көп  кедергілер  жасады.  Бұл  ащы

№12    2014    А И АТ
93
93
көтерілуде.  Мұндай  келеңсіз  жағдай, 
тө менгі  сатыдағы,  əкімсымақтардан 
бастап,  жоғарғы  сатыдағы  мемле-
кет қызметкерлеріне дейін жетті. Дəл 
осы  қарқынмен  кете  берсек,  бір  күні 
омақаса жарға жығыларымыз хақ.
Егерде, заңда көрсетілген мемлекеттік 
бақылаулар  тұрақты  жүргізіліп  отырма-
са, онда егіншілікте сапалы тұқым дай-
ындалмайды, сапасыз тұқымнан сапасы 
сын көтермейтін төменгі өнім өндіріледі, 
тауары  жарамсыз,  экспортқа  шығармақ 
түгілі, өзімізде пайдалануға жарамсыз бо-
лады. Мал шаруашылығында да, осыған 
ұқсас  жағдайларға  тап  боламыз.  Асыл 
тұқымды  мал  өсіру,  болмаса  сапалы 
тұқым өндіру тек қана тұрақты, жос-
парлы  түрде  мемлекеттік  бақылауды 
жүргізудің есебінен ғана іске асырыла-
ды.  Бақылау  осалдаған  жерден  тиісті 
нəтижеге қол жеткізу мүмкін емес. Ол 
өмірде бұрыннан дəлелденіп қойылған, 
аксиома.  Мəселен,  асыл  тұқымды  мал 
шаруашылығы саласындағы мемлекеттік 
бақылау  тəуекелдер  дəрежесін  бағалау 
кри терийлері  (өлшемдері),  «Асыл  тұ-
қымды  мал  шаруашылығы  туралы» 
жəне  «Қазақстан  Республикасындағы 
мем лекеттік  бақылау  жəне  қадағалау 
туралы»  Қазақстан  Республикасының 
Заң дарына сəйкес əзірленген. Осы кри-
терийлерде  келесі  ұғымдар  қолда-
нылады:
1. Асыл тұқымды мал шаруашылығы 
саласындағы  тəуекел – асыл  тұқымды 
мал шаруашылығы саласындағы субьек-
тілердің  қызметі  нəтижесінде  мал-
дардың  тектік  қорына  немесе  бағалы 
тұқымның  жоғалуына  келетін  зиянның 
ықтималдығы, мұнда оның салдарының 
ауыртпалдығы есепке алынады;
2. Мемлекеттік бақылау субъектілері 
– облыстың  (республикалық маңызы бар 
қаланың,  астананың)  уəкілетті  органы-
мен  аттестатталған  асыл  тұқымды  мал 
шаруашылығындағы  жеке  жəне  заңды 
тұлғалар, 
шаруашылық 
жүргізуші 
субъек тілер.
3. Мемлекеттік бақылау субьектілерін 
тəуекел  дəрежелеріне  жатқызу  алғашқы 
бөлу  кезінде – обьективті,  кейінгі  бөлу 
кезінде – субьективті өлшемдер негізінде 
жүзеге асырылады.
Алғашқы бөлу кезінде мемлекеттік 
бақылау  субьектілері 3 түрлі  тəуекел 
дəрежесіне  бөлінеді:
–  жоғарғы  тəуекел  дəрежесіне – 
асыл тұқымды мал зауыттары мен асыл 
тұқымды шаруашылықтар жатқызылды;
–  орташа  тəуекел  дəрежесіне – 
асылдандыру 
орталықтары 
жəне 
дистрибьютерлік 
орталықтар 
жатқызылды;
– төменгі тəуекел дəрежесіне – табы-
нның  өсімін  молайту  бойынша  қыз-
меттер  көрсе тетін  жеке  жəне  заңды 
тұлғалар жатқы зылды.
Мемлекеттік бақылау субьектілерін 
кейіннен бөлу бар кемшіліктерді еске-
ре отырып, келесі балдарды бере оты-
рып жүзеге асырылады:
1. Асыл тұқымды мал зауыттары мен 
асыл тұқымды шаруашылықтар үшін :
– асыл тұқымды зауыттар мен шаруа-
шылықтар  мамандарының  қатысуы мен 
ғылыми  ұйымдар  ғалымдары  əзірлеген 
мал  дармен селекциялық–асыл тұқымдық 
жұ мыстар жүргізу жоспарының жоқтығы 
– 5 балл;
–  малдардың  өнімділігінің  сандық 
көрсеткіштерінің  малдардың  тиісті  тұ-
қым   дары  мен  түрлеріне  арналған  стан-
дарттардың талаптарына сəйкес келмеуі 
– 5 балл;
–  малдардың  өнімділігінің  сапалық 
көрсеткіштерінің 
малдардың 
тиісті 
тұқым дары мен түрлеріне арналған стан-
дарт тардың талаптарына сəйкес келмеуі 
– 5 балл;
– асыл тұқымды малдарды толыққанды 
жəне  теңгерімді  азықтандырмау – 5 
балл; 
–  асыл  тұқымды  малды  күтіп–бағу-
мен, өсірумен, пайдаланумен жəне азық-
тан  дырумен  байланысты  тиісті  зооги-
гиеналық  талаптардың  сақталмауы – 5 
балл;
– асыл тұқымды малдың шығу тегін, 
өнімділігін  жəне  сапасын  растайтын 
бел гі ленген  нысандар  бойынша  есептің 
Н. АЙТУҒАНОВ. Жасанды түрде, қолдан жасалынып отырған мəлімет мемлекетті алдау...

№12    2014    А И АТ
94
94
5 жыл ішінде тиісінше жүргізілмеуі – 5 
балл;
–  малдарды  өзінің  өнімділігі  жəне 
ұрпа ғының  сапасы  бойынша  (асыл  тұ-
қымды  зауыттар  үшін)  мақсатқа  сай 
баға лаудың жоқтығы – 5 балл;
– асыл тұқымды малдардың сапасын 
бағалаудың  мерзімі  мен  кезеңділігінің 
сақ талмауы – 5 балл;
–  жыл  сайын  сатылатын  асыл 
тұқымды мал төлінің міндетті сертифи-
каттаудан өткізілмеуі – 5 балл; 
–  малдарды  өзінің  өнімділігі  жəне 
ұрпағының  сапасы  бойынша  (асыл 
тұқым ды  зауыттар  үшін)  бағалау 
жөніндегі  бақылау–сынау  аулалары  мен 
пунктерінің  жоқтығы  немесе  жұмыс 
істемеуі – 5 балл;
–  асыл  тұқымды  төлді  бағытталған 
өсірудің  жоқтығы  (асыл  тұқымды  зау-
ыттар үшін) – 5 балл;
–  бірдейлендіру  рəсімінен  өтпеген 
мал дар дың болуы – 5 балл;
– малдарда ветеринарлық паспорттың 
болмауы – 5 балл;
–  шаруашылық  мұқтаждықтарға 
арнал ған аумақтарды, мал шаруашылығы 
үй–жайларын,  сондай–ақ,  басқа  да 
құрылыс тарды зоогигиеналық талаптарға 
сай кел мей  тін жағдайда ұстау – 5 балл;
–  тиісті  білімі  бар  (зоотехниялық 
немесе  ветеринарлық)  мамандардың 
жоқтығы – 5 балл;
– ауданның бас ветеринарлық инспек-
торы берген, жануарлардың жұқпалы ау-
рулардан саулығы туралы ветеринарлық–
сани тарлық қорытындының жоқтығы – 5 
балл; 
2)  Асыл  тұқымды  орталықтар 
үшін:
– өсірі летін тұқымдар бойынша асыл 
тұ қымды  зауыттың  селекциялық–асыл 
тұқым дық  жоспарының  мақсаттары 
мен  міндет теріне  сəйкес  келетін  жұмыс 
жоспа рының жоқтығы – 5 балл;
–  сəйкес  келмейтін  материалды–
техни калық  база  (типтік  өндірістік 
үй–жай лар кешені) – 5 балл;
–  тұқымдық  малдардың  ұрығын 
төмен  температурада  мұздатуға  жəне 
сақтауға  ар нал ған  арнайы  зертхананың 
жоқтығы – 5 балл;
– 
ветеринарлық 
объектілердің 
жоқтығы – 5 балл;
–  зертханалық  жəне  криогенді 
жабдық тың жоқтығы – 5 балл;
–  өсірілетін  тұқымдардың  өнімділігі 
жоғары  асыл  тұқымды  тұқымдық  мал–
жақсартушыларының  қажетті  санының 
жоқтығы – 5 балл;
–  өзінің  өнімділігі  мен  ұрпағының 
сапасы  бойынша  тұқымдық  малдардың 
асыл  тұқымдық  құндылығын  айқындау 
бойынша жұмыстардың жүргізілмеуі – 5 
балл;
– жыл сайын сатылатын асыл тұқымды 
өнімнің  (материалдың)  міндетті  серти-
фикаттаудан өткізілмеуі – 5 балл; 
– 
асыл 
тұқымды 
малдарды 
зоогигиеналық 
талаптарға 
сəйкес 
келмейтін  жағдайда  кү тіп–бағу,  пайда-
лану жəне азықтандыру – 5 балл;
– 
асыл 
тұқымды 
малдарға 
бірдейлендіру жүргіз беу – 5 балл;
– 
асыл 
тұқымды 
малдарға 
ветеринарлық  пас порттар  рəсімдемеу – 
5 балл;
–  асыл  тұқымды  аталық  малдарды 
толыққанды емес деңгейде азықтандыру 
– 5 балл;
– ұрықтар мен эмбриондарды алудың, 
жинаудың, сақтаудың есебін тиісті емес 
дең гейде жүргізу – 5 балл;
–  асыл  тұқымды  материалды  асыл 
тұқымдық куəлік бермей сату – 5 балл;
–  тиісті  білімі  бар  (зоотехниялық 
немесе  вете ринарлық)  мамандардың 
жоқтығы – 5 балл;
–  жануарлардың  жұқпалы  аурулар-
дан  саулығы  туралы  ветеринарлық–
санитарлық  қоры тындының  жоқтығы 
– 5 балл; 
3)  Дистрибьютерлік  орталықтар 
үшін:
–  асыл  тұқымды  зауыттар  мен 
шаруашы лықтардың  селекциялық–асыл 
тұқым дық жұмыстар жоспарына сəйкес 
келе тін  жұмыс  жоспарының  жоқтығы – 
3 балл;
–  сəйкес  келмейтін  материалды–
Өзекті мəселе, орамды ой

№12    2014    А И АТ
95
95
техни калық  база  (стационарлы  био-
қоймасы  бар  өндірістік  үй–жай) – 3 
балл;
–  зертханалық  жабдықтың  жоқтығы 
– 3 балл;
– криогенді жабдықтың жоқтығы – 3 
балл;
–  ұрпағының  сапасы  бойынша  баға-
лаудан  өтпеген  аталық  малдардың 
ұрығын сатып алу жəне сақтау – 3 балл;
–  асыл  тұқымдық  куəлік  бермей 
ұрықтар мен эм бриондар сату – 3 балл;
– аталық малдар ұрығы мен эмбрион-
дардың  түсуі  мен  сақталуының  есебін 
тиі сін ше жүргізбеу – 3 балл;
– аталық малдар ұрығы мен эмбрион-
дардың  сатылуының  есебін  тиісінше 
жүргіз беу – 3 балл; 
– тиісті саладағы білікті мамандардың 
жоқтығы – 3 балл;
–  жануарлардың  жұқпалы  аурулар-
дан  саулығы  туралы  ветеринарлық–
санитарлық  қорытындының  жоқтығы 
– 3 балл; 
4) Малдардың өсімін молайту бой-
ынша  қызмет  көрсететін  жеке  жəне 
заңды тұлғалар үшін:
–  тиісті  білімі  бар  мамандардың 
жоқтығы  (заңды  тұлғалар  үшін) – 3 
балл;
–  малдардың  өсімін  молайту  бой-
ынша  қызмет  көрсететін  жеке  жəне 
заңды  тұлға  мəртебесі  берілгені  туралы 
аттестаттың жоқ тығы – 3 балл;
–  зертханалық  үй–жайдың  жоқтығы 
– 3 балл;
–  бақылау–өлшеу  құралдарының 
жоқты ғы – 3 балл;
– аспаптардың жоқтығы – 3 балл;
– 
технологиялық 
жабдықтың 
жоқтығы – 3 балл;
–  тиісті  білімінің  жоқтығы  (жеке 
тұлғалар үшін) – 3 балл;
– ұрықтар мен эмбриондарға асыл тұ-
қым дық куəліктің жоқтығы – 3 балл.
4. Жүргізілген тексерулер нəтижесінде 
есептелген  балдардың  сомасына  байла-
нысты мемлекеттік бақылау субъектілері 
төмендегідей болып бөлінеді:
– жоғары тəуекел дəрежесі – 20 жəне 
одан да жоғары балл;
–  орташа  тəуекел  дəрежесі – 11 ден 
20–ға дейін; 
– төменгі тəуекел дəрежесі – 10–нан 
көп емес;
5.  Бір  тəуекел  деңгейіндегі  субьекті-
лерді тексеруді жоспарлаудың басымды-
ғын ай қын дау үшін:
– жинақталған балдардың ең жоғары 
сомасы;
– бұрынғы тексеру барысында анық-
талған кемшіліктерді жою нəтижесі (нұс-
қа  маны орындауы);
– соңғы тексеру күні негіз болып та-
былады.
Тұқым  шаруашылығы  саласындағы 
мем ле кеттiк бақылауды тұқым шаруа шы-
лығы жөнiндегi мемлекеттiк инспектор-
лар  жүзеге  асырады  жəне  ол  Қазақстан 
Респуб ликасының тұқым шаруашылығы 
туралы заңнамасының, тұқым шаруашы-
лығы  саласындағы  ұлттық  стандарттар 
мен  өзге  де  нормативтiк  құжаттардың 
сақталуын  қамтамасыз  етуге  бағыттал-
ған.
Тұқым  шаруашылығы  саласын-
дағы мемлекеттiк бақылау:
1) сорттық жəне тұқымдық бақы лау-
ды;
2)  аттестатталған  тұқым  шаруашы-
лы ғы субъектiлерiнiң қызметiн олардың 
уəкі леттік орган белгiлеген бiлiктiлiк та-
лап тарына  сəйкестiгi  нысанында  бақы-
лау;
3)  ауыл  шаруашылығы  өсiмдiкте-
рiнiң  сорт тарын  мемлекеттiк  сынауды 
бақылау.
Тұқымдарды өндіру, дайындау, өңдеу, 
сақтау, өткізу, тасымалдау жəне пайдала-
ну жөніндегі іс–шаралардың жүзеге асы-
рылуын мынадай:
– тұқым себу;
– ауыл шаруашылығы өсiмдiктерiнiң 
вегетациясы;
– жинау;
– тұқым құю;
– тұқым сақтау;
–  өткiзу  (тұқымдардың  өткiзуге 
дайын    далған  жəне  өткiзiлген  пар-
тияла рын, оның iшiнде экспорт жəне 
импорт  кезiнде,  олардың  сапасының 
растаушы  құжаттарға  сəй кес тi-
гi не  тексеру)  кезеңдерiнде  тұқым 
Н. АЙТУҒАНОВ. Жасанды түрде, қолдан жасалынып отырған мəлімет мемлекетті алдау...

№12    2014    А И АТ
96
96
шаруашылығы  ережелерi  мен  нормала-
рын сақтау нысанында бақыл.
Белгiленген тəртiппен аттестатталған 
тұқым  өндiрушiлердiң  тұқым  өндiруiн 
бақылау,  ол  мынадай  кезеңдердi  қам-
тиды:
–  тұқым  себуге  дайындалған  егiс-
тiктердi тексеру – тұқым себудiң алдын-
да жылына бiр рет;
–  вегетация  кезеңiнде  сорттық 
егiстердi тексеру – жылына үш рет;
–  сорттық  жəне  гибридтiк  егiстердi 
бай қау жəне егiстiк зерттеудi бақылау – 
байқау кезеңiнде бiр рет;
– тұқымдарды жинау (жинап алу), та-
сымалдау, өңдеу (тазарту) жəне сақтауды, 
тұқым  қоймаларының  дайындығын  ба-
қылау – бақылаудың əрбiр түрi бойынша 
жылына екi рет.
2)  Аттестатталған  тұқым  сапа сы -
на  сараптама  жасау  жөнiн де гi  зерт-
ханалардың  тұқым дардың  сорт  тық 
жəне себу сапасына сарап тама жүр гi-
зуiн,  олардың  тұқым  шаруа шылығы 
саласындағы  нор мативтiк  құқықтық 
актiлер мен стан дарттарды сақтауын:
–  тұқым  сапасын  сараптау  кезеңiнде 
жылына екi рет, сондай–ақ бақылау тəртi-
бiмен тұқым сапасын сараптау жөнiндегi 
қызметтердi  мемлекеттiк  сатып  алуды 
жүзеге асыру кезiнде;
–  тұқым  өндiрушiлерге  шағым  жа-
салған, сондай–ақ аттестатталған тұ қым 
сапасына  сараптама  жасау  жөнiндегi 
зертханалар берген тұқым дарды сорттық 
жəне себу сапасына зерттеулердiң нəти-
желерiмен келiспеген жағдайдағы бақы-
лауды;
3) байқаудан өткізу кезеңінде байқау-
дан өткізушілердің жұмысын, сондай–ақ 
тұ қым  өндірушілердің  осы  Заңның 14–
ба бы 2–тармағының нормаларын сақ тау 
ны санасына оларды тексеруді;
4)  тұқым  шаруашылығы  субъектi-
лерiнiң  тұқым  шаруашылығы  саласын-
дағы  нор ма тивтiк  құқықтық  актiлердi, 
стандарттар мен өзге де норма тивтiк құ-
жат тарды сақтауын бақылауды қам тиды. 
4. Тұқым шаруашылығы саласындағы 
мемлекеттік бақылау тексеру нысанында 
жəне өзге де нысандарда жүзеге асыры-
лады. 
5.  Тексеру  «Қазақстан  Республика-
сын дағы  мемлекеттік  бақылау  жəне  қа-
дағалау  туралы»  Қазақстан  Республи ка-
сы ның Заңына сəйкес жүзеге асырылады. 
Мемлекеттік бақылаудың өзге де ны-
сандары осындай Заңдарға сəйкес жүргі-
зіледі.
Міне,  осындай  салалық  заңдар, 
техни калық  бақылау,  астық  шаруа-
шылығы,  карантин  жəне  өсімдік 
қорғау 
сала лары 
бойынша 
да 
қабылданған.  Қойып  отырған  та-
лаптарыда  дұрыс,  жазылуыда  жаман 
емес, ал, орындалуы қалай? Өкінішке 
орай,  осы  заңдардың  орындалуы 
өз  дəрежесінде  емес.  Түрлі  кедер-
гілерге  тіреліп,  атқарылмай  жатыр. 
Бірде  мароторияға,  сілтейді,  бірде 
қаражатқа тірейді, кейде басқа себеп-
тер  табылады.  Əйтеуір,  осы  сияқты 
сылтаулардың  салдарынан  бақылау 
жұ мыс тары  өте  төмендеп  кеткен, 
жоқ  деседе  болады.  Ал,  мемлекеттік 
бақылауды  өз  дəрежесінде  іске  асы-
ру  үшін,  құзыры,  міндеттері  заңмен 
шегеленіп,  нақ тыланып  қойылған 
мемлекеттік  мекеме  болу  міндетті. 
Ондай  мекеме,  Ауыл  шаруашылығы 
министрлігі  қара мағында  құрылған, 
негізгі міндет тері айқын далып қойыл-
ған еді, кейінгі кездері, бұл мекеменің 
қызметі осалдап кет ті, тіптен, шашы-
ратылып, тарап кеткен деуге болады.
Егерде мемлекет сапалы өнім өндіріп, 
оның  экспорттық  əлеуетін  арттырамыз 
десе,  халықты  сапалы  өзіміздің  отандық 
тауарлармен  толық  қамтамасыз  етеміз 
десе, онда ауыл шаруашылығы саласында 
да, мемлекеттік бақылауды нығайтып, қа-
был данған  Заңдарға  сəйкес  тұрақты,  қа-
лыпты жағдайда, өз дəрежесінде жүр   гізіп 
отыруға міндетті. Сонда ғана  өнімнің са-
ныда болады, сапасыда артады.
Нұрмахамбет АЙТУҒАНОВ,
Қазақ мал шаруашылық жəне мал 
азығын өндіру ғылыми-зерттеу 
институтының аға ғылыми қызметкері, 
ауыл шаруашылығы ғылымдарының 
кандидаты, ҚР Мемлекеттік 
сыйлығының иегері
Өзекті мəселе, орамды ой

№12    2014    А И АТ
97
97
Патша – Алланың  жердегі  көлеңкесі. 
Бұл – хадис.  Алайда,  аталмыш  ха-
дис  мəніне  қарапайым  халықты  бы-
лай  қойғанда,  діндарлардың  өзі  бойлай 
бермейді.  Егер,  көпшілік  қауым  соны 
жете  түсінсе,  онда  сол  елде  қой  үстіне 
бозторғай  жұмыртқалаған  заман  орнар 
еді. Қай мемлекеттің де көксегені сол. Ол 
елдің  Қазақстан  болатындығы  күмəнсіз. 
Себебі, біздің дəстүрлі дініміз бен ұлттық 
санамыз  осы  хадис  мəніне  байланысты 
қалыптасқан.  Сондықтан  да,  біз  патша-
ны,  бодандықта  ұстаған  отарлаушы  ел 
патшасының  өзін  «Ақ  патша»  деп  аяқ-
қолын  жерге  тигізбей  дəріптегенбіз. 
Өкінішке  қарай,  ежелден  келе  жатқан 
сол  ұғым-түсінік  Ақ  патшаның  тақтан 
таюымен  бірге  көмес  тартты.  Алайда, 
өшкен  жоқ.  Бізге  жоғарыда  айтылған 
хадис  арқылы  қалыптасқан  сол  таным-
түсінікті қайта жаңғырту қажет. Гəп атау-
да  емес.  Оны  патша,  президент,  елбасы 
деп  атағанымен  хадис  мəні  өзгермейді. 
Оның үстіне бұл – мəңгілік ұғым. 
Қазіргі  шенеуніктердің  сөздік  қо -
рында  «Елбасының  тапсырмасы», 
«Елбасының  арқасы»  деген  сөз  тір-
кестері  бар.  Алайда,  олар  Елбасыға 
қан шалықты 
адалмыз 
дегенімен 
Елбасы  мен  Алланы  бір  ұғым  деп 
қабылдай  алмайды.  Ондай  түсінік 
əлгі  хадисті  күнде  сан  рет  қайталап 
отырған діндарлардың да ойына кіріп 
шықпайды. «Елбасының 
пəрмені 
–  Ал ланың  пəрмені»  десең,  қай-
Тосын ой
Құдияр БІЛƏЛ,
Ақпарат саласының
үздігі
ДӘСТҮРЛІ ДІН ТАҒЫЛЫМЫ
қайсысы  да  «Аллаға  серік  қоспау  ке-
рек»  деп  шыр  ете  қалады.  Біз  оларға 
жоғарыдағы  хадисті  негізге  ала  оты-
рып, «Қазақстандағы  еңбектеген  бала 
мен  еңкейген  қарияға  дейін,  ұшқан 
құс, жүгірген аң, Қазақстан аумағынан 
өткен  ұшақ  пен  өзге  де  техника 
Елбасының  арқасында  тыныс  алып, 
тіршілік  етеді,  өсіп-өнеді,  шаруала-
рын жайғайды» деп айтсақ, олар бізді 
қабылдамай, ағаш атқа теріс мінгізген 
болар  еді.  Алайда,  бұл – ақиқат.  Жал-
пы,  Қазақстанда  Елбасы  құзырынан 
пайдаланбайтын,  Елбасы  құзырына 
мұқтаж  емес,  Елбасы  құзырынан  тыс 
ешнəрсе  болмайды.  Біз  оны  түсінейік, 
түсінбейік,  қалайық,  қаламайық  бəрі-
бір соған тəуелдіміз. Себебі, ол – Аллаға 
тəуелділік. Өйткені Патша – Алланың 
жердегі көлеңкесі. Сондықтан, Патшаға 
қарсы  шыққан  адамның  өзінің  ғана 
емес,  жеті  атасына  дейін  иманы  күйеді. 
Патшаның  кəпір,  не  мұсылман  бо-
луы  шарт  емес.  Соны  білгендіктен  де 
біздің  ата-бабаларымыз  Ресей  патшасы 
құзырында  болған  кезде  оны  «Ақ  пат-
шам»  деп  дəріптеген.  Өкінішке  қарай, 
Құдай аузымызға салған сол сөзді біз Ел-
басына қарата айта алмай жүрміз. 
Енді  айтпағымызды  «Патша  қалай-
ша  Алланың  жердегі  көлеңкесі  бола 
алады?»  деген  сауал  төңірегінде  өрбі-
тіп  көрелік.  Дін  ғұламалары  жалпы 
патшалықты  төртке  бөліп  қарастырады. 
Бірінші – Алланың  патшалығы,  екінші 
–  Пайғамбарымыз  нұрының  патшалығы, 
үшінші – рухани  патшалық,  төртінші – 
материалдық  патшалық.  Бұл  төрт  пат-
шалық  бір-бірімен  үндесіп,  тұтасып 
тұ рады.  Солардың  ішінде  біздің 

№12    2014    А И АТ
98
98
білетініміз – материалдық  патшалық. 
Оның өзін де толықтай ұғынып, түсіне 
алмаймыз. Түсінсек, «Ақ патша» деген-

жүктеу/скачать 1,58 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: