Pisa-2015 халықаралық зерттеуге дайындықТЫ

байланысты  болады.  Әсіресе  қозғалысы  күшті  өнеркәсіп  орындары  көп 
қалалардың үстіндегі ауада микроағзалар өте көп болады. Ал керісінше ауыл, 
орман,  тау,  теңіз  және  Арктика  мұздарының  бетіндегі  ауада  микроағзалар 
мүлдем аз болады.  
Ауада  микроағзаларға  күннің  ультракүлгін  сәулесі  күшті  әсер  етеді. 
Микроағзалар  бактерияларға  қарағанда  әлсіз  болғандықтан,  күн  сәулесінің 
әсерінен  жойылып  кетеді.  Әртүрлі  қоғамдық  орындардың  да  ауасында 
микробтар саны бірдей болмайды. Бұдан адам көп жүретін жерлерде, олар көп 
жиналатын көпшілік орындарында микроағзалар көп болатыны көрініп тұр.  
Жыл  мерзіміне  байланысты  ауадағы  микроағзалардың  саны  мен  сапасы 
өзгерістерге  ұшырап  отырады.  Олардың  ең  аз  болатын  мерзімі   ̶    қыс,  ал  көп 
болатын  кезі   ̶  жаз.  Қыс  кезінде  жер  бетін  қар  жауып  қалады  да,  шаңның 
көтерілуіне мүмкіндік болмайды. Ал жаз кезінде жел шаң-тозаңмен бірге ауаға 
микроорганизмдерді қайтадан ұшырады. Күз бен көктем кезінде жауын-шашын 
жиі болса, микроағзалар азаяды.  
Ашық  жерлерге  қарағанда  бөлме  немесе  үй  ауасында  микроорганизмдер 
көп  болады.  Денсаулық  сақтау  үшін  міндетті  түрде  бөлмеге  ауа  кіргізу 
керек [14].  
 
Тапсырмалар:  
1-
сұрақ.  
Микроағзалар қайда тіршілік етеді? Жауапты бір сөйлеммен жазыңыз.  
2-
сұрақ.  
Неліктен микроағзалар ауада жойылады?  
3-
сұрақ.  
Микроағзалар қандай жерлерде көп болады? Қоршаған ортада олар аз болу 
үшін не істеу керек?  
Тапсырмаларды орындауға арналған ұсыныстар  
1-
тапсырма  
1. 
Кіріспені тауып, мұқият оқыңыз.  
2. Кіріспенің негізгі идеясын анықтаңыз. (Кіріспеде не туралы айтылады?).  
3.  Кіріспенің  негізінде  жауапты  бір  сөйлеммен  беріңіз.  (Микроағзалар 
қайда тіршілік етеді?).  
2-
тапсырма  
1. 2-
азат жолды табыңыз және мұқият оқып шығыңыз.  
2. «
Микроағзалар  бактерияларға  қарағанда  әлсіз»  деген  ең  негізгі  сөз 
тіркесін табыңыз.  
3. Микроағзаларға күннің әсерін табыңыз.  
Осы пікірлердің негізінде бір сөйлеммен жауап беріңіз.  
3-
тапсырма  
1. 3-
азат жолды табыңыз және зейін қойып, оқып шығыңыз.  
2. Микроағзалардың қандай жерде көп болатынын табыңыз.  
3.  Қоршаған  ортада  олар  аз  болу  үшін  не  істеу  керек  екенін  қысқаша 
жазыңыз.  
95 
 

Бағалау кестесі.  
Ең жоғары балл – 3.  
1. 
Дұрыс жауаптың мазмұны келесі:  
- 
микроағзалар топырақта тіршілік етеді.  
2. 
Дұрыс жауаптың мазмұны келесі:  
- 
микроағзалар күннің әсерінен ауада жойылады.  
3. 
Жауапта, кем дегенде, мына екі мысал ескеріледі:  
- 
микроағзалардың  қандай  жерде  көп  болатыны  туралы  жазған  өз  ойы 
қабылданады;  
- 
қоршаған ортада олар аз болу үшін не істеу керек екені жайында айтқан 
оқушының ұсынысы қабылданады.  
 
 
Сабын  
 
6-
мәтін сұрақтарының сипаттамасы  
 
С
ұра
қт
ар
ды
ң 
нөм
ір
і 
Сұрақтар типтері  
Мәнмәтін  
Құзыреттілік  
К
өп
 т
аң
дау
ды
 қ
аж
ет
 
ет
ет
ін
 с
ұр
ақ
та
р 
Қ
ы
сқа
 жа
уа
пт
ы
 қа
ж
ет
 
ет
ет
ін
 с
ұр
ақ
та
р 
Ө
зі
нд
ік
 
Ө
зі
нд
ік
 
К
өп
ш
іл
ік
 
М
ект
еп
 
К
әс
іб
и 
А
қп
ар
ат
ты
 із
де
у 
ж
ән
е 
та
бу
 
Ө
зі
нд
ік
 
Тұ
ж
ы
ры
мд
ау
 
1 
+ 
 
 
 
+ 
 
 
+ 
 
 
2 
 
 
+ 
 
+ 
 
 
 
 
+ 
3 
 
+ 
 
+ 
 
 
* 
 
 
+ 
4 
 
 
+ 
 
+ 
 
 
 
 
+ 
 
№6-мәтін  
 
1. 
Тарихи мәлімет  
Сабын – тілімізге арабтың «сабун» деген сөзінен енген кірме сөз. Сілтінің, 
сақардың  және  майдың  қосындысынан  жасалған,  суда  еритін  кір  жууға 
арналған  кесек  немесе  қоймалжың  сұйық  зат.  Бүгінде  сабынның  сан  түрлі 
атаулары бар. Сабын өндірісі бұдан 6000 жыл бұрын жүзеге асқанын археолог-
ғалымдар  дәлелдеп  отыр.  Сабынның  адам  баласына  ертеден  белгілі  екендігі 
туралы  Рим  дәрігері  Гален  шығармаларында  жазылған.  Оны  көп  мөлшерде 
өндіру  ХІХ  ғасырда  сода  тәсілі  табылғаннан  кейін  жедел  өркендеді.  Орта 
ғасырларда  сабын  өндіру  жөнінен  Марсель  портты  қаласының  аты  шықты. 
96 
 

Ресейде  сабын  І  Петр  дәуірінде  пайда  болып,  ХІХ  ғасырдың  ортасына  дейін 
ақсүйектерге  ғана  белгілі  болды.  Қазақ  арасында  сабын  сөзі  одан  әлдеқайда 
ертерек  пайда  болғанын  мына  мысалдардан  аңғаруға  болады.  Мәселен,  Бұқар 
жырау (1668-1791 жж) өлеңдерінде мынандай жолдар бар екен:  
Қара қойдың терісін,  
Сабындап жусаң ағармас … [15].  
 
2. 
Өнер туындысы  
Соңғы  кездері  танымал  болып  келе  жатқан  сабынды  қолдан  жасау  –  көп 
ғасырлардан бері белгілі кәсіп. Бұрынғы кезде сабынды қолдан қажеттілік үшін 
ғана  жасаған  болса,  қазір  бұл  адамдарға  қуаныш  әкелетін  өнерге  айналған. 
Қолдан  сабын  дайындау  бизнесінің  идеясы  өте  қарапайым  және  де  бастаушы 
кәсіпкерге сай.  
- 
бұл  экологиялық  таза  өнім.  Оның  негізі  –  табиғи  балаларға  арналған 
сабын, глицерин, эфир майы, шөптер.  
- 
тазартудан  бөлек  (негізінен  сол  үшін  қолданылады)  ол  косметикалық 
тұрғыдан да әсер етеді. Ал бұл әр адам үшін өте маңызды.  
- 
қолдан  жасалған  сабынның  сыртқы  пішіні  де  тартымды.  Бұл  дүкендегі 
ұсқынсыз,  химиялық  хош  иісті  сабын  кесегі  емес,  оның  әр  шығарылымы 
өздігінен қызықты әрі ерекше.  
- 
сабынды  қолдан жасау  барысында клиенттің қалауы  мен  қажеттіліктері 
ескеріледі. Құрамы, түсі, көлемі, пішіні- барлығы да арнайы тапсырыс бойынша 
жасалына алады.  
- 
қолдан  жасалған  сабын  жас  балаларға  да,  жасы  үлкендерге  де  ерекше 
сыйлық бола алады [16].  
 
Тапсырмалар:  
1. 
Бұхар жыраудың өлеңінен нені аңғаруға болады?  
А) Қара қойдың терісінің ағармауы. 
 
В)
 
Сабын сөзінің пайда болуы.  
 
2. 
Сабынның қоғамдағы пайдасы?  
Жауабыңызды бір сөйлеммен жазыңыз.  
 
3. 
Мәтінге сәйкес келмейтін ақпаратты табыңыз.  
А) Балаларға арналған сабын – экологиялық таза өнім.  
В)
 
Сабын – жоғары май 
қышқылдарының тұ
здары. 
 
С) Қолдан жасалған сабын ерекше сыйлық бола алады.  
 
4.  «Бастаушы  кәсіпкер»  дегені  нені  білдіреді?  (5  жол).  Жауабыңызды  өз 
сөзіңізбен айтыңыз.  
 
Тапсырмаларды орындауға арналған ұсыныстар:  
1-
тапсырма  
97 
 

1. 1– 
мәтінді мұқият оқыңыз.  
2. 
10,11 жолдарды табыңыз.  
3. 
Сұрақты тағы бір рет оқыңыз.  
 
2-
тапсырма  
1. 2 мәтінді де оқып шығыңыз.  
2.Ойыңызды қорытындылаңыз.  
3. 
Жауабыңызды бір сөйлеммен жазыңыз.  
 
3-
тапсырма  
1. 2-
мәтінді мұқият оқыңыз.  
2. 
Тапсырмаға зейін аударыңыз.  
3. 
Мәтінде айтылмаған ақпаратты табыңыз.  
 
4-
тапсырма  
1. 4-
сұрақты зейін қоя оқыңыз.  
2. 
Мәтіннен 5-жолды табыңыз. Оны мұқият оқып шығыңыз.  
3. 
Ойланыңыз, 5 – жолдың негізгі идеясы қандай?  
 
Кестені толтырыңыз (6-кесте).  
Бағалау кестесі.  
Ең жоғары балл – 4  
1. 
В.  
2. 
Оқушының тазалау мақсатында айтқан ойы.  
3. 
В.  
4. 
Бизнес.  
 

жүктеу/скачать 4,99 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: