Әдебиеттегі батырлар бейнесі – Ұлттық ТӘрбие қайнары

© 2017 Al-Farabi Kazakh National University 
ҒТАХР 17.82.31
Балтымова М.Р.,
Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік мемлекеттік университетінің
қауымдастырылған профессоры, ф. ғ. к., Ақтөбе қ., Қазақстан,
e-mail: mbr76@mail.ru
ӘДЕБИЕТТЕГІ БАТЫРЛАР БЕЙНЕСІ – ҰЛТТЫҚ ТӘРБИЕ ҚАЙНАРЫ
Мақалада көркем шығармалардағы батырлар образы қарастырылған. Мұнда ақын-
жазушыларымыз М.Жұмабаевтың «Батыр Баян» поэмасында, Ғ.Қараштың «Сырым батыр» тарихи 
жырында, Ж.Тілешовтің «Сырым батыр» дастанында, Ғ.Мүсіреповтің «Болашаққа аманат» тарихи 
драмасында, І.Есенберлиннің «Көшпенділер» трилогиясында, Ә.Кекілбаевтың «Үркер», «Елең-
алаң», Қ.Жұмаділовтің «Дарабоз» дилогияларында, Қ.Мұханбетқалиұлының «Тар кезең» романында 
сомдалған Қобыланды, Қабанбай, Бөгенбай, Баян, Сырым батырлардыңкөркем бейнелеріне 
әдеби зерттеулермен, тарихи деректермен салыстыра талдау жасалған. Халқымыздың көне 
дәуірдегі қаһармандық күресі, тарихи тұлғаларымыздың образы тарихи жырлар мен романдарда 
көркемдікпен бейнеленеді. Қаламгерлеріміздің тарихи туындылардағы ерлікті, елдікті, ұлттық 
құндылықтарды насихаттау идеясы әдебиетімізде маңызды орын алады. Сондықтан тарихи 
туындыларды оқыту арқылы білім беру – халықтың мол тағылымдық мұрасынан сусындату. 
Қазақ халқы батырларының қаһармандық бейнесін көркемдеп жасаған ақын-жазушылардың 
еңбегін ерлікке балаған автор олардың тарихи туындыларын төл тарихымыздың көркем беттеріне 
теңейді, сондықтан қаламгерлеріміздің бұл арнадағы еңбектері ұрпақ тәрбиесіне қосылған елеулі 
үлес деп санайды.
Түйін сөздер: тарихи роман, тарихи жыр, ұлттық құндылық, батырлар образы,көркем 
бейнелеу,ұрпақ тәрбиесі, ерлік тағылымы.
Baltymova М.R.
Images of heroes in literature – a source of public education
The image of heroes in art works is analyzed in the article. In the comparative aspect, the char-
acters of heroes Kobylandy, Kabanbai, Bogenbai, Bayan, Syrym are analyzed in historical documents 
and literary studies, historical works of famous poets and writers. Thus, it considers the poem «Valiant 
Bayan» by M. Zhumabaev, the historical legend «Syrym batyr» by G. Karash, the poem «Syrym batyr» by 
Zh. Tleshov, the historical drama «The pledge of the future» by G. Musrepov, the trilogy «Nomads» by 
I.
Esenberlin, «Pleiades – the constellation of hope», «Flares» of A. Kekilbayev and «Daraboz» by K. Zhu-
madilov, the novel «The troubled times» by K. Muhanbetkaliuli. The main subjects of historical legends 
and novels are the struggle against enemies, supplemented by a bright and artistic depiction of historical 
personalities. The idea of propaganda of courage, statehood and national values occupies an important 
place in our literature. In this regard, the teaching of literature through the study of historical works is 
the source of the rich heritage of our people. The author evaluates the works of poets and writers who 
created heroic images of folk batyrs as a feat and considers it a significant contribution to the upbringing 
of the younger generation.
Key words: historical novel, historical poem, national value, images of heroes, artistic description, 
education of the generation, examples of heroism.
Балтымова М.Р.