53
процесінде топырақ түзуші факторлардың әсерінен өсімдік
тіршілігіне қажетті заттарға байыған,
толтырылған ортаға
айналады.
Топырақтың механикалық құрамы деп, оның көлемі
жөнінен әр түрлі түйіршік бөлшектерден тұратынын айтады.
Топырақ түйіршіктері
неғұрлым майда болса, соғұрлым
топырақтар балшықты-сазды келеді. Ал топырақ түйіршіктері
ірілеу болған жағдайда ол құмдақ немесе құмды болады. Егер
де топырақ құрамында майда түйіршіктер мен ірілеу
түйіршіктер
аралас кездессе, бұл топырақтар құм-балшықты
топырақтар болып саналады. Әдетте, топырақ негізінен майда
ұнтақталған түйіршіктерден
тұратын болғандықтан, түйіршік
көлемі оның диаметрінің ұзындығымен өлшенеді, ал диаметр
ұзындығы мм-мен есептелінеді.
Топырақтану саласындағы ірі
ғалым профессор Н.А.Качинскийдің зерттеуі бойынша топырақ
құрамындағы
түйіршіктер
өздерінің
көлеміне
қарай
төмендегідей бөлінеді: диаметрі 3 мм-ден іріректері - тастар, 1
мм-ден 3
мм-ге дейін - ірі құм, 0,25 мм-ден 1 мм-ге дейін
орташа құм, 0,05 мм-ден 0,25 мм-ге дейін ұсақ құм, 0,01-ден
0,05-ке
дейін - ірі шаң, 0,001-ден 0,005-ке дейін ұсақ шаң, ал
диаметрі 0,001 мм-ден кішілеу - тозаң, 0,0001 мм-ден кішілері -
коллоидтар.
Осы ғалымның зерттеуіне сәйкес топырақтар өзінің
механикалық құрамына қарай төмендегі топтарға бөлінеді (1 -
кесте)
1-кесте
Топырақтарды механикалық құрамына байланысты
топтастыру (Н.А.Качинский бойынша
)
Түйірі 0,01 мм-ден ұсақ
бөлшектер (балшық), %
Достарыңызбен бөлісу: 
