Секция 1. Компетентностно­моделируемая подготовка специалистов

Секция 1. Компетентностно­моделируемая подготовка специалистов 
на разных ступенях иноязычного образования
Секция 1. Шеттілдік білім берудің әр түрлі деңгейлерінде мамандардың 
құзыреттілік­үлгілік дайындығы
– 92 –
не ограничивается лишь деятельностью в домашнем хозяйстве (хотя эта область 
весьма представительна). Наблюдая и анализируя данные, мы пришли к выводу, 
что в уйгурском обществе доминантой в семье выступает мужчина, как хозяин, 
опора, кормилец. Первое и главное слово в семье, да и в обществе в целом остает-
ся за мужчиной.
Хотун қанити әр, әр қанити -йәр. Крылья жены-муж, крылья мужа-земля. Әриң 
кәтсә үй өрилду – с уходом мужа рушится дом. Әрниң гепи – хотунниң қилиғи – как 
муж сказал, так жена и сделала.
Выше указанные примеры более демонстративно указывает на природную ограни-
ченность женщины и ее зависимость от мужа. Уйгурская паремиологическая карти-
на подтверждает тот факт, что для женщины не важно наличие интеллекта, важно 
соответствовать требованиям мужчины и общества.
Более ярко выраженное стереотипное представление о природной ограниченно-
сти женского пола в уйгурской лингвокультуре мы связываем со следующим фактом: 
в уйгурской культуре существует гораздо больше табу для женщин, чем для мужчин. 
Отражена не только зависимость жены от мужа, но и обратное. В данном случае в 
ряде пословиц отражена зависимость мужа от жены как с положительной , так и с 
отрицательной точки зрения.
Әрниң  етини  чиқарған  –  хотун,  хотунниң  етини  чиқарған  –  отун  –  Мужчину 
славит жена, а жену очаг. Яхши хотун – әргә дөләт – хорошая жена – богатство для 
мужа.  Яхши  хотун  яман  әрни  әр  қилар  –  у  хорошей  жены  плохой  муж  молодцом 
станет. Яман хотун-әргә өлүм – злая жена – погибель для мужа. Яман хотун яхши 
әрни йәр қилар – скверная жена и хорошего мужа оскандалит.
Нет,  однако,  противопоставления  мать  –  мужчина,  обнаружены  противопо-
ставления мать – отец. Значительно чаще сочетание мать – отец, сохраняя синтак-
сическую  самостоятельность,  выражает  одно  сложное  представление.  Степанов 
Ю.А. видел в этом явлении прием обобщения: хотя такие слова-пары “не выходят 
за объем, определенный их сложением, но тем не менее они обобщают входящие в 
них частные..., рассматривая их как одно и располагая приписывать этим частным 
как совокупности лишь общие признаки” [1, с.182]. Нет также ни одной пословицы, 
где у матери обнаруживаются стереотипные женские черты: сварливость, отсутствие 
интеллекта, болтливость, “неправильность” в целом (принадлежность к “левому”, то 
есть отклоняющемуся от нормы). 
По  Юнгу  К.Г.  архетипы  анима  и  анимус  определяют  два  противоположных 
начала,  отождествляемые  с  мужским  и  женским.  Оба  эти  начала  присутствуют  в 
мифологическом мышлении и в психике отдельного человека. В зависимости от пола 
происходит попытка бессознательного вытеснения анимы или анимуса. В андроцен-
тричной  части  корпуса  пословиц  и  поговорок  сверхположительно  коннотировано 
понятие “Мать” и скорее отрицательно – понятие “женщина/жена/. Первое восходит 
к архетипу матери – “для мужчины мать с самого начала имеет явный символиче-
ский смысл, чем, вероятно, и объясняется проявляющаяся у него сильная тенденция 
идеализировать ее. Идеализация – это скрытый антропаизм; человек идеализирует 
тогда, когда испытывает тайный страх быть изгнанным.” [2, с. 244]. Второе (женщи-
на/жена) отражает архетип анимы. 
Атам көрмигән, анам көрмигән – ни отец не видел ни мать
Атаңму йәр – анаңму йәр – и отец тебе земля и мать тебе земля
Aimer la Patrie comme la mère et déffendre comme le père – любить родину как мать 

Секция 1. Компетентностно­моделируемая подготовка специалистов 
на разных ступенях иноязычного образования
Секция 1. Шеттілдік білім берудің әр түрлі деңгейлерінде мамандардың 
құзыреттілік­үлгілік дайындығы
– 93 –
и защищать как отец. Le père du jour. La mère de la nuit – Отец дня. Мать ночи (солнце 
и луна).
К.  Г.  Юнг  обращает  внимание  на  то,  что  образ  матери  неизбежно  проявляется 
в  фольклоре:  “С  этим  архетипом  ассоциируются  такие  качества,  как  материнская 
забота и сочувствие; магическая власть женщины; мудрость и духовное возвыше-
ние, превосходящее пределы разума: любой полезный инстинкт или порыв; все, что 
отличается добротой, заботливостью или поддержкой и способствует росту и плодо-
родию” [3, с. 218]. Здесь среди ФЕ уйгурского языка наблюдается явное преимуще-
ство матери над отцом. Отец глава семьи, но мать –это нежность, забота, любовь.
Оғақ тутқан атаң қалғичә, оймақ тутуп анаң қалсун – лучше мать с наперстком, 
чем отец с серпом. Алтун башлиқ дадаң билән қалғичә, пахма башлиқ анаң билән 
қал – лучше с косматой матерью, чем с золотоголовым отцом. Атисиз жетим – гүл 
житим, анисиз житим – кул житим – сирота без отца – цветущий сирота, сирота 
без матери – золушка.
 Во французских примерах мы можем понаблюдать равноправное ролевое предна-
значение матери и отца. Следует отметить, что ФЕ с концептами мать и отец в данном 
языке обнаружелось значительно меньше, чем в уйгурском. Grand et gros comme père 
et mère – совсем взрослый как мать и отец.
Выше рассмотренные примеры позволяют сделать вывод, что у каждого народа, 
у  каждого  носителя  языка  существует  своя  особенность  восприятия  окружающей 
действительности.  Гендерология  вставала  актуальным  вопросом  во  все  времена. 
Половое неравноправие приводило к недовольству масс и распрям. И на сегоднеш-
ний  день  соотношение  гендерных  стереотипов  является  актуальной  проблемой, 
требующей более подробного изучения.
Список литературы
1. Арсентьев Е.Ф. Сопоставительный анализ ФЕ ( на материале ФЕ, семантически ориен-
тированные на человека в английском и русском языках). Изд-во Казанск. Ун-та, 1989.
2.  Кокоева  З.И.  Оценочный  компонент  гендерных  фразеологизмов  в  языковой  картине 
мира.– Пятигорск, 2004.
3. Степанов Ю.А. Константы: словарь русской культуры.– М., 2001
4. Юнг К.Г. Человек, язык, мышление.– М. 1996.
5. Хамраев Ф.И. Идейно-художественные особенности уйгурских народных пословиц и 
поговорок. Дисс к.ф.н. 1989.
6. Хамраев М.К. Левин Ю.И. Уйгурские пословицы и поговорки. – М., 1981.
Abstract: This article is about actuality of opposite analysis which allows representing exact and 
clearly the content and language meaning of a word or a phrase. There is an example of appositive 
analysis of concepts “a man”, “a woman” for identification of mental peculiarity of people through 
idioms in this article. At the moment ask a lot of questions about gender relations. That is why in this 
article presents an analysis for the study of the opposition of gender concepts.

Секция 1. Компетентностно­моделируемая подготовка специалистов 
на разных ступенях иноязычного образования
Секция 1. Шеттілдік білім берудің әр түрлі деңгейлерінде мамандардың 
құзыреттілік­үлгілік дайындығы
– 94 –
УДК 37 .01
Сатылғанова Ұ.Н.
