Сборник III республиканской научно-практической конференции магистрантов

304

В процессе изучения работы, при рассмотрении текущих активов как объекта учета и 

аудита, т.е. в процессе их исследования огромную роль выполняет:

1. Оперативно обеспечивать руководителей и других заинтересованных лиц необходи-

мой информацией.

2. Бесперебойность деятельности организации.

3.Своевременная и правильная организация синтетического и аналитического учета.

4. Эффективная организация обработки данных учета. 

5.Организованный постоянный контроль над текущими активами организации. [4, 74 c.]

Краткосрочные активы предприятия характеризуются той частью его активов, которые 

характеризуются либо непосредственно денежными активами, либо теми финансовыми ре-

сурсами, которые можно быстро и с минимальными потерями трансформировать в денеж-

ные средства.

Управление денежными средствами, дебиторской задолженностью и другими элемента-

ми краткосрочных активов (кроме производственных запасов), а также решение вопросов 

по этим проблемам требует значительного количества времени. При этом проявляется ос-

новная проблема управления финансами: выбор между уровнем рентабельности и риском 

неплатежеспособности  (не  допущение  стоимости  активов  предприятия  менее  стоимости 

его кредиторской задолженности). 

Грамотное  управление  денежными  средствами,  ведущее  к  росту  платежеспособности 

предприятия, получению дополнительного дохода  –  важнейшая задача финансовой рабо-

ты. Дебиторская задолженность – неизбежное следствие существующей в настоящее время 

системы денежных расчетов между организациями, при которой всегда имеется разрыв вре-

мени платежа с моментом перехода права собственности на товар, между предъявлением 

платежных документов к оплате и временем их фактической оплаты. Анализ дебиторской 

задолженности включает комплекс взаимосвязанных вопросов, относящихся к оценке фи-

нансового положения предприятия.[5,47с.]

Исходя из этого,  текущие активы являются одними из важнейших элементов в органи-

зации, которые необходимо своевременно проверять. Так как текущие активы своеобразно 

показывают финансовое положение каждой организации. 

Обычно  при  составлении  баланса  активы  и  обязательства  указываются  в  поряд-

ке снижения ликвидности  –  скорости, с которой данный актив или обязательство мож-

но превратить в наличность. Например, среди активов первыми идут денежные средства, 

рыночные  ценные  бумаги  и  дебиторская  задолженность,  а  недвижимость  и  оборудова-

ние  замыкают  этот  ряд.  Среди  обязательств  сначала  указываются  краткосрочные  обя-

зательства  и  кредиторская  задолженность,  а  последним  идет  капитал  акционеров. 

Кроме того, текущими называют любые активы или обязательства, которые должны превра-

титься в денежные средства в течение одного года, а прочие  –  долгосрочными активами 

и обязательствами. Товарно-материальные запасы  –  это текущие активы, потому что есть 

основания полагать, что их можно будет продать и получить денежные средства в течение 

одного года. Кредиторская задолженность относится к краткосрочным обязательствам, по-

тому что ее также нужно погасить в течение одного года. [6, 103c.]

Список литературы:

1. Шевелев Е.Е. Бухгалтерский учет на предприятия- Москва. «ART-дизайн». – 2012г.- 156 С.

2. Рахимов М.Б. Финансовый анализ – Алматы. «BOTA».- 2011г.- 115 С.

3. Дюсенов К.Н. Финансы и статистика – Алматы. «PrintКопир». – 2013 г. – 205 С.

4. Тубетов Д.О. Бейсембаев А.Ж. Финансовый и управленческий учет – Алматы. «Gulnar»- 

2012г.- 168 С.

5  Баймуканов А.К., Кобжасаров О.М. Анализ финансовой отчетности – Алматы. «Изда-

тельствоК».- 2014г.- 210 С.

6. Козлова Н.Д., Ефимов С.А.  Бухгалтерский учёт- Москва. «Дом Книги» -2013г.-215 С.

305

Ходжаева Д. М. – магистрант, мамандық «Есеп және аудит»

«Қаржы академиясы» АҚ, Астана қ.

kunsulu_sz@mail.ru

Ғылыми жетекшісі: э.ғ.к., Абдрахманова А.У.

ІШКІ АУДИТТІ ЖҮРгІЗУ ӘДІСТеМеСІН ЖеТІлДІРУ

Ішкі аудиттің қойылған мақсатынан байланысты, олармен тексерілетін объектілерді қамту 

толықтығына байланысты және кәсіпорынның шаруашылық-қаржылық қызметі жайлы әр түр-

лі, дәлелдеме ақпаратын алу қажеттілігіне байланысты ішкі аудиторлар тексерістер жүргізу ба-

рысында аудиттеудің әр түрлі әдістемелік тәсілдері мен техникалық әдістерін қолдана алады.

Ішкі аудит әдісі – бұл  объектіні танудың тәсілдері мен әдістерінің жиынтығы. Ішкі аудит-

тің объектісін зерттеудің жалпы әдістемелік негізі ретінде танымның диалектикалық әдісі 

саналады.  Қажетті  ақпаратты  жинау  үшін  және  кәсіпорынның  бухгалтерлік  есептерінің 

көрсеткіштерінің  шынайылығы  жайлы  негізделген  дәлелдемелерді  қалыптастыру  мақса-

тында бақылау-аудиторлық қызметін зерттеу үшін ішкі аудиттің жалпы ғылыми және өзінің 

әдістемелік тәсілдері қолданылады [1].

Жалпы ғылыми тәсілдерге жатады: талдау, синтез, индукция, дедукция, үлгілеу, абстра-

циялау және т.б.

Өзінің әдістемелік тәсілдеріне жатады: нақты бақылау, құжаттамалық тексеру, қадағалау, 

сканерлеу және т.б.

Бақылау процедураларын орындау барысында ішкі аудиторлар жиі нақты бақылау тәсіл-

дерін қолданады, оларға түгендеу, зертханалық талдау, эксперттік бағалау, бақылау тексері-

стері және ауызша сұрау жатады.

Ішкі аудит барысында кеңінен зерттеу, бақылаулық өлшеу, бақылаулық сауу, бақылаулың 

егіс жинау, өндіріске шикізат пен негізгі материалдарды бақылаулық шығару, жеке шару-

ашылық операциялардың орындалу барысын бақылау қолданылады.

Кәсіпорынның  бухгалтерлік  есебі  мен  есептілігі  деректерінің  шынайылығын  объек-

тивті бағалау үшін оның ішкі аудитінің толықтығына құжаттамалық тексерістерді жүргізу 

жолымен қол жеткізіледі. Сондықтан ішкі аудиторлар жасалатын шаруашылық операция-

лардың  мәнін,  заңдылығын,  мақсаттылығын  айқындау  және  шынайылығын  бағалау  мақ-

сатында бухгалтерлік есептің құжаттары мен регистрлерін тексерудің әр түрлі әдістемелік 

тәсілдері қолданылуы мүмкін. Оларға жатады: құжаттарды тексеру, арифметикалық (есеп-

теу) тексеріс, құжаттарды салыстыру, экономикалық талдау.

Тексерістік пайдалы процедурасы ретінде кәсіпорынның жекелеген операцияларын зерт-

теудің  абстрактілі-логикалық  әдісі  саналуы  мүмкін.  Логикалық  талдау,  егер  нормативтік 

база қандай-да бір операцияны жүргізудің заңдылығы туралы сұраққа жауап бере алмаса 

қолданылуы мүмкін, бұл жағдайда ішкі аудиторлар берілген операцияның мақсаттылығы 

туралы парасатты мағына жағынан пайымдама жасаулары керек. Бірақ логикалық талдау-

дан бұрын нормативті және ғылыми талдау жүргізілуі керек. Ұқсас сұрақтар ішкі аудиттің 

тексерілетін объектілерінің басқа да телімдерінде де пайда болуы мүмкін, бірақ ішкі ауди-

торлар өзінің логкалық және парасатты пайымдауларына жүгінуі керек. 

Сол сияқты аудиторлық дәлелдеме алу үшін ішкі аудиттің басқа тәсілдері мен әдістері де 

бар. Оларға жатады: қайта санау, жекелеген шаруашылық операцияларын есепке алу ереже-

лерін сақтауын тексеру, қадағалау, сканерлеу, альтернативті балансты дайындау.

Аудиторлық тексеріс үдерісінде ішкі аудиторлық қорытынды немесе есептің аудиторлық 

айғағы мен дәлелдемелерін алу үшін тәуелсіз тесттер мен сәйкестікке тесттерді қолдану 

арқылы процедураларды жүзеге асырған жөн болады. Бұл тесттер алдын ала өңделуі мүм-

кін немесе стандартты нысанда бекітілуі мүмкін. барлық аудиторлық тесттерді олардыі іске 

асыру процедурасына сәйкес жіктеуге болады: ротациялық тесттер, тереңдетілген тесттер, 

306

әлсіз жерлердің тесттері, бағытталған тесттер, өтпелі тесттер [2].

Аудиторлық айғақты алу үшін зерттеудің ішінара әдісі үлкен мәнге ие. Ол статистикалық 

болуы мүмкін, мұнда фактілердің бүкіл жиынтығына олардың кездейсоқ іріктеліп алынған 

кейбір бөлігі бойынша сипаттама беріледі.

Мұнда мүмкінді тәуекелдің мөлшерін анықтау үшін ықтималдық теориясы мен матема-

тикалық статистика әдістері, сол сияқты зерттеудің экономикалық-математикалық әдістері 

қолданылады.

Аудиторлық  айғақты  алу  үшін  үлкен  мәнге  компьютерлерді  қолдану  арқылы    аудитті 

жүргізудің әдістемесі ие. Қазіргі таңда «компьютерлік техниканы қолданусыз аудиторлық 

тексеріс»  және  «компьютерлік  техниканы  қолданумен  аудиторлық  тексеріс»    екі  ұғымы 

бар.  «Компьютерлік  техниканы  қолданусыз  аудиторлық  тексеріс»  ұғымының  аудиторлық 

қадамы бастапқы деректер сияқты, қателіктер жайлы басып шығарылған есептері сияқты, 

бақылау кезеңдері бойынша мәліметтер және басқа шығыс деректері сияқты нақты матери-

алды көзбен шолу арқылы қабылдауға негізделеді. «Компьютерлік техниканы қолданумен 

аудиторлық тексеріс» ұғымы қарапайым компьютерлік жүйелерді аудиторлық тексерумен 

байланысты, мұнда ішкі аудиттің тексерілетін объектінің аппараттық пен бағдарламалық 

құралдарын қолданады. 

Аудиторлық айғақты алу үшін тиімді тәсіл ретінде қолданбалы бағдарламалардың па-

кетімен персоналдық компьютерлерді қолдану саналады. 

Ішкі аудитті жүргізудің тәжірибесіне кез келген аудиторлық жүйелерді енгізу мен қолда-

ну кәсіпорында қызмет ететін деректерді компьютерлік өңдеу жүйелерінің шарттары мен 

бухгалтерлік есептің ақпараттық базасы жағдайынан байланысты. Сондықтан бухгалтерлік 

есепті ішкі аудиттің ақпараттық базасы ретінде әрі қарай жетілдіру талап етіледі.

Сонымен, ішкі аудитті жүргізу тәжірибесінде әр түрлі әдістемелік тәсілдер мен техника-

лық әдістерді немесе процедураларды қолдану негізінен әрекет етуші кәсіпорынның бух-

галтерлік есебінің ұйымдастыру, әдістемелік, техникалық аспектілерінен байланысты [3].

Ішкі аудитті жетілдіру барысында «Ішкі аудитті автоматтандыру жүйесі» деп аталатын 

жаңа бағдарламаны ұсынуға болады. Оның авторлары болып «AuditNET» ресей компани-

ясы саналады. «AuditNET» ресей компаниясының ұсынған  «Ішкі аудитті автоматтандыру 

жүйесі» қолдану келесіге мүмкіндік береді:

- аудитті жүргізудің еңбек сыйымдылығы мен мерзімдерін қысқартуға;

- ішкі аудит қызметінің әр түрлі бөлімшелерінің жұмысын біріктіруге;

-бірыңғай стандарттарға сәйкес қызметкерлердің жұмысын ұйымдастыруға;

- қызметкерлердің кәсіби деңгейі мен жұмыс сапасын жоғарылатуға;

- мамандардың шығындарын төмендетуге және еңбек өнімділігін жоғарылатуға;

- ресурстарды оңтайлы жоспарлауға және шешімдерді қабылдау үдерістерін оңтайлан-

дыруға;

- жоғары мен орта буын басшылары үшін өзекті оперативті ақпараттың қол жетімділігі.

AuditNET жүйесінің бірегей сипаттамалары ретінде саналады: ішкі аудиттің үдерістерін 

кешенді автоматтандыру; ішкі аудит қызметінің жұмысын басқару үшін анағұрлым толық 

функционалдық мүмкіндіктері; аудиторлар үшін қуатты аспаптық құралдар; аудиттің ішкі 

аудитіне жүйені икемдеудің максималды мүмкіндіктері; деректерді кезекті синхрондаумен 

алыс режимде жұмыстың мүмкіндігі; ақпаратты криптографикалық қорғау алгоритмдерін 

қолдану; деректерге қол жетімділік құқықтарын шектеу; жетілген технологиялық шешімдер 

мен жүйені өңдеу құралдары.

AuditNET жүйесін пайдалан отырып, тәуекелдерді басқару: тәуекел құрылымын, түр-

лері мен мәнін анықтау; әрбір бөлімше бойынша тәуекелдерді идентификациялау; тәуе-

келдерді бағалау мен оларды өңдеудің алгоритмдері үшін сауалнама құру; бөлімше бой-

ынша жиынтық тәуекелді есептеу; әрбір бөлімше үшін тәуекелдерді талдау үшін жұмыс 

құжаттарын сақтау; жоспарланатын аудиторлық тәуекелдің есебін жүзеге асыру; тәуекел 

307

менеджменті бойынша есептілікті қалыптастыру; тәуекелдердің үдерісін сипаттау үшін 

ыңғайлы интерфейс.

AuditNET жүйесін қолдана отырып, ішкі аудитті жүргізу тәртібі:

- аудиттің нақты мақсаттары мен міндттерін сипаттау;

- аудит бағдарламасын автомататты түрде өңдеу;

- жоба алдындағы және далалық тексеріс нәтижелерін сақтау,

- сауалнамаларды толтыру, автоматты өңдеу мен сақтау;

- қаржылық есептілік нысандарының деректерін сақтау;

- жұмыс бағдарламасын, календарлық жоспарды, эксперттік тапсырмаларды түзету мүм-

кіндігі;

- жүзеге асырылатын аудиторлық процедуралардың негізгі параметрлерін көрсете оты-

рып, электронды түрде жұмыс бағдарламасын пункттерін экспертпен толтыру;

- орындаушылардың жұмысының сапасын бақылау;

- аудиторлардың жұмыс уақытын есепке алу;

AuditNET  жүйесінің  жетістіктері  ретінде  саналады:  жетілген  технолгиялық  пен  архи-

тектуралық шешімдер; нақты пайдаланушының талаптарына сай бейімді конфигурациялау 

мүмкіндігі; аспаптық құралдар мен функционалдық мүмкіндіктердің кең жиыны; қосымша 

функциогалды өңдеу мүмкіндігі; орыс тілді интерфейс.

Сонымен, ішкі аудитті жүргізу барысында үлкен мәнге компьютерлік техниканы қолда-

нумен аудиторлық тексеріс жүргізудің әдістемесі ие. 

Әдебиеттер тізімі:

1. Об аудиторской деятельности: Закон Республики Казахстан от 20 ноября 1998 года (с 

изменениями и дополнениями).

2. Международные стандарты аудита в Казахстане: Алматы, 2001.

3. Алборов Р. А. Аудит в организациях промышленности, торговли и АПК. –23 Исина 

А.К. Внутренний контроль и внутренний аудит, Проблемы менеджмента в сфере развития 

бизнеса. г.Самарканд, 2006.

Шамсивалиев Э. М., есимбекова М. М. – студенты, специальность «Финансы» 

АО «Финансовая академия», г.Астана

eldar_1302@mail.ru

Научный руководитель: стар.препод.,магистр Каирканова З.Р. 

АНАлИЗ И ОцеНКА ФИНАНСОВОЙ УСТОЙЧИВОСТИ ПРеДПРИяТИя 

В СОВРеМеННЫХ УСлОВИяХ КАЗАХСТАНА

В условиях глобализации и все большей неопределенности рыночной среды особую ак-

туальность приобретает проблема обеспечения устойчивости предприятий. 

Особенностью рыночных отношений является жесткая конкуренция, компьютеризация 

обработки информации, технологические изменения, совершенствование в законодатель-

стве, инфляция. В этих условиях перед предприятиями встает проблема рациональной ор-

ганизации финансовой деятельности предприятия для дальнейшего его процветания, по-

вышения  эффективности  управления  финансовыми  ресурсами,  обеспечение  устойчивого 

финансового состояния. 

Одна из важнейших характеристик финансового состояния предприятия  –  стабильность 

его деятельности с позиции как краткосрочной, так и долгосрочной перспективы. Финан-

сово устойчивым является такое предприятие, которое за счет собственных средств покры-

вает средства, вложенные в активы, не допускает неоправданной дебиторской и кредитор-

ской задолженности и расплачивается по своим обязательствам в срок. Таким образом, под 

308

финансовой устойчивостью следует понимать такое состояние финансовых ресурсов, при 

котором обеспечивается самофинансирование воспроизводственных затрат и платежеспо-

собность хозяйствующего субъекта [2] 

Главным в финансовой деятельности является правильная организация и использование 

оборотных средств. Поэтому в процессе анализа финансового состояния вопросам рацио-

нального использования оборотного средств уделяется большое внимание. 

На финансовую устойчивость предприятия оказывают влияния следующие факторы: 

–  положение предприятия на товарном рынке;

– производство качественной продукции; 

– зависимость предприятия от внешних инвесторов и кредиторов;

– наличие неплатежеспособных кредиторов; 

– эффективность хозяйственных и финансовых операций. 

Обеспечение финансовой устойчивости является насущной проблемой, как для отдель-

ного предприятия, так и для экономики Казахстана в целом. Особое значение имеет иссле-

дование экономических процессов на уровне предприятий, представляющих собой основ-

ной элемент национальной экономики. 

Именно на этом уровне управления необходимо глубоко разобраться, какие возможности 

имеются у каждого хозяйствующего субъекта по достижению и поддержанию устойчивого 

и эффективного развития экономики. 

Общая устойчивость организации является следствием достижения производственной, 

финансовой, организационной, технологической и др. устойчивости. 

Устойчивость сама по себе означает постоянство, стойкость [4] и тесно связана с поня-

тием «равновесие». Но в отношении предприятия мы не можем рассматривать явления как 

статистические, т. к. современные предприятия основной своей целью ставят увеличение 

рыночной капитализации как основного фактора обеспечения конкурентоспособности. По-

этому в данном случае необходимо подразумевать устойчивое развитие. 

Финансовое состояние предприятия является понятием очень емким, и вряд ли можно 

его охарактеризовать одним каким-то критерием. Поэтому для характеристики финансово-

го состояния применяются такие критерии, как финансовая устойчивость, платежеспособ-

ность, ликвидность баланса, кредитоспособность, рентабельность (прибыльность) и др. 

Наиболее полно финансовая устойчивость предприятия может быть раскрыта на основе 

изучения равновесия между статьями активов и пассивов баланса. 

Управление деньгами направлено на обеспечение сбалансированности между краткосроч-

ными источниками денег и их краткосрочным использование, с одной стороны, и между дол-

госрочными источниками денег и их долгосрочными использованием  –  с другой стороны.

 В краткосрочной перспективе организации необходимо сбалансировать оборотные акти-

вы с краткосрочными обязательствами. Одним из способов обеспечения сбалансированно-

сти заключается в том, чтобы увеличить размер статьи «торговая кредиторская задолжен-

ность», посредством замедления сроков погашения обязательств, или пересмотреть условия 

предоставления заемных с точки зрения возможности пролонгации их сроков.

 Долгосрочное управление деньгами представляет собой, как правило, принятие решений 

в области инвестирования средств. Это означает, что при принятии решения о расширении де-

ятельности организации, на пример, путем приобретения новых основных средств, составной 

частью такого решения будет не только учет способности получения экономических выгод 

и генерирования положительного потока денег в результате такого инвестирования в буду-

щем, но и выбор источников финансирования, который планируется использовать [5]. 

Также необходимо применение и неформализованные методы экспертных оценок, сцена-

риев, психологические, морфологические и т. д., они основаны на описании аналитических 

процедур на логическом уровне. В настоящее время практически невозможно обособить 

приемы и методы какой-либо науки как присущие исключительно ей. Так и в финансовом 

309

анализе  применяются  различные  методы  и  примы,  ранее  не  используемые  в  нем.  Таким 

образом, финансовый анализ играет огромную роль в принятие управленческих решений, 

решая при этом основную цель оценки текущего состояния предприятия и отслеживая ди-

намику структурных изменений финансового состояния предприятия.

 Финансовая устойчивость предприятия тесно взаимосвязана и с другими финансовыми 

понятиями: финансовой безопасностью, гибкостью, стабильностью и равновесием. Несмо-

тря на значительную взаимообусловленность данных категорий, каждая имеет свою специ-

фику. В частности, финансовая безопасность подразумевает состояние защищенности фи-

нансов предприятия от возможного негативного влияния внешних и внутренних факторов, 

а финансовая стабильность определяется постоянством оптимальных или приближенных 

к ним значений показателей.

Финансовый анализ является необходимым элементом для всех экономических агентов. 

Это и собственники, анализирующие финансовые отчеты для повышения доходности капи-

тала, кредиторы и инвесторы анализируют, чтобы минимизировать свои риски по займам 

и вкладам и т. д. Цель анализа состоит не только в том, чтобы установить и оценить финан-

совое состояние предприятия, но ив том, чтобы постоянно проводить работу, направлен-

ную на его улучшение. Анализ финансового состояния предприятия показывает, по каким 

направлениям надо вести эту работу, дает возможность выявить наиболее важные аспекты 

и наиболее слабые позиции в финансовом состоянии предприятия. Основным источником 

информации о финансовой деятельности предприятия является бухгалтерская отчетность. 

Так, например, при оценке финансового состояния предприятия банки второго уровня осно-

вываются на анализе бухгалтерской отчетности и оценке залога заемщика.

Таким  образом,  финансовый  анализ  является  необходимым  атрибутом  в  современных 

рыночных условиях, и его роль будет только усиливаться, т. к. он служит основой для при-

нятия окончательного решения. Практическое применение финансового анализа возможно 

благодаря методам финансового анализа, под которыми понимается способ подхода к изу-

чению финансовой деятельности. К характерным особенностям метода относится: исполь-

зование системы показателей, выявление и изменение взаимосвязи между ними. В процессе 

финансового анализа применяются ряд специфических способом и приемов. Способы при-

менения финансового анализа можно условно подразделить на две группы: традиционные 

и математические. К первой группе относятся: использование абсолютных, относительных 

и средних величин; прием сравнения, сводки группировки, прием цепных подстановок. В 

настоящее время в основном применяются следующие методы анализа финансовой отчет-

ности: горизонтальный анализ, вертикальный анализ, трендовый, метод финансовых коэф-

фициентов, сравнительный анализ, факторный анализ.

В  условиях  перехода  к  международным  стандартам  финансовой  отчетности  необхо-

димо  применение  более  современных  математических  методов:  корреляционный  анализ, 

регрессионный анализ, и др., вошли в круг аналитических разработок значительно позже, 

что объясняется их незначительным применением на практике, хотя использование мате-

матических методов финансового анализа дает возможность более точно оценивает финан-

сово-хозяйственной деятельности предприятия и дает возможность отслеживания тех или 

иных тенденций в изменении основных финансовых показателей.

Список литературы:

1. Филатова Т. В. Финансовый менеджмент: учебное пособие.  –  М.: ИНФРА-М, 2010.

2. Бочаров В. В. Финансовый анализ. СПб: Питер, 2006. 

3.  Ковалев В. В. Финансовый учёт и анализ: концептуальные основы.  –  М.: Финансы 

и статистика, 2004.  –  720 с. 

4.  Савицкая Г. В. Анализ хозяйственной деятельности предприятия.  –  М.: Новое знание, 

2000.  –  688с. 

5.  Бернгольц С.Б. Экономический анализ деятельности предприятий.  М.: Финансы и 

статистика, 2006-ст.248.

310

жүктеу/скачать 3,92 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: