Паскаль қандай программалау

Блок 1. Сызықтық құрылымды бағдарлама                                                                         

1

           

 

 

Паскаль қандай программалау 

тілі? 

 

Информатика пәні мұғалімі 

Раисов Б.С.

 

Блок 1. Сызықтық құрылымды бағдарлама                                                                         

2

           

 

 

 

 

 

USES- кітапханалық модульдерді 

                                       сипаттау бөлімі  

LABEL - таңбалар бөлiмi 

CONST - тұрақтылар бөлiмi 

TYPE - типтер бөлiмi 

VAR - айнымалылар бөлiмi 

PROCEDURE – функциялар бөлімі 

 FUNCTION - процедуралар бөлімі 

 

Сипаттау бөліміндегі шамалар

 

Информатика пәні мұғалімі 

Раисов Б.С.

 

Блок 1. Сызықтық құрылымды бағдарлама                                                                         

3

           

 

Дерек енгізу

 

Операциялар  

немесе амалдар 

 

Нәтиже алу 

 (шығару)

 

 

Шартты  

атқарылу 

Цикл

 

Түсніктеме 

Қосымша  

программа 

 

 

Операторлар бөлімінде орындалатын  

негізгі әрекеттер  

 

 

Деректер 

Информатика пәні мұғалімі 

Раисов Б.С.

 

Блок 1. Сызықтық құрылымды бағдарлама                                                                          

 4 

   

      

PROGRAM 

 

BASTAU; 

  

     СИПАТТАУ БӨЛІМІ 

     

begin 

   ОПЕРАТОРЛАР БӨЛІМІ 

      

end 

Паскаль тіліндегі программа құрылымы 

Информатика пәні мұғалімі 

Раисов Б.С.

 

Информатика пәні мұғалімі 

Раисов Б.С.

 

Блок 1. Сызықтық құрылымды бағдарлама                              5

 

          

 

 

  

паскаль программалау 

құрылымымен таныстырып  

программа құра отырып, 

есептер шығарту

 

 

 

Мақсаты:

 

Информатика пәні мұғалімі 

Раисов Б.С.

 

Блок 1. Сызықтық құрылымды бағдарлама                              5

 

          

 

var

 

айнымалылар атауларының тізімі 

:

тип

;

 

VAR

   

M

  

:

 REAL 

; 

Информатика пәні мұғалімі 

Раисов Б.С.

 

Блок 1. Сызықтық құрылымды бағдарлама                                                                          

 8 

Var 

A 

B 

C 

A,  В,  С

 :   

айнымалылар тип  

Integer 

Real 

; 

2 байт 

2 байт 

2 байт 

үш айнымалы жадыда үш 

бүтін сандарды сақтау үшін 

орын дайындады 

Информатика пәні мұғалімі 

Раисов Б.С.

 

Блок 1. Сызықтық құрылымды бағдарлама                              4

 

          

 

 

Паскаль тілінің қарапайым 

операторлары

 

 

Меншiктеу операторы 

Шығару операторы 

 Еңгізу операторы

 

 

 

 

 

 

  

 

Информатика пәні мұғалімі 

Раисов Б.С.

 

Блок 1. Сызықтық құрылымды бағдарлама                                                                         

5

           

 

І.

 Оқулықтың 60 бетін оқы 

Меншiктеу 

операторы 

Информатика пәні мұғалімі 

Раисов Б.С.

 

Блок 1. Сызықтық құрылымды бағдарлама                                                                         

6

           

 

ІІ.

 Оқулықтың 66 бетін оқы 

Шығару 

операторы 

Информатика пәні мұғалімі 

Раисов Б.С.

 

Блок 1. Сызықтық құрылымды бағдарлама                                                                         

7

           

 

ІІІ.

 Оқулықтың 64-65 бетін оқы 

Мәліметтерді 

еңгізу 

операторы 

Информатика пәні мұғалімі 

Раисов Б.С.

 

Блок 1. Сызықтық құрылымды

  

бағдарлама

                                                                           

10

  

айнымалы 

меншiктеу 

операциясы  

9 

мәнi 

:=

 

  

- меншiктеу белгiсi 

аты

:= 

мәнi

 

А:=5;

 

А:=B+5; 

А:=B+C; 

А:=C; 

Информатика пәні мұғалімі 

Раисов Б.С.

 

Блок 1. Сызықтық құрылымды бағдарлама                                                                      

11

           

 

Айнымалы 

9 

Мәнi 

WriteLn 

-ақпаратты экранға 

шығарады  

9 

WriteLn(A) 

WriteLn('A') 

- А айнымалысының мәнін 

шығарады 

- А әріпін экранға шығарады 

Информатика пәні мұғалімі 

Раисов Б.С.

 

WRITELN(A:10); 

Санды стандарт түрінде 

шығарады 

Түсіндірме сөзді 

шығарады 

Блок 1. Сызықтық құрылымды бағдарлама                                                                  

12

 

 

WRITELN('Надпись'); 

WRITELN(A:10:5); 

WRITELN('Надпись=',A:10:5); 

WRITELN(A); 

Түсіндірме сөзді және 

ондық бөлшекті  

шығарады

 

Ондық бөлшекті 

шығарады 

Бүтін санды шығарды 

Информатика пәні мұғалімі 

Раисов Б.С.

 

Блок 1. Сызықтық құрылымды бағдарлама                                                                    

13 

 

WriteLn('1-я строка'); 

WriteLn('2-я строка'); 

WriteLn('3-я строка

'); 

Write('1-я строка'); 

Write('2-я строка'); 

Write('3-я строка

'); 

операторлар соңында LN жалғауы 

курсорды экранда өзінің тұрған орнынан 

келесі жолдың басына ауыстырылып, 

кезекті оператордың орындалуы экранда 

осы жерден бастап көрінедi 

Информатика пәні мұғалімі 

Раисов Б.С.

 

Блок 2. Сызықтық құрылымды бағдарлама                                                                    

14

 

Айнымалы

 

Мәнi

 

Пернетақта 

9 

Информатика пәні мұғалімі 

Раисов Б.С.

 

Орындаушы 

пернетақтадан А-ның 

мәнін енгізіп, Enter 

басқанша күтеміз 

Енгізуді көрсететін 

түсіндірме сөзді 

шығарамыз 

Блок 1. Сызықтық құрылымды бағдарлама                                                                

15

 

ReadLn(А) 

- Пернетақтадан А 

айнымалысының мәнін енгізу 

Write('Введите А='); 

ReadLn(А); 

Write(‘

күшті

 енгіз '); ReadLn(

F

); 

Write(‘

массаны

 енгіз); ReadLn(

m

); 

Write(‘

уақытты

 енгіз'); ReadLn(

t

); 

 

Информатика пәні мұғалімі 

Раисов Б.С.

 

 

Блок 1. Сызықтық құрылымды бағдарлама                                                                  

16

 

 

Өрнектердің Паскаль тілінде жазылуы 

Математикалық түрі 

Паскаль тілінде 

жазылуы 

SQRT(x+2) 

x

2 

SQR(x)  

немесе

   х*х 

 

 

(2 – x) / (y + 5) 

ABS(x – 2) 

e

x 

EXP(x) 

ln X 

Ln(X) 

2



x

5

2





y

х

2



x

Информатика пәні мұғалімі 

Раисов Б.С.

 

Блок 

2. 

Сызықтық құрылымды бағдарлама                                                                    

19

 

x

x

x

y

3

1

)

4

(

2

2

2









y:=(2*(x*x-4)+1)/sqrt(x*x-3*x

);

  

4

3

3







x

x

x

y

y:=abs(x*x*x-3*x)/(sqrt(x)+4)

; 

Информатика пәні мұғалімі 

Раисов Б.С.

 

Өрнектің мәнін есептейміз 

 

А – ның алғашқы мәні   

Жадыда екі айнымалы 

барын хабарлаймыз 

Блок 

2. . 

Сызықтық құрылымды бағдарлама 

                                                     

  21 

Есеп 3.

     

Өрнектің мәнін тап, мұндағы      

а = -1,5. 

 

 

                                                                    

(Жауабы: 7,5) 

a

a

a

a

a

3

1

1

2







Program n1; 

var a,b:real; 

begin 

   a:=-1.5; 

   b:=(a-(2*a-1)/a)/((1-a)/(3*a)); 

   writeln(b:10:5); 

end. 

Нәтижені экранға 

шығарамыз 

Информатика пәні мұғалімі 

Раисов Б.С.

 

Блок 2.  Сызықтық  құрылымды  бағдарлама                                                          

22 

Басы 

а = - 1,5 

a

a

a

a

a

b

3

1

1

2









B енгіземіз 

Соңы 

a:=-1.5; 

begin 

b:=(a-(2*a-1)/a)/((1-a)/(3*a)); 

writeln(b:10:5); 

end. 

Информатика пәні мұғалімі 

Раисов Б.С.

 

Блок 2. Сызықтық құрылымды бағдарлама 

                                                         

25 

Есеп 4

.

            

Екі айнымалының мәндерін ауыстыратын 

бағдарлама құру керек.  (Мысалы:   егер  А=1  ,  В=3 

болса , онда шығаруда   А=3  ,  B=1 болу керек.) 

А 

В 

t 

1 

1 

3 

3 

1 

t:=A; 

A:=B; 

B:=t; 

Алгоритм 

Информатика пәні мұғалімі 

Раисов Б.С.

 

5 

DIV 

MOD 

Блок 2. . Сызықтық құрылымды бағдарлама 

                                                      

30 

DIV 

– бүтін бөлу операциясы 

MOD 

– бүтін қалдық 

11 DIV 2 = 5 

11 MOD 2 = 1 

11 2 

10 

1 

5 

1 

25 DIV 10 = 2 

 

10 –ға бүтіндей бөлу санды бір 

разрядқа кішірейтеді

  

25 MOD 10 = 5 

10-ға бүтін қалдықтай бөлгенде 

соңғы разрядты ерекшелейді 

 

Информатика пәні мұғалімі 

Раисов Б.С.

 

 

Блок 2. Сызықтық құрылымды бағдарлама 

                                                          

31 

 

Есеп 5.

      

Үш танбалы сан берілген.Осы санның 

цифрларының қосындысын тап. 

Есептің математикалық моделі: 

а –

 

берілген сан 

с

:=  a mod 10 

256 

–

 

берілген сан 

c = 256 mod 10 = 6  

a:=  a div 10 

a =  256 div 10 = 25 

d:=  a mod 10 

d:=  25 mod 10 = 5 

a:=  a div 10 

a:=  25 div 10 = 2 

S:=  c + d + a 

S:=  6 + 5 + 2 = 13 

Информатика пәні мұғалімі 

Раисов Б.С.

 

Блок 2. Сызықтық құрылымды бағдарлама 

                                                     

32 

Program n1; 

var a,b,c,d,s:Integer; 

begin 

  Write('Введи  а= ');Readln(a); 

 

c:=  a mod 10; 

 a:=  a div 10; 

 d:=  a mod 10; 

 a:=  a div 10; 

 S:=  c + d + a; 

 writeln('S =',S:5); 

end. 

Қажетті 

операцияларды 

орындаймыз 

Қосындыны 

экранға 

шығарамыз 

Үш танбалы 

санды 

енгіземіз 

Информатика пәні мұғалімі 

Раисов Б.С.

 

Блок 2. . Сызықтық құрылымды бағдарлама 

                                                       

29 

Есеп 6.

    

x

y

 

есептейтін  бағдарлама  құр. 

Мұндағы x – дәреже негізі,  

 y – дәреже көрсеткіші. 

Информатика пәні мұғалімі 

Раисов Б.С.

 

Блок 2. . Сызықтық құрылымды бағдарлама 

                                                       

31 

 

 

 

 

Меншiктеу операторы  

Енгізу операторы.  

Шығару операторлары 

DIV және MOD амалдары  

қалай орындалады 

 

Информатика пәні мұғалімі 

Раисов Б.С.

 

Блок 2. Сызықтық құрылымды бағдарлама                                                                

32 

Есеп.

 Төртбұрыштың а және b 

қабырғалары берілген.  Оның 

ауданын  S=a*b  және периметрін  

P=(a+b)*2 табындар. 

Үйге тапсырма 

ІІІ – тарауды  

оқып(конспект) келу (55  бет)

 

 Бақылау сұрақтар №1-16 

(71  бет)

 

 

Информатика пәні мұғалімі 

Раисов Б.С.