алады.  Access  ДҚБЖ-де  бұл  «Таблица  -  
Конструктор» режімінде жасалады.
Деректерді  іздеуге  сүраныс.  Кез  келген  акпараттык  жүйенің 
негізгі  міндеті  -  
деректер  қорында  ақпаратты  іздеу.
  Іздеу 
пайдаланушының 
суранысы
  бойынша  жасалады.  ДҚБЖ  тілінде, 
сураныс буйрыгының қурылымы
 мынадай болады;
.анықтама  <шыгарылатын  өрістердің  тізімі> 
үшін  <іздеу 
шарты>
Сүраныстардың  орындалу  нәтижесінде  бүйрыкта  нүсқалған
өрістерден  түратын  кесте  пайда  болады.  Бұл  кестеге  іздеу  шартын
қанагаттандырған,  жазбалардан  алынған  ақпарат  кіреді.  Іздеу  шарты 
логикалык, өрнек
 болып табылады.
Мұнда  біз  курстың  осы  такырыбының  тағы  бір 
іргелі
 қүрамасы
-  
математикалык,  логика  негізімен
  кезігеміз.  Бүл  тақырыптың, 
информатикада  қолданбалы  пайдалануынан  басқа,  окушылар  үшін 
жалпыбілімдік үлкен мәні бар.
Деректер  қорына ыңғайластырып,  логикалык  өрнектің мынадай 
анықтамасын айтуға болады:
Логикалық  өрнек  —  деректер  қоры  әрістерінің  мәндері 
жайында кейбір пікір; ол пікір әртірлі жазбаларга қатысты,  ақиқат
148

немесе 
жалган болуы мумкін.
Негізгі проблема -  окушыларды іздеу шартын, логикалык өрнек 
түрінде  формалды  үсынуга  үйрету.  Мысалы, 
«бесінші  сөреден 
жогары  щ р га н   барлык,  кітаптарды  табу
»  фразасынан  логикалык -  
ПОЛКА  >  5 
өрнегіне  келтіру;  немесе 
«физикадан  барлык, 
үлгермеушілерді  таңдау
»  -   ФИЗИКА  <  3;  немесе 
«жауын  жауган 
барлық күндерді таңдау»  -
  ОСАДКИ = дождь түрінде үсыну.
Күрделі  логикалык  өрнектерде  логикалык  амалдар  болады. 
Математикалык  логиканың  үш  негізгі  амалдары: 
конъюнкция
  ЖӘНЕ 
(И), 
дизъюнкция
 
НЕМЕСЕ 
(ИЛИ), 
терістеу
 
ЕМЕС 
(НЕ)
қарастырылады1.
Окушылармен  күрделі  іздеу  шартын  өңдейтін,  бірнеше
формалды
  тапсырмаларды  орындаган 
пайдалы.
  Мысалы,  тақтада 
мына кестені сызыңыз:
Ж азбалар
Өрістер
А
В
С
R1
1
2
3
R2
1
3
1
R3
2
2
2
R4
3
3
3
R5
3
2
3
Мына  тапсырмалар 
сериясын 
үсыныңыз: 
іздеу 
іиарты 
логикалык, 
өрнек 
түрінде 
берілген; 
оны 
қандай 
жазба
цанагаттандырады.
Шарт: 
Жауабы:
1) А=1 жэне В = 2 
R1
2) А= 1  немесе А = 3 
R1 > R2, R4, R5
3) A = 1  немесе В = 2 
R1,R2,R3,R5
4) А = 1  немесе В = 2 немесе С = 3 
R l, R2, R3, R4, R5
5) А= 1  жэне В = 2 жэне С = 3 
R1
емес А= 1 
R3, R4, R5
Осы  формалды  кестенін негізінде  амалдардың үстемділігі  жэне
оларды орындау реті карастырылады.
Окушыларга,  логикалык 
амалдардың  үлкендігі  кему  бойынша
:
ЕМЕС,  ЖЭНЕ,  НЕМЕСЕ  орналасатынын  хабарлаган  соң,  әртүрлі
амалдардан тұратын логикалык өрнектердің мысалдарын келтіріңіз.
1 2 4-белімін қараныз.
149

Шарт: 
Жауабы:
7) А =  1  жэне В = 2 немесе С 1 3  
Rl, R4, R5
8) А =  1  немесе В = 

жүктеу/скачать 10,68 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: