А. К. Жутаева, С. Б. Ержанова
жүктеу/скачать 371,84 Kb. Pdf көрінісі
|
2986-1-5844-1-10-20210117
| періште ‒ поэзия, сезім ‒ өлеңге деген құштарлық.
«Жан қай жағдайда биіктейді? Кешірген сай- ын. Жерден не көрінсе соны іле берудің қажеті жоқ: жалған атақтар – оның қанатын ауырлата- ды...» «Кеуделердің ішінен Жан іздеген» ақын Ақтөбе аспанында жаңбыр боп жауып тұрады ара-тұра. Күллі әлемді шаң-тозаңнан тазартуға қабілетті мөлдір жырлар тасада қап қойып жүрмегенде, біздің де қоғам мұнтаздай болар- ма еді... Осылай деп ақын хақында ой тербе- ген оқырманның өзі Жанна өлеңдерінде ғана кездесетін құбылысты айшықтап тұрғандай әсер қалдырады (Jamanbaeva, 1998: 140-151). Жоғарыда келтірілген өлең жолдарының қай-қайсысы болмасын, әр тармағына жеке кон- цепт бірліктерін көмкерген. Ақынның ішкі бол- мысы, табиғаты, нәзік сезімге толы иірімдері өлең арқылы оқырманға жетеді. Оқырман тек мазмұнмен шектелмеуі керек. Ақынның табиғатындағы көріктеуіш құралдардың қай жерде не үшін қолданғанын, не үшін теңеудің сол түрін өлеңге өрнек еткенін білуі шарт. Тілдегі инверсия, метафоралы аталымдар, шендестіру сынды құбылыстар әдеби талдаудың негізінде поэзия мәселесінде көбірек қарастырылып жүр. Қазіргі поэзиядағы Тыныштықбек Әбдікәкімұ- лының, Ерлан Жүністің қолданыс ерекшеліктері поэзия саласына тек мазмұн емес, сонымен қатар көркемдік таным ерекшеліктерін де дамытқан. Поэзия тек белгілі бір аспектілер төңірегінде ғана қарастыруға келмейтін дүние. Ол жерде тек мазмұн мен форма ғана бірікпейді. Автордың ішкі сезімдері, оны имплицитті яки эксплицитті тұрғыда беруі де аңғару керек құбылыстардың бірі. Ашық ой мен жасырын ойдың мәселелері үндесіп жатуы да мүмкін. Ақынның таным деңгейін оқырман аңағара бермейтіні секілді, ақын да оқырманның қабылдау деңгейін үнемі ұға бермейді. Бұл субьективті тұрғыда екі тараптың танымына тікелей байланысты болып келеді (Qasym, 2005: 300). Қазіргі қазақ поэзия- сында ескілік ұғымдар кеңінен қолданысқа ие. 143 А.К. Жутаева, С.Б. Ержанова Модернист ақын ретінде танылған Жұмекен жыр ларында «қоңыр», «ұршық», «қария», «көң» сөз дері жиі қолданылса, бүгінгі заманның пост- модер нист ақындары да ескілік ұғымдарын өз таным дарының шеңберінде жаңа формада ұсынуда. Бұл орайда, этномәдени атаулар қазіргі поэзияда когнитивті ұғым ретінде қолда нысқа ие. Қамшы, көген, жүген, киіз үй, сәукеле сын- ды этномәдени атаулар ақындардың шығар ма- шылығында өзгеше мәнді үстеп, жаңаша форма- да танылған. Бұл әдеби талдау нысанында терең ізденісті қажет етеді (Mankeeva, 2008: 353). жүктеу/скачать 371,84 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|