Дүниежүзі қазақтарының ІV құрылтайын

65
ҚАЗАҚТЫҢ ҚЫЗДАРЫНА ҚАЙРАН ҚАЛАМ
Сүлейменов  деген  азаматтар.  1936  жылдан  
бастап    латын  әрпіне  көшіріледі.  Мектеп 
алғаш төрт жылдық, 1937 жылдан бастап жеті  
жылдық, 1962-ші жылы сегіз жылдық, ал 1989 
жылы орта мектеп дәрежесінде білім береді. 
Ал  оқыту  мектеп  ашылған  күннен  бастап  
бүгінге дейін қазақ тілінде жүргізіліп келеді. 
 Ата күші,  ана сүтімен шыққан ана тіліміз 
– қазақ тілінің қасиеті мен құдіретін, сол тілді 
дұрыс  қолданып,  сол  тілде  сөйлей  білген 
адам ғана білмек. Өзіңнің кім екеніңді, ұлтқа 
тән қасиетіңді, белгіңді жоғалтпау – тіліңді 
жоғалтпау. Тәрбие бесіктен басталады, білім 
мектептің есігінен басталады демекші, 1925 
жылы қазақ тілінде ашылған Қаракөл мектебі 
өзінің оқу жоспары мен оқу бағдарламаларын 
85  жыл  бойы  Қазақстан  білім  министірлігі 
бекіткен құжаттармен жүргізіп келеді. Сонау 
60-70  жылдары  осы  өңірде  көптеген  қазақ 
мектептері  жабылып,  немесе  Ресейдің  ұлт 
мектептері оқу бағдарламаларына көшіріліп, 
қазақ тіліне бөлінген сағаттар қысқартылып, 
есесіне, орыс тілі көбейтілген кезеңдерде де, 
керейліктер  бұндай  өзгерісті  қабылдамай, 
ұстаздар,  ата-аналар, жұртшылық болып бір 
ауыздан ана тілін тереңдеп оқыту ісін арашалап 
алып  қалдық.  Тіпті  мектепке  дейінгі  білім 
беру дұрыс болсын деп 1988 жылы бүкіл Одақ 
көлемінде таза қазақ тілінде жұмыс істейтін 
«Балдырған» атты жалғыз балабақша ашып, 
ол  бүгінде  мектеп  ішіне  орналастырылды. 
Жұмыла көтерген жүк жеңіл демекші, Керей 
ауылы,  Қаракөл  мектебі  өзінің  орныққан, 
ашылған  күнінен  бүгінге    дейін  рухани 
байлығының бастау көзі іргелес тұрған ата 
мекеніміз – Қазақстан екенін жақсы түсінеді. 
Оқулықтар,  әдістемелік  құралдар,  қазақ 
мектебіне аса қажет, әсіресе ұлт тілін дамытуға 
керекті көркем әдебиеттер, басылымдармен 
мектепті  жабдықтау  үшін  одақ  ыдыраған 
кезде өз басым мектеп басшысы ретінде 1991 
жылы Алматы қаласына арнайы барып сол 
кездегі оқу министрі Шаяхметовпен жолығып, 
оның  орынбасарлары  Әзізханов,  Бәйішев, 
Абай атындағы педагогикалық институттың 
ректоры  Т.  Садықовпен  кездесіп  көптеген 
өзекті  мәселелерді  шешіп,  мектебіміздің 
қайта  құру  кезеңіндегі  бағыт-бағдарын 
айқындап  алдық.  Себебі  Одақ  кезінде  бар 
қазақ  мектептерінің  даму  тағдыры  бірдей 
болып қалыптасқаны белгілі. Енді бұл жүйе 
бұзылып  тәуелсіздік  тізгініне  ие  болған 
атажұртымыздан  көмек  қалай  болар  екен, 
шет елдегі қазақ мектебінің алдағы болашағы 
қандай  болмақ,  мектебіміздің  түлектері 
жоғары оқу орындарына қалай қабылданар 
екен,  не  істеу  керек  деген  оймен  шыққан 
іссапар  осылай  сәтімен  аяқталды.  Оның 
үстіне, 1993 жылы Қазақстан Республикасы  
білім  министрлігінің  бұйрығы  бойынша 

66
ҚАЗАҚТЫҢ ҚЫЗДАРЫНА ҚАЙРАН ҚАЛАМ
Алматы  облыстық  мұғалімдер  білімін 
жетілдіру  институтында  шет  елдердегі 
қазақ  мектептерінің  директорлары  үшін 
ұйымдастырылған оқулардың да зор көмегі тиді. 
Онда тұңғыш рет Ресей, Моңғолия, Өзбекстан 
елдерінен  келген  ұстаздарға  лекциялар 
қазақ тілінде жүргізілді, тәжірибе алмасулар 
да  қазақ  тілінде  өтті.  Қазақ  мектептерінің 
осы  кезеңде  дамуына  көп  еңбек  сіңірген 
Ш.Беркімбаевадан да сол жолы дәріс алдық. Ол 
жылдары ақпарат құралдары газет-журналдар 
кедендік  кедергілерге  ұшырамай  баяғыдай 
қолымызға  тиіп  тұратын  да,  Қазақстанда 
болып  жатқан  ұлы  өзгерістерге  қуана  да, 
сүйсіне де қарайтынбыз,тәжірибелерді қолма-
қол  пайдаланатынбыз.  Соның  бірі  дайын 
тұрған топыраққа түскен дән секілді, баспа 
беттерінде  айқын  түсінікпен  жарық  көрген 
Мұхаммед-Рақым  Құрсағидың  «Атамекен» 
бағдарламасын оқу-тәрбие ісінде пайдалана 
бастадық. Бағдарламаның «Атамекен» деген 
атауының  өзі  де  шет  жүрген  біздердің 
жүрегімізді  тебірентерлік  сөз.  Осының 
әсері  ме,  болмаса  Ресей  мемлекетінде 
өмір  сүріп  отырып  өз  тіліміз  бен  дінімізді 
жоғалтып  мәңгүрт  болып  қалмайық  деген 
қауіп пе, әлде өзге ұлтпен қатар өмір сүріп 
отырып,өз  ұлтыңның  одан  еш  кемдігі  жоқ 
екендігін  дәлелдеуге  тырысатын  ұлттық 
намыс  па,  әйтеуір,  біз  бұл  бағдарламаны 
жылы қабылдадық, оны өз мүмкіндігімізше 
пайдаланып келеміз. Тіпті осы бағдарламаның 
авторы М.Р.Құрсағи Ресейдегі Қаракөл орта 
мектебі көп жылдар бойы осы бағдарламаны 
пайдаланып мол тәжірибе жинақтағанын естіп 
елімізге келіп өз көзімен көріп кетті.
Сабақта,  сабақтан  тыс  жүргізілетін 
тәрбиелік жұмыстарда халықтық педагогика 
элементтерін  шебер  пайдалана  отырып 
ұстаздар  дәстүрлі  өткізілетін  кештер  мен 
мерекелерге  ата-аналар,жұртшылықты  да 
қатыстырып отырады.
Осы себепті мектебіміз білім беру ошағы 
ғана емес, мәдениет пен ұлттық салт-дәстүрді 
уағыздайтын  орталыққа  айналып  отыр. 
«Алтын күз», «Наурыз», «Ата-ана апталығы», 
«Экология  апталығы»  т.б.  жиындар  мен 
мерекелерге аудан, өлке басшылары да жиі 
қатысып  тұрады.  Мектеп,  оқу  бөлмелері 
мен  залдар  да  ана  тілінде  безендіріліп 
жабдықталған.  Мұның  бәрі  ұстаздар 
ұжымының  қолымен  атқарылады.  Кезінде 
өлке көлеміндегі жалғыз таза қазақ мектебі 
болған соң, оның ішкі ұлттық мазмұнына түрі 
де сай болсын деген тұжырымды басшылыққа 
ала  отырып  жабдықталған  мектеп,шын 
мәнінде,келген  қонақтар  мен  тәжірибе 
алмасушы  әріптестеріміздің  көңілінен 
шығып жатқанына қуанып қаламыз. Мысалы 
Павлодар облысының Шарбақты ауданындағы 
Жаңаауыл орта мектебіндегі әріптестеріміздің 
мектепті  ұлттық  мазмұнда  безендіру  мен 
жабдықтауда  бізден  үлгі  алып,  үйренуін 
мақтаныш етеміз.
Ұлт мектебі болғандықтан, соңғы жылдары 
оның проблемаларына байланысты түрліше 
семинарлар  мен  конференциялар  өткізіліп 
тұрады.  Мысалы,  өлкелік  оқу  ісі  бөлімінің 
басшылығымен қос тілді оқыту проблемасына 
байланысты өткізілген өлкелік семинарға өлке 
көлемінен ғана емес Қазақстаннан астаналық 
ғалымдар  Клара  Жаданова  мен  Қазақстан 
халық ағарту ісінің үздігі Каусариат Аужанова 
да  қатысты,  соңғы  жылдар  ауқымында 
мектебімізде «Ұлттық тәрбие – ұлағат көзі», 
«Халқын сүйген – салтын сүйеді», «Наурыз – 
ұлттық мерекем» деген тақырыптарда аудан, 

67
ҚАЗАҚТЫҢ ҚЫЗДАРЫНА ҚАЙРАН ҚАЛАМ
өлке көлемінде семинарлар өткізіліп, ұстаздар 
өз тәжірибелерін ортаға салды.
Әсіресе, «Халық педагогикасы – тәрбиенің 
бастау көзі» деген тақырыптағы халықаралық 
семинарға  Таулы  Алтайдан,  Мәскеуден, 
Павлодар облысы мектептерінен, өлкенің түрлі 
ұлт  аудандарынан  келген  әріптестеріміздің 
өз тәжірибелерін бөлісуі үлкен әсер, ұлағат 
қалдырды.
Өзіміз  тәрбиелеп  отырған  жас  жеткін-
шектерге    Қазақстан  мемлекетінің  оқу 
стандартына сәйкес білім беруге тырысудамыз. 
Оқу тәрбие ісінде этно педагогиканы негізге 
ала  отырып,  алдыңғы  қатарлы  жаңа  оқыту 
технологияларын  қолданып,  әсіресе    қазақ 
тілін  тереңдете,  оны  дұрыс  меңгеруге, 
дамытуға  көп  көңіл  бөлінуде.  Мектептегі, 
ауылдағы, мәдениет үйіндегі әр түрлі шаралар 
тек қана қазақ тілінде жүргізіледі де, балалар, 
үлкендер, ұстаздар таза әдеби тілде сөйлеуге 
тырысады. Ана тілімізге деген сүйіспеншілік  
ұлттық дәстүріміз бен әдет-ғұрыптарымызды 
еш қаймағы бұзылмаған қалпында сақтауға, 
мектепте  ұлттық  өнерді  үйрететін  түрліше 
үйірмелердің  жұмыс  істеуіне  әкелді.  Көп 
жылдан бері драма үйірмесі, қазақ ұлттық би 
үйірмесі, ән үйірмесі, шеберқолдар үйірмесі, 
ұлттық  спорт  ойындар  үйірмесі,  шахмат 
үйірмесіне  тәжірибелі  ұстаздар  жетекшілік 
етіп келеді. Мектебіміздің оқушылары аудан 
көлемінде, өлке бойынша түрлі конкурстар 
мен  жарыстарға,  фестивальдарға  қатысып, 
жүлделі орындарға ие болуда. Тілді дамыту, 
оның  аясын  кеңейту  үшін  жүргізілетін 

68
шараларда мектеп кітапханасын басқаратын 
Айкерім  Мүтәліпқызының  еңбегі  зор. 
Кітапхана  қажетті  оқу  әдеби  кітаптармен 
жабдықталған  десек  те  кейіннен  газет-
журналдар келуін тоқтатты. Осыған орай 1997 
жылы «Алматы қайдасың» деп тартып кеттім. 
Сол жолғы тындырылған істер Қаракөл орта 
мектебін  бүгінге  дейін  сақтап  тұруға  көп 
көмегін  тигізді,  себебі  болашақта  мектепті 
оқу-құралдармен  жабдықтау,  әдістемелік 
материалдар,  энциклопедиялар  мен 
сөздіктер, электронды оқулықтар, карталарды  
Ш.К.Беркімбаева,  кітап  базасының  сол 
кездегі директоры С. Тастамбаев, «Қазақстан 
мектебі» журналының бас редакторы Сайраш 
Әбішева  сияқты  танымал  кайраткерлердің 
көмегімен  көршілес  Павлодар  облыстық 
оқу  департаменті  арқылы  алып  тұратын 
болдық.  Өткеніңді  ұмытсаң  болашағыңды 
қалай болжарсың дегендей оқу-тәрбие ісінде 
маңызды мәселенің бірі – мұражай жұмысы. 
Мектепте Алтай өлкесі бойынша қазақ тілінде 
жабдықталған  «Атамекен»  атты  өлкетану 
мұражайы    бар.    Онда  Керей  ауылының 
кешегі мен бүгінгі тарихы бар, мектептің 85 
жылдық  тарихын  паш  ететін  құжаттар  мен 
деректі  материалдар  көптеп  жинақталған. 
Тіпті  Құлынды  аудандық  мұражайы  осы 
біздің мұражайдан тәжірибе алып отырады. 
Мұражай мектеп бойынша да, ауыл бойынша 
да  шын  мәнінде  тәрбие  іс-шараларының 
орталығына  айналды.  Осындай  атқарылып 
жатқан  жұмыстардың  басы  қасында  жүріп 
жетекшілік етіп отырған мектеп әкімшілігі, 
оның  оқу-ісін  және  тәрбие  ісі  жөніндегі 
орынбасарлары  білімді,  тәжірибелі  осы 
мектептің түлектері Досумбекова Бақытжамал 
мен  Найманова  Раушанның  есімін  ерекше 
атағым келеді. 
Соңғы  жылдары  аудан  көлеміндегі 
мектептердің оқушыларын  сынып жетекшілері 
біздің мектепке түрліше кездесулерге әкелетін 
болып жүр, «сондағы мақсатымыз», дейді олар, 
«қазақ  балаларының  бойындағы  әдептілік, 
инабаттылық,  үлкенді  сыйлау,  өнерді  сүйе 
білу қасиеттерінен орыс балалары да үйреніп 
үлгі алса екен дейміз» дегенде  өзіміздің қазақ 
болып туғанымызды мақтаныш етеміз.  Өзге 
ұлт өкілдерімен қатар тұрып, қазақ ұлтының, 
өзінің ұлттық өнері, ұлттық мәдениеті, тамаша 
әдет-ғұрпы  бар  екендігін  үнемі  көрсетуге 
тырысамыз.  Біздің  түлектеріміз  ауылымыз 
бен мектебіміздің, қала берді бүкіл Құлынды 
даласының    даңқын  аспандатады.  Бүгінде 
біз  қос  астананың  зәулім  ғимараттарын, 
әсем  архитектуралық  дүниелерін  тудырған 
академик, мемлекеттік сыйлықтың лауреаты 
Монтахаев  Қалдыбаймен,  филология 
ғылымының  кандидаты  Тамаева  Биғаткен 
Ғайсақызы, Қазақстан Суретшілер одағының 
мүшесі  Канленов  Мағауия,  Астана  опера 
театрының  әншісі  Қосбармақов  Нұрлыбек, 
тіпті  Павлодар  өңірінің  өзінде  әр  салада 
ҚАЗАҚТЫҢ ҚЫЗДАРЫНА ҚАЙРАН ҚАЛАМ

69
кеңесімен  құрылған  Керей 
ауылы Құлынды ауданының 
«Болашақ»  атты  жергілікті 
ұлттық мәдени автономиясы. 
Халық  бұл  істі  де  маған 
тапсырып, қазірде бірсыпыра 
жұмыстар  істелініп  қалды. 
Айта кететін тағы бір жағдай 
наурыз мерекесін керейліктер 
биылғы  жылы  21-ші  рет 
өткіздік,  былтыр  20-шы 
наурызды бүкіл өлкелік етіп 
өткізген едік. Ұлттық  мәдени 
автономия  құрғалы  бері 
Дүниежүзі  қазақтарының 
қауымдастығымен  тығыз 
қарым-қатынастамыз.  Олар 
Керей  ауылына  келіп  өз 
көзімен  көріп,  ақыл-кеңес  беріп  кеткеніне 
дән риза болып, бізді де іздер, жоғымызды 
жоқтар, атажұрттағы бауырларымыз, тірегіміз 
бар екенін сезініп көңіліміз толқыды.
Дегенмен,  Ре сейдің  шағын  қазақ 
ауылындағы шағын қазақ мектебінің өз басына 
жетерлік шешілмей келе жатқан мәселелері де 
баршылық.
Әрине  суын  ішіп,  отын  оттап  отырған 
Ресей  елі  мектепке  қамқорлық  жасамай 
отырған  жоқ.  Тіпті  бір  сыныпта  1  оқушы 
отырса  да,  бүгінде  мектебімізді  толық 
комплектілі  етіп  ұстап  отыр.  Мектепте 
небәрі 40 оқушы, балабақша бөлімінде 15 
бала  бар.  Ал,  осында  қызмет  етіп  жүрген 
ұстаздар мен қызметшілер саны 30-ға жуық. 
Мектепті  жылыту,  жарық  беру,  жөндеу  де 
аудан  көлемінде  қыруар  қаржыны  талап 
етеді. Ал, осылай ұстап отырған мектептің 
бар түлегі Қазақстанға кетеді. 
Атамекенде тұрмасақ та, Қазақстан елінің 
келешекте керегесін керетін, қазақ балаларын  
жоғарыда айтқандай, нағыз қазақ етіп тарихи 
отанына оралтуымыз – өзіміздің қарлығаштың 
қанатымен су сепкеніндегідей атажұртымызға 
жасаған еңбегіміз деп білеміз. Болашақта ана 
тіліміз – қазақ тілі іргелі елдердің тіліндей 
дүниежүзілік  дамыған,  әлемге  танымал  
тілдердің бірі болатынына сеніміміз мол. 
қызмет  істеп,  ұстаз,  мектеп 
директоры,  жоғары  оқу 
орындарында  дәріс  беріп 
жүрген, сонда магистратура, 
аспирантурада оқып жүрген 
түлектерімізбен  мақтана 
аламыз.  Мұндай  жетістікке, 
біздің  түлектеріміз,  өз  ана 
тілінде  білім  алғандығынан 
жетіп отыр. Менің ойымша, 
Абайша  ойлай  білген  қазақ 
неге Пушкин тілінде сөйлеуі 
керек?  Кейде  маған  «сіздер 
мектепке мұғалімдерді қайдан 
аласыздар» деп сауал қояды, 
ол түсінікті жайт қой, біздің 
жағдайда  мектепке  кадрлар 
дайындау  түк  қиын  емес. 
Өйткені  біз  85  жыл  бойы  түлектерімізді 
нағыз  қазақ  етіп  білім  мен  тәрбие  беріп, 
тарихи  отанымыз  Қазақстанға  қайтарып 
жатырмыз.  Қазақша тәрбие мен білім алған, 
ана  тілі  мен  әдет-ғұрпын  жетік  меңгерген 
түлектеріміз бүгінгі таңда кез келген жоғары 
оқу орындарында қиналмай-ақ білім ала алады. 
Қаракөл  мектебіндегі  мұғалімдердің  түгелі 
дерлік осы мектептің түлектері.  Әрине, шет 
елде тұрып, өз тіліңде оқып, қызмет істеудің 
де (қазақ мектебінде) өзіндік қиындығы бар. 
Ол  –  іс  қағаздарын,  біздің  жағдайда,  сол 
елдің мемлекеттік тілінде жүргізу. Мысалы, 
түрліше отырыстар, педагогикалық кеңестер 
хаттамаларын, мектептің құжат, қағаздарын 
орыс  тілінде  жүргізу  біз  үшін  өте  қиын. 
Шараларды таза қазақ тілінде өткізіп тастап, 
есепті орыс тілінде беруіміз керек. Ендеше 
есеп  беретін  мектеп  басшылары  қос  тілді 
(біздің жағдайда орыс, қазақ тілдерін) жақсы 
меңгеруі керек.
Шағын  ауылда  тұрып  қазақ  тіліндегі 
мектепті  сақтап  қалу  мәселесі  әр  уақытта 
да біздерді толғандырып келеді. Сол себепті 
қандай  да    болмасын  көмегі  болар  деген 
істерді жүргізуге тырысамыз. Соның бірі – 
2007 жылы  Алтай өлкелік «Атамұра» қазақ 
мәдени орталығы, оның бастығы Досымбеков 
Қайыржан  Сәбитұлының  тікелей  ақыл 
ҚАЗАҚТЫҢ ҚЫЗДАРЫНА ҚАЙРАН ҚАЛАМ

70
абдулқаюм мырза, Отаншылдық, ұлтжандылық 
- 
дегенді қалай түсінесіз?
Отан  –  ана  деген  сөз.  Отан  адамның  туып,  өсіп, 
- 
өнген және өркен жайған ортасы. Сондықтан, Отанның 
халық  өміріндегі  маңызы  зор.  Отансыз  ел  де,  ұлт  та 
болмайды. Отаны бар халық – дана ел, ұлт. Бұл қазақ 
халқы үшін де солай. Қазақ халқының отаны – Қазақстан. 
Қайда жүрсе де, мейлі диаспорада өмір кешсе де, жер 
бетіндегі барлық қазақ Қазақстанды отаным деп қарайды. 
Шетелдерде тұратын қазақтардың отан туралы ұғымы да, 
түсінігі де осылай қалыптасқан. Олар Қазақстанды өзінің 
қорғанышы, үміт артқан қара шаңырағы деп қарайды. Ал 
отанын, елін сүйген адамды ұлтжанды адам деп атауға 
болады. Ұлтжанды адам отанын, елін өзінің ана тілін, 
ділін, дінін, халықтық қасиет және салт-дәстүрлерін де 
сүйеді, қорғайды, дамытып, болашақ ұрпақтарға жеткізуге 
тырысады. 
Сіздің ойыңызша халқымыздың салт-дәстүрін, 
- 
тілін,  ділін  тағы  басқа  құндылықтарын  жоғары 
деңгейде өркендету үшін әрбір қазақ баласы не істеу 
керек, неден бастау керек?
Халқымыздың салт-дәстүрін, тілін, ділін тағы басқа 
- 
құндылықтарын  жоғары  деңгейде  өркендету,  оларды 
әлемге  таныту,  көрсету  алдымен  отбасы  тәрбиесінен 
басталады. Сондықтан, әрбір қазақ баласы ұрпақтарын 
ұлтжанды болып өсіруге күш салуы керек. Әйтпегенде 
ұлттың болашақ тағдыры қиынға соғуы мүмкін. 
Еуропа еліндегі қандастарымыз бен олардың  өмір 
- 
тіршілігі жайлы қысқаша әңгімелеп берсеңіз...
Еуропа  елдерінде  мыңдаған  қазақ  өмір  кешіп 
- 
жатыр. Еуропа елдеріне екінші дүниежүзілік соғыс және 
одан  алдыңғы  кезеңдерде  атбасын  тіреген  қазақтарды 
қоспағанда,  жұмыс  бабымен  Түркия  арқылы  жаппай 
көшу процесі 1960-шы жылдардың бас кезінен бастап 
жүзеге  асырылған.  Осы  жұмыс  бабымен  Түркиядан 
Еуропа  елдеріне  көшкендердің  алғашқы  легіне  келесі 
ҚазаҚстан –
 
біздің қара шаңырағымыз
абдулқаюм КЕСиЖи, 
Еуропа қазақ қоғамдары 
Федарациясының төрағасы, 
Саясаттанушы
ДҮНИЕЖҮЗІ ҚАЗАҚТАРЫНЫҢ IV ҚҰРЫЛТАЙЫ

71
2012 жылы 50 жыл толғалы отыр. Еуропадағы 
қазақтар  өсіп,  өніп,  өркендеп  келеді.  Олар 
Еуропа  елдерінде  ассимиляциаға  ұшырап, 
жоғалып  кетпеу  үшін  өз  салт-дәстүрін, 
ұлттық қасиет-құндылықтарын, тілін, ділін, 
жанын, дінін сақтап, оларды жас ұрпақтардың 
санасына  құйып,  бойына  дарыту  үшін  
мейлінше қайырлы жұмыс істеп келеді. Осы 
мақсатқа орай, Еуропадағы қазақтар тұрған 
жерінде  Қазақ  мәдениет  орталықтарын 
құрып, жұмыс жасауда. Олар осы мақсатқа 
арналған шараларды бір арнаға тоғыстырып, 
ықпалын  арттыру  үшін  2009  жылы  Еуропа 
қазақ қоғамдары федерациясы (FEKA) деген 
атпен  Еуропа  бойынша  орталық  бір  ұйым 
құрған. Осы ұйымның мұрындық болуымен 
«Еуропа  қазақ  диаспорасы  жастарының 
идентикация және интеграция проблемалары» 
деген  тақырыппен  екі  рет  Еуропа  қазақ 
диаспорасы жастар конференциясын өткізген. 
Бұл  конференцияларда  Еуропадағы  қазақ 
жастарының  ана  тілге,  ұлттық  қасиет-
құндылықтарға,  ұлттық  салт-дәстүрге 
қатысты  проблемалар  талқыланып,  шешім 
жолдары  қарастырылған.  Сонымен  қатар 
аталған конференцияларда жастарға арналып, 
қазақтардың Еуропаға көшу тарихы туралы 
баяндамалар жасалып, талқылаулар өткіздік. 
Ал,  Еуропа  елдерінде  жыл  сайын  өтіп 
тұратын Еуропа қазақтары құрылтайына келер 
болсақ, бұл шара да жастардың бір-бірімен 
танысып,  білісуі,  олардың  бойында  қазақи 
қасиеттерді  қалыптастыру  мақсаттарына 
арналып  өткізіліп  тұрады.  Қысқартып 
айтқанда осы шаралардың барлығы Еуропада 
тұратын  қандастарымыздың  қазақтығын 
сақтап, ұлттық салт-дәстүр, мәдениет және 
басқа қасиеттерімізді болашақ ұрпаққа қаз-
қалпында жеткізіп және оларды басқа жұртқа 
таныстыру  мақсатымен  ұйымдастыралады. 
Еуропада  жастарымыз  қаулап  өсіп  келеді. 
Университеттерде оқып жатқан жастар саны 
көп.  Түрлі  салалардағы  инженерліктен, 
саясат  тануға,  халықаралық  қатынастарға, 
филологиядан  педагогикаға,  медицинадан 
әдебиетке дейін түрлі салаларда жастар білім 
алып жатыр. Олардың алдыңғы легі Еуропа 
жұртшылығымен қатар аралас-құралас түрлі 
салаларда жұмыс істеп те жатыр. Әрине олар 
саналы азаматтар болып өскен.  Қазақтығын, 
халықтық қасиеттерін сақтап, оларды біліп 
өскен жастар. 
-«Орталық азия аймағында әлеуметтік 
және мәдени құбылыстар» деген тақы рып-
ты  зерттеп  жүргеніңізді  білеміз.  Салыс-
тырмалы түрде Қазақстанның мәдениет, 
әлеуметтік жағдайынан не түйдіңіз, неге 
көзіңіз жетті?
Әрине, Еуропадағы қазақтардың көкірек 
- 
көзінің  оянып,  ұлттық  қасиеттерін  және 
елдігін  сақтап  қалуында  Қазақстанның 
тәуелсіз  ел  болып  ірге  көтеруінің  ролі 
ерекше.    Қазақстанның  мәдениет  және 
әлеуметтік салаларда қарқынды дамып, алға 
әрекет жасауын шетелдердегі, соның ішінде 
Еуропадағы қандастар да алыстан қадағалап, 
қалт жібермей байқап отырады. Бұған қоса 
Қазақстанның  өткен  жылы  Еуропаның 
Қауіпсіздік және Ынтымақтастық ұйымына 
(ЕҚЫҰ)  төрағалық  етуі  Еуропада  тұратын 
қазақтардың  көңіл-күйін  қатты  көтеріп 
тастады. Қазақстанның мұндай халықаралық 
деңгейде зор табыстарға қол жеткізуі, әлемдік 
деңгейде  іргелі  ел  атануы  Еуропадағы 
қазақтардың  атажұртқа  деген  ынтасы  мен 
сүйіспеншілігін  нығайта түсті. 
Өзіңіз  өсіп-өніп  отырған  жұрттың, 
- 
яғни, немістердің ең жақсы қасиетін айта 
аласыз ба?
Өзіміз  өсіп-өнген  Германиядағы  неміс 
- 
халқының маған ең көп ұнайтын қасиеттеріне 
келер болсақ: оларды былай деп атауға болады. 
Неміс халқының еңбекқорлығы, тәртібі және 
ДҮНИЕЖҮЗІ ҚАЗАҚТАРЫНЫҢ IV ҚҰРЫЛТАЙЫ

72
адамдардың  бір-біріне  деген  сыйластығы 
маған ерекше әсер етеді.  
тарихи Отаныңызға оралу ойыңызда 
- 
бар  ма?  мұны  сұрап  отырғанымыз, 
Сіз  секілді  азаматтардың  білім-білігі 
Қазақстанға  ауадай  қажет  екені  айтпаса 
да түсінікті... 
Тарихи  отанға  қайта  оралу  ойы  әрине 
- 
бар. Бірақ ол ойды дәл қазір іске асыру қиын. 
Оқып  жатқан  балалар  бар.  Сондай  істерді 
аяқтап, дамылдаған кезде бұл мәселені қолға 
аларымыз анық. 
Отбасыңыз туралы айта кетсеңіз... 
- 
Жұбайыммен  бірге  үш  қызымызды 
- 
тәрбиелеп жатқан жайымыз бар. Үлкен қызым 
Мюнхенде  саясаттану  саласында  жоғары 
білім  алған.  Білімін  әрі  қарай  жалғастыру 
үшін  қазір  Швециядағы  (Стокгольмда)  бір 
институтта  жұмыс  істеп  жүр.  Сол  үлкен 
баламның Қазақстанға келіп қазақша-орысша 
оқып, тіл сындырып қайтуға талпынысы бар. 
Әрине бұған жағдай жасалатын болса. Тарихи 
отанға  қайту  деген  осындай  шаралардан 
басталады емес пе? 
Қазақ мәдени орталықтардың басты 
- 
және негізгі жұмыстары... 
Еуропадағы  қазақ  мәдениет  орталық-
- 
тарының біраз жұмысын жоғарыда атадық. 
Олардың негізгі мақсаты – Еуропада тұратын 
қазақтардың басын қосатын, ұлттық мәдениет, 
салт-дәстүрлерін, тілін, ділін сақтап қалуға 
қатысты  жұмыстар.  Осыған  байланысты 
құрылтайлар,  конференциялар,  қазақ  тілі 
курстары және ұлттық мерекелерді атап өту 
сияқты  шаралар  ұйымдастырылып  тұрады. 
Еуропадағы қазақ мәдениет орталықтарының 
осы  шараларына  Алматыдағы  Дүниежүзі 
қазақтарының  қауымдастығы  да  өз  үлесін 
қосып  жатыр.  Қауымдастық  жыл  сайын 
Еуропа  қазақтары  құрылтайына  өнер, 
ғылым-білім  және  үкімет  адамдарынан 
құрылатын  делегациялармен  қатысып, 
Еуропа қазақтарының мәселелерін жергілікті 
жерде талқылап, шешім жолдарын іздестіріп 
жатады. Бұған қоса Еуропада қазақ тілі және 
мәдениетінің  сақталып  қалуы  үшін  тиісті 
кітап, CD  және көмекші құралдардан тұратын 
материалдарды барынша көп қылып жіберіп 
отырады.  Сондықтан  біздің  айтарымыз  тек 
рахмет.  

жүктеу/скачать 13,88 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: