Реферат тақырыбы: «Рецепция»

Олардын Автоматты коз алыстарынын аркасында барабар 
ынталандыруды уздіксіз іздестіру жузеге асырылады жане онымен езара 
рекеттесу ушін ен жаксы жагдайлар камтамасыз етіледі. Демек, бір жасушада 
рецепторлык жане моторлык функциялар сайкесінше усынылган. 
Рецепторлык элементтер кызметінін екінші жаны сырткы ынталандыру 
энергиясынын мембранамен жабылан антенналардын бетімен арекеттесуі 
болып табылады (мембрана екі жанынан акуыз молекулаларынын кабатымен 
шектелген липидтердін Кос кабатынан тузіледі). Рецепторлык 
мембраналардын ерекшелігі олардын курамына биологиялык белсенді 
заттарды - пигменттерді, ферменттерді, 
ацетилхолинэстеразаны жане т. б. косу болып табылады. Демек, 
жалпы кабылдау механизмі антенналардын козгалысын камтамасыз ететін 
механохимиялык молекулалык процестерден жене белгілі бір 
тітіркендіргіштін антенналардын рецепторлык мембраналарымен 
рекеттесуіндегі жалпы биохимиялык циклдардан турады. 
Дегенмен, бул схема рецепторлык жасушанын ынталандыруды 
кабылдауымен шектеледі деп ойламау керек. Кейбір рецепторларда 
тітіркендіргішпен езара эрекеттесуге букіл жасуша катысады (мысалы, 
канданы оттегінін кернеуіне сезімтал химорецепторлык жасушалар), 
баскаларында (омырткалылардын дамдік шамдары) кабылдау 
микровиллалармен жузеге асырылады. Терінін, ішкі агзалардын жоне 
булшыкеттердін рецепторларынын копілігінде тітіркендіргіштін озгеру 
аймактары жуйке талшыктарынын уштарында болады. 
Жорары мамандандырыл ан рецепторлардын адекватты тітіркендіргіштерді 
кабылдау шегі ете темен. Фоторецепторды коздыру ушін жарыктын бір 
кванты жеткілікті, ніс сезу рецепторлары денені атмосферада ністі заттардын 
бір молекулаларынын пайда болуы туралы хабардар етеді, лабиринттін шаш 
рецепторлары сутегі атомынын диаметрі сиякты кішкентай козгалысты 
аныктай алады. 
Тітіркендіргіштердін езара эрекеттесу сипатына сайкес рецепторлардын 
букіл жиынтыны сырткы агенттердін тітіркенуін кабылдайтын 
экстероцепторлар а жане ішкі ортанын тітіркендіргіштері туралы сигнал 
беретін интероцепторларга белінеді. Біріншісіне есту, керу, ніс, дам, 
жанасу рецепторлары сиякты жогары мамандандырылан 
тузілімдер жатады; екіншісіне-ішкі агзалардын рецепторлары. 
Интероцепторлардын бір турін проприоцепторлар (тірек- 
кимыл аппаратынын рецепторлары) деп санау керек. 
Экстероцепторларда барабар тітіркендіргішке (Мюллердін ерекше жуйке 
энергиясынын Зацы) жогары селективті сезімталдыгы тусінілетін мамандану 
деп аталатын дарежеде айкын керінеді. Адекватты тітіркендіргішке оте 
жонары сезімталдыкпен экстероцепторлар, эдетте, жеткіліксіз 
тітіркендіргіштерге жауап бере алады, бірак оте каркынды. 
Сондыктан экстероцепторларды мономодальды рецепторлык 
курылылар деп санау деттегідей 

Рецепция неше турлі энергияларды кабылдау жене оларды жуйкелік 
импульске айналдыру. 
Рецепция кызметін сезімтал курылымдар орындайды. 
Рецепторлар екі турге белінеді: 
1. Жасушалар (молекулалык); 
2. Сенсорлык. 
Жасушалық рецепцияс Жасушалар арасындағы ақпараттыңалмасуы 
белсенді биологиялық заттар арқылы жүреді (гормондар, 
медиаторлар,т.б.). Бұл үрдіс міндетті түрде жасушадағы
лигандылар молекулаларымен оларға сәйкес жасушаның 
рецепторларымен байланысуы арқылы жүзеге асады. Жасушалар 
рецепторларының белок молекулалары атқарады, олар арнайы 
лигандыларды таниды. Жасушалар рецепторлары мембранада немесе
жасушалар ішінде орналасады.
Белок - рецепторлары үзбей ядроның ядрошықтарында 
синтезделедіде,мембранада 
немесе цитоплазмадаорналасады.Рецепторлықбелоктардыңбелсендіор
талықтарыбар,оларлигандыларменарнайы байланысқа түседі. 
Лигандылар мен байланысқан соң мембрана иондарға өткізгіштігі 
өзгереді,
,арнайы ферменттер активтеленеді.Цикл кері бағытта жүруі 
мүмкін: рецептор+ лиганда → мүше → комплекстің ыдырауы →рецептор 
- лиганда → рецептордың қайтаданмембранаға келуі (эндоцитоз 
механизмі).
Лиганд - рецепторлық арақатынасының механизмі.
Эффекторлық жасушаның рецепторларының лигандылармен 
байланысу кезеңібастаушыкезеңболыпсаналады Рецепторлар 
мембранада, цитоплазмада немесе ядрода орналасады. Сондықтан 
лиганд – рецепторлық байланысының 2 түрі бар:
- мембраналық;
- ядролық.
Мембраналық рецепция
Мембрананың липидті қабатындағы ерімейтін заттар жасушаға тек 

қана тасымалдаушылардың қатысуымен енеді, оны ферменттік жүйе 
жүзеге асырады.Лиганда + Рецептор→аденилатциклазаферментінің 
белсенуі → мембрана АҮФ →циклдік аденозинмонофосфаттың 
пайдаболуы (цАМФ) → Жасушаішілік ферменттік жүйенің белсенуі→
арнайы жасуша белоктарының синтезі.
Ядролық рецепция Липидте еритін заттар мембрана арқылы өтіп, 
цитоплазмада рецепторлық белоктармен байланысып, “лиганда+ 
рецептор” - кешенін түзеді.Ол ядроға еніп, генетикалық деңгейде 
гормондардың әсерін жүзеге асырады.
Сенсорлық рецепция Жануарлар мен адамдарда көп мөлшерд әртүрлі 
сенсорлық рецепторлар бар. Олар түрлі тітіркендіргіштерді қабылдап 
және оны ажыратуды қамтамасыз етеді.
Сенсорлық рецепцияның механизмі әлі толық ашылмаған, бірақ келесі 
қағида бар:
Рецептор тітіркендіргішпен әрекеттесіп, оның трансформациясы → 
рецепторлық потенциалдың пайда болуы→ афференттік талшықта ӘП 
пайда болуы→ ОЖЖ.
Сенсорлық рецепторлардың біріншілік
және екіншілік сезгіш түрін ажыратады.

жүктеу/скачать 210,46 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: