Р кі мифологиясы
жүктеу/скачать 28,58 Mb. Pdf көрінісі
|
түркі мифологиясы
- Бұл бет үшін навигация:
- Якут миф те рі Ысыaхкүнмерекесі
| Чувaш миф те рі
Чувaштaрдыңшығутегітурaлы Ес те жоқ зaмaндa Сaрa қaлaсындa бір пaтшaның Хун тес лу де ген сұ лу қы зы бо лып ты. Әке сі оны еш кім ге көр сет пе ді. Бірaқ оғaн Күн нің бaлaсы ке ліп тұрaтын, бір кү ні қыз жүк ті бо лып қaлып ты. Қaтты aшулaнғaн әке сі оны aлтын қaйыққa сaлып те- ңіз ге жі бе ре ді. Қaйық өзі не түс кен күн сәуле сі нен жaрқырaп тұр- ды. Оны екі бaтыр Бұлгaр мен Сувaр бaйқaйды. Болгaр aйт aды: «Мaғaн қaйық ке рек», Сувaр aйт aды: «Мaғaн қaйықтaғы нәр се». Қaйық жaғaғa тоқтaйды, олaр әде мі қыз-хaншaйым ды кө ре ді. Сувaр осы қызғa үйле не ді. Хaншaйым дү ниеге көп бaлa әке ле ді. Осы Сувaрдaн чувaш хaлқы тaрaйды. Мұндaй сю жет бaшқұрт, қaзaқ фоль кло рындa дa кез де се ді, ол тіп ті тaтaрлaрдың жaзбa дәс тү рі не де ен ген. ~ 341 ~ Якут миф те рі Ысыaхкүнмерекесі Кaнгaлaс якуттaры ның aты aңызғa aйнaлғaн aтaлaры Эл лей Ысыaх ме ре ке сін aлғaш ұйымдaстырғaн aдaм бо лып сaнaлaды. Ол қaйыңнaн со ғылғaн үл кен урaсa шaты ры ның іші не кө те рің кі пеш орнaтып, от жaқты. Көктaл жaпырaқтaры мен пеш тің үс- тін жa уып , қaлғaнын урaсaның есі гі нің aлдынa шaшты. Aулaғa дөң ге ле не жaс қaйың кө шет те рін отыр ғыз ды. Урaсaның Күн нің шы ғы сынa (сол түс тік шы ғыс) бaғыттaлғaн есік те рі aшық бол- ды, урaсa ішін де ру aқсaқaлдaры мен үл кен де рі жинaлaтын еді. Олaр бет те рі шы ғысқa қaрaп тұрaтындaй қaлыптa отыр ды. Бaрлық дa йын дық тә мамдaлғaн соң, aтaқты Эл лей чо ронғa қы мыз құ йып , оның үс ті не бір түйір мaй тaстaп, aт те рі сі- нен жaсaлғaн тө се ме ге aяғы мен тұ рып, жү зін шы ғысқa қaрaй бaғыттaп, қо лындaғы ыды сын жоғaры кө тер ді. Aлды мен ол құдaйлaрдың aрaсындaғы ең бaсты сы Юрюнг Aйыы Той онaғa: «Сен сыйлaғaн aспен се ні aрдaқ тұтaмын, жaным ның қуaны- шын сaғaн жет кі зе мін!» деп, қы мыз ды aз-aздaн үш рет отқa тaмы зып, бaс құдaйғa дәм тaтқызуын осылaйшa біл дір ді. Одaн ке йін күн нен бірaз бұ ры лың қырaп, қо лындaғы ыды сын Хом по руун Хо той Aйыы (aйыы құдaйы – құстaрдың қорғaушы- сы) құр ме ті не үш рет қы мыздaн тaмыз ды. Бірaз оң жaққa қaрaй бұ ры лып Дьёсёгёй Aйыы Той онa (aйыы құдaйы – aттaрдың aтa- бaбaсы) құр ме ті не қо лындaғы тостaғaнын кө тер ді, одaн ке йін Иэйэх сит Хо тун (aйыы әйел-құдaйы) құр ме ті не, одaн ке йін Aaн Aлaхчын Хо тун (ич чи құдaйы – Жер иесі), оғaн қосa Aaл Уот Ич- чи тэ ге (ич чи құдaйы – от иесі) aрнaп қо лындaғы тостaғaнын кө тер ді. Рә сім ді орындaушы ді ни aлғыс әнін орындaп жaтқaндa, кі ре бе ріс те жүз де рін шы ғысқa қaрaтып тұрғaн екі бозбaлa қолдaрындa чо рон ның жорaлғы үшін қaжет ыды сын ұстaп тұр- ~ 342 ~ ды. Құдaйлaр мен қорғaушы күш тер ге мaдaқ aйт ып болғaн соң, ол тізер леп осы ыдыстaғы нәр се ні іш ті жә не aйнaлaсындaғылaрғa іш кіз ді. Іші ліп болғaн соң, бaрлы ғы бірaуыздaн «Уруй!» деп жaр сaлды. Бұл рә сім ке зін де әйел дер ге урaсa ішін де бо луғa тыйым сaлынaтын. |