п.ғ.м., Шетел тілін оқыту әдістемесі кафедрасы,
Абылай хан атындағы ҚазХҚ және ӘТУ
Алматы, Қазақстан
sunny_911991@mail.ru
БЕЙІНДІК МЕКТЕПТЕРДІ ҰЙЫМДАСТЫРУ 
ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ МЕН ШЕТЕЛ ТІЛІНДЕ БІЛІМ БЕРУДІң 
МАҚСАТТАРЫ МЕН МІНДЕТТЕРІ
Түйін: Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңына, Қазақстан Республикасын-
да білім беруді дамытудың Мемлекеттік бағдарламасына сәйкес орта білім беру деңгейінің 
жоғарғы сынып оқушыларына бейіндік оқытуды енгізу қарастырылуда. Бейіндік оқыту, білім 
беру  сапасын  көтерудің,  мемлекеттің  және  қоғамның,  тұлғаның  өзекті  және  келешектегі 
қажеттіліктерін  жүзеге  асырудың  бірден  бір  құралы  ретінде  қарастырылады.  Берілген 
мақалада  бейіндік  мектептердің  ерекшеліктері  мен  сол  мектептердегі  шетел  тілінде  білім 
берудің мақсаттары мен міндеттері қарастырылған.
Тірек сөздер: бейін, бейіндік оқыту, бірбейінді оқыту, көпбейінді оқыту
11-12  сыныптардағы  бейіндік  оқытудың  қалыптасқан  мақсаттары  және 
ұйымдастыру  құрылымы  ұйымдастырудың  әр  алуан  түрлерін  ұсынады.  Бейіндік 
оқытуды  таңдаудың  негізі  болып  оқу  мекемелерінің  білім  беру  қорларымен 
қамтамасыздығы  қаралады.  Бейіндік  оқытудың  негізгі  ұйымдастыру  түрлеріне 
мектепішілік және желілік бейіндік оқыту жатқызылады. 
Жалпы білім беретін оқу орны оқушылардың білім алу қажеттілігіне, кадрлық және 
оқу-әдістемелік  күш-қуатына  байланысты  бейіндік  оқытудың  ұйымдастырылатын 
бағыттарын өздері анықтайды[1].
Бірбейінді  оқыту  кезінде  (грек  сөзі.  мonos–  біреу,  жалғыз)  оқу  орны  бейіндік 
оқытудың  бір  бағытын  іске  асырады  (жартылыстану-математикалық  немесе 
қоғамдық-гуманитарлық немесе технологиялық).
Көпбейінді оқыту кезінде (грек сөзі. polys – көптеген, есепсіз, көлемді) оқу орны 
бейіндік  оқытудың  2-3  бағытын  іске  асырады  (жаратылыстану-математикалық 
немесе қоғамдық-гуманитарлық немесе технологиялық).
Бейіндік оқытудың мақсаты мен міндеттері басқа білім беру ұйымдарының білім 
беру қорларына оқу орындарының қатыстырылу есебінен іске асырылады. Осындай 
ынтымақтастықтың  екі  негізгі  нұсқасы  қарастырылады.  Бірінші  нұсқада  бірнеше 
жалпы  білім  беретін  оқу  орындары  желіге  бірігеді,  неғұрлым  оқу-әдістемелік, 
кадрлық  және  материалдық  қорларымен  қамтамасыз  етілген  оқу  орны,  оның 
орталығына  айналады.  Оқу  орны  желі  бойынша  іске  асырылатын,  білім  беру 
мазмұны тізбегін және механизімін өздері анықтайды: базалық мазмұндағы жалпы 
білім беретін пәндер, бейіндік жалпы білім беретін пәндер немесе таңдау бойынша 
міндетті пәндер, таңдау бойынша курстар[2].
Қазақстан  Республикасындағы  шетел  тілінде  білім  беру  тұжырымдамасына 
сәйкес орта мектептің жоғарғы сыныптарынан бастап бейінді білім беру енгізілуде, 
яғни орта мектептің 11-12 сыныптарында математика, тарих және т.б. пәндер шетел 
тілінде оқытылады. Бейіндік оқытуды енгізу оқушылардың алдын ала терең кәсіби 

Секция 1. Компетентностно­моделируемая подготовка специалистов 
на разных ступенях иноязычного образования
Секция 1. Шеттілдік білім берудің әр түрлі деңгейлерінде мамандардың 
құзыреттілік­үлгілік дайындығы
– 95 –
даярлауды  негізігі  үш  гуманитарлық,  жаратылыстану-ғылыми  және  экономикалық 
бағыттар бойынша жүзеге асыруды көздейді. 
Орта  мектептің  жоғарғы  сыныптарынының  негізгі  айырмашылығы  шетел  тілі 
бейінді  білім  беруді  жүзеге  асырушы  негізгі  құрал  болып  табылуында.  Бейіндік 
білім беру оқыту мазмұнын қайта құрылымдау арқылы іске асады, яғни, жалпы білім 
беретін  пәндер  қысқартылып,оқушылардың  болашақ  мамандықтарына  негізделген 
арнайы оқу материалдарын енгізу[3].
Жоғарғы    сынып  оқушыларының  жас  ерекшеліктеріне  және  жеке  қызығушы-
лықтарына сай аутенттік материалдарды енгізу оларды таңдаған мамандықтарының 
ерекшеліктерімен  таныстыру  және  оны  үйренудегі  шетел  тілінің  рөлі,  таңдалған 
бейін бойынша дүниетанымын кеңейту мақсатында ғылыми-техникалық және мәдени 
ілгерілікке  тартуы  тиіс.  Бейінді-бағдарланған  оқу  материалдарымен  жұмыс  өнімді 
және рецептивті тілдік минимумды алдыңғы оқу кезеңімен салыстырғанда арттыра-
ды, сонымен қатар фондық білім мен сөйлеу іс-әрекетінің барлық түрлерінде біліктілік 
пен дағдыларын арттырырып, қатысымдық құзыреттілігін жетілдіреді және болашақ 
кәсібіне негізделген білім базасын құруға ықпал етеді. 
Оқу  мазмұны  және  қолданылатын  технологиялар  қорытынды  нәтиже  ретінде 
оқушыларды төмендегідей мүмкіндіктермен қамтамасыз етуі тиіс:
–  Бағдарламамен  қарастырылған  қатысымның  белгілі  бір  бөлігі  мен  сферасының 
бейіндік-бағдарлы  және  әлеуметтік  байланыстарды  қалыптастыру  мен  қолдау; 
берілген  әлеумете  қабылданған  сөйлемдік  және  сөйлемдік  емес  іс-әрекеттінің 
негізінде қатысымдық әрекетті жүзеге асыру;
–  Берілген мәтіндердің мазмұнын , радио және теледидар жаңалықтарын түсіне алу;
–  Түрлі  стратегияларды  қолдана  отырып  оқу  және  аутентті,  қысқа,  ғылыми 
публицистикалық текстерді, прагматикалық мәтіндер: жарнамалар, жаңалықтар 
және т.б. түсіне алу; өз ойын айта алу және дәлелді баға бере алу;
–  Өмірбаяндық деректер, күнделікті іс-шаралар, жеке преференциялар, т.б мазмұны 
негізінде қысқа қарапайым хаттарды жазу білу;
–  Бейіндік бағдарланған оқытудың талаптарын қанағаттандыру: формуляр толтыру, 
ресми хат жазу [1].
Мақсаттардың  мұндай  қойылуы  оқытудың  үшінші  деңгейіне(В1  деңгейі)  сай 
келеді.  Бұл  жағдайда  мектеп  оқушыларының  тілдік  деңгейлері  жалпы  еуропалық 
және халықаралық білім беру стандарттарына сәйкес келеді. 
Бейіндік  білім  беру  жүйесінде  шетел  тілінде  оқытуды  дамыу  мен  жаңарту 
төмендегідей бағыттарда болуы мүмкін:
–  Оқу  пәндерінің  мазмұны  мен  технологияларын  нақты  оқу  материалдары  мен 
вариативті бағдарламаларының мақсат-міндеттерімен үйлестіру;
–  Шетел тілінде бейіндік білім берудің вариативті бағдарламасын құрастыру;
–  Білім берудің пәндік болмысының тұлғалық және бейіндік негізделуін күшейту.
–  Шығармашылық  және  креативті  оқыту  деңгейін  жақсартуға  мүмкіндік  беретін 
технологияларын жетілдіру.
Оқушылардың білім деңгейлеріне қарамастан, олар арнайы кәсіптік бағдардаға 
ақпараттарды қажет етеді. Шетел тілі– осы ақпараттармен қамтамасыз ете алатын 
жолдардың  бірі.  Сонымен  қатар  бұл  пәннің  қажеттілігі  төмендегі  себептермен 
анықталады:
Біріншіден, қазігі таңда шетел тілін оқыту мәдениет аралық қатысымға түсе алу 
және қарым-қатынас жасай алу тұрғысынана қарастырылады. Бұл қабілеті өндіріс 

Секция 1. Компетентностно­моделируемая подготовка специалистов 
на разных ступенях иноязычного образования
Секция 1. Шеттілдік білім берудің әр түрлі деңгейлерінде мамандардың 
құзыреттілік­үлгілік дайындығы
– 96 –
және қоғамдық пікірді, басқару және қызмет көрсету, білім берудің барлық нысанда-
рын, отбасы қарым-қатынастарын, өнер және спорт саласын ұйымдастыру негізінде 
жатыр. Сондықтан да, шетел тілі оқушылардың кәсіби дамуы үшін базалық білім 
береді деп санауға болады.
Екіншіден,  шетел  тілі  оқушылардың  кәсіби  дамуына  әсер  ететін  міндеттерді 
шешеді, оның барысында студенттерге кәсіби бағдар, құралы ретінде қызмет етеді.
Үшіншіден, мамандыққа бағдарланған шетел тілі экономикалық, жаратылыстану-
ғылыми және гуманитарлық бағыттарының пәнаралық байланыстарын сипаттайды.
Белгілі бір профилді шетел тілінде оқыту, оқушыларға болашақта кәсіби қызметінде 
оны пайдалана алуға мүмкіндік береді. Бұл оқушылардың шетел тілі деңгейі оларға 
болашақта  оны  өздерінің  кәсіби  қызметін  құруда  тірек  ретінде  қолдануға,  кәсіби 
қызметте пайда болған мәселелердің шығармашылық шешімін таба алуға мүмкіндік 
береді және бір сөзбен айтқанда оларда шетел тілінде ойлаулары қалыптасуы керек. 
Осы тұрғыдан алғанда, шетел тілінің құралдары арқылы шешілетін және тұлғаның 
кәсіби  бағдарлы  дамуының  нақты  мәселелерін  қарастырады.  Бұл  мәселелерге 
төмендегілер кіреді: 
–  оқушылардың жады, назары, ойлау қабілеттері арқылы олардың жеке қабілеттерін, 
бейімділігі мен қызығушылықтарының (кәсіби қызығушылықтарын қоса алғанда) 
дамуы;
–  оқылып  жатқан  шетел  тілі  халықтарының  мәдени  құндылықтарымен  танысты-
ру, ғылым мен техникалық дамуларындағы жетістіктер, яғни әлеуметтік-мәдени 
құзыреттілігін қалыптастыру арқылы олардың ой-өрістерін кеңейту;
–  олардың шетел тілі қатысымындағы іс-шараларға белсенді қатысу арқылы ой мен 
іс-қимылдарындағы тәуелсіздік, табандылық, қызмет хабардарлықты оқыту; 
–  анықтамалық  кітаптармен,  сөздіктермен,  шетелдік  мәтіндерді  деректеу  мен 
мазмұндаумен,  жабдықтарды  пайдалану  үшін  нұсқаулықтарды  пайдалану 
қабілеттерін жетілдіру;
–  оқушылардың  нақты  коммуникативтік  дағдылар  қалыптастыру,  мысалы: 
қатысымға қосылуға және кез келген кәсіби қызметінде қажет нақты қатысымдық 
міндеттерді шешуге, және т.б.
Әдебиеттер
1. Тұжырымдама Қазақстан Республикасында бейіндік оқытуды дамыту. Қазақстан Респу-
бликасы Білім және ғылым министрлігі Ы.Алтынсарин атындағы Ұлттық білім беру акаде-
миясы.
2. Гальскова Н.Д. Современная методика обучения иностранным языкам в школе. – М., 
2000.
3. Образовательный стандарт среднего (полного) общего образования по иностранному 
языку профильный уровень. //Методическая мозаика. Приложение к журналу “Иностранные 
языки в школе”. -2004.– № 4.
Abstract: In accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan "On Education", the State 
Program of Education Development in the Republic of Kazakhstan provides for the implementation 
at the secondary level of school education high school students. Profile training is considered one 
of the tools for improving the quality of education, the implementation of current and future needs 
of the individual, society and state. This article discusses the features of the organization profile 
schools and the goals and objectives of foreign language education in profile schools.

Секция 1. Компетентностно­моделируемая подготовка специалистов 
на разных ступенях иноязычного образования
Секция 1. Шеттілдік білім берудің әр түрлі деңгейлерінде мамандардың 
құзыреттілік­үлгілік дайындығы
– 97 –
УДК 372.881.111.1
Иманалиева Р.Б. 
к.ф.н., доцент кафедры «Иностранные языки», 
Таразский Инновационно-Гуманитарный Университет, 
Тараз, Казахстан
email: rimnali@yahoo.com
TO THE QUESTION OF COMMUNICATIvE 
COMPETENCE DEvELOPMENT IN FOREIGN LANGUAGE TEACHING
Abstract: Lessons where role play and other similar learning activities are used can be motivating 
for students because such lessons are different from the traditional ones, they are more interesting, 
funnier and lively and closer to reality. The learning process is more dynamic and, usually, all students 
are actively involved in the process. The activity does not threaten their personality; it can build up 
their self-confidence and competence when they see that they can complete the task successfully.
Keywords:  educational  games,  role  games,  communicative  competence  alternative  way  of 
training, motivation
 The role-playing game can be used when training in a foreign language of students 
of a different age category. Game allows to approach the game situation created within 
educational process to real conditions of generation of need for knowledge and their practical 
application  that  provides  personal  informative  activity  of  the  trained.  Communicative 
competence, the main goal of language learning, can be acquired and reinforced via various 
techniques [1, р. 145 – 146]. P.Ur explains that language proficiency can be defined in 
terms of accuracy and fluency and that a learner has mastered a language successfully if 
he/she can understand and produce it both accurately (correctly) and fluently (receiving 
and  conveying  messages  with  ease).  Thus  the  activities  should  start  as  accuracy  ones, 
presenting the linguistic system to the learners so as they could understand it and be able 
to learn it. Then the teacher has to create the opportunities for using the new structures in 
controlled activities, “teacher and learner are concerned with getting the language right: 
forming correct sounds, words, sentences” [2, р. 25].
The  possible  techniques  for  achieving  fluency  in  language  learning  are:  dialogues, 
plays, simulations and role plays. 
Dialogues: The beginners are taught a brief dialogue which they learn by heart. Then they 
perform it, they can say it in different ways (different moods) and different role-relationships. 
Then the actual words can be varied. It is a good way for the beginners and less confident 
learners because they are able to speak without hesitation. It also increases their vocabulary. 
Plays:  Learners  study  and  perform  a  play.  It  can  also  contribute  to  learning  and  to 
learners’ confidence. 
Simulations: The participants speak and react as themselves. The situation is imaginary 
and is written for the whole group that works with no audience. 
Role play: Learners get the situation, a problem and an individual role. These roles may 
be written on cards. The situations are usually established for pairs. Those who want can 
perform it in front of the class. The activities based on accuracy lead into the ones that are 
based on fluency. 
 It is not easy to distinguish between role play and simulation because they both mirror 
the reality. The main difference is that simulations are more structured and contain more 

жүктеу/скачать 1,92 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: