Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі министерство образования и науки республики казахстан
«Транспортная наука и инновации», посвященная Посланию Президента РК Н.А. Назарбаева
жүктеу/скачать 5,71 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Материалы XXXIX Республиканской научно-практической конференции студентов
- ТҦРМЫСТЫҚ ҚАТТЫ ҚАЛДЫҚТАРДЫ ҚАЙТА ӚҢДЕУ ЗАУЫТЫ ҚЫЗМЕТІНІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТИІМДІЛІГІ
- «Транспортная наука и инновации», посвященная Посланию Президента РК Н.А. Назарбаева «Нҧрлы жол - путь в будущее»
- Қазақстан ӛңірлері бойынша ТҚҚ орналастыру кӛлемі
- ВЛИЯНИЕ ПОДВИЖНОЙ НАГРУЗКИ НА ДИНАМИЧЕСКУЮ РАБОТУ МЕТАЛЛИЧЕСКИХ БАЛОЧНЫХ МОСТОВ
«Транспортная наука и инновации», посвященная Посланию Президента РК Н.А. Назарбаева «Нҧрлы жол - путь в будущее»
232 «Солтҥстік - Оңтҥстік» жҽне ТРАСЕКА халықаралық кҿлік дҽліздерінің қазақстандық учаскелерінің баяу дамуының салдарынан транзиттік ҽлеует бойынша бҽсекеге қабілеттіліктің жоғалуы. облыстың кҿлік-коммуникациялық инфрақҧрылымының жеткілікті дамымауы себебінен ҿңірдің инвестициялық тартымдылығының тҿмендеуі. Мҥмкіндіктері: транзиттік жҥк жҽне жолаушылар ағынының жандануынан ҿңір кірістерінің айтарлықтай ҿсуі; «Солтҥстік - Оңтҥстік» жҽне ТРАСЕКА халықаралық кҿлік дҽліздерінің стратегиялық кҿліктік-логистикалық жҽне сервистік-ҿндірістік учаскесі ретінде облыстыі дамуы.
ПАЙДАЛАНҒАН ҼДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1.
сайт www.mangystau.kz; 2.
Маңғыстау облысының 2011-2015 жылдарға даму Бағдарламасы; 3.
cайт www.stat.mangystau.kz.
ТҦРМЫСТЫҚ ҚАТТЫ ҚАЛДЫҚТАРДЫ ҚАЙТА ӚҢДЕУ ЗАУЫТЫ ҚЫЗМЕТІНІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТИІМДІЛІГІ
Ел Президенті халыққа «Қазақстан-2050» стратегиясын ҧсынғанда да, Ҥкімет «Жасыл экономика» бағдарламасын даярлағанда да инновациялық бастамаларға, олардың ҿмір кҿшінен алар орнына ерекше мҽн берген болатын. Сондықтан заман кҿшінен қалыспауда жаңа технологияларды қолдану, оларды тҥрлі салада ғылыми тҧрғыдан ҧтымды пайдалану, озық елдер тҽжірибесін қолданудың кҿптеген мҥмкіндіктері алдан шығады. Дҥние жҥзінде осындай тиімді ҥрдістер қолға алынып жатқанда, біздің елге де шет қарап жатпауы керек сияқты. Біздегі есепсіз шашылып-тҿгіліп жатқан қоқыстар мен арнаулы орнынан далаға ҧшып, шет-шегінен аса ыбырсып жатқан қоқыс полигондарын есепке алғанда, мҧндай шаралар бізге ауадай қажет-ақ. Қазынаға бай кең даламыз ретсіз қоқыстарға толып бара жатқанын мойындауымыз керек. Қатты-тҧрмыстық қалдықтарды жинақтау, оны жою, ҿңдеу ҿте кҥрделі жҽне ҿзекті мҽселе.Соңғы жылдарда қоршаған ортаның антропогендік ластануымен байланысты табиғатты тиімді қорғау қызметінің тапсырмаларына аса ерекше кҿңіл бҿлінді, мҧнда ҿнеркҽсіп ҿндірісінің ҿсуі жҽне халық санының артуы салдарынан қауіпті деңгей болатынын кҿрсетеді. Қарқынды ғылыми-техникалық жҽне ҿндірістік дамуға байланысты қатты қалдықтарды жинақтау, сақтау, тасымалдау жҽне жою бойынша ҧйымдық-экономикалық қызметі дамиды, бҧл қатаң экологиялық жҽне эпидемиологиялық қауіпті кҿрсетеді. Ҿндірісте қатты қалдықтардың пайда болу қарқыны жҽне тҧтыну келесі негізгі себептерге байланысты олардың қарқынын айтарлықтай арттырады: 1) Қазақстанда қалдықтарды қайта ҿңдеу мақсатында қуатылықтың жетіспеушілігі; 2) тҽжірибелік мақҧлдаудан ҿткен қалдықтарды тиімді, экологиялық тҥрде жоюдың қауіпсіз технологиясының болмауы; 3) тҧрмыстық қалдықтарды жинау облысындағы халықтың ҧйымдық-тҧрмыстық мҽдениетінің деңгейінің тҿмен болуы, сонымен қатар, оларды сҧрыптау дағдысының болмауы;
«Транспортная наука и инновации», посвященная Посланию Президента РК Н.А. Назарбаева «Нҧрлы жол - путь в будущее»
233 4) қалдықтарды қайта ҿңдеу технологиясын жҽне инновациялық ҽдістерін қолдану жҽне ҿңдеу бойынша жобаларды жҥзеге асыру ҥшін мемлекет тарапынан қолдаудың болмауы; 5) қалдықтарды қҧру, зарарсыздандыру жҽне жою ҥрдістеріне мемлекеттік бақылаудың деңгейінің тҿмен болуы. Осыған байланысты экономикалық тиімді инновациялық бизнес-ҥрдістерді жҽне ҿндірістік ҽрі тҧтынушылық қатты қалдықтарды жинау мен зарарсыздандырудың технологиялық ҽдістерін жасау қажеттілігі, қоршаған ортаны қорғау кҿрсеткіштерін жақсартуды қамтамасыз ететін тҽжірибелік жҥзеге асыру, ҽлеуметтік шиеленістіктің тҿмендеуі жҽне ҽлеуметтік-экономикалық даму кҿрсеткіштерінің жоғарылауы пайда болады.
Жоғарыда кҿрсетілгендер бизнес-ҥрдістерді басқарудың ҧйымдық-экономикалық қҧралын ғылыми тҥрде жасаудың маңыздылығын анықтайды жҽне қоқыстарды қайта ҿңдейтін зауытты қҧру жҽне іске қосу мақсатында экологиялық қауіпті ҿндірістік жҽне қатты тҧрмыс қалдықтарын кҽдеге жаратудың инновациялық ҽдістерін енгізу, бҧл кҽсіпорындардың экологиялық-экономикалық тиімділігін жҽне ҿндірістегі инновациялық қызметті басқару ҽдістерінің дамуына ҥлкен ықпалын тигізеді. Тҧрмыстық қатты қалықтарды қайта ҿңдеу зауыты қаладан жиналынған негізгі қоқыс қалдықтарын жинақтап қайта ҿңдеумен айналысады. Қалада салынған шағын ҿнеркҽсіптерге екінші ретті шикізат ретінде тапсырылуға келісім шарт орнатылады. ҚТҚ негізінен тҧрғындардың ҿмірінде, сондай-ақ кҽсіпорындардың қызмет процестерінде пайда болған тҧтыну саласының қалдықтары болып табылады. Олар тҧрмыста одан ҽрі пайдалануға келмейтін металл қалдықтары болып табылады. Бҧл қылдықтар тҧрғын ҥйлерде, мекемелерде, жалпы пайдаланудағы кҽсіпорындарда пайда болады жҽне жинақталады. Қазақстанның заманауи экономикасы жағдайларында техногендік қалдықтарды басқару командалық-ҽкімшілік жҥйе экономикасы кезеңіндегі кезеңмен салыстырғанда жаңа мҽнге ие болуда. Біріншіден, жҧмыс істеп тҧрған тау-кен металлургия кҽсіпорындарының материалдық-шикізаттық базасы не жеке меншікке не болмаса шетел компанияларына берілген, бҧл мемлекеттік қҧрылымдардың, ғылыми бҿлімшелердің немесе жаңа ҽлеуетті жер қойнауын пайдаланушылардың Қазақстанның табиғи байлақтарын игеру ҥлесін барынша қысқартты. Екіншіден, кҿп жылдар бойы жинақталған тау ҥйінділері, кҥл ҥйінділері, қоймалар басқа да ҿнеркҽсіп қалдықтарын сақтау жҽне кҿму орындары маңызды экологиялық проблема - топырақтың, су мен ауаның ластану кҿздеріне айналды. Қалалардың ҿсуіне, қала халқының тез ҧлғаюына жҽне тауарлардың кҿп тҧтынылуына байланысты қалалық қатты тҧрмыстық қалдықтар кҿлемі орасан зор ҿсуде. Қазақстанның экономиканың ресурстық ауқымдылық кҿрсеткіштері бойынша ҽлемнің жетекші елдерін басып озуының себебі ҿндірістік базаның даму деңгейінің барынша тҿмендігі мен технологияның артта қалуы, ҿнеркҽсіптік қҧрылымның жетілдірілмеуі болып табылады. Қазақстанда прогрессивті энергия ҥнемдеу технологиялары бойынша шығарылатын кҿптеген ҿнім тҥрлерінің ҥлесі ҿте тҿмен ҥлесті қҧрайды. Зауыт – ҿндіріс процестері механикаландырылған ҿнеркҽсіп орны. Зауытта басқа ҿнеркҽсіп орындарынан ҿзгеше тҥрде бір жҥйеге келтірілген жоғары ҿнімді механизмдер мен технологиялық желілер жҧмыс істейді. Ҿндіріс процесі белгілі тҽртіппен ҧйымдастырылып, оның шоғырлану дҽрежесі жоғары болады. Қалдықтар – табиғи шикізатты ҿңдеу нҽтижесінде пайда болатын заттар мен ҿндірістік жарамсыз шығарылымдар. Қалдықтардың барлық тҥрлерін есептегенде ҿндірілетін табиғи заттар мен энергияның тек 2%-ы ғана пайдаға асырылады. Қалған 98%- ы ҽр тҥрлі қалдықтарға айналады «Транспортная наука и инновации», посвященная Посланию Президента РК Н.А. Назарбаева «Нҧрлы жол - путь в будущее»
234 Адам баласының кез-келген шаруашылық ҽрекеті ҽр тҥрлі қалдықтармен биосфераны ластайды, бҧл халықтың денсаулығы мен ҿміріне, флора мен фауна тҥрлерінің қысқаруына, қоршаған ортадағы тепе-теңдікке қауіп-қатер тудырады. Кең ҥйінділерін, ҿнеркҽсіп тастандыларын, қоқыстарды, қала шҿп-шаламдарын тек қоршаған ортаны бҧзатын ластағыштар деп санауға болмайды, олар қҧнды шикізат кҿздеріне жатады. Қазіргі кезеңдегі ғылым мен техниканың даму деңгейіне сҽйкес ҽбден жетілдірілген технологияның жоқтығына байланысты, оларды ҿндеп қҧнды ҿнімдер алу ҽзірше жолға қойылмаған, сондықтан бҧларды сақтауға, жоюға, тасуға, кҿмуге, зиянсыз тҥрде айналдыруға кҿптеген қаражат, энергия, уақыт жҧмсалып отыр. Қалдықтар шығаратын негізгі кҿздерге ҿнеркҽсіп, ауыл-шаруашылығы, ҥй-жай шаруашылығы жатады.
Дҥние жҥзінде осындай тиімді ҥрдістер қолға алынып жатқанда, біздің елге де шет қарап жатпауы керек сияқты. Біздегі есепсіз шашылып-тҿгіліп жатқан қоқыстар мен арнаулы орнынан далаға ҧшып, шет-шегінен аса ыбырсып жатқан қоқыс полигондарын есепке алғанда, мҧндай шаралар бізге ауадай қажет-ақ. Қазынаға бай кең даламыз ретсіз қоқыстарға толып бара жатқанын мойындауымыз керек. Қазақстанда жинақталған ТҚҚ-ның жалпы кҿлемі 100 млн. тоннаға жуық, бҧл ретте, жыл сайын тағы да 5–6 млн. тоннаға жуық ТҚҚ жинақталады. 2025 жылға қарай бҧл цифрлар 8 млн. тоннаға дейін ҿсуі мҥмкін, бҧл ретте, пайда болатын қалдықтар полигондарға алдын ала сҧрыпталмай жҽне залалсыздандырылмай орналастырылады. Тҿмендегі кестеде полигондарға ТҚҚ орналастыру кҿлемін жҽне ҿңірлер бҿлінісінде тҧрмыстық қатты қалдықтарды жинақтау нормаларын бҿлу кҿрсетілген (ірі 16 қала ҥшін). Халықаралық практикада ТҚҚ ҥш бҿлікке жіктелген, олар ТҚҚ ортақ қҧрамына кіретін, бірақ ҿңдеу жҽне/немесе кҿму тҽсіліне қарай ҿзара ерекшеленетін ҥш «қалдық легіне» сҽйкес келеді. 1. Коммуналдық қалдықтар. 2. Қауіпті ТҚҚ – адамның тыныс-тіршілігінің нҽтижесінде қалыптасатын тҧтыну қалдықтары, сондай-ақ қалыптасу сипаты осыған ҧқсас, ҿзінің қҧрамы мен қасиетіне қарай қауіпті қалдықтарға жатқызылуы мҥмкін ҿндіріс қалдықтары. Оларға мынадай қалдықтар жатқызылады: пайдаланылған батареялар мен аккумуляторлар, пайдаланылған электр жабдығы мен электронды жабдық, қҧрамында сынап бар қалдықтар (люминесцентті лампалар мен термометрлер), медициналық жҽне ветеринариялық қалдықтар, тҧрмыстық химия қалдықтары, қҧрамында асбест бар қалдықтар, адамның тыныс-тіршілігінің нҽтижесінде қалыптасатын басқа да қауіпті қалдықтар. 3. Басқа ТҚҚ – қауіпті болып табылмайтын, бірақ жинау, шығару жҽне кҽдеге жарату ҥшін бірінші лектен ҿзгеше тҽсілдерді қолдану талап етілетіндіктен, аралас қалдықтарға жатқызуға болмайтын қалдықтар. Қазіргі уақытта Қазақстанда ТҚҚ-ны қалдықтардың қалыптасу «кҿзінен» бҿлек жинау жҥйелі деңгейде жолға қойылмаған, сондықтан қалдықтарды қалыптасу кҿзінде бҿлу, қалдықтарды бҿлек-бҿлек шығару, қалпына келтірілген материалдарды қайта ҿңдеу жҽне сату жҥйелеріне бҥкіл ел бойынша кешенді экономикалық талдау жҥргізу мҥмкін емес.
Кесте 1. Қазақстан ӛңірлері бойынша ТҚҚ орналастыру кӛлемі
Қала 2013 жылдың соңындағы халық саны,
мың адам 1
2013 ж. полигондарға ТҚҚ орналастыру 2
адамға шаққандағы ТҚҚ жинақтау нормасы 3
мың тонна жылына м 3 /адам «Транспортная наука и инновации», посвященная Посланию Президента РК Н.А. Назарбаева «Нҧрлы жол - путь в будущее»
235 Астана
778,198 326,4
2,16 Алматы
1475,429 549,12
2,55 Ақтау
180,885 109,7
2 Ақтҿбе
420,567 360,6
0,47 Атырау
272,071 44,07
0,56 Қарағанды 478,952 132,85
1,87 Қостанай 219,224 152,73
1,17 Орал
271,361 108,5
2,3 Шымкент
662,1 64,55
1,7 Павлодар 342,435 94,47
1,30 Кҿкшетау 152,006 57,7
1,16 Ҿскемен
309,5 45,6
1,98 Талдықорған 156,162 17
2,77 Тараз
343,275 34,96
0,54 Қызылорда 253,960 36,1
1,7 Петропавл 206,043 62
2,07 Қазақстан аумағында барлық дерлік қалдықтар қоқыс ҥйінділеріне кҿму ҥшін шығарылады, бҧл ретте, бҥгінгі таңда Астана қаласында жҧмыс істеп тҧрған ТҚҚ полигонынан басқа бір де бір ТҚҚ ҥйіндісі санитариялық қағидалардың талаптары мен кҿмудің экологиялық стандарттарына сҽйкес келмейді. Тҿмендегі 1 суретте тҧрмыстық қатты қалдықтарды қайта ҿңдеу жҽне екінші ретте пайдаланудағы инновациялық ҧйымдық-экономикалық моделі кҿрсетілген. Кҽсіпорында ҿнімді сатуды ҧйымдастыруды мынадай принциптер ескеріле отырып жҥзеге асыру болжануда: 1. Бҽсекеге қабілеттіліктің тҧрақты мониторингі жҽне оны жетілдіру жолындағы жҧмыс. 2. Сҧранысты қалыптастыру жҽне ҿткізуге ынталандыру, имиджді қалыптастыру жҽне тҧрақты клиенттерді тарту жҿніндегі шаралар кешенін пайдалану.
Сурет 1. Тҧрмыстық қатты қалдықтарды қайта ҿңдеу зауытының инновациялық ҧйымдық-экономикалық моделі «Транспортная наука и инновации», посвященная Посланию Президента РК Н.А. Назарбаева «Нҧрлы жол - путь в будущее»
236 Заманауи энергиялық ресурс жинаушы технологияны қолдана отырып, қатты қалдықтардың пайда болуы жҽне оларды зарарсыздандыруда бизнес-ҥрдістерін басқарудың қолданыстағы ҽдістерін экономикалық талдау нҽтижесі жҽне ҿндіріс қалдықтарын кҽдеге жаратуды басқару бойынша алдыңғы қатардағы шетелдік тҽжірибені қамту негізінде қатты қалдықтарды басқарудың отандық жҥйесін дамыту барысында ғылыми-технологиялық жҽне ҧйымдық-экономикалық шаралар кешені жасалды, бҧл инновациялық экологиялық қауіпсіз технологияларды тиімді пайдалануды жҽне электр энергиясы мен екінші технологиялық шикізаттар алуды қамтамасыз етеді, сонымен қатар, қала тҧрғындарын тҧрмыс қалдықтарын сҧрыптауға арналған қҧралдармен жҽне полиэтиленді бҿтелкелерді қабылдайтын заманауи автоматтар мен фандоматтармен қамту.
ПАЙДАЛАНҒАН ҼДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 1.
«ҚР Президенті Н.Ҽ.Назарбаевтың «Нҧрлы Жол - путь в будущее» жолдауы 2.
«Менеджмент» А.Б.Рахымбаев,Б.,О.Сабатаева, Алматы 2011ж 3.
http://www.google.kz
«Транспортная наука и инновации», посвященная Посланию Президента РК Н.А. Назарбаева «Нҧрлы жол - путь в будущее»
237
Особый интерес представляет собой исследование законов динамического воздействия подвижной нагрузки на металлические балочные мосты. В настоящее время в странах Европы, Азии и США проводятся многочисленные исследования возможности оценки технического состояния и диагностики эксплуатируемых искусственных сооружений по динамическим параметрам. Особенно заметный прорыв в этом направлении произошел в 90-х гг. прошлого столетия, когда были созданы мощные портативные компьютеры, и оценка колебаний системы под воздействием внешних нагрузок стала возможным и доступным инструментом инженеров-практиков. Например, разработанная в Швейцарии система мониторинга состояния мостов (Bridge Monitoring System "BRIMOS") [1, с. 26-28] основана на том, что состояние любой конструкции отражается на характеристиках ее динамического поведения. В так называемом «динамическом автографе» (отклике) конструкции содержится вся информация, которая необходима для проведения детальной оценки ее состояния. Применяемая для оценки технического состояния конструкций методика использует метод оценки случайных воздействий (Ambient Vibration Monitoring), который можно определить как метод идентификации мостовых конструкций по динамическому отклику на случайное воздействие, в качестве которого можно рассматривать ветер, микросейсмическую активность или движущийся по мосту транспорт.
В Японии применение сложных систем мониторинга достаточно распространено, для чего разработаны и постоянно совершенствуются специальные аппаратно- программные комплексы. Однако публикаций по улучшению систем динамической идентификации крайне мало. Под идентификацией системы понимают определение динамических характеристик моста или иного инженерного сооружения из информации, полученной при регистрации его колебаний. Очень прост и в тоже время очень эффективен метод отбора пиковых значений параметров колебаний мостового сооружения, основанный на анализе только выходных сигналов, связанный с определением пиковых значений. В соответствии с этим методом собственную частоту колебаний определяют по пиковым значениям осредненных приведенных спектральных плотностей мощности (СПМ). Эти величины получают путем пересчета измеренных значений виброперемещений, виброскоростей и виброускорений, используя для этого дискретное преобразование Фурье. Функция когерентности, рассчитанная для двух одновременно зарегистрированных выходных сигналов, близка по своему значению к таковой для частот собственных колебаний. Эта закономерность, кроме того, помогает обнаружить именно те частоты, которые могут быть рассмотрены как собственные. При этом предполагается, что динамическая реакция при резонансе относится только к собственному тону. Метод отбора пиковых значений не требует применения сложных алгоритмов для его реализации. В рамках этого метода для построения графического представления функции спектральной плотности используются различные модификации быстрого преобразования Фурье, подробно описанные в «Транспортная наука и инновации», посвященная Посланию Президента РК Н.А. Назарбаева «Нҧрлы жол - путь в будущее»
238 специальной литературе [2, с. 138-146]. Описанный метод с успехом апробирован в Австрии и Швейцарии на большом числе сооружений. Объектом исследований, в настоящей работе, является балочное металлическое пролетное строение мостового перехода (l = 27,5 м, км. 257 ПК 7+0 1952 года постройки – рис. 1) через канал Иртыш - Караганда железнодорожной линии Ерейментау - Экибастуз. Записи грузовых и пассажирских составов производились в летний период. Регистрировалось воздействие на путь всех проходящих поездов с помощью вибродатчиков (рис. 2) в светлое время суток (с 7.00 до 22.00). За период наблюдений произведено более 200 записей со скоростями движения от 45 до 103 км/ч. Скорость проходящих поездов определялась при помощи радиолокационного измерителя скорости движения транспортных средств «Искра-1» и уточнялась по виброграммам.
Рисунок 1 - Канал Иртыш - Караганда
Рисунок 2 – Общий вид и схема металлического пролетного строения с расположением вибродатчиков на элементах конструкций
Рисунок 3 – Расположением вибродатчиков на элементах: 1 – середина балочного пролетного строения (верхняя полка); 2- подошва рельса; 3- середина подрельсового бруса
«Транспортная наука и инновации», посвященная Посланию Президента РК Н.А. Назарбаева «Нҧрлы жол - путь в будущее»
239 В качестве средства измерений использовался мобильный виброизмерительный комплекс с пакетом прикладных программ по обработке и визуализации данных (рис. 3), технические характеристики и программное обеспечение которого достаточно подробно приведены в [3, с. 37-50].
Рисунок 4 – Мобильный виброизмерительный комплекс: 1 – вибродатчики МВ-25Д-В; 2 – соединительный кабель; 3 – многоканальный АЦП Е14-440; 4 – портативный компьютер типа «NoteBook»
Особый интерес, при проведении исследований, представляли спектры частот вынужденных вертикальных колебаний пролетных строений, так как по ним можно судить о причинах, вызывающих вибрацию моста [4, с. 138-141]. С этой целью был выполнен спектральный анализ осциллограмм вертикальных виброперемещений металлической (рис. 4) балки при движении подвижного состава со скоростями v = 41 ’ 98 км/ч.
металлической балки при проходе электрички из 10 вагонов со скоростью 98 км/ч; Здесь каждому значению частоты соответствует определенная величина амплитуды колебаний. Взаимодействие металлического балочного пролетного строения с подвижным составом происходит в основном при возмущениях, частоты которых находятся в диапазоне f
= 5,34’7,27 Гц. Эти возмущения и определяют, в первую очередь, реакцию пролетных строений. Остальные возмущения, судя по спектрам, не играют особой роли в формировании поведения пролетных строений, так как их амплитуды очень малы и вносимая ими энергия в систему незначительна. По «хвосту» опытной осциллограмме и построенной по ней спектру (рис.5), была определена частота свободных колебаний незагруженного пролетного строения.
Рисунок 6 – Осцилограммы виброперемещений после схода нагрузки металлической балки |