Ұлдар 7,9 14,2 21,4 23,2 18,7 10,5 4,2 -5

 
45 
 
PISA 2012 
халықаралық зерттеуінің негізгі нәтижелері
 
 
PISA - 2012 
35  елде  орташа  есеппен  математикадан  ұлдар  қыздарға  қарағанда 
артықшылық  көрсетеді.  Ұлдар  мен  қыздардың  арасындағы  ұлдардың 
пайдасына ұпай айырмашылығының ең көбі Колумбияда және екі ЭЫДҰ елдері 
Люксембург пен Чили 25 ұпай айырмашылығымен байқалады. Корея, Жапония 
және Гонконг функционалдық сауаттылық көрсеткіштері бойынша ең нәтижелі 
елдердің ондығына жатады. 
Зерттеуге қатысушы елдердің барлығында дерлік ұлдардың басым бөлігі 
математикалық  сауаттылықтың  жоғары  деңгейіне  қол  жеткізеді.  Ұлдардың 
үлкен  үлесі  осы  деңгейлердегі  өнімділігі  жоғары  елдерде,  осы  деңгейлерде 
орналасқан  ұлдар  мен  қыздар  қатынасындағы  айырмашылық  әрине  үлкен. 
Осылайша  Кореяда,  Жапонияда және  Гонконгта  білімнің  ең  жоғары  деңгейіне 
қол  жеткізген  ұлдардың  үлесі  математикалық  тапсырмаларды  орындау 
табыстылығының көрсеткіштерінде қыздарға қарағанда 9% артық. 
Финляндияда,  Исландияда  және  серіктес  елдер  Сингапурда,  Тайландта, 
Жорданияда,  Малайзияда,  Литвада  және  Латвияда  2-ші  деңгейден  төмен 
орналасқан қыздарға қарағанда ұлдардың үлесі басым. 
PISA-2012  халықаралық  есебінің  мәліметтері  бойынша  гендерлік  аражік 
Макаода,  Грекияда,  Ресей  Федерациясында,  Финляндияда  және  Швецияда 
сегіз  ұпайдан  астамға  қысқарды.  Осылайша,  Ресей  Федерациясында 
математикадан  қыздардың  үлгерімі  20  ұпайға  артқан,  ал  ұлдардың  үлгерімі 
өзгеріссіз қалып отыр. 
PISA-2012-де 
2391  Қазақстандық  қыздар  мен  2877  ұлдар
  қатысты.  PISA-
2012 
халықаралық 
базасының 
мәліметтерін 
салыстырмалы 
талдау                              
осы бағыттағы тест тапсырмаларын орындау табыстылығындағы
 «қыздар» мен 
«ұлдар» 
мәнмәтінінде айырмашылық жоқ екендігін 
көрсетеді. Жалпы сынақта 
олар 432 ұпайдан жинайды (Қосымша, 2.1.2 кестесі). 
 

 
46 
PISA 2012 
халықаралық зерттеуінің негізгі нәтижелері
 
 
PISA - 2012 
ҚОРЫТЫНДЫ 

 
PISA-2012-дегі  басыңқы  бағыт  «Математикалық  сауаттылық»  болды 
(тест сұрақтарының жалпы санының 62%). 

 
Математикалық  сауаттылықтың  ең  жоғары  нәтижелерін  Шанхай-
Қытай, Сингапур, Гонконг-Қытай, Қытай Тайпейі, Корея, Макао-Қытай 
білімгерлері көрсетеді. 

 
Математикалық  сауаттылықтан  ЭЫДҰ  орташа  ұпайы  494  ұпайды, 
Қазақстан бойынша - 432 ұпайды құрайды. 

 
65  қатысушы  елдердің  арасында  математикалық  сауаттылықтан 
Қазақстандық 15-жастағы білімгерлер 49-шы орынға ие болды. 

 
2009 
жылмен 
салыстырғанда 
Қазақстандық 
оқушылардың 
математикалық  сауаттылық  көрсеткіштерінің  артуы  27  ұпайды 
құрады. 

 
Республика бойынша математикалық сауаттылық тест тапсырмаларын 
орындау көрсеткішін 41% құрады. 

 
Қазақстандық  білімгерлердің  нәтижелері  Болгария,  Тайланд  және 
Біріккен Араб Әмірлігі секілді елдермен бір топта болып табылады. 

 
Математикалық  білімнің  базалық  деңгейін  Қазақстандық  15-жастағы 
білімгерлердің 31,5% көрсетті. 

 
Күрделіліктің бесінші және алтыншы деңгейіндегі тапсырмаларды тек 
0,9% және 0,1% Қазақстандық білімгерлер ғана орындай алған. 
 

 
47
 
 
 
 
PISA 2012 
Халықаралық зерттеуінің негізгі нәтижелері
 
 
PISA - 2012 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
II  ТАРАУ 
БАҒЫТТАР БОЙЫНША ЗЕРТТЕУ 
НӘТИЖЕЛЕРІ  
Жаратылыстану ғылымдары
 
сауаттылығы 
 
 

 
48 
 
 
PISA 2012 
Халықаралық зерттеуінің негізгі нәтижелері
 
 
PISA - 2012 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
49
 
 
 
 
PISA 2012 
Халықаралық зерттеуінің негізгі нәтижелері
 
 
PISA - 2012 
2.2. Жаратылыстану ғылымдарының сауаттылығы 
Халықаралық 
сарапшылар 
жаратылыстану 
ғылымдары 
мен 
технологияның ұдайы даму үстінде отырған  қоғам аясындағы жас ұрпақ үшін 
баға жетпес мәнін атап өтеді. 
PISA 
зерттеуі 
білімгерлердің 
жаратылыстану 
ғылымдарынан 
сауаттылығын
  білімгерлердің  физика  мен  астрономия,  география,  биология 
және  химия  салаларынан  алған  білімін  қоршаған  ортаны  түсіну  мен  адам 
өмірінде кездесуі мүмкін жағдайларда шешім қабылдау үшін қолдану қабілеті 
ретінде анықтайды. 
PISA-2012  зерттеуіндегі 
«Жаратылыстану  ғылымдарынан  сауаттылық»
 
ұғымы білімгерлердің жаратылыстану білімін сұрақтарды тану және қою үшін, 
жаңа  білімді  меңгеру,  жаратылыстану  құбылыстарын  түсіндіру  мен  ғылыми 
дәлелдерге 
негізделген 
жаратылыстану 
мәселелерін 
қорытындылауға 
тұжырым жасау үшін пайдалану қабілеттерін қамтиды.   
Жаратылыстанудың  негізгі  ерекшеліктерін  адам  танымының  формасы 
ретінде  ұғыну  және  жаратылыстану  ғылымдары  мен  технология  қоғамның 
материалдық,  зияткерлік  және  мәдени  саласына  әсер  ететінін  түсіну  де  осы 
ұғымның негізгі құрамдас бөліктері болып табылады.  
15-жастағы  білімгерлердің  жаратылыстану  пәндері  білімінің  деңгейін 
бағалау  зерттеудің  үшінші  айналымы,  PISA-2006,  басыңқы  бағыты  болып 
табылды  (келесі  айналымның  негізгі  бағыты  «жаратылыстану  ғылымының 
сауаттылығы» - PISA-2015). 

 
50 
 
 
PISA 2012 
Халықаралық зерттеуінің негізгі нәтижелері
 
 
PISA - 2012 
15-жастағы  білімгерлердің  жаратылыстану  саласынан  білім  қолдану 
дағдыларын меңгеру деңгейі өскелең ұрпақтың жаратылыстану ғылымдарына 
көзқарасы қандай екендігін көрсетеді. 
Халықаралық  сарапшылардың  пікірінше,  берілген  кешенді  анықтама 
жараталыстану  ғылымдарының  сауаттылығы  келесі  құрамдас  бөліктермен 
сипатталуы мүмкін екендігін болжайды:  

 
ғылым  мен  технологияға  қолданылатын  өмірлік  жағдайларды  тану 
(бағалау мәнмәтіні); 

 
материалдық әлемді (технологияны қоса алғанда) қоршаған орта мен 
оның  заңдылықтары  туралы  білімді  меңгерумен  қатар,  жаратылыстану 
ғылымдарының  өзі  туралы  да  білімді  меңгеруді  білдіретін,  ғылыми  білім 
негізінде материалдық әлемді түсіну (зерттеу білімінің құрауыштары); 

 
ғылыми  сұрақтарды  тұжырымдау  біліктілігін  қамтитын,  бар  ғылыми 
білімге  тоқталып,  қолдану,  дәлелденген  айғақтар  негізінде  (зерттеудің 
құзыреттілік құрауышы) қорытынды жасау құзыреттерін меңгеру; 

 
жаратылыстану 
ғылымдарына 
қызығушылық, 
жаратылыстану 
ғылымдарына әуесқойлықты өз құндылықтар жүйесіне енгізу, мысалы, табиғи 
ресурстар  мен  қоршаған  ортаға  қатысты  жауапкершілікпен  әрекет  етудің 
қалыптасқан уәждемесі (бағалаудағы аффективтік өлшеу). 
Осылайша, жаратылыстану ғылымдарының сауаттылығын 
бағалау тестері 
тапсырмаларының құрылымы
 өлшеудің төрт өзара байланысты аспектілерінен 
тұрады (2.2.1 сурет). 
 
 
 

 
51
 
 
 
 
PISA 2012 
Халықаралық зерттеуінің негізгі нәтижелері
 
 
PISA - 2012 
2.2.1 сурет. PISA тест тапсырмаларының құрылымы/жаратылыстану 
 
Дереккөз: ЭЫДҰ халықаралық есебі «PISA-2012 құрылымы» 
 
Мәнмәтін.
  Зерттеудің  басты  мақсатын  -  15-жастағы  білімгерлердің 
өмірге  дайындығын  жүзеге  асыру  үшін  тапсырмаларда  қалай  да  болмасын 
жаратылыстану,  немесе  техникалық  мәселелермен  байланысты  түрлі  шынайы 
жағдайлар қолданылды. Осы мәселелер PISA-2012 тестінің келесі ситуациялық 
тобын  қамтиды  –  «Денсаулық»,  «Табиғи  ресурстар»,  «Қоршаған  орта»,  «Қауіп 
көздері, тәуекелдер» және  «Жаратылыстану мен технологияның байланысы». 
Ұсынылған  ситуациялардың  әрқайсысы  үш  мәнмәтіннің  бірінде 
қарастырылды:  жеке  бастық  (жергілікті  қоршаған  ортамен  байланысты) 
немесе  ғаламдық  (әлемнің  түрлі  бұрышында  болып  жатқан  құбылыстар 
қарастырылатын). 
Бұл 
орайда, 
тест 
тапсырмаларында 
15-жастағы 
PISA-2012 
тестілері 
ҚҰЗЫРЕТТЕР 
ғылыми сұрақтарды 
тану мен қою, 
құбылыстарды ғылыми 
тұрғыдан түсіндіру, 
ғылыми дәлелердерді 
пайдалану 
БІЛІМ  
жаратылыстану 
білімі 
ғылым туралы 
білім 
(пайымдаудың 
әдісі мен 
тәсілдері) 
ҚАТЫНАСТАР 
ғылыми танымның 
мағынасы, 
жаратылыстанудағы 
табыстылықтың 
өзіндік бағасы, 
ғылымға 
қазығушылық  
МӘНМӘТІН 
жаратылыстану және 
технологиямен  
байланысты шынайы 
жағдайлар : 
- жеке бастық 
- әлеуметтік 
ғаламдық 

 
52 
 
 
PISA 2012 
Халықаралық зерттеуінің негізгі нәтижелері
 
 
PISA - 2012 
білімгерлердің    қызығушылығына  сәйкестікке  және  оларға    өмірде  кездесуі 
мүмкін  жаратылыстану  ғылымдары  мен  технологиялық  мәселелермен 
байланысына сәйкес келетін ситуациялар қолданылды (2.2.1 кестесі). 
2.2.1  кестесі.  Мәнмәтін/    ситуациялар  тобы/  PISA-  2012  тапсырмалары 
/жаратылыстану 
Дереккөз: ЭЫДҰ халықаралық есебі «PISA-2012 құрылымы» 
 
Денсаулық 
Жеке бастық 
(білімгердің өзі, оның 
отбасы, достары) 
Әлеуметтік 
(жергілікті қоршаған орта) 
Ғаламдық 
( әлемнің түрлі 
бұрышындағы өмір
 
) 
Денсаулықты сақтау, 
жарақат, дұрыс 
тамақтану 
Иммунитетті қолдау, 
тамақтану рационы  
Эпидемиялар, 
 
Инфекциялық 
аурулардың таралуы 
Табиғи  
ресурстар 
Заттар мен қуатты жеке 
пайдалану 
 Адам популяциясы, өмір 
сапасы, қауіпсіздік, 
тамақты өндіру мен тұтыну 
Жаңғыратын және 
жаңғырмайтын  
ресурстар, табиғи 
жүйелер, тұрғындар 
санының артуы, 
жойылып бара 
жатқан түрлерді 
қорғау 
Қоршаған орта  
Табиғатқа деген 
қатынас, түрлі 
материалдар мен 
заттарды қолдану 
Тұрғындардың бөлінуі, 
шығынды жоспарлау, 
қоршаған ортаға әсер ету, 
ауа-райы 
Биологиялық 
түрлілік, ластануды 
бақылау, жерді 
қалпына келтіру мен 
пайдалану 
Қауіп көздері, 
тәуекелдер  
Табиғи және адам 
қолымен жасалған, 
тұратын орынды таңдау  
Шұғыл өзгерістер (жер 
сілкінулер), қатал  климат, 
жәй және өсімді өзгерістер  
(жағалау эрозиясы, 
шөгінділер), тәуекелді 
бағалау 
Климаттық 
өзгерістер, заманауи 
соқтығыстар мен 
соғыстың зардабы   
Жаратылыстану мен 
технологияның 
байланысы 
Табиғи құбылыстарды 
ғылыми тұрғыдан 
түсінуге қызығушылық, 
ғылыми бағыттағы  
хобби, спорт және 
демалыс, музыка мен 
технологиялар 
Жаңа заттар мен 
материалдар, 
қондырғылар мен 
генетикалық 
модификациялар, 
технологиялық қару, көлік 
Түрлердің жойылуы, 
Ғарыш кеңістігін 
зерттеу, 
Жердің пайда болуы 
мен оның құрылымы 

 
53
 
 
 
 
PISA 2012 
Халықаралық зерттеуінің негізгі нәтижелері
 
 
PISA - 2012 
PISA  тестінің  көрсетілген  негізгі  жаратылыстану  бөлігінің  топтары  келесі 
тапсырмалардан  тұрады. 
Денсаулық  -
  «Пайдалы  тербелістер»,  «Сүт», 
«Антибиотиктер»,  «Физикалық  жаттығулар»,  «Мэри  Монтегю», 
Табиғи 
ресурстар - 
«Жердегі ауа температурасы», «Жабайы сұлы», «Күн батареялары», 
«Сүттегі  бактериялар»,
 
Қоршаған  орта  - 
«Пингвиндер  аралы»,  «Жасыл  парк», 
«Түрлі  климат», 
Қауіп  көздері
,  тәуекелдер  - 
«Жердегі  ауа  температурасы», 
«Жерлерді  игеру  мен  табиғи  апаттар»,  «Орман  өрттері», 
Жаратылыстану  мен 
технологияның  байланысы  - 
«Қасықтар»,  «Пластик  дәуірі»,  «Қауіпсіздік 
жастықшасы», «Ашық ауада тамақ дайындау», «Динозаврлардың жойылуы». 
Мысалы, «Жердегі ауа температурасы» тесті «Қауіп көздері, тәуекелдер» 
ситуациялық тобынан. 
ЖЕРДЕГІ АУА ТЕМПЕРАТУРАСЫНЫҢ АРТУЫ 
Өткен  ғасырда  жер  атмосферасының  орташа  температурасы  көтерілген. 
Газеттер  мен  мерзімдік  баспасөзде  температура  көтерілуінің  басты  себебі 
атмосферадағы көмір қышқыл газы шоғырлануының артуы деп жиі атайды. 
 
ЖЕРДЕГІ АУА ТЕМПЕРАТУРАСЫ 
Жердегі  температура  көтерілуінің  салдарларының  бірі  Антарктида  мен 
Гренландияны  басып  жатқан  мұздардың  еруі  болып  табылады.  Полярлық 
мұздардың  еруі  келешекте  жағалауда  жатқан,  немесе  соның  жанындағы 
әлемдегі әрбір елге айтарлықтай әсерін тигізуі мүмкін . 
Осы әсер келешекте нақты не нәрседе көрінісін табуы мүмкін? 
……………………………………………………………………………………………………………………… 
Жауап толығымен қабылданады 
Ықтимал  су  тасқыны  (теңіздегі  су  деңгейінің  көтерілуіне  сілтеме 
жасалынуы,  немесе  жасалынбауы  мүмкін),  немесе  басқа  да  салдарлары 
көрсетіледі. 

 
Жағалауды су алады. 

 
Өсімдіктер жойылады. 

 
Құрылық саны азаяды. 

 
Су көтерілуі. 

 
54 
 
 
PISA 2012 
Халықаралық зерттеуінің негізгі нәтижелері
 
 
PISA - 2012 
Құзыреттілік. 
PISA-2012  тест  тапсырмаларын  орындау  барысында 
білімгерлердің  ғылым  жауап  бере  алатын  сұрақтарды  айқындауы,  немесе 
тұжырымдауы талап етілді. Құбылыстардың ғылыми түсініктемесін беру, шешім 
қабылдау  үшін  және  олар  туралы  ақпарат  беру  үшін  ғылыми  айғақтарды, 
мәліметтерді, немесе дәлелдерді қолдану қажет болды. 
Жүйелі  және  сыни  тұрғыдан  ойлауды,  шешім  қабылдауды,  ақпарат 
беруді, дәйектеу мен түсіндіруді қамтитын танымдық қабілетті қалыптастыруда 
басты  болып  табылатын  үш  құзыреттілік  тобы  халықаралық  емтихан  тестіне 
іріктеліп алынды (2.2.2 кестесі). 
2.2.2 Кестесі. Жаратылыстану құзыреттілігі/ PISA-2012 тапсырмалары 
 
 
Құзыреттілік сипаттамасы 
Ғылыми сұрақтарды тану мен 
қою 
 
- ғылыми тұрғыдан зерттелуі мүмкін мәселелерді 
айқындау; 
- ғылыми ақпаратты іздеуге қажетті басты сөздерді 
анықтау; 
- жаратылыстану зерттеуінің (сипаттамасының) негізгі 
ерекшеліктерін айқындау. 
Құбылыстарды ғылыми тұрғыдан 
түсіндіру 
 
- берілген ситуацияда жаратылыстану білімін қолдану; 
- құбылыстарды ғылыми тұрғыдан негіздеп сипаттау, 
өзгерістерді болжау; 
- ғылыми дәлелденген сипаттамаларды, түсініктемелер 
мен болжамды тану. 
Ғылыми дәлелдерді пайдалану 
 
- ғылыми айғақтарды, мәліметтер мен қорытынды 
тұжырымдауды түсіндіру; 
- болжамдарды, айғақтарды, мәліметтерді, немесе 
қорытынды негізінде жатқан дәлелдемелерді айқындау; 
- қоғамда ғылым мен технология жетістіктерін қолдану 
салдарын бағалау. 
Дереккөз: ЭЫДҰ халықаралық есебі «PISA-2012 құрылымы» 

 
55
 
 
 
 
PISA 2012 
Халықаралық зерттеуінің негізгі нәтижелері
 
 
PISA - 2012 
Білім. 
Жараталыстану  сауаттылығын  бағалау  үшін  тапсырмаларды 
құрастыру 
барысында 
екі 
мазмұндық 
құрамдас 
бөлік 
анықталған: 
жаратылыстану  ғылымдарының  білімі 
-  шынайы  әлем  туралы  білім  және 
әдіснамалық  білім  - 
ғылым  туралы  білім
  адам  жүргізетін  зерттеулер  туралы 
ретінде. 
Тапсырмаларды  құрастыру  үшін  күнделікті  өмірде  сұранысқа  ие,  басты 
жаратылыстану  ұғымдарын  қамтитын  және  үлкен  практикалық  мәнге  ие, 
сонымен  қатар  15-жастағы  білімгерлердің  жас  ерекшеліктеріне  сәйкес 
жаратылыстанудың түрлі бөлімдерінен материалдар іріктеліп алынған. 
Халықаралық сарапшылардың пікірінше, 15-жастағы білімгерлер үшін ең 
лайықты  деп  табылғандар  келесі 
бөлімдер  мен  тақырыптар
  болып  танылды 
(пәндік салалар) (2.2.3 кестесі).
 
 
2.2.3  Кестесі.  Жаратылыстану  ғылымдарының  білімі  /  PISA-2012 
тапсырмалары 
 
 
Бөлімдер мен тақырыптар 
Физикалық 
жүйелер  
- заттардың құрылымы (мысалы, атомның моделі); 
- заттардың қасиеті (қалпының өзгеруі, жылу мен электр өткізгіштік); 
-  заттардың  химиялық  өзгерістері  (химиялық  реакциялар,  энергия 
беру, қышқылдар /негіздер); 
- қозғалыс пен күш (жылдамдық, үйкеліс); 
- энергия мен оның айналуы (энергияны сақтау, энергияны сейілту); 
-  зат  пен  энергияның  өзара  әрекеті  (жарық  пен  радиотолқындар, 
дыбыс және сейсмикалық толқындар).
 
Тірі организмдер 
жүйесі 
 
-  жасуша  (мысалы,  ДНҚ  құрылымы  мен  қызметі,  ДНҚ,  өсімдіктер  мен 
жануарлар жасушалары); 
-  адам  (денсаулық,  тамақтану,  аурулар  көбеюі,  ас  қорыту,  тыныс  алу 
жүйелері мен қан айналым жүйесі); 
-  популяциялар  (өкілдері,  эволюция,  биологиялық  алуан  түрлілік, 
генетикалық вариациялар); 
- экожүйелер (тамақтану тізбегі, заттар мен энергия ағыны); 
- биосфера (экожүйені қолдау, тұрақты даму).
 

 
56 
 
 
PISA 2012 
Халықаралық зерттеуінің негізгі нәтижелері
 
 
PISA - 2012 
Жер мен ғарыш 
жүйелері 
 
- жер қабаттары (литосфера, атмосфера, гидросфера); 
- жер жүйесіндегі энергия (энергия көздері, ғаламдық климат); 
-  жер  жүйесіндегі  өзгерістер  (тақталардың  тектоникасы,  геохимиялық 
айналымдар, туындатушы және жоюшы күштер); 
- жер тарихы (қазбалар, туындауы мен эволюция); 
- ғаламшардағы жер (тартылыс, күн жүйесі).
 
Технологиялық 
жүйелер  
 
-  ғылыми  технологияның  ролі  (технологиялық  мәселелерді  шешу, 
адамдарға көмек көрсету, зерттеулерді жоспарлап, жүргізу); 
- 
ғылым 
мен 
технологияның 
байланысы 
(ғылым 
дамуын 
технологиялық тұрғыдан қамтамасыз ету); 
- ұғымдар (оңтайластыру, келісім, тәуекелдер, түсім); 
- маңызды аспектілер (жаңалықтар, мәселелерді шешу).
 
Дереккөз: ЭЫДҰ халықаралық есебі «PISA-2012 құрылымы»
 
   
15-жастағы білімгерлердің жаратылыстану ғылымдарының сауаттылығын 
бағалауға  әдіснамалық  білімдердегі 
жаратылыстану  ғылымдары  туралы
 
салаларының келесі негізгі ережелері қамтылған (2.2.4 кестесі). 
2.2.4 Кестесі. Ғылым туралы білім санаттары / PISA-2012 тапсырмалары 
 
 
Жаратылыстану ғылымдары туралы әдіснамалық білім 
Жаратылыстану 
ғылымдарының 
зерттеулері 
 
-  ғылыми  зерттеулердің  пайда  болуы  (әуесқойлықтың  нәтижесінде 
ғылыми мәселелердің туындауы); 
- мақсаттары (қойылған мәселеге жауап алу үшін қажетті мәліметтер 
алу, идеялар/ модельдер/ теориялар ұсыну); 
-  байқау  мен  сынақтар  (түрлі  мәселелерді  зерттеу  ғылыми  зерттеуді 
ұйымдастыруды жорамалдайды); 
- мәліметтер (сандық өлшеулер, сапалы бақылау); 
-  өлшеулер  (ажыратылмайтын  белгісіздік  жаңғырту  мүмкіндігі, 
түрлендірулер,  жабдықпен  жұмыс  жасаудағы  нақтылық,  өлшеу 
рәсімдеріндегі нақтылық); 
-  зерттеу  нәтижелері  (эмпирикалық,  алдын-ала,  жеңіл  тексерілетін, 
фальсификацияланатын, өзіндік реттелетін). 
 

 
57
 
 
 
 
PISA 2012 
Халықаралық зерттеуінің негізгі нәтижелері
 
 
PISA - 2012 
Жаратылыстану 
ғылымдары 
түсініктемелері 
 
- түрлері (болжам, заңдылық / заң, теория, модель); 
-  түсініктеме  қалыптастыру  (бар  білім  мен  жаңа  мәліметтер, 
шығармашылық пен қиял, логика); 
-  ережелер  (логикалық  негіздеме,  тарихи  және  заманауи  білімге 
негізделген); 
- нәтижелер (жаңа білім, әдістер, технологиялар мен зерттеулер).
 
Дереккөз: ЭЫДҰ халықаралық есебі «PISA-2012 құрылымы»  
 
Қатынастар. 
Жараталыстану  ғылымдарының  білімін  қалыптастырудың 
міндеттерінің  бірі  білімгерлердің  ғылымға  қызығушылығын,  олардың  ғылыми 
зерттеулерге  байланысты  мәселелерге  көзқарасын  және  олардың  қоғамдағы 
алатын  орнын  қалыптастыру  болып  табылады.  Мектепте  қалыптасқан 
қатынастар  жүйесі  өмірдегі  түрлі  мәселелерді  шешуге  қажетті,  келешектегі 
кәсіби жолды таңдау үшін негіз болады. 
Жаратылыстануға  қатынастарды  бағалау  үшін  ғылыми  танымның 
мағынасын  түсінуді,  жаратылыстанудағы  табыстылықтың  өзіндік  бағалауын, 
ғылымға  қызығушылықты,  ресурстар  мен  қоршаған  ортаға  жауапкершілікті  
бағалайтын арнайы сұрақтар құрастырылған. 
Осылайша,  зерттеудің  жаратылыстану  ғылымдары  бөлімінде  барлық 
топтар-ситуациялар  бойынша  төрт  типтегі  тапсырмалар  қамтылды.  Барлық 
тапсырмалардың  үштен  бір  бөлігі  –  білімгерлердің  берілген  төрт  жауаптың 
бірін  таңдауын  талап  ететін 
«қысқа  жауапты  таңдау»
.  1/3  жазбаша  толық 
негізделген  жауапты  қажет  ететін 
«еркін  құрылымды  жауабы  бар»
 
тапсырмаларға арналған (2.2.5 кестесі).  
 
 
 

 
58 
 
 
PISA 2012 
Халықаралық зерттеуінің негізгі нәтижелері
 
 
PISA - 2012 
2.2.5 Кестесі. PISA тестінің тапсырма түрлері 
 
PISA - 2006 
PISA - 2012 
Қысқа жауап таңдау,% 
35 
32 
 
«Иә/жоқ» жауаптарын таңдау,% 
27 
34 
 
Жабық құрылымды жауап,% 
4 
2 
 
Еркін құрылымды жауап,% 
34 
32 
 
Барлығы,% 
100 
100 
 
Дереккөз: ЭЫДҰ халықаралық есебі «PISA-2012 құрылымы» 
 
Жаратылыстану  ғылымдары  сауаттылығының  тапсырмалары  жоғарыда 
аталған салалардағы тарихи, немесе заманауи мәнмәтінге сәйкес қандай да бір 
ситуация сипатталған мәтінмен байланысты сұрақтар тобын қамтыды.  
Тапсырманың  әрбір  сұрағында  көбіне  жеке  білім  немесе  дағдыны 
меңгеру  тексерілді.  Әрбір  тапсырма  тобында  ғылыми  мазмұнды  білу  мен 
түсінуге  бағытталған  сұрақтар,  сонымен  қатар  жаратылыстану  ғылымдары 
құзыреттілігін көрсетуді талап ететін сұрақтар қамтылған.  
Нәтижесінде  PISA-2012  халықаралық  емтиханының  тест  сұрақтарын 
зерттеудің үш бағытындағы тапсырмалардың жалпы санының 21% құрады. 
Жаратылыстану  бойынша  жетістіктер.
 
Зерттеуге  қатысушылардың 
нәтижелері  мен  жаратылыстану  саласындағы  елдердің  біршама  жағдайын 
салыстыруды  халықаралық  сарапшылар  бір-біріне  және  ЭЫДҰ  орташасына 
қарап  орташа  ұпай  көрсеткішімен  берген.  PISA-2012-де  жаратылыстанудан 
орташа мән ЭЫДҰ елдеріне 501 ұпай болып бекітілген.  
 

 
59
 
 
 
 
PISA 2012 
Халықаралық зерттеуінің негізгі нәтижелері
 
 
PISA - 2012 
Халықаралық базаның мәліметтері көрсеткіштері бір ұпайлық диапазонда 
орналасқан  қатысушы  елдерді  салыстыруға  мүмкіндік  береді.  Елдердің 
нәтижелері  үш  топқа  бөлінеді  -  нәтижелері  статистикалық  тұрғыдан  ЭЫДҰ 
бойынша  орташа  ұпаймен  салыстыруға  келетін  (ақ  түспен  белгіленген),  ЭЫДҰ 
орташасынан жоғары (жасылмен) және ЭЫДҰ орташасынан төмен (сарғышпен) 
(Қосымша, 2.2.1 және 2.2.6 кестелері). 
2.2.6  Кестесі.  Орташа  ұпай  бойынша  елдер  тобы/  жаратылыстану 
ғылымдарының сауаттылығы 
Орташа 
ұпай 
Елдер  
Орташа бағасы статистикалық тұрғыдан айтарлықтай 
өзгешеленбейтін елдер тобы  
580 
Шанхай-Қытай 
 
555 
Гонконг-Қытай 
Сингапур, Жапония 
551 
Сингапур 
Гонконг-Қытай, Жапония 
547 
Жапония 
Гонконг-Қытай, Сингапур, Финляндия, Эстония, Корея  
545 
Финляндия 
Жапония, Эстония, Корея  
541 
Эстония 
Жапония, Корея, Финляндия 
538 
Корея 
Жапония, Финляндия, Эстония, Вьетнам 
528 
Вьетнам 
Корея, Польша, Канада, Лихтенштейн, Германия, Қытай 
Тайпейі, Нидерланд, Ирландия, Австралия, Макао-Қытай  
526 
Польша 
Вьетнам, Канада, Лихтенштейн, Германия, Қытай Тайпейі, 
Нидерланд, Ирландия, Австралия, Макао-Қытай  
506 
Австрия 
Ұлыбритания, Чех Республикасы, Бельгия, Латвия, 
Франция, Дания, АҚШ  
505 
Бельгия 
Чех Республикасы, Австрия, Латвия, Франция, АҚШ  
502 
Латвия 
Чех Республикасы, Австрия, Бельгия, Франция, Дания, 
АҚШ, Испания, Литва, Норвегия, Венгрия 
497 
АҚШ 
Австрия, Бельгия, Латвия, Франция, Дания, Испания, 
Литва, Норвегия, Венгрия, Италия, Хорватия, Люксембург, 
Португалия  
496 
Испания 
Латвия, Франция, Дания, АҚШ, Литва, Норвегия, Венгрия, 
Италия, Хорватия, Португалия  
496 
Литва 
Латвия, Франция, Дания, АҚШ, Испания, Норвегия, 
Венгрия, Италия, Хорватия, Люксембург, Португалия 
486 
Ресей Федерациясы 
Норвегия, Венгрия, Хорватия, Люксембург, Португалия, 
Швеция  
429 
Коста-Рика 
Казахстан 
425 
Қазақстан 
Коста-Рика, Малайзия 
420 
Малайзия 
Қазақстан, Уругвай, Мексика 
Дереккөз: ЭЫДҰ халықаралық есебі « PISA-2012 нәтижелері» 

 
60 
 
 
PISA 2012 
Халықаралық зерттеуінің негізгі нәтижелері
 
 
PISA - 2012 
Жапония  мен  Эстония  (Қосымша  2.2.2  және  2.2.7  кестелері  ).  PISA-2009 
және  PISA-2012  қорытындыларын  салыстырғанда  9  ұпайға  артта  қалған 
Финляндияға 
және 
көрсеткіштерін 
өзгертпеген 
Кореяға 
қарағанда 
жаратылыстану  ғылымдары  құзыреттілігінің  жағымды  өзгерісін  Шанхай, 
Сингапур,  Жапония  және  Эстония  секілді  елдердің  15-жастағы  білімгерлері 
көрсеткен (Қосымша 2.2.2 және  2.2.7 кестелері). 
2.2.7 Кестесі. Елдердің нәтижелері/ PISA-2009 және 2012/ жаратылыстану 
ғылымдарының сауаттылығы
 
Елдер 
2009 
2012 
Үрдістер  
Шанхай-Қытай 
575 
580 

 
Финляндия 
554 
545 
 
Гонконг-Қытай 
549 
555 

 
Сингапур 
542 
551 

 
Жапония 
539 
547 

 
Корея 
538 
538 
= 
Эстония 
528 
541 

 
Австралия 
527 
521 
 
Макао-Қытай 
511 
521 

 
Польша 
508 
526 

 
Исландия 
496 
478 
 
Швеция 
495 
485 
 
Австрия 
494 
506 

 
Латвия 
494 
502 

 
Словак Республикасы 
490 
471 
 
Түркия 
454 
463 

 
Жордания 
415 
409 
 
Қазақстан 
400 
425 

 
Катар 
379 
384 

 
Перу 
369 
373 

 
Дереккөз: ЭЫДҰ халықаралық есебі « PISA-2012 нәтижелері» 
 
ЭЫДҰ елдері арасындағы ең төмен ұпай мен ең жоғары ұпай арасындағы 
аражік  132  ұпайды  құрайды.  Жапония  орташа  ұпайға  қарағанда  ең  жоғары 
көрсеткіш берген ЭЫДҰ елі болып табылады, ең төменгісі - Мексика. Жетістіктер 
бойынша айтарлықтай айырмашылық Шанхай және Перу секілді серіктес елдер 
арасында байқалады (айырмашылық 207 ұпай).  

 
61
 
 
 
 
PISA 2012 
Халықаралық зерттеуінің негізгі нәтижелері
 
 
PISA - 2012 
PISA-2009  нәтижелерін  салыстырғанда  Қазақстанның  білімгерлері 
жаратылыстану  ғылымдары  біліктілігінен  айтарлықтай  өсуді  Қазақстанның 
(+25), Польшаның (+18), Эстонияның (+13), Макаоның (+10) және Сингапурдың 
(+9 ұпай) білімгерлері көрсеткен. Айта кетерлік жәйт, Қазақстандық білімгерлер 
зерттеуге 
қатысушылардың 
арасында 
ең 
жоғары 
өсімді
 
көрсеткен                           
(2.2.1 диаграммасы). 
2.2.1 Диаграммасы. Қатысушы елдер/өзгерістер/ PISA-2012 және 2009 
 
Дереккөз: ЭЫДҰ халықаралық есебі « PISA-2012 нәтижелері» 
ЭЫДҰ  халықаралық  сарапшылары  атап  өткендей,  ЭЫДҰ  орташасына 
қарағанда қаншалықта жақсы болғанына қарамастан, барлық қатысушы елдер 
жаратылыстану бойынша өз жетістіктерін жақсарта алады.  
Жаратылыстану ғылымдары сауаттылық деңгейлері. 
Жекелеген елдердің 
нәтижелерін  мазмұнды  ұсынуды  анықтау  үшін  PISA-да  жаратылыстану 
Шанхай 
Гонконг 
Сингапур 
Жапония 
Финляндия 
Эстония 
Корея 
Польша 
Канада 
Макао-Қытай 
Австралия 
Литва 
Ирландия 
Бельгия 
Австрия 
Жаңа Зеландия 
Латвия 
Швеция 
Словак Республикасы 
Ресей 
Австрия 
Бельгия 
Түркия 
Нидерланд 
Қазақстан 
Уругвай 
-22 
-21 
-20 
-19 
-18 
-17 
-16 
-15 
-14 
-13 
-12 
-11 
-10 
-9 
-8 
-7 
-6 
-5 
-4 
-3 
-2 
-1 
0 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
11 
12 
13 
14 
15 
16 
17 
18 
19 
20 
21 
22 
23 
24 
25 
373  380  387  394  401  408  415  422  429  436  443  450  457  464  471  478  485  492  499  506  513  520  527  534  541  548  555  562  569  576  583  590  597 
Өз
гер
істер
 
PISA 2012 көрсеткіштері 
PISA-2012 ЭЫДҰ орташасынан 
жоғары 
PISA- 2012 ЭЫДҰ орташасынан төмен 
Нәти
ж
ел
ер
ін
 ж
ақсар
тқ
ан
 
Нәти
ж
ел
ер
ін
 т
өм
ен
дет
кен
 
Исландия 

 
62 
 
 
PISA 2012 
Халықаралық зерттеуінің негізгі нәтижелері
 
 
PISA - 2012 
ғылымдары  сауаттылығының  тиісті  ұпайларымен  6  деңгейлік  шәкілі 
қолданылады.  Тесті  орындағаны  үшін  әрбір  оқушыға  берілген  тапсырма 
қаншалықты табысты орындалғанына байланысты халықаралық 1000 ұпайлық 
шәкіл бойынша ұпай берілді (2.2.8 кестесі).  
 
2.2.8 Кестесі. Деңгейлер/ 
жаратылыстану ғылымдары сауаттылығы
 
Деңгей 
Деңгейді 
төменгі 
шекарасы 
Білімгерлер нені көрсете алады  
6 
708 ұпай 
-  жаратылыстану  ғылымдары  білімін  және  ғылым  туралы  білімді 
түрлі  күрделі  өмірлік  ситуацияларда  анықтап,  түсіндіріп  және 
қолдану ;  
- 
ақпарат 
пен 
түрлі 
дереккөзден 
алынған 
түсініктемені 
байланыстыру және оларды түрлі шешімдерді негіздеуге қолдану; 
-  зияткерлік  біліктілік  қалыптасуының  жоғары  деңгейін  көрсету 
(мысалы,  дәлелдеу  мен  негіздеу),  сонымен  қатар  таныс  емес 
ғылыми  және  техникалық  жағдайларда  қабылданған  шешімдерді 
негіздеу үшін өз білімдерін қолдануға дайындықты көрсету; 
- жеке бастық, әлеуметтік-экономикалық және ғаламдық жағдайлар 
мәнмәтінінде  қабылданған  ұсыныстар,  немесе  шешімдерді 
дәйектеу үшін өз білімін қолдану. 
5 
633 ұпай 
-  түрлі  күрделі  өмірлік  ситуацияларда  жаратылыстану  ғылымдары 
аспектісін  айқындау,  ситуацияларда  жаратылыстану  ғылымдары 
білімі мен ғылым туралы білімін қолдану; 
-  сәйкес  ғылыми  негіздемені  және  өмірлік  жағдайларда  шешім 
қабылдау үшін дәлелдерді салыстыру, іріктеу және бағалау; 
-  жекелеген  білім  арасындағы  байланысты  орнатып,  жағдайларды 
сыни тұрғыдан талдау; 
-  негізделген  түсініктеме  құрып,  сыни  талдау  негізінде  дәйектеме 
келтіру. 
Олардың зерттеушілік біліктілігі жақсы қалыптасқан. 

 
63
 
 
 
 
PISA 2012 
Халықаралық зерттеуінің негізгі нәтижелері
 
 
PISA - 2012 
Дереккөз: ЭЫДҰ халықаралық есебі « PISA-2012 нәтижелері» 

жүктеу/скачать 11,57 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: