С. Б. Сатымбекова компьютерлік желілер оқулық

84 
25-сурет – Коаксиалды кабельдің қҧрамы 
Егер кабельде темір тоқымамен (тормен) қатар фольга қабаты болса, онда 
кабель қос экранды деп аталады. Кҥшті бӛгеттер орын алатын жағдайда қос 
торды және екі қабат фольгалы кабельді пайдаланады. 
Есулі ӛткізгішке қарағанда коаксиалды кабель электромагниттік бӛгеттерге 
тӛзімді, сигналдардың ӛшуі де аздау болады. Сигналдың ӛшуі (attenuatіon) 
дегеніміз - сигналдың кішіреюі.
26-сурет – Сигналдың кішіреюі желі сапасын тӛмендетеді. 
Коаксиалды кабельдің екі тҥрі бар: 

жіңішке; 

жуан. 
Жіңішке (thіn) - диаметрі 0,5 см болатын иілгіш кабель. Ол қолдануда 
қарапайым және желінің кез келген тҥріне сәйкес келеді, компьютердің желілік 
тақшасына тікелей қосылады. Жіңішке коаксиалды кабель 185 м-ге дейін 
қашықтықта сигнал бере алады. Жіңішке кабель ҧшында орналасқан Т-
коннекторы арқылы BNC-коннекторына қосылады да, желілік тақшаға-
адаптерге жалғанады. Жіңішке кабельде сигнал ӛткізу жылдамдығы 10 Мбит/с 
артық болмайды. 
27-сурет – Жіңішке кабельдің компьютерге қосылуы 

85 
Жуан (thіck) - диаметрі 1 см болатын қатты кабель. Ethernet - әйгілі желілік 
архитектурада пайдаланылған кабельдің бірінші тҥрі болғандықтан, оны кейде 
"стандартты Ethernet" деп атайды. 
Кабельдердің тоқ ӛткізгіш бӛлігі не бірнеше мыс сымдардан, не бір мыс 
сымнан тҧрады. 
28-сурет – Кабельдің тоқ ӛткізетін бӛлігі 
Кабельдің тоқ ӛткізгіш бӛлігі неғҧрлым жуан болса, соғҧрлым сигнал 
ҥлкен қашықтықты қамтиды. Жуан кабель 500 м-ге дейін сигналдарды 
жеткізеді. Сондықтан жуан коаксиалды және жіңішке коаксиалды кабельден 
қҧрылған кішкене желілерді біріктіретін негізгі кабель магистраль (backbone) 
ретінде пайдаланылады. 
29-сурет – Жуан кабельдің тоқ ӛткізгіш бӛлігі де жуан болады 
Жуан коаксиалды кабельге қосу ҥшін арнайы қҧрылғы – трансивер 
(transceіver) пайдаланылады (30-сурет). 
30-сурет – Трансиверді жуан кабельге жалғау 

86 
Трансивер «шаншу тармақтаушы» (pіercіng tap) немесе «вампир тісі» 
(vampіre tap) деп аталатын арнайы коннектормен жабдықталған. Бҥл тіс 
қабықшадан ӛтеді және тоқ ӛткізгіш сыммен қатынасады. 
Есулі қос ӛткізгіш (bwіsted paіr) 
Ең қарапайым бір-бірін айналдыра қайта ӛрілген жекеленген екі мыс 
сымдар. Бҧл кабельдің екі тҥрі бар (31-сурет): экрандалмаған (unshіelded, UTP) 
және экрандалған (shіelded, STP). 
31-сурет – Есулі қос сымды кабельдер 
Бірнеше есулі қос ӛткізгіш, әдетте бір қорғау қабығына орналастырылады. 
Мҧндай кабельде олардың саны әртҥрлі болады. 
Бҧл кабельдерді компьютерге қосу ҥшін телефон коннекторы 
пайдаланылады (32-сурет):
32-сурет – Телефон коннекторы RJ-45 
Оптикалы талшықты кабель (33-сурет). 
Сандар тҥрінде берілген сигналдарды сәуле арқылы таратады. Ҥлкен 
кӛлемді деректерді жоғары жылдамдықпен жіберуге арналған.
33-сурет – Оптикалы талшықты кабель 
Сигнал ӛткізгіш бӛлігі шыны цилиндр, оны кейде талшықты пластиктан да 
жасайды. Бір кабель ішінде бірнеше ӛткізгіштер болады. Олардың біреуі сигнал 
беру ҥшін, ал екіншісі - қабылдау ҥшін. 

87 
Мысты сымға қарағанда оптикалы талшықты кабельдерде деректерді беру 
жылдамдығы жоғары, бӛгеттерге тӛзімді, бірақ қымбат. 
Желiлiк адаптер – компьютердің байланыс желiсiмен сәйкестендірiлуiн 
қамтамасыз ететін қҧрылғы.
Кең таралған адаптерлерге: Ethernet, Token Ring жене ArcNett типтерi 
жатады. Адаптердiң әр типi деректердi тарату және желiмен қатынасудың 
нақты бiр технологиясына сәйкес келедi. Желілік адаптерлер – физикалық және 
арналық деңгейде желінің қызмет етуін қамтамасыз ететін желілік қҧрал. 
Желілік адаптер компьютердің перифериялық қҧралдар қатарына жатады, 
ол тікелей немесе басқа коммуникациялық қҧралдар арқылы басқа 
компьютерлермен байланыстырады және мәліметтерді жіберу аясымен тікелей 
ӛзара қарым-қатынаста болады. Бҧл қҧрал, байланыстың сыртқы арналары 
бойынша белгілі бір электрмагнитті сигнал белгілерімен кӛрінетін сенімді 
мәліметтердің мәселелерін шешеді. Компьютердің кез келген бақылаушысы 
сияқты жҥйелік адаптерлер операциялық жҥйе драйверінің басқаруы бойынша 
жҧмыс істейді, жҥйелік адаптер және драйвер арасында функцияларды реттеу 
ӛндіруден ӛндіруге дейін ӛзгеруі мҥмкін. 
Сервер немесе жҧмыс стансасы болсын компьютер желіге ішкі тақша 
(плата), яғни – жҥйелік адаптер арқылы қосылады (бірақ компьютерге қарама-
қайшы порт арқылы қосылатын сыртқы желілік адаптерлер бар). Желілік 
адаптер аналық тақшаның ҧясына қосылады. Желілік адаптерлер картасы әрбір 
жҧмыс стансасына және деректер серверіне орнатылады. Жҧмысшы станса 
деректер серверіне сҧраныс жібереді де, деректер сервері дайын болған кезде 
желілік адаптер арқылы жауабын алады. Желілік адаптер қарама-қарсы 
кодтарды ӛзгертеді, олар компьютердің ішінде қолданылып, сыртқы желі 
бойынша деректерді жіберу ҥшін кҥшті белгілер ағынымен баяу белгілер болып 
кӛрінеді. Желілік адаптер желінің кабельді жҥйесімен, дербес компьютердің 
ішкі ақпараттық шинасымен және желілік операциялық жҥйемен біркелкі 
болуы тиіс. 
Сымсыз желіні мына жағдайларда қолдану тиімді: 

адамдарға толы мекемелерде; 

бір орындарда жҧмыс істемейтін адамдарға;

оңашаланған мекемелерде; 

жоспарлау ҥнемі ауысып отыратын мекемелерде; 

қҧрылыста, қазба жҧмысы жҥріп жатқан жерлерде және т.с.с. 
Сымсыз желі, кабельді желі сияқты қызмет атқарады. Сымсыз адаптер 
тақшасы трансивермен әрбір компьютерге орнатылады, пайдаланушы 
компьютер кабельмен жалғанғандай жҧмыс істей береді.
Кабельді пайдаланбай-ақ сымсыз кӛпір деп аталатын компонент кӛмегімен 
ЖЕЖ-ні кеңейтуге болады. Ол 40 км қашықтықтағы мекемелер арасында 
байланысты қамтамасыздандырады. Кабелді желі мен спутниктік станса 
сигналдарды дестелі радионы біріктіру кӛмегімен береді және қабылдайды.
Технологияға байланысты сымсыз желіні ҥш тҥрге бӛлуге болады: 

жергілікті есептеуіш желі; 

88 

кеңейтілген жергілікті есептеуіш желі; 

ҧтқыр (мобилді) желі (тасымалданатын компьютер). 
Бҧл желі тҥрлерінің арасындағы негізгі ерекешелік беру параметрі. 
Жергілікті және кеңейтілген жергілікті есептеуіш желілер желі қызмет ететін 
ҧйымдарға жататын қабылдағыш пен хабарлағыштарды қолданады. 
Тасымалданатын компьютер ҥшін сигналдар беру ортасы ретінде AT (T, MCІ, 
Sprіnt) жергілікті телефон компаниялары мен олардың ортақ қатынау қызметі 
пайдаланылады. 

жүктеу/скачать 2,3 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: