А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №1, 2012

187 
 
келуі,  олардың  қоғамдық  ӛмірдегі  кең  тҥрдегі  қолданысы.  Мемлекеттік 
рәміздер  болып  табылатын  жалау  мен  гербтің  кӛркемдік  шешімін  табуға 
Ш.Ниязбеков, 
Ш.Уәлихановтар 
шығармашылық 
ізденістер 
жасады. 
Мемлекеттік рәзімдерде ҧлттық қҧндылықтарды бейнелеуге назар аударатын   
суретші  Т.Дҥзелханов  ҧлттық  валютаның  безендіру  суреттерін  салды. 
Мемлекеттік  рәзімдер  мен  ҧлттық  валютаның  ӛмірге    келуі,  қазақ  бейнелеу 
ӛнерінің дамуына тәуелсіздік тҧсында қосылған ерекше ҥлес болды. 
Екінші бағыт. Ел бірлігі, халықтар достығы тақырыптарына арналған 
қала  кӛшелерін  безендіруге  бағытталған  монументалдық  дизайнерлік 
графикалық  шығармалардың  кең  кӛлемде  дамуы.  Қазақстан  бейнелеу 
ӛнерінің  дамуында  безендірудің  бір  саласы  болып  табылатын  кӛлемді 
дизайнерлік саяси плакаттармен қала кӛшелері мен елді мекендерді безендіру 
жҧмыстары қарқынды дамыды. Елбасының саясатын, Егеменді Қазақстанның 
ӛркендеуін,  болашақ  мҧраттарын  халыққа  паш  ететін  монументтік  саяси 
кӛркем туындылар жасауға суретшілер ерекше назар аударуда. 
Ҥшінші  бағыт,  ҧлттық  салт-дәстҥрлер  кӛріністерін  бейнелеу 
шығармашылығының жалғасуы. Ҧлттық салт-дәстҥрлерді бейнелейтін халық 
суретшілері  Ә.Қастеев,  А.Ғалымбаева,  Қ.Телжанов,  М.Кенбаев  бастаған 
реалистік  кӛркемдік  бейнелеу  тәуелсіздік  тҧсында  қалыптасып  дами  тҥсті. 
Бҧл  бағытта  суретшілер  Қ.Закиров,  Е.Тӛлепбай,  Б.Тҥлкеев,  Қ.Нҧрбековтер 
аға  буын  суретшілердің  салт-дәстҥр  кӛріністерін  бейнелеушілік  дәстҥрін  
жаңашылдық мазмҧнмен жалғастырып кӛрнекті туындыларды ӛмірге әкелді.   
Тӛртінші  бағыт  даңықты  мҥсіншілер  бастаған  мҥсін  ӛнеріндегі 
портрет жанры мен кӛлемді мҥсін жасаудағы ӛнер сабақтастығын  кейінгі 
ҧрпақ  мҥсіншілерінің  жалғастыруы  болды.  Мҥсіншілер  Х.Наурызбаев, 
Т.Досмағанбетов, 
Е.Мергенов, 
Р.Ахметов 
бастаған 
мҥсін 
ӛнерін   
Е.Сергебаев,  А.Әйнеков,  А.Тҧрсыновтар  жалғастырып  ел  тҧлғаларының 
кӛркем мҥсіндерін жасады.  Олар халық батырлары Райымбек, Қапал, Ақпан, 
Бӛгенбай,  Наурызбайлардың,  Абылай  мен  Тәуке  хандардың  Тӛле,  Қазыбек, 
Әйтеке  билердің  монументалдық  кӛркемдік  мҥсіндерін  ӛмірге  әкелді.  Қазақ 
елінің  бірлігі  мен  тҧтастығын  сақтап  қалған  халық  батырларының,  ел 
билерінің  ескерткіштері  мен  кӛлемді  мҥсіндерін  жасау  тәуелсіз  Қазақстан 
тҧсындағы қазақ бейнелеу ӛнеріндегі  ӛзіндік дара бағыт болып қалыптасуда.  
Бесінші  бағыт.  Зергерлік  бҧйымдардың  кӛлемді  мҥсіндерімен  
қалалардағы  гҥлзарлар  мен  алаңдардың  безендірілуі.  Ҧлттық  қолӛнердің 
басым  саласының  бірі  болып  табылатын  зергерлік  ӛнер  бҧйымдары  сырға, 
сақина, білезік, шашбаудың кӛлемді мҥсін тҥріндегі формаларымен безендіру  
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №1, 2012 
 
Ералин Қ. Тәуелсіз Қазақстан бейнелеу ӛнеріндегі  кӛркемдік дәстҥр жалғастығы мен жаңа бағыттар 
 
  
жҧмыстары  Астана,  Алматы,  Шымкент,  Қарағанды  қалаларында  қарқынды 
дамып  келеді.  Олар  қала  кӛркіне  ерекше  сән  беріп,  оның  ҧлттық  сипатын 
айқындауға  қызмет етуде. Мҧндай қолӛнер бҧйымдарының ортақ ерекшелігі 
бҧйым бойынан барлық тҥс пен бояу табылатындығы, кӛк, қызыл, сары, ақ, 

 
188 
тҥстердің бәрі де, сол ортадағы сәулет ӛнерімен ӛзара ҥйлесіп тҧратындығы, 
бір де біреуі орынсыз қолданылмайтындығы. Қазіргі кезде мҧндай кӛркемдік 
безендіру  мен  дизайндық  шешімі  табылған  қымыз  торсық,  ожау,  тегене 
сияқты  ҧлттық  ыдыс  аяқтардың,  тҥрлі  қыш  бҧйымдардың  кӛлемді  мҥсіндік 
шешімдері қала кӛркіне сән беруі, ҧлттық бейнелеу ӛнеріндегі жаңа бір бағыт 
ретінде анықталады.   
Алтыншы бағыт киіз басу, кесте тігу, батик жазу мен гобелен  тоқуда 
жаңа  технологиялардың  кең  кӛлемде    қолданылу  арқылы  кескіндеме  мен 
графикаға ҧқсас жазықтық бетіндегі орындалатын кӛркем шығармашылық 
еңбек жасау дәстҥрінің пайда болуы. Қолданбалы ӛнердің халық шеберлері 
мен кәсіби шеберлері кесте тігу, гобелен тоқу, батик жазумен қатар киіз басу  
технологияларын қолдана отырып, кескіндеме мен графикаға жақын кӛркем 
шығармашылық  еңбек  жасау  қалыптаса  бастады.  Жас  суретшілер 
С.Рҥстемова,  Е.Әбішовалар  жартастағы  таңбалар,  балбал  тастардың 
бейнесінен қҧралған композициясын киіз бетіне ою арқылы тҥсіруі ӛнердегі 
бір  жаңашылдық  технология  ретінде  назар  аударады.  Бҧл  жерде  қазақ 
бейнелеу  ӛнеріндегі  соңғы  кездегі  қарқында  дамып  келе  батик 
техникасынының  дамуына  ҥлес  қосып  келе  жатқан  К.Жапалова 
шығармашылығы  бейнелеудегі  ӛзіндік  қолтаңбаны  танытады.  Суретшінің 
«Сыңғырлаған  сырғалар»,  «Махаббат  әуені»,  «Туған  ӛлке»,  «Жердің  бата 
беруі»,  «Жҧмақ»,  «Ӛмір  діңгегі»,  «Шаңырақ»,  «Егеменді  ел»  шығармалары 
кескіндеме мен графика шығармаларынан кем тҥспейтін айқын қҧрылымды, 
композициялық  бейнелі,  тҥрлі  тҥстердің  ҥйлесімділігі  табылған  мата  бетіне 
жазылған кӛркем шығарма ретінде қабылданады.  
Кесте  қазақ  ӛнерінің  ерекше  бір  саласы.  Халқымыздың  қолӛнерінде  
орамал,  беторамал,    перде  жастық  тысы,  дастархан,  алжапқыш  жиектерін 
және    киім  кешек    жағасы    мен  етек  жеңін  ою-ӛрнекпен  кестелеп  жатады. 
Осы  аталмыш  ӛнерді  бҥгінгі  кҥнмен  ҧштастырып,  кӛркемсурет    саласына  
жҥйелеп,  оны  әлемдік  деңгейдегі  ӛнердің  жаңа  ҥлкен  бір  бағытына 
айналдырған  суретші  Зейнелхан  Мҧхамеджан.  Халқымыздың  ою-ӛрнекпен 
әшекейлейтін  кесте ӛнері ӛз миссиясын орындап болғандықтан , оны  жаңа 
сапаға , ҥлкен  ӛнер деңгейіне кӛтеру ҥшін, суретші ӛте кӛп ізденген. Бҥгінде 
аталмыш    ӛнердің    нақты  жҥйесін    тапқан    суретші  ҧлы  даланы  –  қазақ 
даласын  кӛркем  бейнелеуді  негізгі  парызым  деп  біледі.  Суреткер 
кӛшпенділер  философиясын  ӛзек  қыла  жҥріп,  ҧлттық  салт-дәстҥрімізді  
әспеттейді. Ол халық  ауыз әдебиетті  мен ақын  ӛлеңдерінде, роман, повесть, 
хикаяттарда  шебер  жазылған   мӛлдір   дҥниелер   тақырыбына  композиция  
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №1, 2012 
 
Ералин Қ. Тәуелсіз Қазақстан бейнелеу ӛнеріндегі  кӛркемдік дәстҥр жалғастығы мен жаңа бағыттар 
 
  
қҧрастыруға  машықтанған. Мысалы, оның «Кҥнді айналу» деген еңбегі  бар. 
Бір  қарағанда,  жай  ғана  ҥш  атты  кҥн  кӛзін    айналып    шауып  бара    жатқан  
сияқты. Бірақ    суретші  бҧл  еңбегімен    біріншіден,  кҥннің    адам ӛмірі  ҥшін 
аса маңыздылығын бейнелесе, екіншіден, жердің оны  айналуы, қозғалыс бар  
жерде  ғана ӛмір бар екендігін сан қырлы бояулар арқылы  кестелеген. Қазіргі 

189 
 
кезде 
суретші 
З.Мҧхамеджанның 
кӛркемдік 
дәстҥрін 
кестешілер 
А.Мҧқанжанов, С.Бажиров, С.Ырысбековтер жалғастыруда. 
Жетінші  бағыт,  қолӛнер  саласынан  ҧлттық  салт-дәстҥрге, халықтың 
кӛркем  мәдениетіне  бірігетін  тақырыптарды  қозғаған,  саналуан  кӛркемдік 
сыйлық  бҧйымдардың  дамуы  мен  қалыптасуы.  Бҧл  бағытта  кәсіби  қолӛнер 
шебері  Ғ.Иляевтің,  Қ.Тыныбековтың,  Ф.Зауырбекованың  кӛркемдік  ӛнер 
дәстҥрін  жалғастырған  М.Бекеновтің,  Б.Рабатовтың,  М.Қасымбековтың, 
Т.Мҧхаттың, С.Смағҧловтың шығармалары назар аударады. 
Сегізінші  бағыт,  кескіндеме  мен  графика  шығармаларындағы  бейнелеу 
тҧспалы,  кейіпкерлердің  ішкі  жан  дҥниесін  ашып,  заттар  мен  қҧбылыс 
сипатын  әлемдік  кеңістік  пен  уақыт  ӛлшемдері  тҧрғысынан  кӛрсету, 
пәлсафалық  мән  беру,  әсемдік  сезімді  қозғау,  қарапайым  кӛріністердің  ӛзі 
арқылы  ҥлкен  ой  айту  болып  табылады.    Бҧл  бағытта  ӛзіндік  ерекше 
қолтаңбасымен  танылған  суретшілер  Е.Тӛлепбай,  Ж.Қайрамбаев  М.Әли 
шығармашылығы  дараланып  шығады.    Қазақ  бейнелеу  ӛнеріндегі  белгілі  
суретші Е.Тӛлепбайдың «Кӛкпар», «Қҧрбылар» картиналары халықтық, салт-
дәстҥрлік  сипатымен,  ӛнерде  бҧл  кезге  дейінгі  болмаған  образ  жасаудың  
жаңашылдығымен ӛнертанушылардан әділ бағасын алған шығармалар. Ӛткен 
ғасырдың  тоқсаныншы  жылдарында  басталған  бҧл  кӛркемдік  бағыт  қазақ 
бейнелеу  ӛнері  дамуындағы  ӛзіндік  ерекшелігі  бар,  жаңаша  кӛркемдік 
композициялық  қҧрылымымен,  жазу  стилімен,  кӛркем  образ  жасауда 
жаңашылдық  танытқан  алғашқы    еңбектің  бірі  ретінде  қабылданады.  Ал 
Ж.Қайрамбаев  –  табиғатқа  етене  жақын  суретші.  Картиналарында  ауыл 
тіршілігі,  дала  суреттері  жиі  бейнеленеді.  Суретші  шығармаларынан 
қазақтың  барлық  ауылына  ортақ  дҥниелер  байқалады.  Қазақтың  кең  даласы 
секілді  суретшінің  қиялы  да  шексіз.  Ж.Қайрамбаевтың  шығармаларында 
тҥстер  маңызды  рӛл  атқарады.  Ӛз  туындыларында  жарық  пен  қараңғы 
тҥстерді  қатар  қолдануынан,  суретшінің  ӛмір  қҧбылыстарына  деген 
пәлсафалық  астарды,  ой  толғауын  аңғару  қиын  емес.  «Бетпе-бет» 
шығармасында  қарагер  мен  ақбоз  аттың  жекпе-жегіндегі  ақ  пен  қара  тҥстің 
қатарласа келген реңінен, ӛмірдегі жақсылық пен жамандық қатар жҥргенмен 
басты  назар  ӛнегелі  ӛріске  бағытталатынын  аңғаруға  болады.  Ал  бір 
қарағанда  таныс  бейнені  елестететін,  сонысымен  де  жҥрекке  жол  табатын 
«Жолаушы» картинасы ӛмірде жарық пен қараңғының, жақсы мен жаманның 
қатарласа  жҥретінін еске тҥсіретін.  
Тоғызыншы  бағыт,  кескіндеме  мен  графика  суретшілерінің      еңбек-
терінде  австракциялық  шығармалардың  пайда   болуы   мен  оның   қазіргі  
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №1, 2012 
 
Ералин Қ. Тәуелсіз Қазақстан бейнелеу ӛнеріндегі  кӛркемдік дәстҥр жалғастығы мен жаңа бағыттар 
 
  
кезде  дамуы  болып  табылады.  Қазақстан  бейнелеу  ӛнерінде  Ш.Тулешов, 
А.Есенбаев,  С.Нарынбетов,  К.Батырбаев,  У.Шанов,  сынды  суретшілер  
ӛзіндік  дара  қолтаңбасы  бар  суретшілер  ретінде  бағаланады.  Халықтың 
назарына  ҧсынылған  австракциялық  нақты  кӛркем  образдар    жасаудың 

 
190 
ӛзіндік  ерекшелігі  кӛрсететін  шығармалар  ретінде  танылады.  Осы 
туындыларды  ӛмірге  әкелген  суретшілер  қазақ  бейнелеу  ӛнерінде  жаңа 
кӛркемдік  бағытты  айқындаған  ӛнер  адамдары  ретінде  бағаланады.  Бҧл 
келтірілген  деректер  Тәуелсіз  Қазақстан  бейнелеу  ӛнері  ел  ӛмірін 
бейнелейтін ӛзіндік ерекшелігі бар ӛнер ретінде қалыптасу мен даму ҥстінде 
екендігін дәлелдейді.  
Оныншы  бағыт,  жаратылыстың  тылсым  сырлары  мен  адамзаттың 
ізгі  мҧраттарын  белгілермен,  ою-ӛрнектермен  абстракциялық  бейнелеу 
шығармашылығы.  «Дауа»  атты  эко-этно  дизайн  студиясын  басқаратын 
суретші  Б.Талқанбаев  шығармашылығы  осындай  ізденіс  бағытты  қҧрайды. 
Оның туындыларының тақырыптары 13 циклдан тҧрады, олар: «Он сегіз мың 
ғалам»,  «Қазығҧрт»,  «Ғайып  ерен»,  «Қырық  шілтен»,  «Баба  тҥкті  шашаты 
әзиз»,  «Ақтас  әулие»,  «Жаңғырық»,  «Жаңару»,  «Жаңғыру»,  «Қорқыт  ата», 
«Ӛмір  ӛзен»,  «Жҧлдыздар  жолы»,  «Жиырма  бірінші  ғасыр»,  т.б.  Суретші 
Б.Талқанбаев  жер  мен  жеті  қабат  аспан,  ғарыш  кеңістігі  арасындағы 
байланысты,  жаратушының  жердегі  пендесіне  жолдаған  ізгілік  мҧраттарын 
абстаракциялық  ҧғым  шеңберінде  бейнелейтін  қыл  қалам  шебері.  Ол  ӛзінің 
әр шығармасын Қҧран аяттарымен, Қҧран сӛзімен байланыстырып отырады. 
Суретшінің  ой  шексіздігін  білдіретін  ғарыш,  жер,  кҥн,  ай  ҥндестігі  мен 
ҥйлесімділігін  абсолюттік  шындықты,  әсемдік  болмыс  деңгейінде  кӛрсету 
суреткердің  басты  нысанасы.  Кескіндемешінің  жҥйрік  қиялы  мен  кӛкірек 
кӛзінің,  ойлау  жҥйесінің  бӛлек  сипатын  бірден  байқататын  суреттері    оны 
кӛріп тҧрған жанды тылсымына тартып, тереңіне ҥңілдіруге бейім. 
Тәуелсіз  Қазақстан  бейнелеу  ӛнеріндегі  кӛркемдік  дәстҥр  жалғастығы 
мен  бағыттарын  зерттеу  нәтижелері  жас  ҧрпақты  отансҥйгіштікке 
тәрбиелеуге,  олардың  әсемдік  талғамын  арттыруға,  дҥниетанымын 
қалыптастырудағы  тәлім-тәрбиелік мәнінің орасан зор екендігін айғақтайды. 
Еліміздің  тәуелсіздігі  тҧсындағы  бейнелеу  ӛнерін  зерттеу,  болашақ 
мҧғалімдерді  ӛнер  арқылы  кӛркемдік  білім  мен  тәрбие  беруге  арнайы 
дайындау  қажеттігін  кӛрсетеді.  Болашақ  бейнелеу  ӛнері  мҧғалімдерін  ӛнер 
арқылы  кӛркемдік  білім  мен  тәрбие  беруге  дайындаудың  басты  мҥмкіндігі 
осы мәселені шешуге арналған арнайы курс ҧйымдастырудың педагогикалық 
жағдайларын іздестіруге жол ашады.   
Тәуелсіз  Қазақстан  бейнелеу  ӛнері  мәселелері  бойынша  арнайы  курсты 
оқытудың  негізгі  міндеті  бейнелеу  ӛнері  мен  сызу  мамандығында  оқитын 
болашақ  бейнелеу  ӛнері  мҧғаліміне  қажетті  ӛнертанымдық  дайындық 
мазмҧнымен,  формасымен,  әдіс-тәсілдерімен  таныстыру,  ӛнертанымдық 
білімді,  дағдыларды  оларға  меңгертумен  сипатталады.  Тәуелсіз  Қазақстан  
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №1, 2012 
 
Ералин Қ. Тәуелсіз Қазақстан бейнелеу ӛнеріндегі  кӛркемдік дәстҥр жалғастығы мен жаңа бағыттар 
 
  
бейнелеу  ӛнеріндегі  кӛркемдік  дәстҥр  жалғастығы  мен  бағыттарын  зерттеу 
нәтижелері  оны  оқытудың  бағдарламасын  жасап  оны  белгілі  тақырыптарға 
бӛлуге болатындығын анықтайды. 
Бірінші тақырып бойынша Мемлекеттік рәзімдер мен ҧлттық валютаның 

191 
 
ӛмірге    келуі,  олардың  қоғамдық  ӛмірдегі  кең  тҥрдегі  қолданысы  туралы 
материалдар  беріледі.  Мемлекеттік  рәміздер  жасауға  Ш.Ниязбеков, 
Ш.Уәлихановтар  қосқан  ҥлесі,  ҧлттық  валютаның  суретін  салған  суретші 
Т.Дҥзелхановтың  қазақ  бейнелеу  ӛнерінің  дамуына  қосқан  ҥлесі  жайлы 
талдаулар жасалады. 
Екінші тақырып бойынша ел бірлігі, халықтар достығы тақырыптарына 
арналған  қала  кӛшелерін  безендіретін  монументальдік  дизайнерлік 
графикалық  шығармалар  туралы  материалдар  беріледі.  Қазақстан  бейнелеу 
ӛнерінің  дамуында  безендірудің  бір  саласы  кӛлемді  дизайнерлік  саяси 
плакаттар,  қала  кӛшелері  мен  елді  мекендерді  безендіру  жҧмыстарының 
қарқынды  дамуы,  монументтік  саяси  кӛркем  шығармалар  дҥниеге  келіп 
дамуы жайлы әңгіме қозғалады. 
Ҥшінші тақырып бойынша ҧлттық салт-дәстҥрлер кӛріністерін бейнелеу 
шығармашылығының  жалғасуы  туралы  материалдар  беріледі.  Ҧлттық  салт-
дәстҥрлерді  бейнелейтін  реалистік  кӛркемдік  бейнелеу  дәстҥрінің  Тәуелсіз 
Қазақстан кезеңінде қалыптасып дамуы, суретшілер А.Тҧрсынов, Қ.Закиров, 
Е.Тӛлепбай,  Б.Тҥлкеев,  Қ.Нҧрбековтердің  салт  дәстҥр  кӛріністерін  бейнелеу 
дәстҥрін жалғастыратын кӛрнекті туындылары жайлы әңгіме қозғалады.   
Тӛртінші  тақырып  бойынша.  даңықты  мҥсіншілер  бастаған  мҥсін 
ӛнеріндегі  портрет  жанры  мен  монументальдық  кӛлемді  мҥсін  жасаудағы 
ӛнер  сабақтастығын    кейінгі  ҧрпақ  мҥсіншілерінің  жалғастыруы  туралы 
материалдар 
беріледі. 
Қазақстанның 
мҥсіншілері 
Х.Наурызбаев, 
Т.Досмағанбетов, 
Е.Мергенов, 
Р.Ахметов, 
Е.Сергебаев, 
А.Әйнеков, 
А.Тҧрсыновтардың  станоктық  және  монументтік  шығармашылығы,  халық 
батырлары  Райымбек,  Қапал,  Ақпан,  Бӛгенбай,  Наурызбайлардың,  Абылай 
мен Тәуке хандардың Тӛле, Қазыбек, Әйтеке билердің кӛлемді мҥсіндерінің 
кӛркемдік ерекшеліктері жайлы талдаулар жасалады.  
Бесінші  тақырып  бойынша,  зергерлік  бҧйымдардың  монументтік 
мҥсіндерімен  қалалардағы  гҥлзарлар  мен  алаңдардың  кӛркемделу  туралы 
материалдар  беріледі.  Ҧлттық  зергерлік  ӛнер  бҧйымдары  сырға,  сақина, 
білезік,  шашбаудың  кӛлемді  мҥсін  тҥріндегі  формаларымен  безендіру 
жҧмыстарының соңғы кезде қарқынды дамуы, қаланың кӛркемдік безендіруі 
мен дизайндық шешімін табуда ҧлттық қыш, зергерлік бҧйымдарының, ыдыс 
аяқтардың кӛлемді мҥсіндік шешімдері жайлы сараптама  жасалады.   
Алтыншы  тақырып  бойынша,  киіз  басу  мен  тоқыма  саласында  кесте 
тоқу,  тҥкті  кесте,  батик,  киіз  басу,  гобелен,  т.б.  тоқуда  жаңа 
технологиялардың кең кӛлемде  қолданылуы туралы материалдар беріледі.  
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №1, 2012 
 
Ералин Қ. Тәуелсіз Қазақстан бейнелеу ӛнеріндегі  кӛркемдік дәстҥр жалғастығы мен жаңа бағыттар 
 
  
Қолданбалы  ӛнердің  халық  шеберлері  мен  кәсіби  шеберлерінің  кесте  тігу, 
гобелен  тоқу,  тҥкті  кесте  тоқу,  батик  жазу,  киіз  басу    технологияларын 
қолдана  отырып,  жазықтық  бетіне  кескіндеме  мен  графикаға  жақын  кӛркем 
шығармашылық  еңбек  жасау  жолдары  әңгімеленеді.  Суретші  К.Жапалова 

 
192 
шығармашылығы  бойынша  «Сыңғырлаған  сырғалар»,  «Махаббат  әуені», 
«Туған  ӛлке»,  «Жердің  бата  беруі»,  «Жҧмақ»,  «Ӛмір  діңгегі»,  «Шыңырақ», 
«Егеменді ел» атты шығармаларының мата бетіне жазылған кӛркем шығарма 
ретінде сараланады.  
Жетінші  тақырып  бойынша,  кескіндемеден  графикадан  және  қолӛнер 
саласынан австрактылық шығармалар мен сыйлық бҧйымдардың дамуы мен 
қалыптасуы  туралы  материалдар  беріледі.    Кәсіби  қолӛнер  шеберлері 
Ғ.Иляевтің,  Қ.Тыныбековтың,  Ф.Зауырбекованың  кӛркемдік  ӛнер  дәстҥрін 
жалғастырған,  шеберлер  М.Бекеновтің,  Б.Рабатовтың,  М.Қасымбековтың, 
Т.Мҧхаттың, С.Смағҧловтың шығармалары жайлы ӛнертанымдық талдаулар 
жасалады. 
Сегізінші  тақырып  бойынша  кескіндеме  мен  графика  шығармаларында 
кейіпкерлердің  ішкі  жан  дҥниесін  ашып  бейнелеу,  заттар  мен  қҧбылыс 
сипатын әлемдік кеңістік пен уақыт ӛлшемдері тҧрғысынан қараудағы ӛзіндік 
ерекше  қолтаңбасымен  танылған  суретшілер  туралы  материалдар  беріледі. 
Суретші  Е.Тӛлепбаевтың  «Кӛкпар»,  «Қҧрбылар»  картиналары  мен  олардың 
халықшылдық  сипаты,  образ  жасау    жаңашылдығы,  ӛткен  ғасырдың 
тоқсаныншы жылдарында жазылған бҧл картиналардың қазақ бейнелеу ӛнері 
дамуындағы  ӛзіндік  ерекшелігі,  Ж.Қайрамбаев  картиналарындағы  ауыл 
тіршілігі, дала кӛріністері, тҥстердің символдық мәні, оның туындыларында 
жарық  пен  қараңғы  тҥстердің  қатар  қолданылуы  жайлы  айтылады.  Суретші 
картинасындағы 
философиялық 
астар, 
«Бетпе-бет», 
«Жолаушы» 
картиналарының 
кӛркемдік 
ерекшеліктері 
жайлы, 
екі 
суретшінің 
шығармашылық  ҧқсастығы  мен  айырмашылығы  жайлы  салыстырмалы 
талдаулар жасалады. 
Қорытындылай  айтқанда  Тәуелсіз  Қазақстан  кезеңіндегі  бейнелеу 
ӛнеріндегі  кӛркемдік  дәстҥр  жалғастығы  мен  жаңа  бағыттарын  болашақ 
бейнелеу  ӛнері  мҧғалімдеріне  оқыту,  болашақ  ҧстаздардың  мектеп 
оқушыларына  кӛркемдік  білім  мен  эстетикалық  тәрбие  беруге  деген 
даярлықтарын арттыра тҥсетіндігін тәжірибе кӛрсетті.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №1, 2012 
 
 
Ғ.К.ОРМАНОВА 
педагогика ғылымдарының кандидаты, аға оқытушы 
А.Ясауи атындағы ХҚТУ 
 
БОЛАШАҚ МАМАНДАРДЫҢ ТАНЫМДЫҚ ІС-ӘРЕКЕТІН  КРЕДИТТІК 
ОҚЫТУ ЖҤЙЕСІ ЖАҒДАЙЫНДА ҚАЛЫПТАСТЫРУ ШАРТТАРЫ 

193 
 
 
ХХІ  ғасырда  қоғам  мен  мемлекеттің  дамуының  негізгі  шарты  –  білім 
болып табылатыны дәлелденді. Оған білімді халықаралық деңгейде дамытуға  
бағытталған  реформалар,  соның  ішінде  Болон  ҥдерісінің  қарқынды  дамуы 
мысал  бола  алады.  Қазақстандағы  білім  беру  саласында  болып  жатқан 
ӛзгерістер әлемдік деңгейдегі жаңашыл бастамалармен сәйкес келіп отыр. 
Зерттеулеріміздің  нәтижесі  кредиттік  оқыту  жҥйесі  жағдайында 
танымдық  іс-әрекетін  қалыптастыру  болашақ  маманның  жеке  тҧлғасының 
қалыптасуына,  психологиялық  механизмдер  арқылы  оң  әсерлері  бар 
рефлексия  нәтижесінде  ӛз  іс-әрекетіне  жауапкершілік,  ӛз  болашағына  және 
қоғам  ӛміріндегі  қҧндылықтар  мен  дҧрыс  ғылыми  кӛзқарастарының 
қалыптасуына мҥмкіндік беретінін кӛрсетті.   
Педагогикалық-психологиялық  әдебиеттерді  теориялық  зерделеу  мен 
жоғары оқу орындарындағы тәжірибелік жҧмыстарымыз физика-техникалық 
пәндерді  оқыту  ҥдерісінде  болашақ  техника  мамандарының  танымдық  іс-
әрекеттерін  кредиттік  оқыту  жҥйесі  жағдайында  қалыптастырудың 
қҧрылымдық  моделін жасауға мҥмкіндік берді (Сурет 1). 
Моделді  негізге  ала  отырып,  кредиттік  оқыту  жҥйесі  жағдайында   
болашақ  техника  мамандарының  танымдық  іс-әрекеттерін  қалыптастыру 
деңгейін анықтауға болады, оларға мыналар жатады: тӛмен, орта,  жоғары. 
Тӛмен  деңгей:  сабаққа  қатысуы  нашар,  физика-техникалық  пәндерге 
қызығушылық  танытпайды,  оның  танымдық  іс-әрекетті  қалыптастырудағы 
маңыздылығын  тҥсінбейді,  пәннің  ӛз  мамандықтарына  керек  екенін  аса 
тҥсінбейді,  физика-техникалық  пәндердің  мәнін,  мҥмкіндіктерін  білмейді, 
білімі нашар, ӛзіндік жҧмыстарды орындауға немқҧрайды қарайды. 
Орта  деңгей:  сабаққа  қатысуы  жақсы,  студенттер  физика-техникалық 
пәндердің  танымдық  іс-әрекетті  қалыптастырудағы  қажеттілігін  жете 
тҥсінбейді,  оны  меңгеруде  біршама  қызығушылық  танытады,  білуге 
талпынады,  пәннің  ӛз  мамандықтарына  керек  екенін  тҥсінеді,  физика-
техникалық  пәндердің  мәнін,  мҥмкіндіктерін  оқытушының  кӛмегімен 
қабылдайды,  физика-техникалық  пәндерден  білімі  орнықсыз,  ӛзіндік  жҧмыс 
тапсырмаларын ӛздері толық орындай алмайды.  
Жоғары деңгей: сабаққа ҧдайы қатысады, студенттер физика-техникалық 
пәндердің  танымдық  іс-әрекетті  қалыптастырудағы  қажеттілігін  терең 
тҥсінеді,  оны  меңгеруде  тҧрақты  қызығушылық  танытады,  пәннің  ӛз 
мамандықтарына керек екенін жақсы тҥсінеді физика-техникалық пәндердің 
мәнін,  мҥмкіндіктерін  жақсы  тҥсінеді,  физика-техникалық  пәндерден  білімі 
жоғары, ӛзіндік жҧмыстарды жоғары деңгейде орындай алады. 
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №1, 2012 
 
Орманова Ғ.К. Болашақ мамандардың танымдық іс-әрекетін  кредиттік оқыту жҥйесі жағдайында... 

жүктеу/скачать 2,46 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: