ҚАзАҚСтАн хАлҚының ЭкономикАлыҚ белСенділігі

занятое 
население 
- 
все 
лица 
в 
соответствующем возрасте, кто по своему состоянию 
в течение определенного короткого периода, равного 
одной  неделе,  могут  быть  отнесены  к  одной  из 
следующих категорий:
а) «наемный (оплачиваемый) работник»;
б) «самозанятый работник».
К  занятым  в  экономике  относятся  лица,  которые 
в  обследуемую  неделю  выполняли  работу  (хотя  бы 
один  час  в  неделю)  по  найму  за  вознаграждение, 
а  также  приносящую  доход  от  самостоятельной 
занятости.  В  число  занятых  включаются  лица, 
которые  временно  отсутствовали  на  работе,  но 
имели  формальное  прикрепление  (болезнь,  отпуска 
по  беременности  и  родам,  по  уходу  за  ребенком, 
ежегодные трудовые или учебные отпуска и другие). 
Уровень  занятости  населения  –  доля 
численности  занятых  в  экономике  в  общей 
численности  населения  в  возрасте  15  лет  и 
старше,  или  в  численности  экономически  активного 
населения, измеренные в процентах.
Работа основная (основное доходное занятие) 
–  это  та  работа,  которую  данное  лицо  считает  для 
себя первостепенной.
Другая  работа,  которую  это  лицо  имело 
в 
рассматриваемом 
периоде, 
считается 
дополнительной 
работой 
(занятием), 
позволяющим  получить  дополнительный  заработок 
или доход. 
наемные  работники  –  лица,  работающие  по 
договору  найма,  предусматривающему  оплату 
(вознаграждение) в виде оклада, премии, надбавок и 
т.п., либо в натуральной форме. 
Самостоятельная  занятость  –  это  занятость, 
при  которой  размер  вознаграждения  напрямую 
зависит  от  дохода,  получаемого  от  производства 
(реализации)  товаров  и  услуг  (где  собственное 
потребление рассматривается как часть дохода).

Агентство Республики Казахстан по статистике  
185
Экономическая активность населения Казахстана
Айналысатын  жұмыстағы  орны  (жұмыспен  қамтылу 
мəртебесі)  жөніндегі  халықаралық  сыныптамаға 
сəйкес 
өз 
бетінше 
жұмыспен 
қамтылған 
қызметкерлердің мынадай топтары анықталған:
Жұмыс  берушілер  -  өзінің  меншікті  кəсіпорнын 
басқаратын  немесе  қандай  да  бір  экономикалық 
қызмет  түрінде  тəуелсіз  кəсіпкерлік  қызметпен 
айналысатын  жəне  бір  немесе  бірнеше  жалдамалы 
қызметкерлері бар тұлғалар. 
Өз  бетінше  жұмыс  істейтін  қызметкерлер  –  өз 
бетінше  немесе  бір  я  бірнеше  серіктеспен  жұмыс 
істейтін,  өз  бетінше  жұмыспен  қамтылу  негізінде 
қызмет істейтін жəне қызметкерлерді тұрақты негізде 
жалдамайтын тұлғалар.
отбасы  кәсіпорындарының  көмекші  (ақы 
төленбейтін)  қызметкерлері  –  туысы  басқаратын 
кəсіпорында  (шаруашылықта)  əдетте  сыйақысыз 
жұмыс істейтін тұлғалар.
кооператив  мүшелері  –  кəсіпкерлік  қызметпен 
айналысатын,  еңбек  кооперативінің  мүшесі  болып 
табылатын тұлғалар.
Жұмыссыздар  -  халықтың  экономикалық 
белсенділігін  өлшеу  үшін  белгіленген  жастағы, 
қаралған кезеңде:
а) жұмыссыз болған (табысты жұмысы болмаған); 
ə) оны іздеумен белсенді айналысқан; 
б)  уақыттың  белгілі  бір  кезеңі  ішінде  жұмысқа 
кірісуге дайын болған деген үш негізгі критерийге бір 
мезгілде жауап берген тұлғалар. 
Оқушылар,  студенттер,  зейнеткерлер  жəне 
мүгедектер,  егер  олар  жұмыс  іздеумен  айналысса 
жəне  оған  бірден  кірісіп  кетуге  дайын  болса, 
жұмыссыздар ретінде есепке алынады. 
Жұмыссыздардың  айналысатын  ісі  немесе 
экономикалық  қызметі  соңғы  жұмыс  орны  бойынша 
анықталады. 
Жұмыссыздық 
деңгейі 
– 
экономикалық 
тұрғыдан  белсенді  халық  санындағы  жұмыссыздар 
санының пайызбен есептелген үлесі.
Жастар  жұмыссыздығының  деңгейі  –  15-24 
жастағы  жұмыссыз  халық  санының  осы  жастағы 
экономикалық  тұрғыдан  белсенді  халық  санындағы 
пайызбен өлшенген үлесі.
       
15-28  жастағы  жастар  жұмыссыздығының 
деңгейі  –  15-28  жастағы  жұмыссыз  халық  санының 
осы жастағы экономикалық тұрғыдан белсенді халық 
санындағы пайызбен өлшенген үлесі. 
 
Ұзақ мерзімді жұмыссыздық деңгейі – бір жыл 
жəне одан астам уақыт жұмысы болмаған жұмыссыз 
халық  санының  экономикалық  тұрғыдан  белсенді 
халық санындағы пайызбен өлшенген үлесі.
белгілі  жас  тобындағы  халық  арасындағы 
жұмыссыздық  деңгейі  –  жұмыссыздар  санының 
тиісті  жас  тобындағы  экономикалық  тұрғыдан 
белсенді халық санындағы пайызбен өлшенген үлесі.
Жұмыс  түрі/экономикалық  қызмет  түрі 
бойынша  жұмыссыздық  деңгейі  –  жұмыс  түрінің 
белгілі  тобындағы/экономикалық  қызмет  түріндегі 
жұмыссыздар  санының  жұмыс  түрінің  тисті 
тобындағы/ қызмет түріндегі экономикалық тұрғыдан 
белсенді халық санындағы пайызбен өлшенген үлесі.
экономикалық  тұрғыдан  енжар  халық  – 
қарастырылып  отырған  кезең  ішінде  жұмыспен 
қамтылғандар 
немесе 
жұмыссыздар 
болып 
табылмайтын,  халықтың  экономикалық  белсенділігін 
өлшеу үшін белгіленген жастағы тұлғалар.
халықтың 
экономикалық 
тұрғыдан 
енжарлығының  деңгейі  –  экономикалық  тұрғыдан 
В 
соответствии 
с 
Международной 
классификацией  по  положению  в  занятии  (статуса 
в  занятости)  определены  следующие  группы 
самостоятельно занятых работников:
Работодатели  –  лица,  управляющие  своим 
собственным  предприятием  или  занимающиеся 
независимой  предпринимательской  деятельностью 
в  каком-либо  виде  экономической  деятельности 
и  имеющие  одного  или  нескольких  наемных 
работников.
Самостоятельные 
работники 
– 
лица, 
которые  работая  самостоятельно  или  с  одним 
или 
несколькими 
партнерами, 
занимаются 
деятельностью 
на 
основе 
самостоятельной 
занятости  и  не  нанимают  на  постоянной  основе 
работников. 
Помогающие  (неоплачиваемые)  работники 
семейных  предприятий  –  лица,  как  правило, 
работающие  без  вознаграждения  на  предприятии  (в 
хозяйстве), управляемом родственным лицом. 
члены  кооператива  –  лица,  являющиеся 
членами  трудового  кооператива,  занимающегося 
предпринимательской деятельностью. 
безработные  –  это  лица  в  возрасте, 
установленном  для  измерения  экономической 
активности  населения,  которые  в  рассматриваемый 
период  отвечали  одновременно  трем  основным 
критериям:
а) были без работы (не имели доходного занятия);
б) занимались активно ее поиском; 
в)  были  готовы  приступить  к  работе  в  течение 
определенного периода времени.
Учащиеся,  студенты,  пенсионеры  и  инвалиды 
учитываются  в  качестве  безработных,  если  они 
занимались  поиском  работы  и  были  готовы 
приступить к ней. 
Виды  занятия  или  экономической  деятельности 
безработных  определяются  по  последнему  месту 
работы.
Уровень  безработицы  –  доля  численности 
безработных  в  численности  экономически  активного 
населения, измеренная в процентах. 
Уровень  молодежной  безработицы  –  доля 
численности  безработного  населения  в  возрасте 
15-24  года  в  численности  экономически  активного 
населения  в  этом  же  возрасте,  измеренная  в 
процентах.
Уровень  молодежной  безработицы  в  возрасте 
15-28  лет  –  доля  численности  безработного 
населения  в  возрасте  15-28  лет  в  численности 
экономически  активного  населения  в  этом  же 
возрасте, измеренная в процентах.
Уровень  долгосрочной  безработицы  –  доля 
численности  безработного  населения,  не  имеющего 
работы  1  год  и  более  в  численности  экономически 
активного населения, измеренная в процентах.
Уровень  безработицы  среди  населения 
определенной  возрастной  группы  –  доля  числа 
безработных  в численности экономически активного 
населения  соответствующей  возрастной  группы, 
измеренная в процентах.
Уровень  безработицы  по  занятиям/видам 
экономической  деятельности  –  доля  числа 
безработных 
определенной 
группы 
занятий/
вида  экономической  деятельности  в  численности 
экономически активного населения соответствующей 
группы  занятий/  вида  деятельности,  измеренная  в 
процентах.

186
 
Қазақстан Республикасы Статистика агенттігі
Қазақстан халқының экономикалық белсенділігі
енжар халық санының 15 жəне одан жоғары жастағы 
халықтың  жалпы  санындағы  пайызбен  өлшенген 
үлесі.
Экономикалық  қызмет  түрлерінің 
жіктеуіші 
Экономикалық 
қызмет 
түрлерінің 
еуропалық 
жіктеуішіне  (NACE)  тең  Экономикалық  қызмет 
түрлерінің  жалпы  жіктеуішіне  (ЭҚЖЖ-2)  сəйкес; 
жұмыстар - Кəсіптердің мемлекеттік сыныптауышына 
сəйкес  келтірілген.  Кəсіп  топтамалары  Кəсіптердің 
халықаралық  стандарттық  сыныптамасымен  (ЖХСС-
ISKO – 88) салыстырмалы. 
Жұмыс уақыты – қызметкердің жұмыс берушілер 
актілеріне  жəне  еңбек  шарты  талаптарына  сəйкес 
еңбек міндеттерін орындайтын уақыт.
Жұмыс  аптасының  қалыпты  ұзақтығы  – 
заңнамада,  ережелерде,  ұжымдық  шарттарда 
жұмыстың нақты түрі жəне қызметкерлер санаты үшін 
белгіленген  жұмыс  сағаты  болып  табылады.  Жұмыс 
уақытының қалыпты ұзақтығы бір аптада 40 сағаттан 
аспауы қажет. Қызметкерлердің жекелеген санаттары 
үшін  жұмыс  уақытының  қысқартылған  ұзақтығы 
белгіленеді  («Қазақстан  Республикасының  Еңбек 
кодексi»).
Жұмыс  аптасының  нақты  ұзақтығы  –  нақты 
жұмыспен  өтелген  уақыт  болып  табылады.  Нақты 
жұмыспен  өтелген  уақытқа:  қалыпты  жұмыс  уақыты 
кезіндегі  жұмыс  уақыты,  жұмыс  уақытының  қалыпты 
ұзақтығынан асырып жұмыспен өтелген уақыт, жұмыс 
орнын тазалау жəне дайындау уақыты, жұмысшының 
кінəсінсіз  жұмыс  орнында  жұмыстың  тоқталған 
уақыты,  жұмыстағы  демалысқа  арналған  қысқа 
үзілістердің  уақыты  кіреді.  Нақты  жұмыспен  өтелген 
уақытқа  ақы  төленген,  бірақ  жұмыспен  өтелмеген 
уақыт  (мысалы,  жыл  сайынғы  еңбек  демалысы 
немесе ауырған уақыт) кірмейді.  
«бейресми 
сектор» 
ұғымына 
өндіріске 
қатысатын  тұлғаларды  жұмыспен  жəне  табыспен 
қамтамасыз 
ету 
мақсатында 
тауарлар 
мен 
қызметтердің  өндірісімен  айналысатын  жəне  үй 
шаруашылықтарына  тəн  белгілері  бар  бірліктердің 
жиынтығын қамтиды.
Бейресми сектордың өндірістік бірліктерінің келесі 
ерекшеліктері бар:
-ұйымдастырудың  төмен  деңгейі  жəне  қызметтің 
шағын масштабы;
-өндірістік  бірліктер  үй  шаруашылықтарынан 
немесе олардың мүшелерінен жеке құралған дербес 
заңды құрылымдар болып табылмайды;
-негізгі  қорлар  жəне  басқа  активтер  өндірістік 
бірліктерге емес, оның иелеріне жатады;
-бірліктер мəмілелерге немесе басқа бірліктермен 
басқа  шарттық  қатынастарға  түсе  алмайды  жəне  өз 
атынан өзіне міндеттемелерді ала алмайды;
-иелер  өндірістік  қызметті  ұйымдастырады 
жəне  өндірістік  үдеріспен  байланысты  кез  келген 
міндеттемелер бойынша шектеулерсіз жауап береді;
-еңбек 
қатынастары 
(егер 
олар 
болса) 
кепілдіктерді  формалды  сақтаумен  шарттарға  емес, 
кездейсоқ  жұмыспен  қамтуға  немесе  туыстық  жəне 
жеке қатынастарға негізделген;
-кəсіпкерлік  қызмет  ақы  төленбейтін  отбасы 
мүшелерінің  көмегімен  немесе  бір  немесе  бірнеше 
жалдамалы 
қызметкерлер 
тартылған 
жеке 
адамдармен жүзеге асырылады;
-негізгі  қорлар,  əдетте,  өндірістік,  сондай-ақ  жеке 
мақсаттар үшін қолданылады;
-ұйымдық  нарықтарға,  кредит  мекемелеріне, 
заманауи  технологияларға,  кəсіби  оқуға  жəне  т.б. 
экономически 
неактивное 
население 
– 
лица  в  возрасте,  установленном  для  измерения 
экономической  активности  населения,  которые  не 
являются  занятыми  или  безработными  в  течение 
рассматриваемого периода. 
Уровень 
экономической 
неактивности 
населения  -  доля  численности  экономически 
неактивного  населения  в  общей  численности 
населения в возрасте 15 лет и старше, измеренная в 
процентах.
классификация 
видов 
экономической 
деятельности 
приведена 
в 
соответствии 
с 
Общим  классификатором  видов  экономической 
деятельности  (ОКЭД-2),  аутентичный  Европейскому 
классификатору  видов  экономической  деятельности 
(NACE);  занятий  –  согласно  Государственному 
классификатору  занятий.  Группировки  занятий 
сопоставимы 
с 
Международной 
стандартной 
классификацией занятий (МСКЗ – ISKO-88).
Рабочее  время  -  время,  в  течение  которого 
работник  в  соответствии  с  актами  работодателя  и 
условиями  трудового  договора  выполняет  трудовые 
обязанности.
нормальной  продолжительностью  рабочей 
недели  являются  часы  работы,  установленные 
законодательством, 
правилами, 
коллективными 
договорами  для  конкретного  вида  работ  и  категорий 
работников. 
Нормальная 
продолжительность 
рабочего  времени  не  должна  превышать  40  часов 
в  неделю.  Для  отдельных  категорий  работников 
устанавливается  сокращенная  продолжительность 
рабочего  времени  («Трудовой  кодекс  Республике 
Казахстан»).
Фактической  продолжительностью  рабочей 
недели  является    фактически  отработанное 
время.  Фактически  отработанное  время
  включает: 
время  работы  в  течение  нормального  рабочего 
времени,
  время,  отработанное  сверх  нормальной 
продолжительности  рабочего  времени,  время  для 
обслуживания  и  подготовки  рабочего  места,  время 
простоя  на  рабочем  месте  не  по  вине  работника, 
время  коротких  перерывов  в  работе  для  отдыха. 
В  фактически  отработанное  время  не  включается 
оплаченное,  но  неотработанное  время  (например, 
ежегодный трудовой отпуск или время болезни).
Понятие 
«неформальный  сектор»  включает  в 
себя  совокупность  единиц,  занятых  производством 
товаров  и  услуг  с  целью  обеспечения  работой  и 
доходами  участвовавших  в  них  лиц,  и  обладающих 
характерными чертами домашних хозяйств.
Производственные 
единицы 
неформального 
сектора имеют следующие особенности:
-    низкий  уровень  организации  и  малый  масштаб 
деятельности;
-  производственные  единицы  не  являются 
самостоятельными  юридическими  образованиями, 
созданными  отдельно  от  домашнего  хозяйства  или 
его членов;
-  основные  фонды  и  другие  активы  принадлежат 
не производственным единицам, а их владельцам;
- единицы не могут вступать в сделки или другие 
договорные отношения с другими единицами и брать 
на себя обязательства от собственного имени;
-  владельцы  организуют  производственную 
деятельность  и  лично  без  ограничений  отвечают 
по 
любым 
обязательствам, 
связанным 
с 
производственным процессом;
-  трудовые  отношения  (если  они  существуют) 

Агентство Республики Казахстан по статистике  
187
Экономическая активность населения Казахстана
основаны  не  на  договорах  с  формальным 
соблюдением  гарантий,  а  на  основе  устной  или 
случайной  договоренности  о  занятости,  или 
родственных и личных отношениях;
- 
предпринимательская 
деятельность 
осуществляется  отдельными  лицами,  с  помощью 
неоплачиваемых  членов  семьи  или  с  привлечением 
одного или нескольких наемных работников;
- основные фонды, как правило, используются как 
для производственных, так и для личных целей;
-  отсутствует  доступ  (или  малый  доступ)  к 
организованным  рынкам,  кредитным  учреждениям, 
современной 
технологии, 
профессиональному 
обучению и другому;
- деятельность осуществляется, как правило, без 
постоянного помещения или на дому у владельцев;
- деятельность может осуществляться за рамками 
законности  (например,  в  части  уплаты  налогов, 
отчислений  в  социальные  фонды,  законодательства 
о труде).
занятые  в  неформальном  секторе  включают 
лиц,  которые  независимо  от  своего  статуса  в 
занятости в течение отчетного периода были заняты 
на предприятиях неформального сектора.  
Домохозяйства, 
которые 
производят 
сельскохозяйственную  продукцию  для  продажи 
или  частично  для  собственного  потребления,  будут 
относиться  к    формальному  или  неформальному 
сектору  в  зависимости  от  критерия  наличия  
регистрации.
занятые  в  формальном  секторе  включают 
лиц,  занятых  в  отчетном  периоде  на  предприятиях 
формального  сектора  или  на  некорпоративных  
предприятиях,  которые  зарегистрированы  в  рамках 
законодательства.
занятость  в  секторе  домашних  хозяйств 
включает  лиц,  занятых  производством  товаров  и 
услуг  исключительно  для  собственного  конечного 
потребления,  а  также  лиц,  нанятых  в  домашние 
хозяйства (оплачиваемые домашние работники). 
шығуының болмауы (немесе аз болуы); 
-қызмет,  əдетте,  тұрақты  үй-жайсыз  немесе 
иелердің үйінде жүзеге асырылады;
-жағдайлар  кейбір  кезде  заң  шегінен  шығуға 
мəжбүр  етеді  (мысалы,  салықты  төлеу,  əлеуметтік 
қорларға  аударымдар,  еңбек  туралы  заңнама 
бөлігінде).
бейресми  секторда  жұмыс  істейтіндерге 
бейресми 
сектордағы 
кəсіпорындарда 
өзінің 
жұмыспен қамтылу мəртебесіне тəуелсіз есепті кезең 
ішінде жұмыс істеген тұлғалар жатады.  
Ауылшаруашылығы 
өнімдерін 
сату 
немесе  жартылай  өзі  тұтыну  үшін  өндіретін  үй 
шаруашылықтары  тіркеудің  болу  критерийлеріне 
қарай ресми немесе бейресми секторға жатады.
Ресми  секторда  жұмыс  істейтіндерге  есепті 
кезеңде  ресми  сектордағы  кəсіпорындарда  немесе 
заңнама  шегінде  тіркелген  корпоративтік  емес 
кəсіпорындарда жұмыс істейтін тұлғалар жатады.
Үй  шаруашылықтары  секторында  жұмыспен 
қамтуға  тауарлар  мен  қызметтерді  тек  түпкілікті 
жеке  тұтыну  үшін  өндірумен  айналысатын  тұлғалар, 
сондай-ақ,  үй  шаруашылықтарында  жалданған 
тұлғалар жатады. 

Қазақстан халқының экономикалық белсенділігі / 
Статистикалық жинақ / Астана қаласы, 2014
Экономическая активность населения Казахстана / 
Статистический сборник / г. Астана, 2014
Шығаруға жауапты:
Еңбек жəне тұрмыс деңгейі статистикасы 
департаменті
Департамент директоры
В.Е. Евстафьев
тел. (7172) 74 90 22
Ответственный за выпуск: 
Департамент статистики труда 
и уровня жизни
Директор департамента
Евстафьев В.Е.
тел. (7172) 74 90 22