Бас редактор с. Ж. Пірәлиев

59
бар  ұлттық    қадір-қасиеті,  ерекшелігі,  таным-
болмысы  сақталған  ауыл  әр  саналы  азаматтың 
көкейіндегі асыл ұғым  болып қала беретіні  дау-
сыз.
Әдебиет  әрқашан  халық  жүрегімен  бірге 
соғып,  замана  туралы  ой    толғап,  жаңа  бей-
нелер  туғызып  отырады  десек,  қаламгер  
прозасының  идеялық-көркемдік  мазмұнына 
тереңірек ену барысында жаңа бір ізденістердің,  
қолданыстардың,  сипаттың  куәсі  бола  аламыз. 
Бұл  тұрғыда,  ұлы  жазушы М.Әуезов: «Әрбір 
даму үстіндегі әдебиет шеберлігі ілгерілеп, үдей 
түседі  де,  өзінен  бұрынғы  ұлттық  дәстүрдің 
бар  жақсылығын  пайдалана  отырып,  соған 
тың  жаңалықтар,  игі  үлгілер  қосып,  үдете, 
өсіре береді»  [1. 350 б.] ,– дейді. Яғни, ұлттық 
әдебиет  –  ұлттық  идеяға,  ұлттық  ойға,  белгілі 
бір  халықтық  ақиқат  пікірге  ойысып,  түйінді 
тоқтамға  келгені  абзал  десек,  бұл  ойымыз  әрі 
шындықтан ауытқымай, әрі сауатты болуға тиіс. 
Талай қаламгер ат ізін салған ауыл өмірін тілге 
тиек  етіп,  өзіндік  ерекше  мазмұнға  ие,  дара 
келбет,  жеке  дидар,  бөлек  болмысы  бар  бейне-
лер  сомдаған.  Т.Нұрмағамбетов  есімінің  соңғы 
уақыттарда  сыншылар  тарапынан  қалыстау 
қалып  отырғандығы  өкінішті-ақ.  Жазушының 
қаламгерлік келбеті  мен  суреткерлік шеберлігін  
көркем  дүниелері  арқылы  бағамдайтынымыз 
белгілі  бола  тұра,  жазу  үрдісі  жағынан 
Бейімбеттің  шәкірті  саналатын  қаламгерді  
тұрғыластарының,  жас  оқырмандардың  көбі 
жете біле бермеуі  қынжылтатын-ақ жайт. 
Жазушының  арнасынан  аса  асқақтамай, 
бүлкілдеп ағатын мөлдір тұмадай әңгімелерінің 
табиғатында адами, табиғи тазалық, адамгершілік  
суреттеледі. Қаламгер белгілі тақырыптың өзінен 
бұрын байқалмаған бедер тауып, безендіре біледі. 
Ол  бедер  белгілі  тақырыптың  терең  қойнау-
қатпарларына бойлатып, шыңырауларынан шым-
шымдап  сыр  суыртпақтап,  сонылығымен  тәнті 
етеді.  Жазушы  шығармаларын  талдау  арқылы  
стильдік  даралық,  жанрды  жаңа  идеялық-
көркемдік ізденістермен байыту т.б. байқаймыз.
Жазушы  әдебиетке  70  –  жылдардан  бастап 
дендеп  араласты.  Және  батыл  кірісті.  Осының 
нәтижесі  ретінде  Т.Нұрмағамбетовтің  1971 
жылы «Жазушы» баспасынан «Қауын иісі» атты 
тырнақалды  жинағы  жарық  көрді.  Бұл  кітапқа 
«Қауын исі», «Назым», «Жиырма жас», «Менің 
інілерім», «Перзент», «Жеңеше», «Әже», «Маза-
сыз түн», «Құдаша», «Қайықшы» деп аталатын 
әңгімелері  топтастырылған.  Осыдан  кейін-ақ 
оның  қаламынан  небір  көркем  дүниелер  туын-
дады.
Орыстың    ұлы    жазушысы  Л.Н.Толстой: 
«Жаңа автордың кез-келген көркем шығармасын 
оқығанда  немесе  талдағанда,  жан  сарайымыз-
да  ең  алдымен:  Адам  дегеніміз  кім?  Тылсым 
құдірет  иесі  туралы  қандай  ойлар  түйінделеді? 
Өмір  құпиясы  жайында  не  толғамдар  айты-
лады  деген  сұрақтар  мазалайды.  Егер,  бізге 
бұрыннан  таныс  жазушы  болса,  онда  өмірдің 
қай  қырын  ашып,  қандай  жаңа  ойлар  айта-
ды  екен  деп  ұмтыласың»  [2.  22  б.]  ,  –  дейді. 
Осы  тұрғыдан  алғанда,  жазушының  прозалық 
шығармаларының  негізгі  арқауын  қарапайым 
адамдардың бейнесі, солардың сезім-сағынышы, 
ұғым-түсінігі,  қуаныш-сүйініші  және  тағдыр-
талайы, адамшылық келбеті мен адамдық  пары-
зы құрайды. Аузын ашса, көмейі көрінетін, жан 
сезімі  бай,  өз  басының  қадырын  басқа  жанға 
керектігімен өлшейтін, нағыз ұлттық сипаттағы 
қаламгер  кейіпкерлері  туған  әдебиетімізде 
өзіндік кескін-келбетімен ерекшеленеді.  
Т.Нұрмағамбетов  шығармашылығы  қазақ 
әдебиетінде  қарапайым  ауыл  адамдарының 
психологиясын,  сана-сезіміндегі  әлеуметтік 
түбірлі  өзгерістерді  реалистікпен  суреттеген 
Б.Майлинмен көп үндес. Оның     әңгіме-повесі  
«Шұғаның  белгісіндегі»  лирикалық  психоло-
гизм  мен  тұнық  та  мөлдір  реализм  іздері  мен 
мұндалап  тұрады.  Көркем  туындыларында 
ауыл  өмірін  жазған  басқа  да  жазушылардан 
өзіндік  қолтаңбасы,  лирикалық  сыршылдығы 
мен  психологиялық  көріністері,  астарлы  юмо-
рымен  дараланып, өзгешеленіп тұрады. Көлемі 
екі-үш  беттен  аспайтын  шағын  әңгімелерінің 
өзінде-ақ, күнделікті тіршілікті көркем түйіндеп, 
философиялық  ой  айтуға  ұмтылады.  Жазушы 
прозасының ұлттық болмысын сөз еткенде, кең 
ауқымды ұлттық менталитеті жағынан және ол 
бейнелеген кейіпкерлер турасында да ауыз тол-
тырып  айтуға  тұрады.  Қаламгер  үнемі  ізденіс 
үстінде  болды.  Өмірдегі  әрбір  оқиғаларды  жіті 
бақылай  отырып,  аңқылдаған  ақкөңілді  де,  өз 
дегенінен  қайтпайтын  қырсық-қыңырды  да, 
басқа  жанға  бұрылмайтын  өзімшіл  тәкаппарды 
да,  түсінігі  таяз  ақымақты,  ашуын  сабырға 
шақыра  алмайтын  долымен  қатар,  нағыз 
адамдық сипаттағы адамды да т.б. бәрін сурет-
тей  алды.  Әрине,  оның  шығармаларындағы 
ортақ    тұлға  жайсаң  да,  жазира  қасиеттерді 
ҰЛТТЫҚ ТАҒЫЛЫМ

60
бойына жинаған жақсы адам екендігіне дау жоқ. 
Жазушы  кейіпкердің  жан-дүние  байлығымен 
қатар, сезім шынайылығына, көңіл тазалығына, 
мақсат биіктігіне баса назар аударады. Өмірден 
өз бақытын өздері іздеген, өз бойындағы қайрат-
жігерін  мұратына  жету  жолына  бағыштаған  әр 
түрлі  кәсіп  иелері,  қой  баққан  шопан,  қорашы, 
күзетші,  ата-қонысымен  біте  қайнасып  кеткен 
шал-кемпір т.б. суреттей келе қаламгер олардың 
бойындағы осы бір саналы қасиеттерді дәл танып 
қана  қоймай,  табиғи,  шынайы  қалпында  терең 
сезімдер арқылы өрнектеп, тәрбие құралына ай-
налдырды.  Осы  себептен  де,  оның    кез-келген 
көркем  туындысы  ұлттық  калоритке  бай,  кез-
келген кейіпкері нағыз ұлтжанды болып келеді. 
Ол  халықтық  тіл  мен  әдет-ғұрыптарды  жақсы 
біледі. Бұны жазушының өзі де растай түседі.
«Тіл  демекші...  Көпшілігі  өмірден  кетіп 
үлгерген аулымыздың қарияларының тілдерінің 
шұрайлылығы  мен  көркемдігіне  мен  қазір                
де  таңданып  отырамын.  Ал  бала  кезімізде  біз 
оларды тыңдап өстік. Тыңдамасқа амалымыз да 
жоқ еді. Балалар бөліне қоятындай бөлек бөлмесі 
жоқ үйде ол кісілердің әңгімелерін тыңдамағанда 
қайда барасың? Бағыңа тырайып ұйықтап қалсаң 
жақсы... ұйықтамасаң түн жарымына дейін кей-
де  қызық,  кейде  мезі  етердей  болып  көрінетін 
сол гүрің-гүрің әңгімелердің қасиетін біз әрине 
кейін ұқтық... Аңсадық...» [3. 92 б.].
Осыдан-ақ, қаламгердің   шынайы шындық-
тан  шабыттанғанының      куәсі  боламыз.  Т. 
Нұрмағамбетовтің  қаламгерлік  қарымы,  ауыл 
өмірін,  тіршілік  құбылыстарын  суреттеудегі 
өзіне  ғана  тән  қолтаңбасы,  болмыс              пен 
бітім,  тақырып  пен  идея  бірлігін  сақтаудағы 
идеялық-көркемдік    ізденістері  замана  қоятын 
талаптарға  сай  келеді.    Суреткер    әрдайым  
уақыт  талабына  орай  тамыры  тереңде  жатқан 
ұлттық  әдебиетіміздің  көрікті бір бұтағы – про-
за жанрында жемісті еңбектеніп, жаңа сипатты  
қасиеттерімен  танылып,  соны  көркемдік  түр, 
нақыш, ұлттық тағылым мен рухани ізденістерге 
бой ұрып келеді.
Әдебиет әлеміне үлкен білім мен даярлықпен 
кірген өкілдердің, оның ішінде Т.Нұрмағамбетов 
шығармашылығынан 
әлемдік 
әдебиеттегі 
көркемдік түр мен әдістерді кездестіріп, көркем 
дүниелеріне  жаңа  сипат  беруге  талпынған 
ізденістерін ұштастырсақ, оған таңданудың реті 
жоқ.  Қолына  қалам  ұстағалы  оқушыға  тың  ой 
айтатын,  келісті  көркем  дүние  ұсынумен  келе 
жатқан белді қаламгер өз бетінше ізденіп, үнемі 
еңбектенумен  келе  жатқаны  ақиқат.  «Қаламгер 
дүниетанымы  қалыптасқан,  орнықты  болған 
сайын,  оның  өз  мақсаты,  идеалы  үшін  күресі 
табанды,  қуатты  бола  түседі  және  түрлі  идео-
логиялар  ықпалына  бұрыла  қоймайды»  [4.77 
б.],  –  деп  профессор  З.Бисенғали  айтқандай, 
бүгінде  алпыстың  асқарына  шыққалы  отырған 
жазушының шығармашылығы кемелді ізденістер 
мен іргелі өзгерістерге толы болып келеді.
Алғашқы  адымынан-ақ,  өзіндік  стилін 
осылай  таңдаған  жазушы  қоғамдық  ситуация-
ларды  сыпыра  баяндаушы  емес,  ыммен,  иша-
рамен  астарлап  айтушы,  сөз  өрнегімен  сурет-
теп  беруші.  Ол  нені  жазса  да,  сабырмен,  сара 
оймен,  ізгілік  пен  адамшылықты  тербеген  зор 
тебіреніспен жазады. Оның кейіпкерлері кәдімгі 
қоспасы жоқ, таза қазақтар.  Қаламгердің жалпы 
көпке ұқсамауының тағы бір қыры еріншектіктің  
ертеңіне иек артпай,   тоқырауға  ұрынбай өзі ба-
тыл  араласқан  сөз  өнерінде  қашанда  болмасын 
өсу,  даму  жолында  келеді.  Қай  шығармасында 
да  болмасын  оның  баяндау  стилі  оқырманды 
бейтарап қалдырмайды, тақырыптары сан алуан 
болып келетін дүниелерінде ауыл адамдарының 
психологиясы,  заманға  байланысты  өзгерісі, 
салт-сананың,  әдет-ғұрыптың  әдемі  ұлттық 
өнегелері  қызықты    да    тартымды    шертіледі.   
Бір қарағанда, жазушының баяндауы өте жеңіл, 
қарапайым,  ал  кейіпкерлері  өмірден  көшіріп 
алғандай  болып  көрінуі  мүмкін    емес.  Алайда, 
көркем  әдебиетке  шын  мәнінде  өмірдің  өзінен 
ойып  алғандай  табиғи,  соған    сай  өрнектелген 
көркемдігі бар шығармалар керек емес пе. Осы-
лай    болса,  Т.Нұрмағамбетов  30-жылдардағы 
қоғамдық  өмір    өзгерісіндегі  қазақ  психоло-
гиясын  дөп  басқан  Б.Майлиннен  кейінгі  өз  
заманындағы  адамдардың  мінез-құлқы  мен  іс-
әрекетін дәлме-дәл жеткізе  білген  жазушы.  Ол 
шағын  әңгімелері арқылы өмірді анық, әрі айна-
қатесіз  көркем  суреттеген  және  қаламгерше 
жазылып, әсерлі де, көркем    бейнеленген, сол  
арқылы  оқырманға ой салатын туындылар авто-
ры.  Сондықтан, сыншылар жазушыны әуелден-
ақ,  «ауыл  өмірінің  шынайы  суреткері»,  «ауыл 
өмірін айнытпай берген» қаламгер деп таныған-
ды. 
Қазіргі  қазақ  прозасындағы  ең  өнімді  жанр 
әңгіме  десек,  қателеспегеніміз.  Сөз  өнерінің 
бүгіндегі көзі тірі, айтулы өкілдерінің де жаңаша 
пайым мен ірі ізденістерін осы жанрдан көруге 
ҰЛТТЫҚ ТӘРБИЕ

61
болады. Әрине, қазіргі қазақ прозасының  даму  
деңгейі тек әңгіме жанрында ғана көрініс  тауып  
жатқан  жоқ, өзге жанрларда да зор жетістіктер 
мен нәтижелерге қол жеткізілуде. Бірақ, әңгіме  
жанры  өзінің  уақыт  күйіне  үндесе  жүретін 
ұшқырлығына  орай, өзге  жанрлардан  оқ  бойы 
озық жүр десек, артық  айтқандық емес. Әдебиеттің 
басқа тектеріне қарағанда, әсіресе өз табиғатына  
сай  тақырып-талғам  аясының  кеңдігімен  ғана 
емес,  әдеби-көркемдік,  мазмұндық-пішіндік, 
психологиялық-философиялық, 
әдіс-тәсілдік 
жағынан  да  дараланып,  жан-жақты,  терең 
ойлылықты, тынымсыз бейнет пен үнемі ізденісті 
талап ететін күрделісі  де қиыны  да проза. Осы 
бір жанрдың ыстығы мен суығына бірдей көніп, 
бір адамдай тынбай  еңбектеніп   келе жатқан жа-
зушы – Тынымбай Нұрмағамбетов.
Жазушы  таланты  мен  шеберлігінің  көрінісі 
–  өзі  терең    білетін,  зерттеп  игерген,  мәңгі 
толғандыратын  тақырыбын  жазып,    оған 
мейлінше  сәйкес  түр,  жанр  таба  білуінде. 
Т.Нұрмағамбетов  те    өзінің    тамаша  талан-
тын  әңгіме,  повестерінде  жарқырата  көрсетіп, 
тақырыбын жан-жақты ажарландырып,  нұр мен 
сырға тұнған туындылар тудыра білді.
Әңгіме – қазақ әдебиетіндегі қалыптасқан, өз 
дәстүрі мен арналы асуы бар жанр. Кейіпкердің 
адамгершілік  мәселесі  әдебиеттегі  мәңгілік 
тақырыптардың  бірі.  Бүгінгі  оқырманға  
бар  адамгершілік  болмысымен,  жан-жақты 
характерлік    қырларымен    тұщындыра  білетін 
кейіпкер  керек  екенін  түсінген  жазушы 
шығармаларында  адамгершілік,  философиялық 
ойларды желілеп, жаңа қаһарманның бойындағы 
бұған  дейін  білінбеген,  осы  заманға    сәйкес 
өзгеріс сипатын көре білу мен көркем суреттеуге  
ұмтылды. Қаламгер тынымсыз ізденістер жасап, 
қаһарманның азаматтық позициясында көрінетін 
іс-әрекеттермен бірге, олардың  рухани әлеміне 
бойлауды да  негізгі мақсат етіп қойды. Мұның 
өзі  адам  өмірін  шығармасында  құр  сипатта-
май,  ішкі  жан-дүние  сырларын  психологиялық 
тұрғыда  көркем  түрде  суреттеуге  ықпал  етті. 
Адамгершілік  мәселесі  Т.Нұрмағамбетов  про-
засында  қазіргі  уақытта  одан  сайын  күшейіп 
отыр.  
Адамгершілік  ұғымына  адамдарға  тән 
жағымды  қасиеттердің  бәрі  кіреді.  Достық, 
жауапкершілік,  сүйіспеншілік,  мейірімділік, 
кішіпейілділік, әдептілік, жақсылық  пен ізгілік, 
т.б.  Бұлар  адамның  әрбір  іс-әрекетінен,  қарым-
қатынасынан,  ой-түсінігінен  көрініс  тауып, 
адам  жанын  айғақтайды.  Т.Нұрмағамбетов  өз 
шығармаларында  осы  адамгершілікті  дәріптеп, 
бейнелейді.  Және,  көркем  туындының  басты 
мұратының өзі осында жатқанын дұрыс пайым-
дайды.  Себебі,  өмірдегі  қоғамдық-әлеуметтік, 
тұрмыстық  мәселелердің  бәрі  де  ең  алдымен 
адамгершілік, ар-инабат, имандылық   бар жер-
де  ғана  өз  шешімін  таппақ.    Осы  тұрғыдан  
қарағанда,  қаламгер прозасына кейіпкердің жан 
дүниесіне терең үңілу, адамдық болмысты жаңа 
қырынан  ашу  жолындағы  көркемдік  ізденістер 
тән.  Қайсыбір тақырыпты қамтымасын жазушы 
идеясының  түп  қазығы  –    осы  адамгершілікке 
барып тіреледі. Расында, адамның ішкі дүниесі 
неғұрлым  тереңірек  ашылған  шығарманың 
мазмұны  анағұрлым  тереңірек  болатынын 
біз  көркем  шығармаларды  оқу  үстіндегі  өз 
тәжірибемізден білеміз.  Тәуелсіздіктің алғашқы 
жылдары  аз-кем  тоқырауға  бой  алдырған 
әдебиетіміз  ендігі  жерде    ұлттық  санамыз-
ды  сәулелендіруге  барын  салуда.    Өйтпеген 
жағдайда, өкініштен бармақ тістеп қалуымыз да 
ғажап емес. Себебі, ұлттық санасы өше бастаған 
ұрпақ алдағы уақытта тығырыққа тіреліп жатса, 
ол  мәдениетіміз  бен  әдебиетіміз  үшін  ең  ауыр 
соққы  болмақ.  Бұның  кейбір  көріністерін  ай-
наламыздан  кездестіріп  те  жүрміз.    Ана  тілін, 
туған  халқының  салт-дәстүрін  менсінбейтін, 
дініне немқұрайлы қарайтын жастарды көргенде 
қынжылғаннан  өзге  қолынан  келері  жоқ.  Осы-
ны  көріп-біліп,  көкірегімен  сезінген  жазушы 
өз  прозасының  адамды  тәрбиелеудегі  рөлін 
арттыруға  барын  салғаны  әрбір  туындысынан 
мен  мұндалап  тұрады.  Жазушының  сомдаған  
кейіпкерлер  галереясы  өте  ауқымды.  Балалар, 
жасөспірімдер, аға мен жеңге, әже мен қариялар, 
замандасың мен құрбыласың, ата-ана мен ұстаз 
т.б.   Нені жазса да, айтса да, белгілі бір ныса-
наны  белгілеп  алып,  пайымды  бағамдайтын 
қаламгер тек ізгілікті, парасатты насихаттайды. 
Онысы      өте  нанымды,  әрі  ерекше  табиғи  бо-
лып  шығады.  Себебі,  оның  кейіпкерлері-нағыз 
қоспасы  жоқ  қазақтар,  кәдімгі  ауыл  адамдары. 
Суреттеп отырған оқиғаны, жазатын тақырыбын 
жетік білетін жазушы оларды жай ғана әңгімелеп 
бергендей әсерде боласың. Өйткені, ол оқиғамен, 
адаммен  сен  кездесіп  тұрасың  немесе  күнде 
алдыңнан шығады. Бірақ, жазушының шеберлігі 
сол  жеңіл  юморын  араластыра  отырып, 
күлдіртпей, күлдіре отырып, еріксіз қынжылтпай 
ҰЛТТЫҚ ТАҒЫЛЫМ

62
қоймайды. Әсіресе, ауылдан шыққан  адамдардың 
қалалық  болғандағы  қылықтары,  көпшілікпен 
араласқанда        қалай  өзгеретінін,  мансап 
дегеннің адамды қалай құбылтатынын т.б. жып-
жылы  юмормен  мөлдіретіп  суреттеп  бергенде 
айызыңды қандырады. Біздің қазақтың еліктегіш, 
аңқаулығына  күлдіре  отырып,  күйзелтсе,  ақ 
көңілділігіне,  жаратылысына  біткен  дарқандық 
қасиетіне сүйсінтпей қоймайды. 
Жалпы,  қазақ  халқының  ұлттық  негізі, 
түп-тамыры,  нәр  алар  бастауы  ауылда  жа-
тыр  десек,  бұра  тартқанымыз  емес.  Біздің 
ұлттық  ерекшелігіміз  әдет-ғұрып,  салт-дәстүр, 
менталитетіміз  ауылда  қалыптасып,  сақталған. 
Сондықтан да, қат-қабат қала тіршілігіне ауылдан 
келгендердің барлығы  дерлік бірден үйренісісіп  
кете алмай, ұлттық тәрбиенің асыл қасиеттерін 
сақтай  алмай,  кейбір  атпал  азаматтардың  өзі 
бар  асылынан  жұрдай  болып  жатқанда,  «Әлі 
шалдың қыздары» Гүлбике мен Нұрбикені қалай 
кінәларсың. Әлі шал мен Күрмеккүл кемпірдей 
жандардың перзенттері Гүлбике мен Нұрбикенің 
тайыздығына,  қалаға  барған  соң  соншалықты 
өзгергеніне  сене  алмайсыз.  Алматыға  барып 
еліктеуден    туған    қылтың-сылтың  қылықтары 
жаныңды күйзелтеді. Еңбегі еш болған атаны да, 
екі қызды да аяйсың.  Қыздарының өмірді жеңіл 
ұғатынан  қынжылатын  Әлі  шал  перзенттері 
үшін мазалы. «...Ау, әртіске көнбесе, жазушыға 
көнбесе, пайғамбардың баласына шығамын деп 
жүр ме», – дейді ол кемпіріне. Бұл әңгімені оқып 
отырып  та,  кейіпкерлерінің  аузынан  шығатын 
әрбір  сөз  бен  шағын  штрихтарды  берудегі 
автордың  ұлттық  сипатқа  ерекше  ден  қоятыны 
аңғарылмай қалмайды.
Қоғам  бойындағы  тоғышарлық  элемент-
тер,  оның  түрліше  көрінісі  соңғы  жылдар 
прозасындағы  ең  ірі  тақырыптардың  бірі  бол-
ды.  Жазушының  адамгершілік  бағытындағы 
әдеби ізденістері көркем әдебиетіміздегі заман-
дас  проблемасына  тереңдеп  барудан,  бүгінгі 
қоғамымыздың  рухани  келбетін  шамалаудағы 
талпыныстарынан айқындалады десек, Тыным-
бай  Нұрмағамбетов  бұл  тақырыпқа  мейлінше 
адал  қаламгер.    Әсіресе,  алғашқыда  «Жор-
туыл»  деп  атап,  кейіннен  «Он  екінші  пала-
та»  деп  тақырып  қойған  «Жәрдемші»  сияқты 
әңгімелерінде  адамның  тоғышар  қылықтары 
мен жеңілдің үстімен, ауырдың астымен жүргісі 
келетін кертартпа жандардың бейнесі сомдалады. 
Ештеңенің  байыбына  бармастан  үстірт  ойлай-
тын, қоғам алдындағы жауапкершіліктен өз ба-
сын алып қашып, өтірік қағаз жасатып аурухана-
да жатқан Жортуыл бейнесі арқылы  қоғамдағы  
азғындық    сипатын  бедерлейді.  Жазушының 
осындай  нәрлі  әңгімелері  жайлы  Қ.Тоқмырзин 
мынадай тұжырым жасайды:
«Тынымбай  халықтық  тіл  мен  әдет-
ғұрыптарды, салт-дәстүрлерді өте жақсы біледі. 
Бұл  қасиет  шығарманың  ұлттық  бояуының 
әбден қанығуына, нағыз халықтық сипат алуына 
барынша септігін тигізетіні айдан анық. Өмірдің 
әрбір  ұсақ  бөлшегінің  (деталь)  үлкен  мәнге  ие 
болып, кейіпкер бейнесін аша түсуге қызмет етуі 
Тынымбайдың  әңгімелерінен  тіпті  үздік  таны-
лады.  «Келін»,  «Бас  киім»,  «Жәрдемші»,  «12-
палата»,  «Ақ  көңіл  ұры»  т.б.  әңгімелерін  қазақ 
қара  сөз  өнерінің  бүгінгі  табысы  деп  ұялмай 
атауға  болатын  шығармалар  қатарына  қосар 
едім» [5. 6 б.].
Т.Нұрмағамбетов  –  қазақ  әдебиетіндегі 
әңгіме  жанрының  майталман  шеберлері 
Б.Майлин,  М.Әуезов,  Ғ.Мүсірепов  сынды  аға 
буын  жазушылардың  тағылымды  дәстүрлерін 
ыждаһатпен  жалғастырып  келе  жатқан,    игі 
ізденістерді  дамытып,  өз  шығармашылық 
қабілетінің  арқасында  жаңаша  қадамдар  жасай 
білген сөз зергері.
Ол    қоғамдық  өмір    мерездерін,  халықтың 
жаман қылығы мен жағымсыз қасиеттерін жазу-
шыдан асып ешкімнің де айтып бере алмайты-
нын жан-жүрегімен  түйсініп, осыдан түйінді ой 
туғызбақ қамында аянбай еңбек  еткен  қаламгер. 
Қаламгер    прозасындағы    көркемдік-идеялық  
ізденістерді  зерттеу, негізінен оның  көркемдік  
амал-тәсілдерді    қолданудағы    машық-мәнерін, 
негізгі  идеяны  жеткізу  мен  характер  жасаудағы  
жаңаша  даралық  сипатын, стильдік  ұстанымын  
айқындауға  келіп тіреледі.
ҰЛТТЫҚ ТӘРБИЕ

жүктеу/скачать 2,48 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: