А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №1, 2012

 
180 
«...неправильно видеть во всех этих уродливых явлениях одни лишь «пережитки 
прошлого»  в  сознании  и  поведении  людей. Причины  многих из этих  «болячек» 
следует искать и в сегодняшней практике, в просчетах тех или иных работников, 
в  реальных  проблемах  и  трудностях  нашего  развития,  в  недостатках 
воспитательной  деятельности.  Тем  не  менее,  само  построение  подлинного 
демократического, правового общества знаменует решающий поворот к борьбе с 
преступностью, как массового явления. С устранением главных причин эксцессы 
неизбежно начнут уменьшаться. 
На всем протяжении истории государств генеральной тенденцией динамики 
преступности было ее количественное сокращение и качественное «смягчение», 
выражающееся в снижении удельного веса наиболее опасных деяний. Особенно 
заметно уменьшилось число самых тяжких преступлений, таких как бандитизм, 
убийство из корыстных побуждений и некоторые другие виды. 
Формирование 
объективных 
условий 
постепенного 
«вытеснения» 
преступности  из  жизни  общества  явилось  основой  выдвижения  профилактики 
преступлений  на  авансцену  всей  системы  мер  борьбы  с  антиобщественными 
проявлениями. 
Конечно,  необходимость  в  применении  мер  уголовного  наказания  еще  не 
отпала,  но  в  то  же  время  «наряду  с  применением  мер  наказания, 
предусмотренных  законами,  у  нас  проявляется  все  большая  забота  о 
профилактике преступлений, о том, как их предупредить, не допустить. 
В  уголовно-правовой  и  криминологической  литературе  зачастую 
рассматривается преступление вообще, безотносительно к особенностям тех или 
иных      конкретных      противоправных      деяний.    Такой    подход    допустим, 
поскольку  всем  преступлениям  присущи  некоторые  общие  свойства  –  все  они 
общественно  опасны,  запрещены  законом,  совершаются  вменяемыми  лицами, 
достигшими  определенного  возраста  и  т.д.  Иными  словами,  между  всеми 
преступлениями  имеется  достаточное  сходство,  чтобы  анализировать  их  как 
однородную в определенном смысле совокупность человеческих поступков. 
Вместе  с  тем,  нельзя  не  видеть,  что  отдельные  категории  преступлений 
резко  различаются  между  собой  по  целому  ряду  важных  признаков:  степени 
общественной  опасности,  объекту  преступного  посягательства,  психическому 
отношению субъекта к деянию и др. Существование такого рода различий имеет 
первостепенное  значение  с  точки  зрения  обеспечения  надлежащей 
эффективности  профилактической  деятельности.  Главной  задачей  этой 
деятельности  является  воздействие  на  социальные  процессы  и  явления, 
порождающие  преступления  или  способствующие  их  совершению,  устранение 
либо  ослабление  их  криминогенного  действия,  перестройка  поведения лиц, от  
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №1, 2012 
 
Ерназаров Г.Б. Преступность и еѐ виды как объект профилактического воздействия 
 
 
 
которых можно ожидать совершения уголовно-наказуемых деяний.  
Между  тем  нельзя  рассматривать  процессы  и  явления,  способствующие 
существованию  преступности  в  нашем  обществе,  как  некую  однородную 
совокупность.  Одни  из этих  явлений и процессов  относятся  к  демографической 
сфере,  другие  –  к  материально-экономической,  идеологической,  социально-
психологической,  организационной  сферам  и  т.д.  Характер,  объем, 

181 
 
интенсивность  криминогенного  их  воздействия  существенно  различаются  в 
зависимости от генезиса и содержания этих процессов и явлений. 
Детерминанты преступности различаются между собой не только по сферам 
социальной деятельности, к которым они принадлежат, но и по своему уровню. 
Главные  из  них  (например,  некоторые  масштабные  экономические  проблемы) 
лежат  на  макросоциальном  уровне,  неглавные  (например,  негативные 
воздействия,  падающие  на  личность  в  семье  или  иных  малых  социальных 
группах) – на микросоциальном уровне. 
Как невозможно создать панацею – лекарство, которое избавляет от любого 
недуга,  так  невозможно  изобрести  меры,  которые  были  бы  одинаково 
эффективными 
для 
профилактики 
преступлений, 
порождаемых 
разнохарактерными явлениями. Оздоровление обстановки в родительской семье 
наверняка окажется полезным, чтобы удержать от совершения преступления 14-
летнего  подростка,  но  будет  заведомо  бесполезным  в  индивидуальной 
профилактической работе с 40-летним рецидивистом.  
Точно так же, технические средства профилактики преступлений (охранная 
сигнализация  и  т.  п.),  незаменимые  для  предотвращения  краж,  бессмысленны  в 
профилактике хулиганства или, допустим, изнасилований. 
Из  сказанного  вытекает,  что  успех  решения  задач,    возникающих    в    ходе 
организации  и  осуществления  профилактики  преступлений,  непосредственно 
зависит  от  того,  насколько  дифференцированными  будут  профилактические 
меры,  в  какой  степени  субъектами  профилактики  будут  учтены  природа, 
состояние,  динамика,  основные  особенности  тех  социальных  процессов  и 
явлений,  на  которые  эти  меры  должны  воздействовать.  Обеспечение  же 
надлежащей дифференцированности  профилактических мер  мыслимо  только на 
базе  правильного,  научно  обоснованного  выделения  отдельных  категорий 
преступлений. Другими словами, необходима классификация преступлений, т.е. 
распределение их на взаимосвязанные классы согласно наиболее существенным 
признакам, присущим объектам данного рода. 
 
ЛИТЕРАТУРА 
 
1.
 
Аванесов Г.А. Криминология. Учебник. - М., 1984. 
2.
 
Аванесов Г.А. Криминология, прогностика, управление. - М., 1982. 
3.
 
Алексеев А.И. Индивидуальная профилактика рецидива преступлений. - М., 1975. 
4.
 
Аванесов Г.А. Криминология и социальная профилактика. - М., 1980. 
5.
 
Уголовный кодекс Республики Казахстан. Учебно-практическое пособие. – Алматы: НОРМА-К, 2011. 
6.
 
Алексеев А.И., Солопанов Ю.В. Профилактика рецидива преступлений. - М., 1980. 
7.
 
Назарбаев  Н.А.  Казахстан:  национальная  независимость,  экономика,  политика,  идеология.  -  Алматы: 
Казахстан. 1996. 
8.
 
Кузнецов Н.Ф. Преступление и преступность. - М., 1969. 
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №1, 2012 
 
«Болон процесі және Қазақстанның білім беру жҥйесіндегі реформалар» атты 
Халықаралық семинарға ҧсынылған материалдар 
  
 
Т.П.РАИМБЕРДИЕВ 
 
техника ғылымдарының докторы, профессор 
 
Ә.Т.МЕЙІРБЕКОВ 
техника ғылымдарының кандидаты, доцент 

 
182 
 
 М.ЖУМАБАЕВ 
 физика-математика ғылымдарының докторы, профессор 
 
Р.О.МЕЙІРБЕКОВА  
А.Ясауи атындағы ХҚТУ-нің аға оқытушысы 
 
БАҒАЛАУ ЖҤЙЕСІНДЕГІ ЖАҢА ИННОВАЦИЯЛЫҚ 
ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ  
БІРІ –  КОМПЬЮТЕРЛІ-МАТРИЦАЛЫҚ ӘДІС 
 
Қазіргі таңда оқыту ҥдерісіндегі ең маңызды мәселелердің бірі – студент 
білімін  әділ  бағалау  болып  отыр.  Мемлекеттік  білім  стандартының 
ендірілуіне байланысты енді оқытудың нәтижесіне, оның сапасын анықтауға 
бҧрынғыдан  да  гӛрі  баса  назар  аудару  қажеттілігі  туындауда.  Оқыту 
нәтижесін  тексеру  әдіс-тәсілдерінің  уақыт  ӛткен  сайын  кҥрделене 
тҥсетіндігін, оның жаңа компоненттермен толығатынын ӛмір кӛрсетіп отыр. 
Кейінгі  жылдары  баспасӛз  беттерінде  студенттердің  оқу  пәнінен  алатын 
базалық  білімінің  мҥмкін  және  міндетті  деңгейлері,  олардың  дайындық 
дәрежесіне қойылатын талаптар, сол талаптардың жҥзеге асуын анықтайтын 
сҧрақтар мен тапсырмалар ҥлгілері жариялануда. 
Қазіргі  оқыту  ҥдерісінде  білімді  бақылаудың  кең  тараған  тҥрі  – 
бағдарламалық  тексеру  немесе  дидактикалық  тест.  Тесттің  тиімділігі  –  аз 
уақытта  кӛп  нәтиже  жинақтау,  шапшаңдығы    және  нәтижелілігі.  Сондай-ақ, 
тестті  техникалық  жағынан  тиімді  етуде  компьютендірілген  тәсілдері  де 
тәжірибеде қолданылуда. 
Тест  тапсырмаларын  жасауда  олардың  нақты  дәлдікпен  қҧрылуын 
қадағалау  керек.  Тест  сҧрақтары  анық,  айқын,  дәл,  екі  ҧдайы  пікір 
тудырмайтындай болуы керек. Қазіргі уақытта тестілеу технологиясының екі 
тҥрі:  матрицалық  және  компьютерлік  тҥрлері  жиі  қолданылуда.  Дәстҥрлі 
бақылау  жҥйесімен  салыстырғанда  компьютерлік  бақылау  тҥрінің 
артықшылығы кӛп. Білімді тексерудің компьютерлік тҥрінің артықшылығы – 
тез  ӛзгерту  икемділігі,  уақытты  шектеу,  ӛлшеу,  ҥнемдеу,  тартымды  ету, 
нәтижесін  графикалық  формада  тез  әрі  жҥйелі  алу.  Компьютерлік  бақылау 
жҥйесінің ӛзіндік ерекшеліктері: 
1.
 
тексеруге кететін уақытты ҥнемдеу; 
2.
 
автоматтық жҥйенің дәлдігі, объективтілігі; 
3.
 
бағаның автоматты тҥрде қойылуы; 
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №1, 2012 
 
Раимбердиев Т.П., Мейірбеков Ә.Т., Жумабаев М., Мейірбекова Р.О. Бағалау жҥйесіндегі
 
жаңа...  
 
 
4.
 
динамикалылығы  мен  дҧрыс-бҧрыс  еместігін  бірден  нақтылау 
мҥмкіншілігі; 
5.
 
ҥлгерім диаграммасын графикалық тҥрде жасау икемділігі. 
А.Ясауи  атындағы  Халықаралық  қазақ-тҥрік  университетінде  студент 
білімін бақылауда тҥрлі бағдарламалар арқылы жасалған компьютерлік тестілеу 

183 
 
жҥйесі  қолдануда.  Студенттің  алған  білімі  бойынша  қалыптасқан  дағдысы  мен 
біліктілік  деңгейін  саралау,  сонымен  бірге  кәсіби  қҧзіретін  анықтауда 
компьютерлі  –  матрицалық  әдісті  қолдану  оқыту  ҥдерісінің  барлық  этаптарын 
жҥйелі  бақылауды  қамтамасыз  ететіндігі  айқын.  Қолданылған  бақылау  әдісінің 
компьютерлі-матрицалық  деп  аталуының  себебі  –  біз  бақылау    кезінде  бақылау 
әдісінің  екі  тҥрі:  компьютерлік  және  матрицалық  тҥрін  қатар,  бірлікте 
қолданылуында.  Компьютерлік  әдіс  –  емтихан  нәтижесін  тексеруде  уақытты 
ҥнемдеу,  емтихан  қорытындысының  әділ,  әрі  нақты  бағалануын  қамтамасыз 
етеді.  Ал,  матрицалық  әдіс  –  студенттің  сҧрақты  еркін  меңгеруіне,  ӛз  жауабын 
ойлана  отырып  белгілеуіне,  жауаптарын  қайта  тексеріп  шығуына  мҥмкіндік 
тудырады.  Аталған  екі  әдістің  тиімді  жақтары  біріктіріле  отырып,  бақылау 
тҥрінің жаңа компьютерлі-матрицалық жҥйесі жасалынды. 
Компьютерлі-матрицалық  әдіс  ӛзіндік  бақылау,  ӛзара  бақылау,  қадағалау, 
талдау,  ӛзіндік  талдау,  қателерді  тҥзету,  рефлексия,  бағалау,  ӛзіндік  бағалау 
сияқты процестерді жҥзеге асырады.  
Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігінің 2008 жылғы 
18  наурыздағы  №125  бҧйрығының  №2  тармақшасында  ҥлгерімді  ағымдық 
бақылау,  аралық  және  қорытынды  аттестаттау  білім  алушылардың  мемлекеттік 
жалпыға  міндетті  стандартын  және  кәсіптік  оқу  бағдарламаларын  меңгеру 
дәрежесін  анықтау  мақсатында  ӛткізіледі  делінген  [1].  Студент  білімін 
бақылаудың  аралық  және  қорытынды  емтихандары  жазбаша,  ауызша  және  тест 
тҥрінде жҥргізіледі. Сондай-ақ, емтихандарды кешенді тест тҥрінде де жҥргізуге 
болады.  Емтиханды  кешенді  тест  тҥрінде  ӛткізу  ҚР  Білім  және  ғылым 
министрлігінің  2006  жылы  7  қыркҥйекте  шыққан  №481  бҧйрығында  да 
қарастырылған  [2].  Кейбір  мамандықтар  бойынша  мемлекеттік  емтиханды 
қабылдау 2006-2007 оқу жылында университетте компьютерлік-матрица әдіспен 
ӛткізілді.  
А.Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-тҥрік университетінде ағымдық және 
қорытынды емтихандарды ӛткізуде мынадай бақылау тҥрлері қолданылуда:  
1. Компьютерлі – матрица 
2. Компьютерлі – жазбаша                                                                                                                   
3. Компьютерлі – ауызша 
Кафедрада,  одан  соң  факультет  кеңесінде  емтихан  қабылдаудың  тҥрі 
таңдалынып,  бекітіледі.  Сессия  уақытынан  бір  ай  бҧрын  емтихан  кестесі 
жасалынады. Емтихан сҧрақтары пәннің типтік бағдарламасына сай жасалынып, 
компьютер  базасына  1  ай  бҧрын  ендіріледі.  Емтихан  сҧрақтарының  сапалы 
болуын  қамтамасыз  ету  мақсатында  емтихан  сҧрақтары  алдын-ала  кафедра 
мәжілісінде талқыланып, бекітіледі. Тест сҧрақтары деңгей 
бойынша жеңілден-
 
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №1, 2012 
 
Раимбердиев Т.П., Мейірбеков Ә.Т., Жумабаев М., Мейірбекова Р.О. Бағалау жҥйесіндегі
 
жаңа...  
 
 
ауырға қарай бірнеше деңгейде жасалынады. Мысалы, І жеңіл   деңгей – 40%, ІІ 
орта деңгей – 30%, ІІІ жоғары деңгей – 30%, яғни емтихан кезінде студенттерге 
берілетін  сҧрақтар  бірнеше  деңгейден  жоғарыдағы  пайыздық  мӛлшерге  сәйкес 
беріледі.    Талқыланып,  бекітілген  емтихан  сҧрақтары  компьютер  базасына 

 
184 
ендірілмес  бҧрын  оны  растайтын  емтихан  паспорты  дайындалады.  Емтихан 
паспортында емтихан сҧрақтарына қатысты барлық мәліметтер кӛрсетіледі. Тест 
сҧрақтарын  дайындау,  тексеру,  бекіту,  базаға  ендіруге  қатысты  жҧмыстардың 
барлығын  кафедра  меңгерушісі  басшылыққа  алып,  жауапкершілікпен  атқарады. 
Емтиханды  ӛткізу  рәсіміне  қатысы  жоқ  бӛгде  адамдар  офис  регистраторының 
рҧқсатынсыз  емтиханға  қатыса  алмайды.  Компьютер  базасында  студенттер 
контингенті туралы мәліметтер толығымен ендіріледі.  
Компьютерлі-матрицалық  бақылау  тҥрінің  ерекшелігі  –  бҧл  жерде  студент 
пен оқытушы арасында тікелей байланыс болмайды.  
Компьютер-матрицалық әдісімен жҧмыс жасау ретін келтірейік 
1.  Компьютер  базасында  студенттер  контингенті  туралы  мәліметтер 
толығымен  ендіріледі. Бҧл  мәліметтерге деканат  жауапты.  Деканат  әдіскері  бҧл 
мәліметтерді  емтиханға  1  ай  қалғанда  тексереді.  Студенттер  жайлы 
мәліметтердің дҧрыстығына деканат әдіскері жауапты. 
2.  Кафедра  мәжілісінде  қаралып,  бекітілген  тест  (аралық  немесе 
мемлекеттік, қорытынды бақылау) сҧрақтары емтиханнан 1 ай бҧрын компьютер 
базасына енгізіледі.  
3.  Компьютер  бағдарламасының  дҧрыс  жҧмыс  істей  алатындығын  тексеру, 
техникалық  ақаулықтарды  болдырмауды  қамтамасыз  ету  мақсатында  пән 
оқытушысы емтиханға 1 кҥн қалғанда компьютер базасына барып, оның жҧмыс 
істеуге қабілеттілігін тексереді.  
4.  Емтихан  сҧрақтарының  дҧрыс  жауабы,  соңғы  студент  емтиханға 
кіргеннен  кейін  компьютер  базасына  енгізіледі.  Тест  сҧрақтарының  дҧрыс 
жауабының кілтінің таралып кетпеуіне автор (оқытушы) жауапты.  
5.  Компьютерге  аты-жӛнін,  тобын,  емтихан  ӛткізетін  пәні  туралы 
мәліметтерді  енгізеді.  Осы  мәліметтер  негізінде    компьютер  автоматты  тҥрде 
принтерден  студенттің  аты-жӛні  кодпен  жазылған  қағазға  алдын-ала  ендірілген 
тест  сҧрақтарының  ішінен  әр  сҧраққа  бес  жауабы  бар  (40  немесе  50  т.б)  тест 
сҧрақтарын, жауап беру парағына шығарып береді. Компьютер тест сҧрақтардың 
әр студентке әр тҥрлі вариантпен берілуіне мҥмкіндік тудырады. 
6.  Студент  қағазға  шығарылған  жауап  беру  парағындағы  тест  сҧрақтарын 
емтихан  тапсыруға  бӛлінген  уақытқа  сәйкес  (ҚР  Білім  және  ғылым 
министрлігінің негізгі ережесі) аудиторияда отырып, белгілейді.  
7. Студент жауап парағындағы барлық сҧрақтарына жауап беріп біткен соң, 
нәтижесін компьютерге ӛзі ендіреді. Ал, ӛзі белгілеген жауап парағын комисияға 
тексеруге береді.  
8.  Компьютер  топ  студенттерінің  жауап  парақтары  енгізіліп  біткеннен  соң 
емтихан тізбесін шығарады.  
9. 
Комиссияның   тест  парақтарын   тексеру  нәтижесінің,  компьютердің
  
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №1, 2012 
 
Раимбердиев Т.П., Мейірбеков Ә.Т., Жумабаев М., Мейірбекова Р.О. Бағалау жҥйесіндегі
 
жаңа...  
 
 
белгілеген  жауап  парағымен  сәйкестігі  тексеріліп,  емтихан  тізбесіне  балымен 
оқытушы қолы қойылады . 
10.  Бақылау    комиссиясының  мҥшесі  емтихан  технологиясының  барлық 
қойылған талаптарға сай ӛтілуіне бақылау жасайды.  

185 
 
Енді  компьютер-жазбаша  тҥрде    қабылдану  емтиханының  алгоритмдік 
қҧрылымын келтірейік: 
1. Кафедра пәннің типтік бағдарламасының мазмҧнына сәйкес емтихан 
сҧрақтарын қҧрастырып, бекітеді. 
2.  Пән  аты,  емтихан  сҧрақтары,  оқытушылардың  аты-жӛні  компьютер 
базасына енгізіледі.  
3.  Кафедра  мәжілісінде  қаралып,  бекітілген  тест  (аралық,  қорытынды 
бақылау)  сҧрақтары  емтиханнан  1  ай  бҧрын  компьютер  базасына  енгізіледі. 
Оқытушы кӛрсетілген мерзімде бҧл жҧмысты орындауға міндетті.  
4.  Студент  сынақ  кітапшасын  компьютерге  тіркету  арқылы,  компьютерден 
студенттің  аты-жӛні  кодпен  жазылған  парақта  емтихан  билеттердің  сҧрақтарын 
алады.  Емтихан  тапсыруға  бӛлінген  уақыт  мӛлшерінде  студент  бӛлінген 
аудиторияда отырып, компьютерден алған билет сҧрақтарына жауапты жазбаша 
тҥрде жазады.  
5.  Студенттердің  жазбаша  жауаптарын  сараптау  коммисиясының  мҥшесі 
жинап алып,  бағалау ҥшін оқытушыға береді. Студенттің жазбаша жауаптарын 
тексеріп, бағалау тек пән оқытушысына ғана  емес, тапсырылып отырған пәннің 
бейініне біліктілігі сәйкес келетін оқытушыға да  жҥктелуі мҥмкін.  
6.  Студент  жауабының  бағалау  балдары  компьютерге  енгізіледі. 
Компьютерден емтихан тізбесі шығарылады.  
7.  Сараптау  комиссиясының  мҥшесі  емтихан  нәтижелерінің  «серверлік» 
базаға уақтылы, дер кезінде енгізілуін бақылап, қадағалайды. 
Сондай-ақ,  компьютер-ауызша  емтихан  қабылдау  әдісі  ҥшінде  алгоритм 
жасалынып, ауызша емтихан қабылдау кезінде пайдаланылды.   
Берілген  алгоритмдер  негізінде  арнайы  бағдарламалар  жасалынған.  Бҧл 
ҧсынылып отырған бағдарламаларда тек қорытынды емтихан кезінде ғана емес, 
аралық бақылау кезінде де қолдануға болады. Емтихандарды компьютер арқылы 
қабылдау студенттердің жауапкершілігін арттырып, емтихан ӛткізілуін таза, әділ 
және объективті болуына ықпалын тигізеді.   
Университетте  компьютерлі-матрицалық  әдіс  бірнеше  академиялық 
топтардың  аралық  бақылау  кезінде,  сондай-ақ,  2007-2008  оқу  жылының  жазғы 
сессия емтихандарын ӛткізу кезінде де пайдаланылды.  
 
ӘДЕБИЕТТЕР 
 
1.
 
ҚР Білім және ғылым министрлігінің 2008 жылғы 18 наурыздағы №125 бҧйрығы.  
2.
 
ҚР Білім және ғылым министрлігінің 2006 жылы 7  қыркҥйектегі №481 бҧйрығы. 
 
 
 
 
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №1, 2012 
 
 
Қ.ЕРАЛИН  
 
педагогика ғылымдарының докторы, профессор 
А.Ясауи атындағы ХҚТУ 
 
ТӘУЕЛСІЗ ҚАЗАҚСТАН БЕЙНЕЛЕУ ӚНЕРІНДЕГІ  КӚРКЕМДІК ДӘСТҤР 
ЖАЛҒАСТЫҒЫ МЕН ЖАҢА БАҒЫТТАР 

 
186 
 
Қазақ бейнелеу ӛнері ӛзіндік  тарихы бар – дҥниені кӛру, тҥсіну бақылау, 
байқау  негізінде  бейнелейтін  кӛркем  бейнесін  жасайтын  халық  ӛнерінің  бір 
саласы. Бейнелеу ӛнерінің тарихы адамзат тарихымен қатар басталған.  Қазақ 
халқының бейнелеу ӛнері ертеден белгілі. Бҧл кҥнде кәсіби дәрежеге жеткен 
қазақ  бейнелеу  ӛнерінің  кескіндеме  мен  графика,  мҥсін,  халықтық 
қолданбалы  ӛнер  тҥрлері    дамудың  сара  жолына  тҥскен.  Оның  барлық 
тҥрлері мен жанрлары ӛркен жайған.   
Қазақ  халқының  бейнелеу  ӛнері  шығармаларының  кӛркемдік 
ерекшіліктері  туралы  Г.Сарықҧлова,  М.Ғабитова,  Н.Нҧрмҧханбетов, 
Ӛ.Кӛпбасынова,  И.Рыбакова,  А.Вандаровская,  К.Ли,  Ш.Тҧяқбаева  сынды 
ӛнер  зерттеуші  ғалымдар  қазақ  бейнелеу  ӛнерінің  даңықты  шеберлері 
Ә.Қастеев, 
А.Ғалымбаева, 
Қ.Телжанов, 
М.Кенбаев, 
С.Мәмбеев, 
Х.Наурызбаев,  Г.Исмайлова,  Е.Сидоркин,  Н.Нҧрмҧханбетов,  С.Романов 
шығармаларына кӛркемдік тҧрғыда талдау жасаған, ҧлттық бейнелеу ӛнерін 
графика,  кескіндеме,  мҥсін,  сәндік  қолданбалы  ӛнер  тҥрлеріне  бӛліп 
жіктеген. Осы аталған бейнелеу ӛнері тҥрлерін тарихи, тҧрмыстық, портрет, 
пейзаж,  анималистік  жанрларға  бӛліп  қарастырған.  Қазақ  бейнелеу  ӛнерін 
бҧлай  етіп  тҥрлерге,  жанрларға  бӛліп  жіктеу,  еліміздің  бейнелеу 
шығармаларын танып білуге қолайлы мҥмкіндік туғызады.  
Қазақ  халқының  сәндік  қолданбалы  ӛнеріне  кіретін  бҧйымдардың 
кӛркемдік  ерекшеліктері  туралы  Ә.Марғҧланның,  Ә.Тәжімҧратовтың, 
С.Қасимановтың,  Х.Арғынбаевтың,  Ш.Тоқтабаеваның,  М.Мҧхановтың, 
С.Тӛленбаевтың, 
Ӛ.Жәнібековтың, 
Т.Бәсеновтың, 
Қ.Әмірғазиннің 
еңбектерінде  бағалы  мәліметтер  берілген.  Ол  шығармаларда  кӛркем 
бҧйымдардың  формалары  мен  тҧрмыстағы  қолданылуына  баса  назар 
аударылған.  Сонымен  қатар  қолӛнер  бҧйымдарын  сәндік,  безендіру, 
интерьерге  кӛрік  беру,  сыйлық  ретінде  ҧсынудың  мәні  кӛрсетілген. 
Бҧйымдардың жасалуы, формасы, ою ӛрнектері, тҥр-тҥстерінің ҥйлесімділігі 
сан ғасырлар бойы ҧрақтан-ҧрпаққа жалғасып, белгілі бір дәуірден, келесі бір 
дәуірге  жалғасып  отырған.  Сондықтан  қолӛнердегі  дәстҥр  сабақтастығын 
қолӛнер бҧйымдарындағы кӛркемдік кӛрсеткіштердің бірі ретінде танылған.  
Қазақстан  бейнелеу  ӛнері  Тәуелсіз  Қазақстан  тҧсында  ҧлттық 
мәдениеттің  бір  бӛлігі  ретінде  халықтың  рухани  тәрбиесіне,  эстетикалық 
сҧранысына  қызмет етіп келеді. Тәуелсіз Қазақстан кезіндегі бейнелеу ӛнері 
еліміздің  қоғамдық  даму  кезеңдерімен  тығыз  байланысты  ӛсіп,  бейнелеу 
мазмҧны  толығып,  формасы  ӛзгеріп  отырды,  қазіргі  кезеңде  егеменді  ел 
ӛмірін бейнелейтін ӛнер ретінде қалыптасу мен даму ҥстінде.  

жүктеу/скачать 2,46 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: