ПӘнді оқытуға арналған әдістемелік ұсыныстар
жүктеу/скачать 148,23 Kb. Pdf көрінісі
|
| Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті Химиялық технология және жаратылыстану факультеті География және туризм кафедрасы
050609 - География мамандығы студенттеріне арналған Дүние жүзінің экономикалық, әлеуметтік және саяси географиясы пәнінен
Павлодар
Әдістемелік нұсқаулар
ПМУ ҰС Н 7.18.2/05 Әдістемелік ұсыныстарды бекіту парағы ПМУ ҰС Н 7.18.1/05 БЕКІТЕМІН Химиялық технология және жаратылыстану факультетінің деканы ________________ Қ.Қ.Ахметов «_____»____________20 __ ж. Кұрастырушы: а.-ш.ғ.д., профессор Альмишев Ұ.Х. _____________
География және туризм кафедрасы ПӘНДІ ОҚЫТУҒА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК ҰСЫНЫСТАР Дүние жүзінің экономикалық,әлеуметтік және саяси географиясы пәні 050609 - Гоеграфия мамандығы студенттеріне арналған Кафедра мәжілісінде ұсынылған «___» __________ 20__ ж. №___хаттама Кафедра меңгерушісі ___________________________ Калиева А.А.
Химиялық технология және жаратылыстану факультетінің оқу-әдістемелік кеңесімен мақұлданған «___» __________20__ ж. № ___ Хаттама
ОӘҚ төрайымы_________________________ Ұ.Д. Бүркітбаева Андатпа Дүние жүзінің экономикалық, әлеуметтік және саяси географиясы пәні бойынша пәнді оқытуға арналған әдістемелік ұсыныстар 050609 - География мамандығы бойынша бакалавр дайындауындағы пәнді оқытуы процесінің маңызды оқу жұмысының түрі болып табылады. Дүние жүзінің экономикалык, әлеуметтік және саяси географиясы әлемнің тұтас, жекелеген аймақтары, жеке елдеріндегі шаруашылық пен халықтың дамуы және орналасу зандылықтарын зерттейтін қоғамдық географиялық ғылым. Халықаралық қатынастар, адамзаттың ғаламдық мәселелері және коғам мен табиғат арасындағы өзара қатынас мәселесін қозғағанда ол қазіргі әлемнің даму сатысын, дүниежүзіндегі ТМД елдері мен Қазақстан Республикасының экономикадағы және саясаттағы орнына, рөліне сипаттама беруге, түсінуге жәрдемдеседі. Пәнді оқыту мақсаты: ғылыми бағыттағы практикалық маңызы бар дүниежүзінің экономикалық әлеуметтік және саяси географиясы үшін экономикалық аудандау негізіндегі қоғамның өндіргіш күштерін аумақ тұрғысынан тиімді ұйымдастырудың мәселесін кешенді түрде зерттеу болған және болып қала бермек. Сонымен бірге оның парадигмасы коғамды аумақ тұрғысынан ұйымдастыру сияқты кең мағыналы ұғымға карай жетелейді. Бұл тұрғыда радикалды сипат географиялық негіздеудегі мәселелерге жүгінеді: 1. дүниежүзі елдерінің аймақтық экономикалық және әлеуметтік саясатына; 2. табиғат ресурстарын тиімді пайдалану және қоршаған ортаны корғау; 3. әртүрлі типтегі және масштабтағы аумақтық-шаруашылықтық кешендерді қалыптастыратын интеграциялык процесстер, сонымен бірге дүниежүзі елдерінің әлемдік шаруашылық байланыстары.
кеңістіктік құрылымы, әлемнің жекелеген елдерімен аймақтарындағы, оның даму тенденцияларындағы ерекшеліктер жөнінде түсінігі болуы қажет.
Әдебиет Негізгі: 1. Экономическая, социальная и политическая география мира. Регионы и страны. /Под ред. С.Б.Лаврован, Н.В.Каледина. -М:Гардарики, 2002. 2. Социально-экономическая география зарубежного мира./Под ред. В.В.Вольского. -М.: КРОН-ПРЕСС, 1998. 3. Любимов И.М. Общая политическая, экономическая и социальная география. / Под ред. Л.П. Куракова. - М.: Гелиос АРВ, 2001. - 336 с. 4. Липец Ю.Г., Пуляркин В.А., Шлихтер С. Б. География мирового хозяйства. Учебное пособие для студентов. - М.: Гуманит. Изд. Центр ВЛАДОС, 1999. 5. Экономическая география СССР/под ред.А.Т.Хрущева. М.:МГУ, ч1. 1989. 6. Чистобаев А.И. и Шарыгин М.Д. Экономическая и социальная география. Новый этап. М.:Наука, 1990. 7. Экономическая и социальная география России: Учебник для ВУЗов/ под ред. А.Т. Хрущева, М.: МГУ. 2001. 8. Все страны мира: Энциклопедический справочник/Автор-составитель Родин И.О., Пименова Т.М. - М.: Вече, 2003. - 560 с. 9. Страны мира: Справочник, 1999./Под ред. И.С.Иванова. -М., 1999. 10. Спиридонов И.А. Мировая экономика. Учебное пособие. М., 1999. 11. Максаковский В.П. Географические культуры: учебное пособие для студентов ВУЗов. -М.: Гуманит. Изд. Центр ВЛАДОС, 1999. 12. Максаковский В.П. Историческая география мира: учебное пособие для ВУЗов. -М.: Экопрос, 1999. 13. Фурсина Г.А., Калиаскарова З.К. Экономическая, социальная и политическая география мира. Уч. пособие. - А.: Қазак университеті, 2003. Қосымша: 14. Гладкий Ю.Н., Чистобаев А.И. Регионоведение: Учебник. -М., 2003. 15.Агеева Р.А. Страны и народы: происхождение названий. М.:Наука,1990. 16. Африка в цифрах. Статистический справочник. - М., 1985, 1992. 17.Болотин Б.М., Шейнис В.Л. Экономика развивающихся стран в цифрах. -М.: Наука, 1988. 18.Бунакова Т.М., Родионова И.А. Пособие по географии для поступающих в ВУЗы. - М.: Просвещение, 1993. 19.Болысов СИ., Гладкевич Г.Н. и др. Пособие по географии для поступающих в ВУЗы. -М, 1995. 20. Витвер И.А. Южная Америка (Т. 10 Всемирной экономической географии). -М.-Л., 1930. 21. Витвер И.А. Историко-географическое введение в экономическую географию зарубежного мира. -М: Гос. изд.географ. лит-ры, 2 изд., 1963. 22. Галич М. История доколумбовых цивилизации. -М.: Мысль, 1990 23. Горнунг М.Б., Липец Ю.Г. История открытия и исследования Африки. -М.: Мысль, 1973. 24. Григорьева И.В., Рогулев Ю.Н., Смирнов В.П. и др. История новейшего времени стран Европы и Америки: 1945-1990гг./Уч.пособие для студентов вузов по специальности «история». Под ред. Е.Ф. Язькова. -М., 1993. 25. Грицай О.В. Западная Европа: региональные контрасты на новом этапе НТР. - М., 1988. 26. Гуляев В.И. Города-государства майя. –М., 1978. 27. Гуляев В.И. Сколько раз открывали Америку? – М., 1978. 28. Шреплер Х.А. Международные организации: Справочник. / Пер.с нем. А.Тюпаева – М. Международные отношения, 1995. 1. 29. Родионова И.А. Экономическая и социальная география отдельных зарубежных стран. М., 1997. Пәннің мазмұны №1 Тақырып. Кіріспе Басқа ғылымдар сияқты экономикалык, әлеуметтік және саяси география өзінің негізгі зсрттеу әдісі ретінде - талдау және синтездеу әдістерін қолданады. Экономикалык, әлеуметгік және саяси географиядағы талдап зерттеу пәннің қарастыратын ауқымы мен заңдылығына сай бөлшектенуіне алып келеді. Экономикалық, әлеуметтік және саяси географиядағы синтездеп зерттеу белгілі бір территориядағы барлық компоненттер мен факторлардың әрекеттесу ерекшелігін айқындау және интеграциялау жолымен жүзеге асырылады. Сонымен қатар, анализ және синтез бір-бірімен үйлеседі, яғни экономикалық-географиялық сипаттамалар "салалық" компоненттер мен факторларды, территориялық аудандарды (субрегион мен регион) айқындайды. Жеке қарастырылатын елдердің барлығы "Әлемнің экономикалык, әлеуметтік жоне саяси географиясы" пәнін оқып үйренуге бөлінген сағаттың көлемі мен оның мақсаттарындағы ерекшеліктермен анықталады. Дүние жүзінің әрбір елін зерттегенде мынадай негізгі мәселелер қарастырылады: 1. Географиялық орналасу
жағдайы
мен
территориясының
қалыптасу ерекшеліктері; 2. Табиғи жағдайы мен ресурстарын шаруашылық тұрғысынан баға беру; 3. Халықтар географиясының басты белгілері мен ерекшеліктері; 4. Елдердің
жалпы
экономикалық-географиялық
сипаттамасы және
олардың шаруашылығының басты салаларының сипаттамасы; 5. Жекелеген экономикалық аудандардың сипаттамасы; 6. Сыртқы экономикалық байланыстары. Жекелеген елдер мен аймақтардың халық шаруашылық салаларының дамуы, құрылымы және орналасуын ашып көрсететін шаруашылықтың құрылымдық көрсеткіштеріне ерекше көңіл бөлу кажет. Сондай құрылымдық көрсеткіштерге халықтың экономикалық белсенді бөлігінің салалық құрамы, жалпы ұлттық табыстың (ЖҰТ орысшасы ВНП) немесе жалпы ішкі табысының (ЖІТ орысшасы ВВП) құрылымы, елдің сыртқы сауда құрамы, халықтың жан басына шаққандағы өндіріс көрсеткіштері мысал болып табылады. Елдердің экономикалық-географиялық сипаттамасы типологиялық бағытта болуы кажет, яғни әр елдің жеке өзіне тән спецификалық ерекшелігіне сай жалпы сипаттама берілуі керек. Ол үшін елдің экономикалық географиясын зерттегенде материалдарды дұрыс таңдай алып, салыстыру әдісін кең түрде қолдану қажет. Тек қана елді елмен, ауданды ауданмен, саланы саламен салыстыру арқылы ғана зерттеп анықтағанда мемлекеттің, шаруашылықтың ерекшелігі анықталады. Ұсынылатын әдебиет: 1. Экономическая, социальная и политическая география мира. Регионы и страны. / Под ред. СБ. Лаврова, Н.В. Каледина. - М: Гардарики, 2002. - 928 С. 2. И.М. Любимов. Общая политическая, экономическая и социальная география. / Под ред. Л.П. Куракова. М: Гелиос АРВ, 2001. 336 С.
"Әлем шаруашылығы" түсінігі, маңызы, дамуының негізгі тенденциялары мен заңдылықтары, қарама-қайшылығы және оның салалық, инфрақұрылымдык, институционалды және кеңістіктік аспектілерінің әркелкілігі. Дүние жүзі шаруашылығы теориясының пайда болуы мен дамуы. Дүние жүзі шаруашылығы теориясының пайда болуы мен дамуы: Кондратьевтің ұзын толқындар теориясы, регуляционистік теория, модернизация және постмодернизация теориясы.
Дүние жүзі табиғат ресурстарының жалпы сипаттамасы. Ресурспен қамтылу туралы ұғым. Дүние жүзі елдері шаруашылығын орналастырудағы табиғи- ресурстық потенциалдың ролі. Табиғи ресурстардың сарқылуы. Табиғат пайдалану саясаты.
Дүние жүзілік еңбек бөлінісі (ДЕБ) және оның алғышарттары: табиғи және коғамдық-тарихи. Қазіргі халықаралық еңбек бөлінісіндегі фундаменталды өзгерістер. ДЕБ - халықаралық тауар аластыру, қызмет көрсету және білімінің объективті негізі. Дүние жүзінің шаруашылығының ғаламдану үрдісі. Трансұлттық процестің дамуы. Трансұлттық кешен іс-әрекетінің ерекшелігі және онын дүниежүзі шаруашылығындағы ролі. Трансұлттық кешен құрылымының қарама-қайшылық сипаттамасы. Трансұлттық кешенінің әсерінен өндіріс күшінің орналасуындағы өзгерістер. Өзекті және аймақтық интеграция, олардың айырмашылықтары. Техника, технология, ақпарат және қазіргі кездегі байланыс құралдарының маңызы, халықаралық экономикалық ұйымдар және мемлекеттердің аймақтық одағы. Интеграция әсерінен өндіріс күштерінің орналасуындағы өзгерістер.
Дүние жүзінің картасының қалыптасу кезеңі мен қазіргі құрылымы. Дүниежүзілік экономикадағы мемлекеттердің негізгі типтері және олардың экономикалық бірлестіктері. Макроэкономикалық көрсеткіштер: жалпы ішкі өнім (ЖІӨ) және жалпы ұлттық өнім (ЖҰӨ), оларды есептеу әдістері.
1. Все страны мира: Энциклопедический справочник/ Автор-составитель Родин И.О., Пименова Т.М. - М.: Вече, 2003. 560 С. 2. Алисов Н.В. Экономическая и социальная география мира (общий обзор):учебник/ Н. В. Алисов, Б. С. Хорев.- М.: Гардарики.-2000.-704 с. 3. Вавилова Е. В. Экономическая и социальная география мира:учеб. пособие для студ. вузов/Е. В. Вавилова.-2-е изд. прераб. и доп..-М.:Гардарики.-2006.-175 с.- (Homo Faber)
Шаруашылықтың бірінші, екінші, үшінші секторларының пайда болуының жалпы тарихи зандылықтары. Алдыңғы қатарлы елдердің ақпараттық қоғамға өтуі. Ғылымның дүние жүзілік өндіріс күшінің өсуіндегі рөлі. Дүние жүзіндегі ғылымның маңызды рөлі. Информатика, ғылыми зерттеулер және дүниежүзі шаруашылығы дамуының байланысы.
Өнеркәсіп - дүние жүзі шаруашылығының маңызды саласы, оның ЖҰӨ-нің құрылымындағы ерекше рөлі. Қазіргі экономикалык көрсеткіштер. Өнеркәсіп өнімінің халық шаруашылығының басқа салаларындағы маңызы және халық қажеттілігін қамтамасыз ету. Өнеркәсіптің өңдеу саласының маңызды рөлі. XIX және XX ғасырдағы ғылыми техникалық революциялардан (ҒТР) кейін болған әртүрлі кезеңдеріндегі құрылымдық қайта құру ерекшеліктері. Олардың өнімдерінің халық шаруашылығындағы маңызы.
Отынды өндіру, тасымалдау және қолдану ерекшеліктері. Оның FTP әсерінен даму ерешеліктері. Жалпы қорының құрылымы. Мұнай және газ өнеркәсібі - экологиялық таза және тиімді отын мен шикізат көзі. Мұнай мен газды мемлекеттер мен аймақтар бойынша өндіру мен қолдану географиясы. Мұнай өңдеу өнеркәсібінің географиясы. Көмір өнеркәсібі. Дүние жүзіндегі маңызды көмір түрлері, өндіру әдістері, қолдану бағыттары Саланың географиясы. Электр энергиясы - отын-энергетика кешенінің маңызды саласы. Электр станцияларының негізгі түрлері. Дүние жүзі электр энергетикасының географиясы. Дүние жүзілік энергия жүйелері. Металлургия Маңызды конструктивті материалдарды алу саласы. ҒТР-дің металлургияның құрылымдық өзгерістер мен өнімінің сапасын жақсартудағы өндіру мен шикізатты байытудағы экологиялық мәселелері. Өндірісті ұйымдастыру мсн оны орналастыру. Қара металлургия. Дүние жүзінің дамыған елдеріндегі саланың шикізат базасы, металл өндірісі және оны тұтынушылар. Өнімді негізгі
экспорттаушылар. Түсті металлургия. Саланың дүниежүзі шаруашылығындағы рөлі. FTP-дің өндірілетін өнім құрамына әсері. Кейбір аймақтардың мамандануындағы өзгерістер. Сыртқы сауда ерекшеліктері.
Оның FTP-дің жетістіктерін таратудағы негізгі маңызы. Дүние жүзі шаруашылығындағы манызды рөлі. Дүние жүзі машина жасау өнеркәсібінің негізгі салаларының географиясы. Өнімдерді экспорттайтын мемлекеттер типі. Химия өнеркәсібі. ҒТР-дің химия өнеркәсібі салаларының дамуына әсері, жаңа күрделі өнімдерді шығару. Жоғары технологиялық химикаттар мен полимер материалдар үлесінің жоғарылылығы. Әр түрлі типтегі елдердегі шаруашылықты химизациялау процесінің қазіргі кездегі ерекшеліктері. Сала дамуындағы экологиялық мәселелер. Сыртқы сауданың негізгі белгілері. Биоиндустрия - өнеркәсіптің жаңа саласы. Биоиндустрияның дүниежүзінің алдыңғы қатарлы елдеріндегі негізгі белгілері. Жеңіл өнеркәсіп Әр түрлі елдердегі оның құрамының ерекшелігі. Соңғы дайын өнімді өндірудің маңызы, саланың шикізат базасының түбегейлі өзгеруі. Дүниежүзінің маңызды өндірісінің географиясы. Сыртқы сауданың негізгі белгісі және оның негізгі бағыты. Дүние жүзі ауыл шаруашылық өндірісінің географиясы Дүние жүзі ауыл шаруашылығы дамуының негізгі көрсеткіштері. Дүние жүзі ауыл шаруашылығының негізгі өндірістік типтері. Өсімдік шаруашылығы. Маңызы, құрылымы. Негізгі ауыл шаруашылық дақылдарының географиясы. Өсімдік шаруашылығы өнімдерінің сыртқы саудасы. Мал шаруашылығы. Маңызы, түрлері, құрылымы, азық базасының әр түрлі елдердегі ерекшелігі. Дала өнімін экспорттаушылар. Дүние жүзінің агроөндірістік кешені Саланың халықты азық-түлікпен қамтамасыз етудегі рөлі. Қолданатын шикізат құрамы. Дүние жүзі елдерінің тамақ өнімдерін өндіру және экспорттаудағы мамандануы.
Саланың шаруашылық дамуындағы рөлі. Дүние жүзілік және аймақтық транспорт жүйесі дамуының негізгі көрсеткіштері. Теңіз көлігі. Ірі теңіз порттары. Темір жол көлігі. Оның халықаралық және мемлекет ішіндегі жүк тасымалдаудағы рөлі. Ірі халықаралық магистральдар. Құбыр көлігі. Құбыр көлігінің географиясы. Автомобиль көлігі. Оның жолаушы және жүк тасымалдаудағы рөлі. Автомобиль халықаралық көлігімен тасымалдау және оның ерекшелігі. Әуе көлігі. Маңызды халықаралық әуе жолы мен әуе көлігі флоттарының географиясы. Дүние жүзінің аймақтық көлік жүйесінің сипаттамасы. Халықаралық коммуникациялық байланыс.
Дүние жүзілік экономикалық байланыстың (ДЭБ) экономикалық базасы. ДЭБ-тің типі мен формалары. Сыртқы сауда - ДЭБ-тін ең дамыған формасы, оның көлемі және түрлері. Еркін зоналар. Сауда блоктары. Сыртқы сауда. Еркін зоналар. Сауда блоктары. Сыртқы сауда географиясы. Дүние жүзілік шаруашылық байланыстардың түрлері: сыртқы сауда, капитал миграциясы, технология трансфері, валюта - қаржы қатынасы, жұмыс күшінің миграциясы, өзекті экономикалық мәселелер.
Оны реттеу мәселесі. Халықаралық төлем құралы. Қаржының ауысу формалары. Инвестиция, қаржылық көмек беру жағдайлары. Жеке ұлттық валюталардың қаржының дүниежүзілік нарқындағы жағдайы. Қаржыны экспорттаушы негізгі мемлекеттер. Халықаралық қызмет көрсету саласы Оның дүние жүзі экономикасындағы рөлі. Қызмет көрсету саласының географиясы. Ұсынылатын әдебиет: 1. Дорошевский М.В.
Экономическая и социальная география мира:учебное пособие /М.В.Дорошевский, Г.В.Мысливец.- Киев:МАУП.-2003.-180с. 2. Желтиков В.П. Экономическая география:учебное пособие для студ. Вузов /В.П.Желтиков.-Ростов н/Д: Феникс.-2003.-383с.- (Учебники и учебные пособия) 3. Козьева И. А. Экономическая география и регионалистика:учеб. пособие для студ. Вузов /И. А. Козьева, Э. Н. Кузьбожев.-2-е изд., стер.-М.:Кнорус.-2007.-328 с. 4. Лопатников Д.Л. Экономическая география и регионалистика: учебное пособие /Д.Л.Лопатников.-М.: Гардарики.-2004.-223с. 5. Любимов И.М. Общая политическая, экономическая и социальная география. / Под ред. Л.П. Куракова. М: Гелиос АРВ, 2001. 336 С. 6. Родионова И.А. Экономическая география и региональная экономика /И.А.Родионова.- М.:Моск. Лицей.- 2001.-288с. №4 Тақырып. Дүние жүзі шаруашылығының аймақтық құрылымы. ТМД елдерінің экономикалық, әлеуметтік және саяси географиясы Дүние жүзі шаруашылырының аймақтық құрылымы. Дүние жүзінің маңызды экономикалық аймақтары: Батыс Еуропа, Шығыс Еуропа, Солтүстік Америка, Оңтүстік Америка, Батыс Азия, Шығыс Азия және т.б. Олардың пайда болуының тарихи ерекшеліктері. Аймақтар дамуыньң әркелкілігі. ТМД елдерінің географиялық орналасуы, жер көлемі және шекаралары. ТМД елдерінің табиғи ресурстары (табиғи жағдайлары және табиғи ресурстары). Қоршаған ортасының ластануы. Табиғи ресурстардың сарқылуы. ТМД аумағын сор басу мәселесі. ТМД халқы. Халықтың саны және ұдайы өсуі. Жұмыс нарығы және халықты жұмыспен қамтамасыз ету. Халықтың миграциясы. Әлеуметтік құрамы. Білім деңгейі. Ұлттық құрамы. Қала және ауыл халқы. ТМД елдерінің шаруашылығы: аумақтық-құрылымдық ерекшеліктері. Маңызды өнеркәсіп салаларының сипаттамасы. Ауыл шаруашылық және агроөндірістік кешен. ТМД елдерінің агроөндірістік даму мәселелері және жалпы сипаттамасы. Ауыл шаруашылықты (өсімдік шаруашылығы, мал шаруашылығы) аумақтық ұйымдастырудың негізгі үрдістері. Ауыл шаруашылығын аудандастыру. Ауыл шаруашылық аудандарының түрлері. Инфрақұрылым. ТМД елдеріндегі оның даму деңгейі. Көліктің, халыққа қызмет көрсетуінің, сыртқы экономикалық байланыстарының, рекреациялық сферасының жалпы сипаттамасы. Экономикалық аудандастыру. ТМД елдерінің аймактық сипаттамасы Ресей Федерациясының экономикалық-географиялық сипаттамасы. Украинаның экономикалық- географиялық сипаттамасы. Беларусьтің экономикалық-географиялық сипаттамасы. Молдованың экономикалық-географиялық сипаттамасы. Закавказье елдерінің (Әзірбайжан, Армения, Грузия) экономикалық-географиялық сипаттамасы. Орта Азия Республикаларының (Өзбекстан, Қырғыз, Тәжікстан, Түркменстан) экономикалық-географиялық сипаттамасы. ТМД елдерінің саяси және әлеуметтік-экономикалық байланыстарының даму мәселелері. Ұсынылған әдебиет: 1. И.М. Любимов. Общая политическая, экономическая и социальная география. / Под ред. Л.П. Куракова. М: Гелиос АРВ, 2001. 336 С. 2. Экономическая и социальная география России: Учебник для ВУЗов / под ред. А. Т. Хрущева. М.: МГУ, 2001. 3. Гладкий Ю.Н., Чистобаев А.И. Регионоведение: Учебник. М.: Гардарики, 2003. 384 С. 4. Вольский В.В. Социально-экономическая география зарубежного мира:учебник для вузов [для экон. спец.] /под ред. В. В. Вольского.-3-е изд., испр.-М.:Дрофа.-2005.-560 с. №5 Тақырып. Шет елдерінің экономикалық, әлеуметтік және саяси географиясы. Шетелдік Еуропа елдері Еуропа елдерінің жалпы сипаттамасы Еуропаның саяси картасы, оның екінші дүниежүзілік соғыстан кейін өзгеруі. Дүние жүзілік аренадағы Еуропа елдерінің орны. Еуропа елдерінде мемлекетті басқарудың түрлері, экономикалық даму деңгейі және даму жолдары бойынша топтастыру. Табиғат ресурстары, оларды экономикалық- географиялық тұрғыдан бағалау. Экологиялық проблемалары. Халықтар географиясының ерекшеліктері, экономикасының құрылымы мен ұйымдастырылуының факторлары; өнеркәсібі мен ауыл шаруашылығының географиясы. Сыртқы экономикалық байланыстар, олардың мәні. Әскери және экономикалық блоктар. Халықаралық қатынастарды орнатудағы жаңа саяси көзқарастар. Еуропада өнеркәсіпті орналастырудың және дамытудың басты ерекшеліктері. Жалпы Еуропалық экономикалық кеңістік. Германия Федеративтік Республикасы Географиялық орны, территориясы, шекаралары. ГФР-дың мемлекеттік құрылысының негізгі сипаты. Табиғат ресурстары: тас көмір және коңыр көмір, мұнай, темір рудасы. Су және орман ресурстарын экономикалық-географиялық тұрғыдан бағалау. Хал
қ ы: халық саны мен тығыздығының соғыс уақытындағы және соғыстан кейінгі жылдардағы өзгеруі. Халқының миграциясы. Қала және ауыл халқы. Шаруашылығы: ГФР-дың дүниежүзілік рыноктағы орны. ГФР және "Ортақ рынок". Германия экономикасының салалық құрылымы, соғыстан кейін ілгері жылжуы және Германияның бөліну салдарынан туындаған байланыстар. Монополистік капитализмнің экономикасына шетел капиталының енуі. Шаруашылықтың салалық құрылымы. Жеңіл өнеркәсіпке қарағанда ауыр өнеркәсіптің басым болуы, машина жасаудың жетекші рөл алуы. Өнеркәсіптің негізгі салаларының қысқаша сипаттамасы. Негізгі өнеркәсіптік аудандар мен тораптар. Ауыл шаруашылығы. Мал шаруашылығы мен өсімдік шаруашылығы, олардың орналасуы. Ауылшаруашылық аудандар. Транспорт жүйесінің қысқаша сипаттамасы. Арналар жүйесі. Теңіз және өзен порттары. Сыртқы экономикалық байланыстары. Дүниежүзілік рынокта ГФР-дың бәсекеге түсуі. Тауарлық құрылымы мен сыртқы сауда географиясы. Ішкі айырмашылықтары.
Географиялық орны және шекаралары. Табиғи жағдайлары мен ресурстары. Халқы. Ұлттық құрамы. Халық динамикасының ерекшеліктері. Иммиграция және шетелден келетін жұмыс күшінің маңызы. Париж гипертофиясы. Халықтың таптық, кәсіби және салалық құрамы. Саяси және мемлекеттік құрылымы. Даму ерекшеліктері. I-дүниежүзілік соғысқа дейін және соғыстан кейінгі Францияның экономикалық дамуы. ІІ-дүниежүзілік соғыстан кейінгі экономикалық дамудың ерекшеліктері. Француз колониалдық империясының құлауы; Неоколониализм. Шаруашылығы. Монополизация, мемлекеттік - монополиялық капитализмнің рөлі және түрі; шетел капиталының мәні. Шаруашылық құрылымы. Францияның дүниежүзілік рыноктағы орны. Франция және «Ортақ рынок». Өнеркәсіп және оның ресурстары. Өнеркәсіп пен капиталдың шоғырлануы, монополизация. Маңызды болып саналатын ескі және жаңа салалар, олардың даму және орналасу ерекшеліктері. Басты өнеркәсіп аудандары мен орталықтары. Ауыл шаруашылығы. Аграрлық құрылымы. Ұсақ шаруа қожалықтарындағы дағдарыстары мен оның Франция экономикасының дамуына әсері. «Қараң калған» ауылдар. Ауыл шаруашылық өндірісінің әркелкілігі және оның себептері. Негізгі салалары мен олардың орналасуы. Ауыл шаруашылық аудандары. Көлігі. Көліктің жекелеген түрлерінің Францияның ішкі және сыртқы экономикалық байланыстарындағы маңызы. Су көлігі. Басты порттар. Сыртқы экономикалық байланыстар, олардың мемлекет үшін маңызы, сыртқы сауданың құрамы мен бағыты. Төлем балансы. Аудандары. Бөлінудің негізгі сипаты. Ұлыбритания Біріккен Ұлыбритания Корольдігі мен Солтүстік Ирландияның құрамы. "Достастық" - ұғымы. Ұлыбританияның географиялық орны, оның әр түрлі тарихи кезеңдердегі мәні. Табиғи жағдайлары мен ресурстары. Жер бедерінің, жағалауларының, климатының сипаттамасы. Минералдық ресурстар және оларды экономикалық тұрғыдан бағалау. Халқы. Саны, өсімі, ұлттық құрамы. Нәсілдік проблемалар. Халықтың тығыздығы. Урбанизация - ірі қалалар және "қалалық облыстар" (конурбация), урбанизация проблемалары. Халықтың кәсібі және салалық құрамы. Таптық құрамы. Жұмысшы табы және "жұмыс аристократиясы". Финанстық буржуазия және лендлордтар. Ішкі саяси жағдайдың ушығу себептері. Мемлекеттік және саяси құрылыстың ерекшеліктері. Екі партиялық жүйе. Даму ерекшеліктері. Ұлыбритания - имперализм деңгейіне, өнеркәсіптік капитализм жолына түскен алғашқы мемлекет. Ұлыбританияның бұрыңғы және қазіргі кездегі дүниежүзілік капитализм жүйесіндегі орны. Британ империясының құлдырауы. "Достастық". Британ империализмінің ішкі және сыртқы жағдайларының ушығуы мен ұстанып отырған позициясының әлсіреуі. Шаруашылығы. Жалпы сипаттамасы. Капитализм мен монополизацияның дамуы деңгейінің биіктігі. Мемлекеттік-монополиялық капитализмнің сипаты. Мемлекет экономикасына сыртқы сауданың маңызды рөлі. Американ капиталының Ұлыбритания шаруашылығындағы орны. Британ экономикасының дағдарысы. Өнеркәсібі, оның энергетикалык және шикізат базалары. Солтүстік теңіздегі мұнай мен газ өндірудің мәні. Өнеркәсіптің дамуы және орналасу ерекшеліктері. Ескі және жаңа салалары арасындағы айырмашылықтар. ІІ-Дүние жүзілік соғыс пен содан кейінгі жылдардағы саясаттың өнеркәсіптің құрылымы мен орналасуына әсері. Өнеркәсіптің маңызды салаларының орналасуы. Өнеркәсіпті аудандары. А УЫЛ
шаруашылығы. Жер иеліктері мен жерді пайдалану, лендлордтық ауыл шаруашылығының даму ерекшеліктері, капитализмнің даму деңгейі. Техникамен жабдықталуы. Азык-түлікпен қамтамасыз ететін шет елдерге Ұлыбританияның тәуелділігі. Көлігі. Теңіз көлігінің маңызы. Басты порттар. Ішкі көлік. Сыртқы экономикалық байланыстары. Ұлыбритания шаруашылығындағы сыртқы сауданың маңызы. Сыртқы сауданың құрамы мен бағыты. Капитал экспорты. II-Дүние жүзілік соғыстан кейінгі төлем балансының жетіспеушілігі. Ұлыбританияның АҚШ-қа қаржы экономикалық жағынан тәуелділігі. Аудандары. Аудандардың қалыптасу факторлары және аудандық бөлінісі. Италия Географиялық орны. Шекаралары, олардың II-шi Дүниежүзілік соғыстан кейінгі өзгеруі. Табиғи жағдайлары мен ресурстары. Материктік Италияның түбектік және аралдық бөлігінен ерекшелігі. Минералдық базасының жұтандығына орай су энергиясының маңызы. Халқы. Ұлттық құрамы. Итальян эммиграциясы. Халқының біркелкі орналасуы. Қала және ауыл халқы. Мәдени және тарихи ескерткіштердің көптігі. Халықтың кәсіби және таптық құрамы. Дамуының ерекшеліктері мен саяси құрылымы. Феодалдық сарқыншақтар. Экономикалық базаның әлсіздігі, соғыстан кейінгі даму ерекшеліктері, американ капиталына тәуелділігі. Қазіргі уакыттағы саяси құрылысы. Негізгі партиялары. Католицизм. Компартия, Шаруашылығы. Италияның дүние жүзілік рыноктағы орны. Италия және «Ортақ рынок» капиталдың шоғырлануы. Мемлекеттік капитализм. Шаруашылықтың индустриалды - аграрлық типі. Өнеркәсіптің құрылымы мен орналасуы. Аграрлық құрылымы. Көлігі. Су жолы көлігі, оның маңызы, басты порттар. Шетелдік туризм. Сыртқы сауданың құрамы мен бағыты. Төлем балансы. Аудандары. Негізгі аудан аралық айырмашылықтар және олардың қалыптасу жағдайлары.
Географиялық орны, аумағы және шекаралары. Социализм кезіндегі ІІольшаның экономикалық дамуының ерекшеліктері. Саяси құрылымы әкімшілік-территориялық бөлінуі. Табиғат ресурстары: тас көмір, күкірт, мыс, күміс, мырыш, корғасын табиғи газ, тұз қорларын бағалау. Гидрографиялық ресурстарының мәні және құндылығы. Халқы. Польшаның халық саны. Қала және ауыл халқы. Урбанизация деңгейі. Ірі қалалар. Шаруашылығы. Польша экономикасының жаңа экономикалық жағдайларға бейімделуі. Шаруашылығының бұрыңғы социализм елдерінен ерекшеленуі. Өнеркәсібі. Польшаның жалпы шаруашылық жүйесіндегі өнеркәсібінің орны. Кен өндірудің маңызы. Тас көмір өндірудегі Польшаның орны. Түсті металлургия. Басты өнеркәсіп аудандары. Өнеркәсіптің өңдеуші салаларындағы модернизация. Ауыл шаруашылығы. Ауыл шаруашылықтың маңызы. Ауыл шаруашылық жерінің ауданы. Мұндағы еңбекке жарамды халықтың саны. Жеке шаруашылықтардың үлесінің өсуі. Ауыл шаруашылығының басты өнімдері. Көлігі. Көліктің барлық түрлерінің дамуына географиялық орнының колайлылығы. Көлік жүйелерінің қысқаша сипаттамасы. Өзен көлігінің жұмысы. Өзен каналдарының маңызы. Балтық теңізінің оңтүстік жағалауларындағы теңіз порттарының маңызы. Сыртқы экономикалық байланыстары. Дүниежүзілік шаруашылық жүйесінде Польшаның тұрақтануы. Дүниежүзілік экспорт, импорт ағымдарындағы Польшаның экспорт және импорт үлесі. Польшаның сыртқы экономикалық байланыстарының негізгі бағыттары. Экономикалық аудандары. Ұсынылған әдебиет: 1. Видяпин В.Н. Региональная экономика: учебник /под ред.: В.Н.Видяпина, М.В.Степанова. - М.: ИНФРА-М.-2002.- 685с..- (Высшее образование) 2. Волков Ю. Г. Регионоведение: учеб. Пособие /отв. ред. профессор Ю. Г. Волков.-2-е изд., испр. и доп.- Ростов н/Д: Феникс.-2004.-442 с.-(Высшее образование) 3. Вольский В.В. Социально- экономическая география зарубежного мира:учебник для вузов [для экон. спец.] /под ред. В. В. Вольского.-3-е изд., испр.-М.:Дрофа.-2005.-560 с.
Географиялық орны және табиғат ресурстары. Географиялық орнының ерекшеліктері. Теңіз және кұрғақтағы шекаралары. Пайдалы казбалардың қоры, шоғыры және кен орындарының орналасуы. Халқы. Халқының динамикасы. Халқының қалыптасуындағы иммиграцияның орны. Ұлттық құрамы. Қала және ауыл халқы. Урбанизация деңгейі, урбанизация проблемалары. АҚШ-тың саяси құрылымы. Екі партиялы жүйе. Шаруашылығы. Дүниежүзілік шаруашылықтағы АҚШ-тың үлесі. Әлемнің басқа елдерімен салыстыру. Өндіріс пен капиталдың шоғырлану деңгейінің жоғары болуы. Монополизация құрылымы. Орналасуындағы біркелкіліктің болмауы және оның себептері. ТҰК ролі. Өнеркәсібі салаларының маңызы. Ауыл шаруашылығы. "Американдық" ауыл шаруашылығын дамыту типі (Оңтүстіктен басқа). Ауыл шаруашылығының әлеуметтік құрылымы. Аграрлық қарым-қатынастар. Ұсақ және орта фермерлердің құлдырауы, ірі фермерлердің өсуі. Өсімдік пен мал шаруашылық салаларының орналасуы. Ферма типтері мен олардың орналасуы. Ауыл шаруашылық аудандары. Көлігі. Темір жол желісі және темір жолмен тасымалдаудың басты бағыттары. Тас жолдары және автомобиль транспортының жақсы дамуы және оның темір жолдармен бәсекеге түсуі. Ұлы көлдер, олардың порттары мен жүк ағымдары. Өзен көлігінің әлсіздігі, оның себептері. Теңіз флоты, маңызды порттары. Әуе көлігінің дамуы. Кұбыр тасымалдары. Сыртқы экономикалық байланыстары. Дүние жүзілік рыноктағы АҚШ экспансионизмі. АҚШ-ты дүниежүзілік рыноктағы ірі қаржы экспортер ретінде қарастыру. Континенттер мен мемлекеттерде американ қаржысалымдарының таралуы. Дүниежүзілік рыноктағы АҚШ алып отырған орнының әлсіздену факторлары. АҚШ-тың Батыс Еуропа елдерімен, Канадамен, Латын Америкасы елдерімен, Қиыр Шығыс елдерімен байланысы және қарама-қайшылықтары. Аудандары. Ішкі ерекшеліктері.
Географиялық орны және табиғат ресурстары. Минералдық шикізатқа және металл ресурстарына, мұнайға және калий тұздарына бай болуы. Гидроресурстардың, орман байлықтарының молдығы. Климаттың шаруашылыққа кері әсері. Халқы және мемлекеттік құрылысы. Халықтың қалыптасу факторлары. Иммиграцияның рөлі. Негізгі ұлттық топтар, олардың сипаттамасы. Халықтың тығыздығының төмен болуы, біркелкі орналаспауы. Урбанизация, қала және елді мекендердің түрлері. Халықтың кәсіби және топтық құрамы. Мемлекеттік құрылысы, оның ерекшеліктері. Әкімшілік бөлінуі. Саяси партиялар. Шаруашылығының жалпы сипаттамасы мен даму ерекшелігі. Ағылшын-Француз арасындағы бәсекелесте Канаданың дамуы. Монополизация, мемлекеттік капитализм. Экономикалық және капиталистік дамудың жоғары болуы, шетел яғни американ капиталына байланысы. Шаруашылықтың орналасуы мен кұрылымы. ІІ- Дүниежүзілік соғыстан кейінгі дамуының күшейюі. Гидроэнергетиканың және энергияны кажет ететін өндірістің ерекше рөлі. Басты ауыл шаруашылық аудандары. Көлігі. Ішкі көліктің дамуы, оның ерекшеліктері. Құбыр көлігі. Сыртқы экономикалық байланысының маңызы. Сыртқы сауданың көлемі, кұрылымы, бағыты. Төлем балансы. Экономикалық аудандары. Ел экономикасында оның рөлі және әртүрлі дамуы. Ұсынылған әдебиет: 1. Экономическая, социальная и политическая география мира. Регионы и страны. / Под ред. СБ. Лаврова, Н.В. Каледина. - М: Гардарики, 2002. - 928 С. 2. Гладкий Ю.Н., Чистобаев А.И. Регионоведение: Учебник. М.: Гардарики, 2003. 384 С. 3. Вольский В.В. Социально- экономическая география зарубежного мира:учебник для вузов [для экон. спец.] /под ред. В. В. Вольского.-3-е изд., испр.-М.:Дрофа.-2005.-560 с. 4. Все страны мира: Энциклопедический справочник/ Автор-составитель Родин И.О., Пименова Т.М. - М.: Вече, 2003. 560 С. №7 Тақырып. Латын Америкасы елдері Латын Америкасы елдерінің жалпы сипаттамасы "Латын Лмерикасы" ұғымы осы аймаққа кіретін елдердің кұрамы. Латын Америкасы елдері экономикалық дамуында басқа дамушы елдерге қарағанда біршама жоғары дамыған. Латын Американың саяси картасы. Латын Америкасының кұрамы. Тәуелсіз мемлекеттер және олардың шетел монополияларына, әсіресе, АҚШ-қа экономикалық тәуелділігі. Латын Америкасы елдерінің стратегиялық маңызы, АҚШ-тың әскери базасы. Екінші дүние жүзілік соғыстан кейін пайда болған жаңа тәуелсіз мемлекеттер. Бірінші социалистік мемлекет - Куба. Табиғи жағдайы және оларды экономикалық бағалау. Латын Америкасы елдерінің минералдық шикізатының халықаралық маңызы. Табиғи ресурстарды ұлттық меншікке айналдыру процесі. Халқы. Жергілікті халықтар. Еуропалық колонизация, құлдарды сатуды континент халқының қалыптасу факторы ретінде қарастыру. Нәсілдер. Халықтың тығыздығы және орналасуы. Қала және ауыл халқы. Қала агломерацияларының көп болуы және олардың үлкен рөл ойнауы. Миграциялық процестер. Халықтың табиғи өсімі. Халықтың кәсіби, салалық және ұлттық құрамы. Жалпы шаруашылыққа сипаттама. Ұлттық және шетелдік капиталдың арасындағы шиеленістің күрделенуі. Индустрализация. Өнеркәсібі. Өнеркәсіптік дамудың деңгейі және оған шет ел монополияларының әсері. Тау-кен және өңдеуші өнеркәсіптің құрылымы. Негізгі салалардың орналасуы. Жекелеген елдерді индустриализациялаудың мүмкіндігі. Өнеркәсіпті аудандары және орталықтары. Ауыл шаруашылығы. Аграрлық қатынас, феодализм, шетелдіктердің жерді иелікке алуы. Құлдық пен феодалдықтың ара- қатынастары. Жалға
беру. Ауылшаруашылық техникасының шектеулілігі. Ирригация. Ауылшаруашылығы құрылымының бір бағыттық сипаттамасы. Оның ірі салаларының орналасуы. Ауыл шаруашылығының типтері. Өнеркәсіп. Өнеркәсіп дамуының денгейі және шетел монополияларының оған әсері. Тау кен және өңдеуші өнеркәсіптің құрылымы. Көлігі. Шетел капиталының әсерінен қалыптасқан оның құрылымы мен орналасуындағы ерекшеліктер. Сыртқы экономикалық байланысы. Сыртқы ауданның сипаты. Экспорт пен импорттың негізгі бағыттары және құрамы. Латын Америкасы елдеріндегі шетелдік инвестициялар, бұл елдердің төлем баланстары салаларының төмен болуы. Елдердің негізгі аймақтық топтары. Олардың негізгілеріне сипаттама: Бразилия, Мексика және Аргентина, Мексика. Аумағы, географиялық орны. Пайдалы қазбалары және олардың шаруашылықтағы маңызы. Халқы. Ұлттық құрамы. Қала және ауыл халқы. Жалпы шаруашылықтың сипаттамасы. Мемлекеттік сектордың рөлі. Экономиксының құрлымы. Тау-кен өнеркәсібі мұнайдың ерекше маңызы. Өңдеуші өнеркәсіптің маңызды салалары және басқа дамушы елдермен салыстырғанда оның жақсы дамуы. М а л шаруашылығы. Аграрлық реформалар. Капиталистік және капиталистікке дейінгі аграрлық қатынастар. Экспорттық өндірісіне шаруалығын мамандандыру. Көлік торабын дамытудың ерекшеліктері. Экспорттың және импорттың бағыты және құрылымы. НАФТА-ның перспективті әсері.
Экономикалық аудандар. Ауданның құрылуының ерекшеліктері және негізгі аудандар бойынша айырмашылықтары. Солтүстік шекаралық зона. Бразилия Шаруашылығының дамуына табиғи қорларының әртүрлігі. Халқы. Колонизация және иммиграция. Қазіргі этникалық құрамы. Халықтың орналасуы. Қала және ауыл халқы. Қалалардың типтері. Экономикасының құрылымындағы өзгерістер, мемлекеттің индустриалды-аграрлық елге айналуы. Жаңа аудандарды игеру. Экономикадағы мемлекеттік сектор. Өнеркәсіп, оның даму факторлары. Ауыл және орман шаруашылығы. Аграрлық қатынастар. Мал шаруашылығы Орман байлықтары және оларды пайдалану. Көлігі. Мұхитжағалық және ішкі штаттар арасындағы байланыс. Теміржол, авто, әуе, су көлігі. Экономикалык аудандар ішкі ерекшеліктері. Ұсынылған әдебиет: 1. И.М. Любимов. Общая политическая, экономическая и социальная география. / Под ред. Л.П. Куракова. М: Гелиос АРВ, 2001. 336 С. 2. Волков Ю. Г. Регионоведение: учеб. Пособие /отв. ред. профессор Ю. Г. Волков.-2-е изд., испр. и доп.- Ростов н/Д: Феникс.-2004.-442 с.-(Высшее образование)
3. Вольский В.В. Социально-экономическая география зарубежного мира:учебник для вузов [для экон. спец.] /под ред. В. В. Вольского.-3-е изд., испр.-М.:Дрофа.-2005.-560 с. №8 Тақырып. Шетелдік Азия елдері Азия елдеріне жалпы сипаттама Шетелдік Азияның саяси картасы және оның ІІ-ші Дүние жүзілік соғыстан кейінгі колониялық империяның құлауы нәтижесінде болған өзгерістер. Мемлекеттік құрылысы, деңгейі және экономикалық дамуы жолдары бойынша аймақтағы дамушы елдердің типтері және денгейінің түрлері. Ұлттық капиталдың және мемлекеттік сектордың ролі. Неоколониализм және оның Азиядағы түрлері, блоктардың қалыптасуы (СЕАТО, СЕНТО және т.б) және олардың қайта жандану мүмкіндігі. Азия елдерінің ұлттық тәуелсіздік үшін күресі. ІІІетелдік Азияның географиялық аудандарға бөлінуі және олардың қысқа саяси-географиялық сипаттамасы. Қиыр Шығыс, Оңтүстік Азия, Оңтүстік-Шығыс Азия, Батыс Азия (Таяу және Орталық Шығыс).
Жапония Жапонияның аралдық географиялық жағдайының ерекшеліктері және территориясы. Дүниежүзілік соғыстың салдарынан елдің мемлекеттік шекарасының өзгеруі. Жапония аралдарының әскери-стратегиялық маңызы. Табиғи жағдайы және ресурстары. Жағалардың тілімделуі, таулы рельефтің басымдылығы. Жер сілкіну. Климаты: муссонды және теңіздік ағыстардың әсері. Жапонияның өзендері-энергияның негізгі көзі. Минералды шикізатқа салыстырмалы түрде алғанда кедей болды. Орман ресурстарының маңызы. Қоршаған теңіздердің балық байлықтары. Экологиялық дағдарыс. Халқы. Тығыздығы және саны. Ұлттық құрамының біртектілігі. Халықтың біртекті орналаспауы. Эммиграция. Мемлекеттің демографиялық саясаты және оның нәтижесі. Қала және ауыл халқы. Шамадан тыс үлкен қалалар. Жапон
мегаполисі. Саяси құрылымы және негізгі саяси партиялар. Шаруашылығы. Жапония Азия елдерінің ішіндегі аса дамыған капиталистік ел және дүние
жүзінде аса дамыған елдердің бірі. Соғыстан кейін Жапон экономикасының тез дамуы, оның себебі Екінші дүние жүзілік соғыстан кейін Жапония экономикасы құрылымының өзгеруі. Ғылыми техникалық революция және оның салдары. Жапония өнеркәсібінің негізгі салаларына американдық капиталдың енуі. Өнеркәсібі. Оның даму ерекшеліктері. Жапония өнеркәсібінің шетелдік шикізаттар мен сыртқы сауда рыногына тәуелділігі. Энергетикалық проблемалар. Өнеркәсіптің басты экспорттық салалары (автомобиль жасау, радиоэлектроника, химия және т.б.). Ескі, жаңа, қазіргі салалар. Олардың орналасуы. Негізгі аудандары және орталықтары. Тынық мұхиттық "өнеркәсіптік белдеу". Ауыл шаруашылығы. Жапонияның өзін-өзі ауылшаруашылық өнімдерімен қамтамасыз етуі. Аграрлық катынас. Соғыстан кейінгі "Жер реформасы". Аграрлық қатынастарға байланысты Жапония ауылшаруашылығының артта қалуы. Негізгі азық-түлік дакылдары және олардың орналасуы. Мал шаруашылығынын дамуына көңіл бөлу, жібек өсіру және балық шаруашылығының маңызы. Көлігі. Теңіз көлігінің басым болуының маңызы. Маңызды порттары. Сыртқы экономикалық байланысы. Жапонияның дамушы елдерге сыртқы экономикалық экспансиясы. Валюта проблемасы. Сыртқы сауда, оның Жапония экономикасына рөлі: өлшемі, құрамы. Сыртқы сауданың бағыты. Экономикалық аудандар
Дүние жүзіндегі дамушы елдер арасында аса ірі ел ретінде Үндістанның халықаралық маңызы. Территориясының құрамы, әкімшілік құрылымы. Географиялық орны және шекаралары. Табиғи жағдайы және ресурстары. Табиғат ресурстары корының молдылығы байлығы. Халқы. Халық саны: тілдік, діндік және ұлттық құрамының күрделілігі, касталардың рөлі. Ұлттық проблемалар. Үндістан халық мәдениетінің өзгешелігі. Халықтың табиғи өсімінің, жастық және жыныстық құрамының ерекшеліктері. Халықтың орналасу ерекшеліктері. Қала және ауыл халқы. Ірі қалалар. Еңбек ресурстары. Халықтың салалық, таптық, кәсіби құрамы. Дамуының ерекшеліктері және саяси құрылысы. Екінші дүниежүзілік соғысқа дейінгі колониялды тәртіп, оның үнді экономикасының біржақты дамуына әсері. Ұлтазаттық қозғалыстың көтерілуі және Британ мен Үндістанның Үндістан және Пәкістан доминионы болып бөлінуі. Үндістан Республикасының құрылуы. Үндістанның қазіргі
саяси құрылымы, негізгі партияларының сипаты. Шаруашылығы. Экономикалық дамуының деңгейі көп ғасырлық Британ колониясы болуының себебі. Көп бағытты экономика жағдайындағы мемлекеттік сектор және мемлекеттік басқару. Негізгі мемлекеттік өндірістік жаңа құрылыстар, олардың аудан құру маңызы. Өнеркәсібі. Шикізат және энергия базасы; геологиялық барлау жұмыстарын ұйымдастыру. Электр станциялары мен ірі металлургия зауыттарын салу. Бұрыңғы Кенес Одағының көмегі. Фабрика- зауыт өнеркәсіптерінің негізгі салалары, өнеркәсіптердің орналасуы мен құрылымындағы алға жылжулар. Ауыл шаруашылығы. Аграрлық қатынас. Ауыл шаруашылығының негізгі салалары және олардың орналасуы. Экспорттық салалар. Негізгі ауылшаруашылық аудандары. Көлігі. Темір жол көлігінің дамуы. Теңіз арқылы байланыстың маңызы. Британ және отандық флоттың рөлі. Негізгі порттар. Әуе көлігі. Сыртқы экономикалық байланыстары. Дүниежүзілік соғысқа дейінгі және кейінгі сыртқы сауданың бағыттары және құрамы. Шетел инвистициясының рөлі. Аудандары. Аудандарға бөлінуінің негізгі сипаты.
Қазіргі саяси жоне экономикалык-географиялық орны. Қытай аумағының қалыптасу ерекшелігі. Мемлекеттік құрылысы. Әкімшілік-аумақтық бөлінісі. Табиғи жағдайы және табиғат ресурстары, олардың шаруашылықтағы маңызы. Табиғат ресурстарының аумақтық шоғыры және оларды пайдаланудың алғышарттары. Халқы. Халық санының өсу серпіні және ҚХР-ның әртүрлі даму кезеңдеріндегі демографиялық саясаты. "Бала тууды жоспарлау" бағдарламасын қазіргі кезде жүзеге асыру. Халықтың көп ұлтты құрамы, негізгі кытай емес ұлттардың қоныстануы. Халықтың тығыздығының аумақтық ерекшеліктері. Қала және ауыл халқы, елді-мекендердің типтері, ішкі миграция. "Хуацяо" - Қытай эммигранттарының ҚХР саяси және экономикалық өміріндегі рөлі. Халықтың таптық және әлеуметтік құрылысы. Еңбек ресурстары, білікті кадрлардың жетіспеушілігі. Жұмыссыздық және оларды жоюдың жолдары. Шаруашылықтың дамуының ерекшелігі және әртүрлі кезеңдердегі мемлекеттің экономикалық саясаты. Өнеркәсібі. Энергетикасы. Өнеркәсіптің аумақтық құрылымының негізгі ерекшеліктері.
Өнеркәсіптік аудандары. Ауыл шаруашылығы. Ауыл шаруашылығының салалық құрылымы. Егіншіліктің басым болуының маңызы. Күріш, басқа да астық дақылдары, олардың орналасуы, өсіру ерекшеліктері. Азық-түлік мәселесі. Техникалық дакылдар географиясы. Мал шаруашылығы. Ауыл шаруашылығының мамандануындағы аумақтық ерекшеліктер. Көлігі. Теміржол көлігінің басым болуы. Елдің және оның жекелеген аудандарының теміржолдармен камтамасыз етілуі. Негізгі автомобиль жолдары және автокөлік. Құбырмен тасымалдау. Өзендердегі кеме қатынасы, оның өрістері. Негізгі теңіз порттары. Әуе көлігі. Сыртқы экономикалық байланыстары. Сыртқы тауар айналымының өсу динамикасы. Экспорт пен импорттың тауарлық құрылымы. Дамушы елдермен байланыстың дамуының кеңеюі. ТМД елдерімен сауда қарым-қатынасы. Экономикалық аудандастыру мәселесі. Экономикалық аудандарды қалыптастыру процессі. Ұсынылған әдебиет: 1. Волков Ю. Г. Регионоведение: учеб. Пособие /отв. ред. профессор Ю. Г. Волков.-2-е изд., испр. и доп.- Ростов н/Д: Феникс.-2004.-442 с.-(Высшее образование) 2. Вольский В.В. Социально- экономическая география зарубежного мира:учебник для вузов [для экон. спец.] /под ред. В. В. Вольского.-3-е изд., испр.-М.:Дрофа.-2005.-560 с.
Аумағы және географиялық орны. Аумағының құрамы, қазіргі саяси бөлінісі. Африка мемлекеттерінің ауданы мен халқы жөніндегі негізгі мәліметтер. Африка елдерінің халықаралық саяси аренадағы орны мен маңызы. Географиялық орны. Табиғат ресурстары. Континенттің табиғат зоналары мен ландшафттарды шаруашылық тұрғыдан
бағалау. Гидроэнергетикалық және отын ресурстары. Шөл зоналарды суландыру және су мәселесі. Минералдық шикізаты. Топырақ-өсімдік зоналары, оларды шаруашылыққа пайдаланудың мүмкіндіктері. Африканың саяси картасының калыптасуы. Бірінші дүниежүзілік соғысқа дейінгі Африканы бөлу. Екінші дүниежүзілік соғыстан кейінгі саяси картада болған түбегейлі өзгсрістер; бұрын-соңды болып көрмеген ұлт-азаттық қозғалыстар және Англия, Франция, Италия, Бельгия колониялық империяларының құрылуы. Қазіргі Африканың негізгі саяси және әлеуметтік- георафиялық проблемалары. Неоколониализм және оған қарсы Африка халқының күресі. Африкадағы халықаралық саяси топтар және ассоциациялар. "Ортақ рынок". НАТО және Африка. Африка бірлік ұйымы (ОЕА) және басқа да маңызды ұйымдар мен одақтар. Халқы. Халықтың саны мен демографиялық құрылымы. Ру, тайпалық және тіл топтары бойынша бөлінуі. Ұлттық қалыптасу проблемасы. Нәсілдік кемсітушілікке қарсы демократиялық күштердің күресі. Халықтың біркелкі орналаспауы. Африка халқының миграциясы. Қала және ауыл халқы. Еңбек ресурстары және оларды пайдалану. Шаруашылықтың жалпы сипаты. Дүниежүзілік шаруашылықтағы Африканың орны. Бай табиғат ресурстарын шетел капиталы тарапынан талан-таражға түсуі. Африка елдерінің төмен даму денгейі. Африка елдерінде шетелдік капиталдың қазіргі позициясы. Мемлекеттік сектордың маңызы. Африка елдерінің экономикалық тәуелсіздігі үшін күресі. Африканың жекелеген елдері арасында экономикалық және саяси дамуындағы ерекшеліктер. Өнеркәсібі. Дүние жүзілік шаруашылықтағы Африка тау-кен өнеркәсібінің рөлі. Тау-кен өнеркәсібінің географиясы, негізгі тау-кен өнеркәсіптік орталықтар. Шикізатты бастапқы өңдеу салаларының дамуы, индустрияландырудың болашағы. Ауыл шаруашылығы - Африка елдері экономикасының негізгі салалары. Аграрлық қатынастар. Жер реформасы және оның аяқсыз қалуы. Ауыл шаруашылық өндірістің жағдайы. Өсімдік шаруашылығының салалы құрылымы және орналасуы. Мал шаруашылығын дамыту мен орналастыру ерекшелігі. Көлігі. Оның құрылымының колониялдық сипаты. Көліктің жекелеген түрлерінің рөлі. Керуен жолдары. Құбыр тасымалдары. Автокөлігі. Автокөлігі халықаралық маңызы бар аса ірі көлік тораптары. Сыртқы экономикалық байланыстары. Дүниежүзілік рыноктағы Африка елдерінің үлес салмағы. Сыртқы сауданың сипаты. Жаңа экономикалық тәртіп үшін демократиялық күштердін күресі. Африка елдерінің сыртқы сауда байланыстарының құрылымы мен бағытындағы өзгерістер. Африканың басты аймақтық топтары. Солтүстік, Батыс, Орталық, Шығыс және Оңтүстік Африка елдері.
1. Все страны мира: Энциклопедический справочник/ Автор-составитель Родин И.О., Пименова Т.М. - М.: Вече, 2003. 560 С. 2. Гладкий Ю.Н., Чистобаев А.И. Регионоведение: Учебник. М.: Гардарики, 2003. 384 С. 3. Максаковский В.П. География: Экономическая и социальная география мира:учебник для 10 кл. /В.П.Максаковский.-10-е изд..-М.:Просвещение.-2002.-349с.
Еуразия мен Америка арасындағы халықаралық жол бойындағы Австралия, Жаңа Зеландия және Мұхит аралдарының орны. Территориялардың шалғайдығы және олардың стратегиялық маңызы. Ұлт- азаттық қозғалыстың өсуі және оның Мұхит арал елдері, Меланезия, Полинезия, Микронезияның саяси картасына тигізген әсері. Жекелеген елдердің экономикалық деңгейдегі ерекшеліктері. Австралия, Жаңа Зеландия - экономикалық даму деңгейі жоғары елдер. Мұхит аралдары елдерінің артта қалғандығы мен экономикасының ерекшелігі.
Аумағы, географиялык орны, табиғи жағдайы. Континеттің қалыптасуы. Табиғат ресурстарының маңызы. Жер бедерінің тегіс болу сипаты, климатының куаңдылығы, су мәселесінің ерекше маңыздылығы. Минералдық ресурстарға, әсіресе металдар мен бокситтерге бай болуы. Пайдалы қазбаның жаңа ашылған кен орындары. Халқы. Қалыптасу ерекшелігі, иммиграцияның рөлі. Ұлттық құрамы мен оның өзгерісі. Ұлттық
проблемалар. Аборигендер проблемасы. Халықтың өтe сирек болып және біркелкі қоныстануы, "астаналық" қалалардың ерекше рөлі. Халықтың салалық және топтық құрамы. Шаруашылығының даму ерекшелігі мен жалпы сипаттамасы. Алтын өндіру өнеркәсібінің рөлі және бір кездегі қой шаруашылығының дамығандығы. Доминиондардың құрылуы. Австралия - "көшіп-қонған" капитализм елі Канадамен салыстыру. Экономикасының индустриалды-аграрлы сипаты. Соғыстан кейінгі индустрияландыру және шетел капиталының рөлі. Шаруашылығының жоғары экспорттығы. Өнеркәсіптің соғыстан кейінгі құрылымындағы және орналасуындағы өзгерістер. Шетелдік капиталдың рөлі. Негізгі салалар, өнеркәсіпті аудандар мен орталықтар. Аграрлық қатынастардың ерекшелігі. Скваттерлік, латифундизм. Ауыл шаруашылық салаларының құрылымы және ондағы өзгерістер. Мал шаруашылығы, қой өсірудің басымдылығы. Өсімдік шаруашылығы, оның құрылымындағы өзгерістер, негізгі дақылдардың орналасуы. Ауыл шаруашылығының экспорттығы. Ауыл шаруашылық ауданы Көлігі. Теміржол көлігінің басымдылығы, тораптарының біркелкі болмауы. Теңіз көлігінің нашар даму себебі. Көліктің басқа да түрлсрі. Сыртқы экономикалық байланыстары. Олардың маңызы. Сыртқы сауда географиясы және оның құрамы. Ағылшын-американ ерекше тәуелділігі. Ұлыбританияның "Ортақ рынокқа" енуіне Австралия экономикасының мүдделігі, Австралияның сыртқы саудасында Жапония рөлінің артуы. Төлем балансы. Аудан орталық ерекшеліктер. Экономикалық аудандардың қалыптасуының аяқсыз қалуы.
1. Родионова И.А. Экономическая география и региональная экономика /И.А.Родионова.- М.:Моск. Лицей.- 2001.-288с. 2. Волков Ю. Г. Регионоведение: учеб. Пособие /отв. ред. профессор Ю. Г. Волков.-2-е изд., испр. и доп.- Ростов н/Д: Феникс.-2004.-442 с.-(Высшее образование) 3. Вольский В.В. Социально- экономическая география зарубежного мира:учебник для вузов [для экон. спец.] /под ред. В. В. Вольского.-3-е изд., испр.-М.:Дрофа.-2005.-560 с. 4.
Пименова Т.М. - М.: Вече, 2003. 560 С. Document Outline
жүктеу/скачать 148,23 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|