Күдеринова Құралай Бимолдақызы Қазақ жазуының тарихы мен теориясы
һ әрпін алып тастауды, әліпби тәртібін өзгертуді, ый, ій, ұу
жүктеу/скачать 1,82 Mb. Pdf көрінісі
|
Қазақ жазуының тарихы мен теориясы
| һ әрпін алып тастауды, әліпби тәртібін өзгертуді, ый, ій, ұу,
үу қосарын и, у таңбаларымен беруді қабылдайды. Бірақ С. аманжолов керісінше, қазақ әліпбиін өзгерту “қазақ тілі дыбыс- тарына арналған әріптердің керексізі бар ма”, “алфавит сиқын бұзып тұрғаны жоқ па”; “орыс әріптері толық қолданылып жүр ме” деген бағытта жүруі керек дейді. автордың ойынша, ә әрпінің қызметін я әрпі де атқара алады (Куляш, сіря, Жамиля); к, г-ге аяқталған термин сөздерге соңғы буынның жуандығына байланысты жуан қосымша жалғау, біріккен сөздерді кіріктіріп жазбау ақкөңіл, асырасілтеу сияқты сөздерді бірге жазу уәжді. Сондай-ақ С. аманжолов әліпби тәртібін өзгертуге қарсы бол- ды. Ғалым әріп ретін өзгерту алфавиттің қосалқы – нөмірлеу – қызметіне кедергі болады деді. Және қосар дыбыстарды бір таңбамен беру морфологиялық принципке сай емес, сөздің ай- тылуы мен жазылуын алшақтады. к, г-ге біткен орыс сөздеріне жіңішке қосымша жалғау орыс тіліндегі сөздердің айтылуын бұзады деді. Осы екі бағыттың соңғысының ұсынысы ескеріліп һ әрпі әліпбиде қалдырылсын деген пікір, бірінші буыннан басқа буынға ә әрпін жазбау, орыс тілінен енген сөздердің соңғы буынына қарап қосымша жалғау сияқты пікірлер тұрақтана бас- тайды. ал э таңбасын ұ таңбасымен ауыстыру туралы ұсыныс 1951ж. 15 тамызында ресми түрде қабылданады (э – ұ). 1957ж. Қазақ тілі негізгі емле ережелері қабылдағанға дейін қазақ жазуының тарихында бірнеше ұсыныс болған. Оның алдыңғысы 1939ж. әліпби жобасы, 1940ж. емле жобалары бол- са, соңғысы 1953ж. 28 ақпанда “Қазақстан мұғалімі” газетінде ұсыныс ретінде жарияланды. Әліпбиде 40 әріп рет санымен бел- гіленді, ә әрпі е таңбасынан кейін орналастырса да, әліпбидің рет санына алынбады. ал һ әрпі алфавитте болмады. Әліпбедегі әріп реті қазіргі әліпби тәртібімен бірдей. ереженің 1953ж. нұсқасы мен қазіргі нұсқасының арасындағы өзгешеліктерге на- зар аударайық (6-кесте). 6-кесте – ереженің 1953ж. нұсқасы мен қазіргі нұсқасының арасындағы өзгешеліктер жүктеу/скачать 1,82 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|