Сабақ жоспары пəн Химия Мұғалім Бодықова Гүлшат Зұлхарнаевна
жүктеу/скачать 0,52 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Мектеп, сынып
- Сайысымыз 5 кезеңнен тұрады
- Натрий.
- Есептер шығару Есеп №1.
- Есеп №3. 1,2г
- І топ 1 кг темір кенінде 900 г темір(III) оксиді (Fe 2O 3) бар, қалған 100 г –қоспалар. Темірдің кендегі
- Содан соң 1 моль темір(III) оксидінде (Fe 2O 3) қанша темір барын анықтаңыз.
- Енді темірдің оның 900 г оксидіндегі (Fe 2O 3) массасын есептеңіз.
- Енді кендегі темірдің массалық үлесін анықтаңыз(%).
- Минерал Сəйкес формула Темірдің мөлшері (% массасы)
- ІІ топ. Сүттің суға айналуы.
- ІІІ топ. Мыстың түсі қандай
| 1
Химия
Бодықова Гүлшат Зұлхарнаевна Мектеп, сынып Қызылорда облысы, Шиелі ауданы, Байсын ауылы, №207 “Жаңатұрмыс” орта мектебі, 9-сынып
Металдардың адам өміріндегі маңызы
Білімділік: Оқушылардың металдар туралы,
олардың қасиеттері, адамға қажеттілігі туралы алған білімдерін қорыту, бір жүйеге келтіру; Тəрбиелік: Оқушыларды өзіндік жұмыс істеуге баулу, ойлау жəне шығармашылық қабілеттерін дамыту, алған теориялық білімдерін іс-жүзінде қолдана білуге үйрету; Дамытушылық: Жаңа компьютерлік технология əдістері арқылы оқушылардың сабаққа белсенділігін арттыру.
Құрал-жабдықтар, көрнекі құралдар Интерактивті тақта, комьпютер, химиялық реакция теңдеулері. Химиялық реактивтер: темір, мыс, кальций, сынап кең қолданылатын металл үлгілері, металға бай тағам, бұйым түрлері, топтамалар, тірек сызба, викториналық ребус,
сайты пайдаланылды.
Сабақ түрі Аралас. Сайыс сабақ.
Əдіс-тəсілдер СТО жобасының стратегиялары: көрнекілік символдар, викториналық ребус. Пəнаралық байланыс Биология, математика, қазақ тілі, экология. Сайыс сабақ барысы Сайысымыз 5 кезеңнен тұрады: 1-кезең. «Ойлы болсаң, озып көр» 2-кезең. «Мықты болсаң, тауып көр» 3-кезең. «Жүйрік болсаң, шешіп көр» 4-кезең. «Зеке болсаң,шешіп көр»
2
5-кезең. «Химик-сараман»
Тапқыр, білгір, дарынды Жарыс бар бүгін арынды
Химия пəнінің сүйген сен Ортаға сал барыңды – деп, сайысқа қатысушыларға сəттілік тілей отырып, сайысымыздың алғашқы кезеңін бастайық.
«Сырларым бар химиктерге аян, таба алсаң қасиетімді етем баян» - жұмбақтарды жасыру арқылы металдарды табу.
1. Күмістей ақшыл, жеңіл металл. 2. Мемлекет атымен аталатын элемент. 3.Магнитті қасиеті бар металл. 4.Сілтілік металл 5. Бағалы металл. 6. Радиактивті металл. 7. Ең ауыр металл. 8. Октан құрамына кіретін металл.
Қорғасын
м
е
2 3 т
4 а
5 л
6
д
7 8
а
р
2-кезең «Мықты болсаң, тауып көр»
Металл туралы мақал-мəтелдер: ü Қойдың сүті – қорғасын. ü Темірші - көміршіге үйір. ü Темірді қызған кезде соқ ü От көмір жейді, тот темір жейді. ü Темірдің бір басы - ыстық, бір басы – суық. ü
оңай, Ағаш кессең ұзың кес, қысқартуы оңай.
3
ü Алтынды еріте білмегендер - ірітеді, Теріні илей білмеген – шірітеді. ü Арпа-бидай ас екен, алтын-күміс тас екен. ü Мылтықтың күмісін айтпа, тиісін айт. ü Өлең алтын, сөз күміс.
көр»
Полиглот. Адам ағзасында кездесетін металдарды жазып шығу.
Натрийдің ең негізгі минералы – натрий хлориді NaCl болып табылатын галит. http://bilimland.kz/index.php/kz/ видео көрсету Көмір
жанғанда, қара
металургия кəсіпорындарының қалдықтарында, тұрмыстық тағам суларында, көшелерде, жол бойында мұзды, қарды еріту үшін ас тұзын
сепкенде жəне
ауыз суларды
жұмсартқанда пайда болады. Натрий ағзаның өн бойына толық тараған; қан сарысуында, арқажұлын сұйықтығында, көз сұйықтығында, асқорыту сөлдерінде, өтте, бүйректе, теріде, сүйек ұлпаларында, өкпеде жəне мида. Зиянды əсері. Натрий ионының ағзада көп мөлшерде болуы ас тұзын мол пайдалануға байланысты. Бұл су алмасуын бұзады, қанды қоюлатады, бүйрекке əсер етеді жəне зат алмасуға жүрек тамыр жүйесіне зиянды. Мыс. Мыс көптеген минералдардың құрамдас бөлігі болып табылады. Мысалы, алтын сары халькопирит CuFeS2, мыспен темірдің күрделі сульфиді жəне жасыл малахит Cu2(OH)2CO3, химиялық құрамы бойынша гидратталған мыс карбонаты http://bilimland.kz/index.php/kz/ Тірі ағзада, адамда мыс, темір тəрізді қан құрамында кездеседі. Мыс элементі аз болса жануарларда анемия, өсімдіктерде хлороз ауруы пайда болады. Бауыр мен мида мыстың мөлшері көп болады.
асқазанға əсер етіп, қызметін бұзады. Литий. Адам ағзасындағы литий элементінің мөлшері орта есеппен 70 мг. Жануарлардың ағзасындағы литий қосылыс күйінде бауырда, бүйректе, көкбауырда, өкпеде, қанда жəне сүтте жинақталады. Литийдің ең көп мөлшері бұлшық ет құрамында болады. Литий ионы асқазан-ішек қабырғалары арқылы қанға өтіп сонда жиналады. 4
тері, бояу, сыра өндірісі қалдықтарында, цемент, бетон ыдыстарды пайдаланғанда түзіледі. Кальций хлораты мақтаны жинарда жапырақты ерте түсіру үшін дефолиант түрінде қолданылады.
сүйектерге, тіс құралу үшін қажет. Са фосформен бірге сүйекті жəне жүйке жүйесін құрайды.
Егер Са цемент ұнтағы түрінде өкпеге енсе тыныс жолдарына зиян. Мырыш. Мырыштың негізгі көзі мырыш алдамшысы ZnS болып саналады. Жануарлар мен өсімдіктер дүниесі үшін қажет элемент. Ересек адамның ағзасындағы мырыш бұлшық еттерде 65 пайыз, сүйектерде 20 пайыз жиналған. Ал қалған бөлігі қан плазмасында, бауырда жəне эритроциттерде болады. Мырыштың ең көп мөлшері қуықасты безінде кездеседі. Негізгі мырыш қарабидай кебегінде көп болады. Адам ағзасы мырышты ет, сүт жəне жұмыртқа тағамдарын пайдалану арқылы қабылдайды.
(сүйек сынғыштығы) ауруы пайда болады. Ағзада жетіспесе тері аурулары жəне диабет ауруына ұшырайды.
жəне т.б. кездеседі. Ағзадағы калий катионы К + физиологиялық қызметтер атқарады – бұлшық еттердің жиырылуы, жүректің қалыпты жұмыс істеуі, жүйелік импульстардың берілуі, алмасу ферменттердің белсенділігін арттырады. Ересек адам тəулігіне тамақпен бірге 2-3 г калий қабылдайды. Ағзаға калий жетіспеген жағдайда күніне 4-5 рет калий хлоридік КСІ 1,0 г мөлшерде пайдаланады. Магний. Магний табиғатта магнезит минералы MgCO 3 түрінде кездеседі. Ағзадагы магнийдің ең көп мөлшері сүйек ұлпасында, тіс эмалінің дентинінде жинақталған. Сонымен қатар, магний ұйқы безінде, қанда, бұлшық еттерде, бұйректе, мида, бауырда жəне жүректе кездеседі. Ересек адам тəулігіне массасы 0,7 г шамасындай магнийді пайдаланады.
реакция теңдеуін жазамыз. Fe + CuSO 4 = FeSO 4 + Cu
Егер v (Cu) мəні x моль болса, ерітіндіге өткен теміірдің массасы мына мəнге тең болады, m=v ·M
ал пластинканың бетінде бөлінген мыстың массасы, сəйкесінше 64x г.., Ерітіндіге өткен темірдің массасын, мыстың массасын ескере отырып, пластинканың бетіне қонған массаны ескере отырып, реакция теңдеуін құрамыз: 18 -56 ·x + 64 = 20
5
X= 0,25 m (Fe) = v ·Mm (Fe) = 56 ·0,25= 14(г) Есеп №2. Құрамы 80% магнитті темірден тұратын əрбір тонна темір рудасынан құрамында 95% Ғе бар 570кг шойын алуға болады. Теориямен салыстырғанда шыққан темірдің массалық үлесінің шығымын анықтаңдар. Есеп талқыланғаннан кейін, оның шарты жазылады. Жоспар құрылады.
Берілгені: Есепті шығару үшін шығымға байланысты m (руда) =1т анықтамаларды еске түсіреді. Оны анықтайтын m (шойын) = 570кг формуланы жазады. ω(Ғе) = 0,95 ω(Ғе
3 О 4 ) = 0,8 η = m прак(Ғе) / m теор (Ғе)
η(Ғе)-? Практика жүзінде алынған темірдің массасын шойынның массасы мен ондағы темірдің проценттік мөлшерімен анықтайды. Сонан кейін бір тонна рудадағы темірдің массасын табу үшін алдымен бір тоннадағы Ғе 3 О
массасын табады. Сосын химиялық формула арқылы Ғе 3 О
жəне оның молярлық массасы арқылы рудадағы Ғе массасын табуға болады. Осындай талқылаудан кейін барып, есептің шығару жоспары құрылады. 1. Шойындағы темірдің массасын табу.
m = 570 · 0,95 = 541,5 кг.
2. Бір тонна рудадағы Ғе 3 О 4 массасын табу.
m (Ғе 3 О 3 ) = 0,8· 1000 кг = 800 кг
3. Ғе 3 О 4 құрамындағы темірдің массасын табу (теориялық масса)
800 ----------------------- х 232 ----------------------- 168 х = 800 ·168 / 232 = 579
4.Темірдің массалық үлесінің шығымын анықтау. η = m прак(Ғе) / m
теор (Ғе) = 541,5 / 579 = 0,94 = 94 %
2 SО 4 əрекеттесіп 5,5г тұз алынады. Алынған өнімнің шығымының массалық үлесін табыңдар. Шешуі: m(Mg) =1,2г 1,2г m MgSО
4 ) =5,5г Мg + Н 2 SО
═ МgSО 4
+ Н 2
ή =? 24г 120 1моль 1моль Теңдеу бойынша 1 моль Мg 1 моль қышқылмен əрекеттескен, 1,2г < 24г 20 есе, олай болса m ( MgSО 4 ) массасы 20 есе аз болу керек, яғни m теор ( MgSО
4 ) =120 : 20 = 6 г. 6
Бұл алынған мəліметті формулаға қоямыз.
ή = 5,5г : 6 г = 0,92 = 92 % Жауабы: 92%
4-кезең «Зерек болсаң, шешіп көр»
Шапшаң ұтымды жауап беру керек.
1 кг темір кенінде 900 г темір(III) оксиді (Fe2O3) бар, қалған 100 г –қоспалар. Темірдің кендегі массалық үлесін анықтаңыз( %-бен). Алдымен, 1 моль темір(III) оксидінің (Fe2O3) массасын есептеңіз. 1 моль Fe2O3 массасы
=×г Fe +×г O 1 моль Fe2O3 массасы = г Содан соң 1 моль темір(III) оксидінде (Fe2O3) қанша темір барын анықтаңыз. 1 моль темір(III) оксидіндегі темір массасы = г
x= г Fe× г Fe2O3 г Fe2O3= г
Енді кендегі темірдің массалық үлесін анықтаңыз(%).
= г г×100% кендегі темірдің массалық үлесі = %
7
Пириттегі FeS2 темірдің мөлшерін есептеңіз. Нəтижелерді ондық бөлшекке дейін жуықтаңыз. Периодтық кестедегі атомдық массаны ондық бөлшекке дейін жуықтап пайдаланыңыз. темірдің мөлшері = ×
× 100% = ІІІ топ Темір минералдарының химиялық формулаларын тексеріңіз. Олардың əрқайсысындағы темірдің мөлшерін есептеңіз. Нəтижелерді ондық бөлшекке дейін жуықтаңыз. Периодтық кестедегі атомдық массаны ондық бөлшекке дейін жуықтап пайдаланыңыз..
гематит
Fe2O3
магнетит Fe3O4
пирит FeS2
сидерит FeCO3
темірдің мөлшері=Fe атом саны×Fe молярлық массасықоспаның молярлық масс асы×100%
Пиритте қанша Fe атомы бар екенін тексеріңіз. Периодтық кестедегі Fe молярлық массасын тексеріңіз. пириттің молярлық массасы = Fe молярлық массасы + (2 × S молярлық массасы)
http://bilimland.kz/index.php/kz/
5-кезең «Химик сараман»
Қызықты тəжірибе І топ. Судың ластануы. Ізбес суының қаныққан ерітіндісіне көмірқышқыл газын жібереміз. Ерітінді лайланады.
калий
гидроксидінің ерітіндісіне көмірқышқыл газы еріп, кальций карбонатының ақ
8
тұнба түзілді: Са (ОН) 2 + СО 2 – СаСО
3 +Н
2 О
Ізбес суы көмірқышқыл газының бар екендігін анықтайтын индикатор. ІІ топ. Сүттің суға айналуы. Кальций хлориді ерітіндісіне натрий карбонаты ерітіндісін қосқанда ақ тұнба түзіледі. Түзілген ақ тұнба 20 пайыздық тұз қышқылын қосқанда «ақ сут» қайнап түссіз мөлдір сұйықтыққа айналады.
карбонат ерітіндісімен əрекеттескендеақ түсті кальций карбонаты түседі: СаСІ 2 + Na 2 CO
3 = CaCO
3 + 2NaCІ Түзілген тұнба тұз қышқылын қосқанда тұнба еріп кальций хлориді, су жəне көміртек (ІҮ) оксиді түзілді, көмірқышқыл газының бөлінуі қайнауды көрсетеді: СаСО
3 +
2НСІ =СаСІ 2 +Н 2 О +СО
2 ІІІ топ. Мыстың түсі қандай? Сынауықтың 1/3 көлемінде этил спирті құйылады. Мыс пластинкасын қысқышпен алып, оны жалынға ұстаймыз. Мыс пластинкасы қарайған соң, жалыннан алып, спирт
құйылған сынауыққа саламыз. Пластинка ашық қызыл түс түзеді. Түсіндірме: мыс пластинкасын қыздырғанда оттекпен əрекеттесіп мыс (ІІ) оксидін түзеді: 2Сu + O 2
Мыс (ІІ) оксиді спиртпен əрекеттесіп, альдегид жəне мыс түзеді: СН 3
2 ОН + СuO = CH 3 – COOH + H 2 O + Cu
Қорытынды Металдардың адамзат қоғамындағы орны ерекше. Оқушылар алдарында берілген шартты белгілерді тақтада ілініп тұрған Қазақстанның картасына өз кен орындарын орналастырады. Отанымыздың жер қойнауы өте бай. Металдар – ғылым мен техниканың қазіргідей дəрежеге жетуінің бірден-бір кепілі. Сабақ соңында оқушылар білімдерін бағалайды. Үйге тапсырма: §30. 5,6 – жаттығу.
9
жүктеу/скачать 0,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|