Практикалық жұмыс №1
жүктеу/скачать 1,33 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Электорнды ресурстар: https://stud.baribar.kz/41/rekombinantty-dnq-molekulasyn-quras/ https://stud.baribar.kz/67/gen-inzheneriya-adisterininh-meditsinad/
- Тақырып: Гендік инженерияда қолданылатын организмдер Сабақтың мақсаты
- Оқыту міндеттері
- Сабақтың мазмұны
| Қосымша әдебиет:
1.Медицинская генетика: учеб. пособие/ Роберт Л.Ньюссбаум, Родерик Р, Мак-Иннес, Хантингтон Ф. Виллард: пер. с англ. А. Ш. Латыпова; под ред. Н. П. Бочкова.- М.: ГЭОТАР-Медиа, 2010, с. 401-426. Қуандықов Е.Ө., Нұралиева Ұ.Ә. Негізгі молекулалық–генетикалық терминдердің орысша- қазақша сөздігі А., 2012, б. 3-111. Электорнды ресурстар: https://stud.baribar.kz/41/rekombinantty-dnq-molekulasyn-quras/ https://stud.baribar.kz/67/gen-inzheneriya-adisterininh-meditsinad/ https://www.stud24.ru/biology/gendkinzhenerlk-drdrmekter-preparaty/512730-2236644-page1.html Практикалық жұмыс №13 Тақырып: Гендік инженерияда қолданылатын организмдер Сабақтың мақсаты: Гендік инженерияда қолданылатын организмдерді, олардың түрлері мен маңызын меңгеру Оқыту міндеттері: - Гендік инженерияның маңызын түсіну - Гендік инженерияда қолданылатын организмдерге сипаттама беру - Трансгенді организмдерді алуда гендік инженерияның маңызын білу; -Трансгенді өсімдіктер мен жануарларды алуды үйрену; - Тағам өндірісінде гендік инженерияның мүмкіндіктері мен жетістіктерін білу Сабақтың мазмұны: Гендік инженерия – молекулалық және жасушалық генетиканың қолданбалы саласы. Белгілі қасиетері бар генетикалық материалдарды (гендерді) in vitro жағдайында алдын ала құрастырып, оларды тірі жасушаға енгізіп, көбейтіп, зат алмасу процесін өзгеше жүргізу. Бұл әдіспен организмдердегі генетикалық ақпаратты кһздеген мақсатқа сай өзгертіп, олардың геномдарын белгіленген жоспармен қайта құруға болады. Гендік инженерия ол функционалдық активті генетикалық құрылымдарды рекомбинанттық (будан) ДНҚ молекулалары түрінде қолдан құрастыру. Гендік инженерияның мәні жеке гендерді бір организмнен алып басқа организмге көшіріп орналастыру. Бұған рестриктаза мен лигаза ферменттерінің ашылуы мүмкіндік туғызады. Рестриктазалар (рестрикциялық эндонуклеазалар) ДНҚ молекуласын белгілі жерлерден жеке үзінділерге қиып бөлшектейтін ыдыратушы фермент. Қазір ДНҚ молекуласын бір-бірінен өзгеше 120 жерінен үзетін 500-ден астам рестриктазалар анықталған. Алынған полинуклеотид бөлшектерінің (ДНҚ фрагменттерінің) комплементарлық немесе «жабысқыш» ұштарын ДНҚ лигазасы бір-біріне «желімдеп» реттеп жалғастырып қосады. Осы ферменттердің көмегімен бір ДНҚ молекуласынан қажетті ген бөлініп алынып, басқа ДНҚ молекуласының үзінділерімен құрастырылып рекомбинанттық, яғни жаңа будан ДНҚ жасалады. Одан кейін рекомбинанттық ДНҚ бірнеше әдістермен тірі жасушаға енгізіледі. Жаңа геннің экспрессиясы өтеді де, жасуша сол ген белгілейтін белокты синтездей бастайды. Сонымен, жасушаға рекомбинанттық ДНқ молекуласы түрінде жаңа генетикалық ақпаратты енгізіп, ақырында жаңа белгісі бар организмді алуға болады. бұндай организмді трансгендік немесе трансформацияланған организм деп атайды, себебі бір организмнің өзгеріп басқа қасиетке ие болуын трансформация деп атайды. Алғашқы рет рекомбинанттық ДНҚ 1972 жылы АҚШ-та Стэнфорд университетінде П.Бергтың лабораториясында жасалды. Онда пробирка ішінде үш түрлі микроорганизмнің ДНҚ-лары лямбда фагтың және ішек таяқшасы бактериясының ДНҚ фрагменттері мен маймылдың онкогендік вирусының толық геномы қосылған еді. Өсімдіктердің гендік инженериясы саласында бірінші жұмыстар in vitro өсірілетін жасушалармен 1980 жылы жүргізілген. 1983 жылы алдымен күнбағыстың трансгендік каллусы, кейін сол каллустан табиғатта мүлдем болмаған санбин өсімдігі алынды. Санбин (ағ.sunflower-күнбағыс, been-бұршақ) деген ол геномында бұршақтың бнлогы фазеолинді кодтайтын гендері бар күнбағыс өсімдігі еді. Гендік инженерия гендерді тасымалдау тәсілі ретінде болашақта екпе өсімдіктердің селекциясының тиімді аспабы бола алады. Қазіргі кезде гендік инженерия алғашқы қадамдарын басып, екпінді дамып келеді. Гендік инженерияның әдістемелік негізі жапырақтың мезофилл жасушаларының немесе каллус ұлпасының протопластары болады. жаңа генетикалық ақпаратқа ие болған протопласты өсіріп, одан регенерант өсімдігін алуға болады. генетикалық трансформация үшін сомалық жасушалардан басқа тозаң жасушалары, жұмыртқа жасушасы қолданылады. Сонымен, in vitro өсірілетін жасушаларға гендік инженерияның әдістерін қолданып, өсімдіктердің бағалы белгілері бар негізінде жаңа формаларын құруға болады. Генетикалық түрлендірілген ағза (ГМО) – гендік инженерия әдістерінің көмегімен генотипі мақсатты түрде жасанды түрде өзгертілген организм. Бұл анықтаманы өсімдіктерге, жануарларға және микроорганизмдерге қолдануға болады. Генетикалық өзгерістер әдетте ғылыми немесе экономикалық мақсатта жасалады. жүктеу/скачать 1,33 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|