Ғылыми журнал 1996 жылдың қарашасынан бастап екі айда бір рет шығады
А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №1, 2010
жүктеу/скачать 4,29 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ЖОО-ДА ШЕТ ТІЛІН МЕҢГЕРУДЕ ИНТЕРАКТИВТІ ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯСЫН ҚОЛДАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ
- Тhe effectiveness of using interactive teaching technologies in learning a foreign language has been analyzed in the article.
- А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №1, 2010
- А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №1, 2010 Ш.А.ТӨЛЕГЕНОВА
- САБАҚТАСТЫҚ ПРИНЦИПТЕРІНІҢ КЕЙБІР МӘСЕЛЕЛЕРІ ТУРАЛЫ В данной статье рассматриваются дидактические основы преемственности школьных и
- А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №1, 2010 Төлегенова Ш.А. Сабақтастық принциптерінің кейбір мәселелері туралы
- А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №1, 2010 Төлегенова Ш.А. Сабақтастық принциптерінің кейбір мәселелері туралы
- In the article the author researches psychological reasons, stages of transitional age and influence of emotional instability on the mental development of teen-agers.
Н.И.БАЙТЕРЕКОВА А.Ясауи атындағы ХҚТУ-нің аға оқытушысы
345
ЖОО-ДА ШЕТ ТІЛІН МЕҢГЕРУДЕ ИНТЕРАКТИВТІ ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯСЫН ҚОЛДАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ
В данной статье рассматривается эффективность использования технологий интерактивного обучения в изучении иностранного языка. Тhe effectiveness of using interactive teaching technologies in learning a foreign language has been analyzed in the article.
Қоғамдағы әлеуметтік өзгерістерге сай оқытудың сапасын арттыру мәселесі жаңа оқыту технологияларын өз дәрежесіне сай қолдануға тікелей тәуелді. Осыған орай ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беру мақсатында мультимедиялық технологияларды, ақпараттық- коммуникациялық технологияларды оқыту үдерісіне енгізу жүзеге асырылуда.
Қазіргі
кезде ақпараттық-коммуникациялық
технологиялар ақпараттың кез-келген көлемін орналастырудың, сақтаудың, өңдеудің және кез келген қашықтықтарға тасымалдаудың шексіз мүмкіндіктерін береді. Мамандар дайындаудағы алғашқы сатыға олардың өздігінен білім алуына бағытталған шараларды ұйымдастыру ісі шығады [1.20-23]. Олай болса, қазіргі кезде білім беру жүйесінде оқытушыларға да, студенттерге де қойылатын талап өте жоғары. Сонымен қатар мынадай міндеттер қойылады: оқу үдерісін мәліметтермен барынша жасақталған үдеріске айналдыру, оқушылардың практикалық дағдыға мұқтаждығы секілді мәселені шешу, оқу үдерісінде білімгердің жеке тұлғасын шығармашылық, эмоционалдық және танымдық аспектіде қалыптастыру [2.15-18]. Сонымен қатар, оқытушы – тікелей оқыту мен тәрбиелеу үдерісінде жаңалықты енгізуші, оқушымен бірлесе жұмыс істейтін белсенді әрекет иесі. Сондықтан да ол сабақта жаңалық енгізуде шешуші рөл атқарады. Білім беру жүйесіндегі өзекті мәселелердің бірі - өзгермелі әлеуметтік және экономикалық жағдайда өмір сүруге дайын ғана емес, айналасындағы шынайы өмірге белсенді қатынасын байқатып, оны жақсартуға ықпал ете алатын, бәсекеге қабілетті жеке тұлғаны қалыптастыру болып табылады. Осыған байланысты жеке тұлғаға қойылатын мынадай талаптар алдыңғы орынға шығады: креативтілік, белсенділік, төзімділік, әлеуметтік жауапкершілік, ой-өрісінің кеңдігі, жоғары кәсіби деңгейлі сауаттылық, танымдық әрекетке қызығушылығының басымдығы. Қазіргі кезде ағылшын тіліне үлкен мән беріліп, оның қоғамда алатын орны айқындала түсті. Бүгінде шет тілін оқыту мен меңгерудің негізі жасалғанымен, тәжірибеде оны қалыптастыруда әлі де болса қиындықтар байқалып отыр. Әдіскер ғалымдар мен мұғалімдер тарапынан оқытудың тиімділігін арттырып, оң нәтижелерге қол жеткізуге көмектесетін тиімді әдіс-тәсілдерді қолданудың берері көп. Ондай әдіс-тәсілдер студенттердің А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №1, 2010 Байтерекова Н.И. ЖОО-да шет тілін меңгеруде интерактивті оқыту технологиясын қолданудың...
346
тілге деген қызығушылықтарын арттырып, өз қажеттіліктері үшін үйренуге ынталандырады, ізденуге, шығармашылықпен жұмыс істеуге
жұмылдырады. Соңғы кезде қарым-қатынас үдерісіне негізделген оқыту – интерактивті оқытуға үлкен
мән берілуде. Себебі ақпараттық технологиялардың кеңінен қолданылуы интерактивті жүйе құруға алып келді. Интерактивті жүйе жеке компьютерді пайдалану, сондай-ақ бейне дискілі құрал және теледидар кешендері негізінде құрылады. Мұндай қазіргі заманғы кешендер интерактивті оқытуда аса қымбат тұрғанымен, көрнекілік пен кері байланысты қамтамасыз етеді. “Интерактив” деген сөз ағылшыннің “interact” («inter» - «өзара», «act» - «әрекет ету») деген сөзінен шыққан, яғни, интеракция – жеке индивидтердің, топтың, жұптың өзара біріккен әрекетте бір-біріне алма-кезек әсер етуі [3.23-31]. Демек, интерактивтілік дегеніміз – студент пен құралдар арасындағы екі жақты сұхбатты жүргізу. Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар арқылы кері байланысты ұйымдастыру студенттің әрекетіне бақылау мен түзету енгізумен, әрі қарай жұмыс жасауға нұсқау берумен, ақпаратты түсіндіретін анықтама алуға мүмкіндік берумен анықталады. Интерактивтілік және бейімділік келесі құралдар арқылы жүзеге асырылады: -
ақпараттық құралдар: компьютер мен интерактивті тақта. Компьютер – ақпаратты өңдеуге арналған әмбебап құрал, ал интерактивті тақта – бұл компьютердің қосымша құрылғыларының бірі және дәріс берушіге немесе баяндамашыға екі түрлі құралдарды, ақпараттық кескін мен қарапайым маркер тақтасын біріктіретін құрал. - бағдарламалық құралдар: электрондық оқулықтар, электрондық дидактикалық материалдар, электрондық анықтамалар, электрондық энциклопедиялар, жаттықтырушы және
дамытушы компьютер бағдарламалары. Бұл аталған құралдарды бір сөзбен “білім берудегі электронды басылым” деп атауға болады.
Интерактивті оқыту кезінде студенттің істі ұйымдастыра білу қабілеті көрінеді. Интерактивті әдістермен сабақ өткізу кезінде оқытушы тек кеңесші, серіктес рөлін атқарады. Оқытушы жаңа біліммен бірге студенттерді өз беттерінше ізденуге жетелейді. Яғни, оқытушы белсенділігі студенттер белсенділігімен алмастырылып, оның міндеті студенттерге белсенділікті қамтамасыз ететін оңтайлы жағдай тудыру ғана болып қалады. М.Мұқашеваның [4] педагогикалық тұрғыдан берген анықтамасында: «Интерактивтілік – бұл дидактикалық құралдардың (орта, мазмұн, оқу құралдары, іс-әрекет) әрбір субъектінің өз нәтижесі үшін маңызды жауапкершілікте болуын қамтамасыз ететін және қарым-қатынас кезінде субъектілер арасында «полидиалог», өзара әрекет, өзара түзетулер, қатынастар орнатуды көздейтін іс-әрекетті ұйымдастыра білу қабілеті» делінген. А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №1, 2010 Байтерекова Н.И. ЖОО-да шет тілін меңгеруде интерактивті оқыту технологиясын қолданудың...
347
Интерактивті техникалық оқыту құралдары – оқушыға оқу материалын ұсынып, берілген жауаптың негізінде келесі оқу материалының мазмұнын құрайды [5.216].
Болашақ филология саласы
мамандарын ақпараттық- коммуникациялық технологияларды пайдалану арқылы даярлау мынадай жағдайларға мүмкіндік береді: -
студенттердің мотивтерін жоғарылату, газет және журналдар, радио бағдарламалары студенттердің сөздік қорын дамытады; -
тілді таратушылармен қарым-қатынас жасау (ауызша және жазбаша) мүмкіндігі; -
бетінше іздеу шеберлігін дамыту; -
тіл білімін шешуде іздену дағдысын дамыту; -
Интернеттегі аудио мәтіндерді оқу арқылы оқу және сөздік қоры дағдысын дамыту; -
жаттығуларын орындау. Қорыта айтқанда, интерактивті оқыту технологиясын тиімді пайдалану студенттердің танымдық іс-әрекеттерін дамытып, танымдық қызығушылығын арттыруға мүмкіндік береді. Сондай-ақ, серіктестікке, бірігіп жұмыс істеуге және жаңалықтар ашуға арналған осындай құрылым студент пен оқытушыны жақындатып, оқуға деген қызығушылығын арттырады, үйлесімді оқу-тәрбие жолындағы кедергілердің бірі болып табылатын сабақ үстіндегі енжарлықтан арылтады.
ӘДЕБИЕТТЕР 1.
Беркімбаев К.М., Ахметова Ж.Ж. Экология пәнін оқытуда ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолданудың ерекшеліктері //Білім, 2007, № 4. 2.
№3. 3.
Әлметова Ә. Оқытуда интерактивті әдісті қолдану. Қазақ тілі мен әдебиеті орыс мектебінде. 2003, №5, 23-31 б.б. 4.
учебного процесса в ВУЗЕ. Автореферат канд.пед-х.наук – А., 2005, 28 б. 5.
Бидайбеков Е.Ы., Беркімбаев К.М., Біләл Ш.Б., Гриншкун В.В., Камалова Г.Б., Киселева Е.А. Жалпы информатика: Оқулық. І бөлім.Алматы, 2008.-361 б.
Ш.А.ТӨЛЕГЕНОВА
348
Халықаралық гуманитарлы-техникалық университеті
МӘСЕЛЕЛЕРІ ТУРАЛЫ
вузовских учебных программ. This article deals with school didactical basis and high educational establishment programs.
Қазіргі күні жоғары сынып оқушылары мен олардың ата-аналарының жақсы жұмысқа жол ашатын, шетелдерде оқуға мүмкіндік туғызатын болашақ кәсіптік қызметтің құралы ретінде шет тілін меңгеруге деген сұраныстары арта түсуде. Осыған байланысты көп жағдайда стихиялық жолмен, жоғары оқу орындарымен бірлесе жұмыс істеу жөніндегі келісім- шартсыз, оқу процесінің ақпараттық-техникалық және оқу әдістемелік жағынан қамтамасыз етілген сондай-ақ шет тілінен жоғары дайындығы бар оқытушыларсыз шет тілін тереңдетіп оқытуды мақсат ететін профильді сыныптар пайда болуда. Кейбір мектептерде қарама-қарсылықты құбылыстар байқалуда, шет тілін оқытуда нормативтердің бұзылуына жол беріледі, пәнді оқытуға аптасына бір сағаттан ғана уақыт бөлінеді, ал жоғары сыныптарда олар оқу жоспарынан мүлде алынып тасталады. Мұндай фактілер базалық оқу жоспарының нашар жүзеге асырылатынын дәлелдейді, бұл мектеп бітірушілердің шет тілін игеруінде қолайсыз жағдай туғызады, мектеп пен жоғары оқу орнында оны оқытудың жүйелілігін, сабақтастығын, үздіксіздігін бұзады. Қазіргі жағдайда оқытушылар мен студенттердің шет тілін оқу процесінде сабақтастық принциптің жүзеге асыруда қолайлы жағдай туғызу өте маңызды.
Білім алушыны оқу процесімен қамту, оны белсенді субъектіге айналдыру, оның өзгелермен өзара байланысын ұйымдастыру, оқу процесіне шынайы кәсіптік бағыт беру жоғары оқу орны оқытушыларынан оқытудың «оқудағы ынтымақтастық», «түрлі деңгейлі оқу», т.б. технологияларына басымдық беру талап етіледі. Бұл, өз кезегінде, бір жағынан мектеп бітірушілердің шет тілін жоғары деңгейде игеруін, екінші жағынан, оның жоғары мектепте оқуына дайындығын қамтамасыз етуін талап етеді. Мысалы, тілдік емес жоғары оқу орнында типтік бағдарламаға сәйкес шет тілін оқуға үйретудің негізгі міндеті оқушылардың коммуникативті компетенцияны игеру болып табылады. Осы міндетті жүзеге асыруда оқытушылар өз жұмыстарында сан қырлы дидактикалық технологияны пайдаланады.
Мысалы, студенттер бойында коммуникативті компетенцияны қалыптастыруда тілдік емес жоғары оқу орындарындағы шет тілінің ерекшелігі фактордың екі түрімен ерекшеленетінін ескеру керек: біріншіден, курсты тек дербес ғана емес, сонымен қатар әрбір жоғары оқу орнының ерекшелігіне қарай кәсіптік міндеттерімен; екіншіден, «Мектеп-ЖОО» А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №1, 2010 Төлегенова Ш.А. Сабақтастық принциптерінің кейбір мәселелері туралы
349
дидактикалық жүйесінде аяқтау кезеңі болатын осы курстық сабақтастық сипатымен. Осыған байланысты оқу процесінде шет тілі бойынша ұйымдастырылатын дәрістерде шартты коммуникативтілік сипатталмайтын осындай сөздік оқу іс-әрекетке аз орын беріледі, мысалы, барлық оқушылардың бір ғана мәтінді оқуы және бір-біріне айтып беруі. Топтың әрбір оқушысына шамасы жететін функцияны орындауға мүмкіндік беретін түрлі мәтіндерде топтық жұмыс көбірек пайдаланылады. Мұндай жұмыс оқушыларды шынайы коммуникацияға – өзге мәтіндерді оқитын өзге топтармен ақпарат алмасуға, өзгелерден естігендерді және оқылғандарды талқылауға дайындайды.
Топтағы оқушылардың функциялары топтар құрамы сияқты ауысып отыру мүмкін, дегенмен өзара ықпалдың өзара көмектің жүзеге асырылуы маңызды. Мұндай жұмыс дұрыс ұйымдастырылғанда сөздік инициативаны дамытуға, оқу және коммуникативті қабілетті жетілдіруге мүмкіндік береді.
Студенттің, одан соң маманның барлық оқу және кәсіптік іс-әрекетінің ақпаратты сақтауға, сіңіруге, беруге тығыз байланысты екенін назарға ала отырып, техникалық мамандықтар студенттерін оқуға үйретудегі сабақтастық туралы айтқанда біз оқудың тек осы түріне тән сипатқа ие ақпараттық оқуды алға тартамыз: жаңа кәсіптік ақпаратты алуға бағыттылық; ақпаратты оқудың өзектілігі; оқушының кәсіптік компоненттілігі; мәтінге көп қайта соғу; қажетті ақпаратты сіңіру. Оқудың осы түрінің арқасында біз болашақ мамандарды шет тіліне оқытуда басты мақсатқа жетеміз, шетел әдебиеттерінен алынған ақпараттар есебінен өзінің кәсіптік деңгейін байытып, жетілдіруге қабілетті мамандар даярлауға, осылайша оқушының коммуникативті компетенциясын жүзеге асыруға лайықты биіктен көрінеміз.
Еліміздің түрлі жоғары оқу орындарында кең қолданыс тауып отырған өзге технология – проблемалық оқыту. Ю.А.Кусовтың пікірі бойынша, бұл сабақтастық категориясына ерекше көңіл бөлінетін варианттардың бірі [1].
Проблемалық оқуда оқытудың дәстүрлі тәсілдеріне лайықталған зерттеушілік және репродуктивті әдістер өзара сабақтастықта тығыз байланысқан. Проблемалық оқыту процесінде дербестік, творчестволық қызмет, зерттеушілік дағдылар тиімді қалыптасады, оқытудың ғылыми деңгейі артады, оқытудың осы типіне шет тілін оқушылардың игеру деңгейін арттыру ісінде шешуі роль беріледі.
Проблемалық оқу оқушылар алдына мақсаткерлік пен жүйелік танымдық міндеттер ұсынады. Проблемалық жайдан басталған ойлау пайызы бұл жерде бұрын беймәлім болып келгенді іздестіруден бастап оның ашылуымен қорытылатын жайтқа бастайды.
Проблемалық оқуда сабақтастық категориясы принцип ретінде жарқын көрініс табады. Бұл жерде меңгеру процесі нольден емес, бұрын белгілі-бір дәрежеде қорытылған білім деңгейін пайдаланудан басталады. Оқыту проблемасы оқытушы тарапынан педагогикалық шеберлікті талап
350
етеді. Бұл проблема мазмұнын талдау кезінде қажет. Проблеманы шешу арқылы қол жеткізілетін мақсат оқушылар үшін тікелей практикалық сипаты бар субъективті түрде маңызды болғанда ғана міндеттер қабылданады. Оқушылар, алға қойылған міндеттерді шешуде өзінің тәжірибесі мен білімін барынша кеңінен пайдалануға, ақпараттың түрлі көздерін қолдануға тырысады. Алға қойылған проблема оны шешуде елеулі ілгерілеу байқалған сәттен бастап-ақ, сананы жаулап алады. Міндет оқушылардың мүддесіне сай келу үшін проблема ұсынған қиындықтардың қалыпты деңгейін қатаң сақтау қажет. Бұл жерде қарапайымнан күрделіге қарай қағидасы міндетті түрде орындалып, оқытушы проблеманы шешуде дербестік үлесін белгілеуі тиіс. Ал бұл елеулі дәрежеде оқушылардың жалпы даму деңгейінің нәтижесінде, олардың қабілетіне, алған білімдерінің, қабілеті мен дағдысының жиынтығына байланысты, сондықтан үздіксіз білім беру жүйесі аралығындағы оқыту проблемаларындағы сабақтастықты сақтау қажет.
Жоғары оқу орындарында шет тілін оқыту кезінде ойдағыдай қолдануға болатын оқытудың келесі технологиясы дифференциясы оқыту (кейде ғалымдар оны жан-жақты деңгейдегі оқыту деп те атайды). Мысалы, Е.С. Полат жан-жақты оқыту жағдайында ғана тілдік емес жоғары оқу орындарында оқытудың сабақтастық принцптерін толық жүзеге асыруға болады дейді [2].
Автор жан-жақты білім беру деңгейін әрбір оқушының тең дәрежеде жекелеген пән бойынша оқу материалын игеру мүмкіндігіне ие жағдайда оқу-тәрбие процесін ұйымдастыру ретінде түсінеді. Осы жағдайда білім алушы қызметін бағалау критерийіне оның осы материалды игерудегі күш- жігері, оны шығармашылықпен қолдана білуі алынады.
Сонымен, шет тілі бойынша оқушылар мен студенттер тең дәрежедегі топтарда оқуға мүмкіндік алады, демек материалдарды түрлі деңгейде игеруге бағытталған топтар айқындалады. Бұл үшін білім беру стандартына сәйкес базалық деңгейі бойынша алдын ала тексеру жұмыстары жүргізіледі. Алынған мәліметтер негізінде топтар құрылады.
ӘДЕБИЕТТЕР 1.
Лернер И.Я. Процесс обучения и его закономерности. М.: Знание, 1980, с.96. 2.
Полат Е.С. Разноуверенное обучение //Иностранный язык в школе – 2000, №6, с. 6-11.
А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №1, 2010
351
А.Ясауи атындағы ХҚТУ-нің аға оқытушысы ЖЕТКІНШЕКТЕРДЕ КЕЗДЕСЕТІН ЭМОЦИОНАЛДЫҚ ТҰРАҚСЫЗДЫҚТЫҢ СЕБЕПТЕРІ
эмоциональной неустойчивости на психическое развитие подростков. In the article the author researches psychological reasons, stages of transitional age and influence of emotional instability on the mental development of teen-agers. Жеке адамның эмоциялық жағдайының тұрақты болуы оның өмір сүретін ортасына, экономикалық және ғылыми-техникалық жетістіктеріне байланысты. ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауында балаларға салауатты өмір салтын үйретіп, «әр оқушының білімі мен қабілет деңгейінің тиімділігін» [1] арттыру қажет екендігі атап көрсетілген. Оқушылардың жеке тұлғалық даму ерекшеліктерін дер кезінде диагностикалау, олардың эмоционалдық жағдайында нормадан ауытқуы байқалған кезде көмек көрсету көкейкесті мәселелердің бірі болып отыр. ҚР Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауында балалардың эмоционалдық жағдайының ауытқулары қандай себептермен байланысты екені келесі сөздермен айтылған: «Біріншіден, осы өңірде тұрақсыздық пен діни экстремизм етек жая бастауы. Екіншіден, географиялық орналасуы жағынан алғанда Қазақстан бел ортасында тұрған өңірде есірткі таратудың тыйылмай отыруы» эмоцияның теріс көріністерінің ерекше дамуымен байланысты. Өзгеге қиянат, зорлық көрсету, нашақорлық, токсикомания, адам бойында кері әсердің жиылуы, агрессивтілік осы әрекеттің бой көрсетуіне алып келетіндігі психологияда дәлелденген. Балдырғандардың үлкендермен және түрлі заттармен соқтығысуы олар үшін әсер қалдырады. Оқушыларды осы жағдайлардың ықпалынан көзқарастарының және жалпы қалыптасуының бұзылуы, тілек және дағдыларының өзгеруі орын алады. Осындай келеңсіз жағдайлар балалар өмірінде кездеседі, ал олардың өмірі мектеппен тығыз байланысты. Сондықтан мектеп жасындағы оқушылар үшін «сыналу» кезеңі болып табылады. Сыналу кезеңі дейтініміздің себебі, оқушылар нақ осы мектеп жасындағы жас ерекшелігін кезеңдестіру бойынша маңызды болып табылатын бірнеше қиын кезеңдерден өтеді. Яғни, сыналу кезеңі дегеніміз, түрлі құбылыстарға толы белгілі бір өтпелі кезең және баланың осы кезең аралығынан өте алу мүмкіндігі. Бірінші кезең – баланың мектепке түсіп, жаңа ортаға бейімделуімен сипатталады. Сонымен қатар бала ағзасында дененің күрт өсуі, ішкі мүшелердің үлкеюі вегетативті қайта құрулар сияқты эндокриндік өзгерістер бірден жүреді. Бұл өзгерістер баланың әлеуметтік қарым- қатынас жүйесімен іс-әрекетіндегі координалды өзгерістер оның ағзаларындағы барлық жүйелер мен функцияларының қайта құруымен сай
жүктеу/скачать 4,29 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|