Көрсеткіш   Қанның құрамы

47-
мысал.  Берілген  кестені  негізге  ала  отырып,  кесірткенің  тіршілік 
әрекетінің  температура  әсеріне  тәуелділік  графигін  құрыңдар.  Әрбір  графикте 
оптимум  аймақтары  мен  аумалы  нүктелерін  белгілеңіздер.  Осыған  сәйкес 
қорытынды жасаңыздар.  
 
№ 
Түр 
Температуралық шекара, °С  
оптималдық 
минималдық 
максималдық 
1 
Кесіртке 
+25 
-40 
+50 
 
48-
мысал.  
 
1.5-
сурет – Табиғаттағы айналым  
 
1-
сұрақ. 1.5-суретте қандай үдеріс бейнеленген?  
А. Табиғаттағы көміртек айналымы.  
В. Табиғаттағы азот айналымы.  
С. Табиғаттағы оттек айналымы.  
Жауабы. А.  
2-
сұрақ. Суреттегі сызбанұсқада адамзаттың қандай ғаламдық проблемасы 
бейнеленген?  
А. Қоршаған ортаның шамадан тыс ластануы.  
В. Биоалуантүрліліктің азаюы.  
С. Мұнай, табиғи газ, көмір, ауыз су, ағаш қорларының азаюы.  
D. 
Ғаламдық жылыну.  
Е. Демографиялық даму.  
Жауабы. А. С.  
30 
 

49-
мысал.  Әртүрлі  сүтқоректілер  үшін  жалпы  салмағынан  (1  кг  дене 
салмағына есептей отырып) метаболизмнің өнімділігінің тәуелділік графигімен 
танысыңыз (1.6-сурет).  
 
 
1.6-
сурет – Метаболизмнің өнімділігі  
 
1-
сұрақ.  Метаболизмнің  өнімділігінің  түрлі  дененің  жалпы  массасынан 
тәуелділігі қандай?  
A.
 
Зат алмасу жылдамдығы неғұрлым жоғары болған сайын, дене массасы 
соғұрлым аз.  
B.
 
Зат алмасу жылдамдығы неғұрлым жоғары болған сайын, дене массасы 
соғұрлым көп.  
C.
 
Зат  алмасу  жылдамдығы  неғұрлым  төмен  болған  сайын,  дене  массасы 
соғұрлым аз.  
 
Тапсырма. Зат алмасу жылдамдығынан ағзаның массаға тәуелділік заңын 
тұжырымдаңыздар.  
 
Жауабы.  Кез  келген  зат  алмасудың  бәсеңдеуі  дене  массасының 
жоғарылауына әкеп соқтырады. Осы заңдылыққа сүйене отырып, тепе-теңдікке 
қол жеткізгенде зат алмасу жылдамдығының азаюы ағза массасының артуына 
әкеп соқтыратынын білуге болады.  
 
31 
 

50-
мысал. Жетінүктелі қызылқоңыз санының қоршаған ортаға тәуелділік 
графигін қарастырыңыз.  
 
 
1-
сұрақ, Бұл қоңыздың оптимал температурасы қандай?  
A.
 
15
о 
С.  
B.
 
20
о 
С.  
C.
 
25
о 
С.  
D.
 
35
о 
С.  
2-
сұрақ. Оптимум аймағының температуралық диапазоны қандай?  
A.
 
10
 
о 
С -15
о 
С.  
B.
 
15
 
о 
С -35
о 
С.  
C.
 
10
 
о 
С -25
о 
С.  
D.
 
15
 
о 
С -40
о 
С.  
3-
сұрақ. Қандай температуралар қауіпті болып табылады?  
A.
 
 10
 
о
С, 15
о 
С.  
B.
 
15
 
о
С, 35
о 
С.  
C.
 
10
 
о
С, 25
о 
С.  
D.
 
15
 
о
С, 40
о 
С.  
 
51-
мысал  .  Өсімдік  өсуінің  өмір  сүру  ұзақтығынан  тәуелділік  графигін 
қарастырыңыз (x  осі бойынша ағзаның өлшемі (мм), ал у  осі бойынша уақыты 
(жылы) берілген.  
32 
 

 
1-
сұрақ. Ұзындығы 3 метр болу үшін оған неше жыл өмір сүру керек?  
A.
 
 1 
жыл.  
B.
 
 2 
жыл.  
C.
 
 3 
жыл.  
D.
 
 4 
жыл.  
2-
сұрақ. 1 жылдан кейін өсімдіктің ұзындығы қанша болады?  
А. 1 метр.  
В. 2 метр.  
С. 3 метр.  
D. 4 метр.  
 
52-
мысал . Тасмания аралындағы (Davidson, 1938) қой басының өзгеруінің 
кестесімен танысыңыз.  
 
 
33 
 

1-
сұрақ.  Қой  басының  қарқынды  өсуі  қандай  уақыт  аралығында 
байқалды?  
A.
 
1860 - 1900 
ж.ж.  
B.
 
1820 - 1860 
ж.ж.  
C.
 
1820 - 1900 
ж.ж.  
2-
сұрақ. Қой басының салыстырмалы түрде тұрақты өсуі қандай уақыт 
аралығында байқалды?  
A.
 
1860 - 1900 
ж.ж.  
B.
 
1820 - 1860 
ж.ж.  
C.
 
1820 - 1900 
ж.ж.  
Тапсырма.  Қой  басының  әр  түрлі  уақыт  аралығында  өзгеруінің  мүмкін 
себептері туралы өз болжамдарыңызды айтыңыздар.  
 
53-
мысал . Уақыт бойынша Daphnia magna (Frall, 1943) санының өзгеру 
графигімен танысыңыздар.  
 
1-
сұрақ. Қандай уақыт аралығында жануарлар санының өсуі байқалды?  
А. 10-20 тәулік.  
В. 20-40 тәулік.  
С. 50-60 тәулік.  
D. 60-
70 тәулік.  
E. 70-
80 тәулік.  
F. 80-
100 тәулік.  
2-
сұрақ. Қандай уақыт аралығында жануарлар санының кемуі байқалды?  
А. 10-20 тәулік.  
В. 20-40 тәулік.  
С. 50-60 тәулік.  
D. 60-
70 тәулік.  
E. 70-
80 тәулік.  
F. 80-
100 тәулік.  
3-
сұрақ.  Қандай  уақыт  аралығында  жануарлар  санының  өсу  шыңы 
байқалды?  
34 
 

А. 20 тәулік.  
В. 40 тәулік.  
С. 60 тәулік.  
D. 70 тәулік.  
E. 80 тәулік.  
F. 100 тәулік.  
4-
сұрақ. Қандай уақыт аралығында жануарлардың ең аз саны байқалды?  
А. 10-20 тәулік.  
В. 20-40 тәулік.  
С. 30-50 тәулік.  
D. 60-
70 тәулік.  
E. 70-
90 тәулік.  
F. 80-
100 тәулік.  
5-
сұрақ. 2, 40, 60 тәулікте жануарлардың қанша саны байқалды?  
Тапсырма.  Берілген  уақыт  кезеңінде  жануарлар  санының  өзгеруінің 
мүмкін себептері туралы өз болжамдарыңды айтыңдар.  
 
54-
мысал.  Химиялық  реакция  жылдамдығы  графигімен  танысыңыздар. 
(
әсер етуші заттардың концентрациясының өзгеруі бойынша).  
 
 
1-
сұрақ. Реакцияның басталуынан 2,5 сек кейінгі жылдамдық қандай?  
A.
 
0,5 
мМоль/л*c.  
B.
 
1 
мМоль/л.  
C.
 
1,5 
мМоль/л*c.  
2-
сұрақ.  Уақыттың  қандай  кезеңінде  реакция  жылдамдығы 
0,5 
мМоль/л*c? болады?  
A.
 
2 
с.  
B.
 
6 
с.  
C.
 
8 
с.  
Тапсырма. Уақыттағы реакция жылдамдығының өзгеруін сипаттаңыздар.  
35 
 

55-
мысал.  Уақыттағы  заттар  концентрациясының  өзгеру  графигімен 
танысыңыздар.  
 
 
1-
сұрақ. З7,5 секундта заттардың концентрациясы қандай?  
D.
 
2 
мМоль/л.  
E.
 
4 
мМоль/л.  
F.
 
6 
мМоль/л.  
2-
сұрақ.  Қандай  уақыт  аралығында  заттардың  концентрациясы 
8 
мМоль/л болады?  
D.
 
2,5 
с.  
E.
 
6,5 
с.  
F.
 
8 
с.  
Тапсырма. 
Уақыттағы 
реакция 
жылдамдығының 
өзгеруін 
сипаттаңыздар.  
 
56-
мысал.  Зерттеуші  волонтерлар  тобы  аймақтың  жергілікті 
ерекшеліктерін  үйрену  мақсатында  маршрутты  өтпек  болды.  Оларда  карта 
болды және берілген координата бойынша өз машруттарын бастаған 1-нүктеге 
шықты. Алдымен олар мұхиттың жағалауына барды, сосын батысқа бұрылды. 
Қаңтар айы болғанына қарамастан, күн сәулесі аяусыз төгіп тұрды, жаңбыр да 
жиі  жауды.  Волонтерлар  биік  дәнді  дақылдар  мен  тікенек  масақтылардың 
арасынан  өтті,  арасында  қолшатыр  пішінді  ағаштардың  арасында  дем  алды. 
Кешікпей  олар  солтүстіктен  оңтүстікке  созылған  үлкен  көлге  тап  болды. 
Жағалаудағы тереңдікті өлшеп, зерттеушілер теңіздің тік жарлы жері өте терең 
екендігін  түсінді.  Теңізді  ортасынан  солтүстіктегі  шетіне  дейін  жүре  отырып, 
олар  солтүстік-шығысқа  бұрылды,  содан  соң  көкжиектен  қарлы  шың  көрінді 
(осы  аймақтағы  ең  биік  таудың  шыңы).  Әрі  қарай  маршрут  солтүстікке 
бағытталды  және  ауасы  айтарлықтай  құрғақ  жерді  кесіп  өтті.  Солтүстік-
батысқа  бұрылып,  туристер  аса  терең  емес,  бірақ  өте  үлкен  тағы  бір  теңізді 
еңсерді,  сөйтіп,  көп  кешікпей  өзенге  шықты.  Қайықты  жалға  алып,  олар 
солтүстікке  қарай  13-ші  көлденеңге  дейін  жүзе  отырып,  жағалауға  түсті.  Әрі 
қарай  батысқа  бет  алды,  жол  бойында  ғажап  таза  суы  бар  өзен  арқылы  өтті. 
36 
 

Волонтерлер өз саяхатын теңіздің жағалауында аяқтады.  
1-
сұрақ. Карта бойынша және жергілікті жерде бағдарлаудың мәні неде?  
2-
сұрақ. Саяхаттың басында туристер қандай мұхиттың жағалауынан 
өтті?  
3-
сұрақ. Бастапқы нүктенің географиялық координаталары қандай?  
4-
сұрақ.  Олар  қандай  жартышарда  болды  және  неліктен  қаңтарда 
жаңбыр жауды?  
5-
сұрақ. Бұл қандай климаттық белдеу?  
6-
сұрақ. Бұл қандай табиғи аймақ?  
7-
сұрақ. Олар қандай тік жарлы теңізбен кездесті?  
8-
сұрақ. Туристер көрген төбесінде қарлы шыңы бар тау қалай аталады?  
9-
сұрақ. Жалпақ таулы жотаның атын атаңдар.  
10-
сұрақ. Ауаның құрғақтығын қалай түсіндіруге болады?  
11-
сұрақ.  Туристер  қандай  үлкен  теңізді  басып  өтті  және  солтүстікке 
қандай өзен арқылы жүзіп барды?  
12-
сұрақ. Волонтерлар таза суы бар қандай өзен арқылы өтті?  
13-
сұрақ. Волонтерлар қандай теңіздің жағалауында саяхатын аяқтады.  
 
57-
мысал.  Әрекеттесуші  заттар  концентрациясының  уақыттағы  өзгеру 
кестесімен танысыңыздар (1.10-кесте).  
 
1.10-
кесте – Реакция жылдамдығының концентрациядан тәуелділігі  
 
t 
(сек) 
с (А) 
с (В) 
V 
с (А1) 
с (В1) 
1 
15,0 
22,0 
3,3 
11,7 
18,7 
2 
11,7 
18,7 
2,2 
9,5 
16,5 
3 
9,5 
16,5 
1,6 
7,9 
14,9 
4 
7,9 
14,9 
1,2 
6,8 
13,8 
5 
6,8 
13,8 
0,9 
5,8 
12,8 
6 
5,8 
12,8 
0,7 
5,1 
12,1 
7 
5,1 
12,1 
0,6 
4,5 
11,5 
8 
4,5 
11,5 
0,5 
4,0 
11,0 
9 
4,0 
11,0 
0,4 
3,5 
10,5 
10 
3,5 
10,5 
0,4 
3,1 
10,1 
 
Тапсырма. Реакция жылдамдығының өзгеруінің графигін құрыңыздар  
 
58-
мысал.  Қазақстанда  энергетиканың баламалы  салаларын дамыту  үшін 
қолайлы аймақтар бар. Бұл аймақтарды атаңдар және мүмкіндігіне түсініктеме 
беріңіздер.  
1 
сұрақ. Олар қоршаған ортаның тазалығына қалай әсер етеді?  
2-
сұрақ. Энергетиканың баламалы салаларына не жатады?  
3-
сұрақ. Бұл аймақтарды атаңыз.  
4-
сұрақ. Бұл салаларды дамыту неліктен маңызды?  
37 
 

5-
сұрақ. Қызмет етушілерге бұл салаларды дамытуға және қызмет етуге 
қандай талаптар қажет?  
Жауабы.  Жел  энергетикасы,  жер  қойнауының  және  күннің  энергияларын 
пайдалану;  Қазақстанда  орталық,  батыс,  оңтүстік,  шығыс  желэнергетикасы 
үшін, ал оңтүстік, орталық және батыс күн энергетикасы үшін; олар аймақтың, 
әуе  бассейнінің,  судың  ластануын  болдырмайды,  жоюға  қолайлы,  олардың 
сапасына,  арнайы  білімнің,  экология  саласын  бойынша  білімнің,  жалпы 
эрудицияның аса жоғары талаптарына еңбек ресурстарының аз мөлшерін қажет 
етеді; бұл Қазақстанның географиялық жағдайына және жер аумағына сәйкес, 
табиғи ресурстарының бай сарқылмас түрлерін қолдануына мүмкіндік береді.  
 
59-
мысал.  
 
 
 
1.7-
сурет – Ч. Дарвин «Бигль» экспедициялық кемесімен саяхат  
 
1831 жылы Дарвин (1.7-сурет) Патагонияда «Бигль» экспедициялық кемесі 
арқылы  жершарын  айналуға  арналған  саяхатқа  шықты.  Ол  қазіргі  ұлу 
түрлерінің бақалшықтарымен  қатар  жер  қойнауынан  тасқа  айналған,  жоғалып 
кеткен алып сүтқоректілер мегатерийін тауып алады. Бортта 1830 жылы бұның 
алдындағы «Бигль» экспедициясында алып келген үш «оттыжердегілер» болды. 
Олар  Англияда  бір  жыл  болып,  миссионер  ретінде  Отты  жерге  қайтадан 
қайтарылды.  Дарвин  бұл  адамдарды  дос  пейілді  және  өркениетті  жандар 
ретінде  таныды,  үш  «оттыжердегілер»  болатын,  сол  кезде  олардың 
тайпаластары  «аянышты,  құлдырауға  ұшыраған  жабайылар»  болып  көрінетін, 
тура осылайша үй және жабайы жануарлары туралы айтуға болатын.  
Ч.  Дарвиннің  айтуы  бойынша  «жергілікті  тұрғындардың  саны  жылдам 
азаюда ... Көрініп тұрғандай, еуропалықтың аяғы қай жерді басса да, жергілікті 
адамдар  өлімге  ұшырайтын  …  Адамның  әртүрлілігі  жануарлардың 
саналуандығы  сияқты  бір-біріне  әсер  етуі  тиіс  –  аса  күштісі  әрқашан  тым 
әлсізді өлтіреді» [5].  
38 
 

1-
сұрақ. Қазіргі ұлулармен қоса мегатерия қалдықтарының табылуы нені 
дәлелдейді?  
А. Мегатерий ертеректе жойылған.  
В. Мегатерий таяуда жойылған.  
С. Мегатерий ертеректе болмаған.  
Д. Мегатерий зілзала нәтижесінде жойылған 
(жер сілкінісі және т.б.).  
Жауабы. 
Қазіргі  ұлулармен  қоса  мегатерий  қалдықтарының  табылуы 
климаттың өзгеруі немесе зілзаланың белгілерінсіз жақын арадағы жоғалғанын 
көрсетеді.  
 
2-
сұрақ.  «Оттыжердегілер»:  миссионерлер  мен  олардың  тайпаластары 
арасындағы айырмашылық неге байланысты туындады?  
А. Мәдени басымдылығына.  
В. Нәсілдік айырмашылықта.  
С. Тұрғылықты жердегі экологиялық жағдайлардың айырмашылығында.  
Жауап. Айырмашылық миссионерлердің мәдени басымдылығында.  
 
3-
сұрақ.  Жергілікті  тұрғындардың  саны  неге  азайды?  (Иә  немесе  Жоқ 
дегенді таңдаңыз).  
А. Спирттік ішімдіктерді әкелуге байланысты.  
В. Ассимиляция нәтижесінде.  
С. Еуропалық аурулардың енуіне байланысты.  
Д. Жергілікті тұрғындардың эмиграциясына байланысты.  
Е. Жабайы аңдардың қырылуына байланысты.  
F.  Тағам  көздері  үшін  еуропалық  және  жергілікті  тұрғындардың 
бәсекелестігіне байланысты.  
G. Күйзелу факторларына орай туудың төмендеуіне байланысты.  
H. 
Басқа себептерге байланысты. Атаңыздар.  
Жауап.  Бұл  шығын,  еш  күмәнсіз,  спирттік ішімдіктердің әкелінуіне  және 
еуропалық аурулардың енуіне орай туындағаны, сөйтіп, жабайы жануарлардың 
біртіндеп қырылуына әкеп соқтырғаны анық.  
 
60-
мысал. Көміртек қосылыстары.  
Заманауи  экологиялық  мәселелердің  бірі  –  климаттың  жылынуына  әкеп 
соқтыратын «жылыжай эффектісінің» туындауы.  
1.
 
Бор кальций карбонаты мен магний карбонатынан тұрады. Бордың CaO 
және MgO тиістісі 54 және 0,5 %.  
А. Бор неше қоспадан тұрады?  
В.  Салмағы 1  кг  борды  күйдіргенде  атмосфераға  көмір  қышқыл  газының 
қанша көлемі бөлініп шығады?  
2. Табиғатта үнемі биогенді элементтердің айналымы жүреді: көміртектің, 
сутектің,  оттектің,  фосфордың,  азоттың  және  т.б.  Адам  өзінің  іс-әрекеттері 
үдерісінде заттар айналымына араласады. Концентрациясы 2%, ρ=1 г/см
3
 
көмір 
39 
 

қышқылынан  1  л  минералды  газдалған  суды  алу  үшін  көміртектің  қанша 
массасы көмір қышқыл газына айналуы тиіс?  
3.  Атмосферада  көмір  қышқыл  газының  жиналуы  қауіпті  ластануға  – 
жылыжай эффектісіне әкеп соқтырады. 100 г полиэтиленді жаққанда CO
2
 
қанша 
көлемі атмосфераға түседі?  
4.  Өсімдіктер  минералды  заттар  мен  көмір  қышқыл  газын  сіңіреді  және 
ультракүлгін  сәулелерінің  әсерінен  оттекті  бөліп  шығара  отырып,  глюкозаны 
синтездейді.  Қант  қызылшасының  жасыл  жапырақтары  10  г  кәмпит  (бір 
кәмпитте жуық шамамен 10 г қант болады) дайындауға болатын 100 г сахароза 
алу үшін CO
2
 
қанша көлемін игереді?  
 
61-
мысал.  Электролиттік  диссоциация.  Суда  ерігенде  немесе  балқығанда 
электр тогын өткізетін заттар электролиттер деп аталады. Суда ерігенде немесе 
балқығанда  электролиттердің  иондарға  ыдырауын  диссоциялану  үдерісі  деп 
атайды.  
Тапсырма. Түсіндіруге тырысыңыз ...  
1.
 
Кеуіп қалған  
2.
 
Автокөлік двигателіндегі толық емес жану неліктен қауіпті?  
3.
 
Дистилденген су электр тогын өткізбейді, ал су құбырдағы су өткізеді. 
Бұл нені білдіреді?  
4.
 
Ыстықта  кеуіп  қалған  цементке  су  себеді  немесе  су  өткізбейтін 
пленкамен жауып тастайды. Неліктен?  
5.
 
Неліктен тәттіні көп жеу бауырдың жұмыс істеуіне кері әсерін тигізеді?  
6.
 
Қайтакристалдау.  Сынауыққа  калийдің  дихроматын  К
2
Сr
2
О
7
 
(0,5  г) 
салады  және  мыс  сульфидінің  CuSO
4
 
бірнеше  кристалдарын  қосып,  оған  су 
(2 
мл) құяды. Тұздар ерігенше қыздырады. Егер су қайнап, тұз ерімесе, – тағы 
да аздап су құйып, қайтадан қыздырады. Тұз ерігенде, ерітіндісі бар сынауықты 
салқындатады. Түзілген кристалдардың түсі қандай? Ерітіндінің түсі қандай?  
Газды  бөле  отырып,  аяғына  дейін  жүретін  реакция  теңдеуіне  мысал 
келтіріңіздер. Бұл газ қалай аталады? Оның адам ағзасына әсері қандай?  
Тұнба  түзе  отырып,  аяғына  дейін  жүретін  реакция  теңдеуіне  мысал 
келтіріңіздер. Өндірістің қай саласында бұл тұз қолданылады? Бұл тұздың адам 
ағзасына әсері қандай?  
 
62-
мысал.  
1.
 
Неліктен Ганг өзені үнділер үшін қасиетті?  
Үндістанға келген туристер «қасиетті Гангтың»суына шомылулары қажет. 
Гангтың  жағалауларында  күн  сайын  мыңдаған  адам  жуынады,  соған 
қарамастан  бірде-бір  жұқпалы  ауру  қоздырғыштары  табылған  емес.  Бұл  Ганг 
өзенінің  сағасында  таза  күміс  кендері  орналасқан,  өзеннің  жағалауға  жақын 
жерлерін  Үндістанның ең  ірі  күміс  кен  орындары  алып  жатыр. Сондықтан да 
Ганг  суларында  бактерияға  қарсы  қасиетке  ие  күміс  иондары  табылады. 
Бактерияға  қарсы  қасиеті  бар  күміс  ионының  Ag
+
 
электрондық  формуласын 
құрастырыңыз.  
40 
 

2. 
Вьетнамдықтар неліктен топырақ жейді?  
Солтүстік  Вьетнамның  кейбір  провинциялары  мен  аудандарындағы 
базарларда  топырақтың  арнайы  кесектерін  «тағам»  ретінде  сатады.Топырақ 
үлгілеріне  химиялық  талдау  жасалғанда  темір  мен  марганецтің  көп  екендігі 
анықталған.  
Темір атомының электрондық формуласын құрастыр.  
Жауабы. 1s
2
2s
2
2p
6
3s
2
3p
6
4s
2
3d
10
4p
6 
5s
0
 4d
10
.  
 
 
 
41 
 

2  PISA-2015 
халықаралық  зерттеуінің  талаптарына  сәйкес  математика 
бойынша дидактикалық материалдар мен оқу тапсырмалары  
 
Математикалық сауаттылық - өзі тұрып жатқан әлемде математика рөлін 
анықтау  және  түсіну,  жасампаз,  мүдделі  және  ойшыл  азаматқа  тән 
дәйектелген математикалық пікір айту және математиканы қазіргі таңда және 
болашақта қажеттілікті қанағаттандыру үшін қолдана алу қабілеті.  
Сонымен  қатар,  математикалық  сауаттылық  дегеніміз  математиканың 
өмірдегі  орнын  түсіну,  білу;  әр  түрлі  формада  берілген  сандық  ақпаратты 
оқу, талдау; есептерді шығарудың ыңғайлы тәсілдерін табу, орындау, өзін-өзі 
тексеру,  өмірмен  байланыстыру;  математикалық  білімін  өмірлік 
жағдаяттарда  кездесетін  түрлі  мәселелерді  шешуде  еркін  қолдану  болып 
табылады.  
PISA 
халықаралық 
зерттеуінде 
оқушылардың 
математикалық 
құзыреттіліктерін тексеру үшін келесі үлгідегі тапсырмалар пайдаланылады:  
1) 
жауаптары таңдап алынатын тапсырмалар;  
2) қысқа ерікті жауабы бар тапсырмалар;  
3) кең көлемді ерікті жауабы бар тапсырмалар.  
Алғашқы  екі  үлгідегі  тапсырмалар  әдетте  тиісті  оқу  материалы  бойынша 
тым қарапайым білімдер мен біліктерді тексеру үшін пайдаланылады.  
Күрделірек  біліктер  үшінші  үлгідегі  тапсырмалар  арқылы  тексеріледі, 
мұнда оқушылар шыққан жауаптың толық шешімін немесе негізделуін жазады.  
Сонымен  қатар  PISA  халықаралық  зерттеуінде  тапсырмалар  мынадай 
деңгейлерге бөлінген:  
1)  барлық  тиісті  ақпараттар  берілген  және  сұрақ  анық  тұжырымдалған 
тапсырмалар. Оқушылар ақпаратты бірдей етіп және белгілі жағдайларға сәйкес 
жалпыға танылған әдістерді жүзеге асыра алады;  
2) оқушылар негізгі алгоритмдерді, формулаларды, тәсілдер мен әдістерді 
қолдану арқылы шығаратын тапсырмалар;  
3) рет-ретімен орындалатын тапсырмалар;  
4) нақты жағдайға арналған нақты модельдері берілген тапсырмалар;  
5)  анықтап  алу,  салыстыру,  бағалау,  мәселелерді  шешудің  белгілі 
стратегиясын жасау арқылы шығарылатын тапсырмалар;  
6) бұрын болмаған жағдайларды қарастыратын, жаңа әдістерді дамытатын 
тапсырмалар.  
Математикалық  сауаттылық  бағытында  PISA  тапсырмаларын  бағалау 
технологиясы осы жастағы оқушылардың математикалық білімдерін логикалық 
тәсілдер мен математикалық интуицияны талап ететін жағдайларда пайдалана 
білу қабілеттерін тексереді.  
Сонымен,  математика  пәні  бойынша  тапсырмаларды  шешуде 
оқушылардың:  
- 
математикалық  білімдері  мен  әдістерді  пайдаланып,  математикалық 
есептерді шығару;  
42 
 

- 
математикалық  пайымдаулар  жолымен  қабылданған  шешімдерді 
негіздеу;  
- 
пайдаланылған шығару әдістерін талдау;  
- 
алға қойған міндеттерді ескере отырып, шыққан нәтижелерді түсіндіру;  
- 
қабылданған шешімдерді тұжырымдау біліктері болу керек.  
Тапсырмалардың мазмұнын таңдап алуда математиканың дәстүрлі мектеп 
курсының  негізгі  тақырыптары  ескерілген:  арифметика,  алгебра,  геометрия, 
ықтималдық, статистика.  
Сонымен қатар, PISA халықаралық зерттеуінің тапсырмаларына сәйкес іс-
жүзінде  жоғары  маңыздылығы  бар  бірқатар  сұрақтарға  едәуір  көңіл  бөлінеді. 
Атап  айтқанда,  геометриялық  шамаларды  өлшеуге,  бағалау,  пайыз,  масштаб, 
нақты  тәуелділіктерге  берілген  диаграммалар  мен  графиктер,  ықтималдық, 
статистикалық көрсеткіштерге және т.б.  
Әрі  қарай  PISA  халықаралық  зерттеуінің  талаптарына  сәйкес  математика 
пәні бойынша тапсырмалар келтірілген.  
I. 
Негізгі  алгоритмдерді,  формулаларды,  тәсілдер  мен  әдістерді  қолдану 
арқылы шығарылатын тапсырмалар.  

жүктеу/скачать 4,99 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: