Кесте 2.1 Су арқылы өршіген және тіркелген қауіпті ішек инфекция ауру саны
Эпидемиологилық
көрсеткіші
1993ж
1994ж
1995ж
1996ж
1997ж
1998ж
Өршу
159
169
206
150
112
122
ауырғандар
6149
6174
8765
5479
3942
4403
Су арқылы таралады, холера, тырысқақ, паратиф А,В, (іш сүзег: дизентирия) эшерихиоздар, лептоспироздар, вирусты гепатит Ажәне Е басқа аурулар, энтевирустардың шақыруымен (полеомелит, рота-вирусты энтерит, эпидемиологиялық конъюктивит). Су арқылы (таралу) бруцелез бен туляремин таралу маңызы жоғары. Соңғы жылдары ауқында су арқылы іш сүзегінің эпидемиясың XIX ғас бірінші жартысы XX ғас ұқсас болуы, тіркелмеген, төмен аурушаңдық сумен байланысты емес қатынас арқылы. Сонда да іш сүзгінің эпидемиологиялық жеткіліксіздігі сақталады, тұтынаты су арқылы таралады.
Тырысқақмен жоғары аурушыңдық (ырысқақ Флеснера) су арқылы таралуы
Салыстармалы жас (бірінші эпидемиология жазба 1943 ж) эпидемиологиялық буру- вирусты гепатит А-созылмалары түрі немесе бауыр церрозы. Көбіне ауру су арқылы таралудан туындайды. Соңғы жылдары инфекциялық аурушыңдық, су мен байланыс эшерихиоздың бөлігі (көбейді) үлкейді-тырысқақ типті ауру, патогенді түрімен шақырылған ішек таяқшасы. Ішек таяқшасы- жуын ішек микрофлора өкілі. Ол (қарсы) патогенді және шіріткіші бактерияға қарсы, В тобының Е, К витамин синтезіне қатысады, ішек таяқшасы түрінде кездеседі. Эшерихиоздармен көбіне (кішкентай балалар аурады) оларды имундық жүйе қалыптасып үлгермеген.
Холераны тудыратын жан баска, іш сүздегі, тырысқақ су тарату суында жағдайлы –патогенді микроорганизм қатысуыме, тиімді жағдайда ауру шақыру мүшкіншілігі.Бұл протей, клебсиелла, цитробактер, псевдомонас мен аэромонас, көптеген ортақ белгілері ішек тяқшасының- фекальды ластану көрсейкішіне негіз делген . Олардың су көздерінде болмау жанадан ластануғанына байланысты емес. Жағдайлы –патогенді микроорганизмда (биология) көптеген органикалық заттар биология өзгерістерде,сонымен қатар таза су резервуарында су тарату сақтану тәрйібі мен жуылмауы.Сонымен микроорганизм сияқты атаулы су да басқада жағдайлы – патогенді –клостредиылар иерсиниялар, фекальді стрептокок, парагемолитиқалық вибрион, гафнилер. Бұл аталған микроорганизмдер ішек функция бұзылуы іш өту заңды түрде медициналық сараптаны жедел ішек инфекциясы ретінде этиологиясы аңық талмайды. Әрине, анықталмау қоздырушы –бактериолоғиялық және вирусалогиялық лаборатория зертеу шашар диогностикалық жұмысы.Этиологиясын анықтау алмау ОКИ-ең кең таралған себебі профилактикалық әдісін төле жүргізілуі.
Сыңғы жылдары көптеген мемлекеттерде ауру өршуі, паразиттердің шақыруымен –лямблярмен криптоспоридиялар мен –залаласыздандырылған суды пайдаланауды лямбля цистолары мен криптоспориды цистолары зат дыруғы пайдалану. Ақшаға 1965 пен 1980 ж 15 ке жуық (анық) ООО лямблиозы анықталған. Ауқылмады суда өршіген АҚШта соңғы жылдары. Осында хабарламалар Великобританиядан, Канадада, Финляндияда көптеген Азия елдерінде, Африка мен Оң. Америка өрту себебі, ереже сайкес су қубыры суын ешқандай залаласыздандырусыз тұтыну, хлор нау, бірақ қайталап тазанау сыз.
Россияда 1993ж 1млн.аса лямблиозбен аурғандар тіркелгені. Одан кейіңгі жылдары аурушаңдық жоғарылағыны(оңық) бақылауды. Ауырған балалар ішіндегі көбі кіші жастағы және қалтқысыз, көбіне лямлиозбен ауыру жағдайында қатынас арқылы таралады. Бірақ көп қаныстан аумақ тұрғын су (тарату) мен қатанасынсыз ету су (ресур) қорлары (тара) арқылы таралуын алып тастауға болмайды.
Су факторын роль не кейбір гельминтоздар таратуы тұтыну суы арқылы аскариданың таралуы, гименолепиоздан, фасциолездер.
Аталған аурулар жоғары фекальді оралды жолы арқылы таралады ал су факторы тамақтанумен бір қатарда болады ал кейде (тернасты)-қатынасты –техникалық.
Аурулар болады, су қорларында шомылу увқытында залаладануы, жабайы жануарлар инфекциялық бөліндісінде. Бірінші (орын) кезекте лептоспироз бен тулеремия.Осы ауруды қоддырушылар адан организміне ауздың шырышты қабаты арқылы түседі, мұрын, көз, теріңің ауздаған шырышты қабаты арқылы түседі, мұрын, көз, терінің ауздаған бөлесінің жарақаттану (жарылу, тыртықтар) және жарақаттанбаған тері аркылы. Аденовирустар коньюктивит көбіне бассейнде шомылу себебінен (бойынша туындайды).
Инфекциялық ауру қоздырғыштарына паразиттермен ағзадан тіс көбіне алмайды (адам мен жануардін).Бірақ олар қандайды бір уақыт өмір сүреді көбейледі ішкі (тірші) ортада. Бұл қоздырғыштар аязда мұзға төзімді.Жер үсті суларында қыстай алады.Микроорганизмнің өмір сүру уақыты ішікі ортада су түріне байланысты жоғары, анық химиялық заттарымен ластануы, сопрофиттік микрофлорода, су температурасы мен басқа факторлар сальмонелалар, шигелалар суда өмір сүру сақталады гепатит А жане Е эпидемиологиялық келесі биіктігі. Жер үсті көздерін су мен қантамасыз етуге өршудің байланысы көп.