II. Статистикалық көрсеткіштерді топтау, өндеу және жинақтау
III. Статистикалық көрсеткіштерді талдау және қорытындылау.
Статистикалық бақылау - статистикалық зерттеудің бастапқы сатысы.
Мұнда әлеуметтік-экономикалық құбылыстар мен процестер туралы жаппай мәліметтер алдын-ала жасалған бағдарлама бойынша жиналады.
Статистикалық бақылаудың негізгі мақсаты қоғамдық құбылыстардың өзгеруіне әсерін тигізген әрбір фактыны өздеріне тән белгісіне қарай анықтау және нақты шындықтың толық қамтылуын, анық та, дәл, нақты, әрі керекті мәліметтерді жинау.
Статистикалық көрсеткіштерді топтау, өндеу және жинақтау.
Бұл - статистикалық зерттеудің екінші сатысы болып саналады. Осы әдісті қолдану кезінде статистикалық бақылау арқылы жиналған мәліметтер өздеріне тән жекелеген белгілері бойынша біртекті топтарға және іштей жіктерге бөлінеді. Бірақ, олардың әрқайсысы статистикалық жеке көрсеткіштер жүйесіне сай сипатталады. Сондықтан, зерттеудің бұл кезеңінде қоғамдық құбылыстар мен процестердің топтық көрсеткіштері ірілендіріледі, жекелеген топтардың сапалық айырмашылығы анықталады және талдау, қорытынды жасау үшін сандық көрсеткіштері есептеледі.
Статистикалық көрсеткіштерді талдау және қорытындылау.
Бұл - статистикалық зерттеудің соңғы, яғни үшінші сатысы. Мұнда жинақталған, топталған, өнделген статистикалық көрсеткіштер біртектес топтық белгілері бойынша жеке қарастырылады. Олардың бір-бірімен байланысы анықталады. Соңдай-ақ қорытындылаушы көрсеткіштер орташа, қатысты шамалар немесе өсіңкілік қатарлар, индекстік әдістер арқылы есептеледі. Олар статистикалық кестемен қөрсетіледі немесе график арқылы бейнеленеді. Сонымен, статистикалық мәліметтерге талдау жасау деп жинақталған, топтастырылған, өңделген көрсеткіштерді салыстыру, қорытындылау және солар арқылы ғылыми тұжырымдамалар мен ұсыныстар жасауды айтады.
Статистикалық
жиынтық
Біріккен ортақ қасиеті, байланысы бар және осы қасиет шегінде өзгеріп отыратын көптеген объектілер, элементтер, құбылыстар мен бірліктер
Статистикалық
жиынтық
Зерттелетін құбылыс пен процестің қасиеттерін тасушы бөлінбейтін алғашқы элемент
Жиынтық
бірлігі
Статистикалық
белгі
Біріккен ортақ қасиеті мен байланысы бар
бірнеше элементтер және бірліктер жиынтығы
Статистикалық
жиынтық
Бірліктір
жиынтығының
тобы
Статистикалық
көрсеткіш
Әр түрлі бірліктер жиынтығында
бір белгінің әр түрлі мәні
(айырмашылығы)
Статистикалық белгі немесе көрсеткіш
ВАРИАЦИЯ
Статистикалық белгілерді топтастыру
Статистикалық бақылаудың нәтижесінде жиналған бастапқы мәліметтер жан-жақты тексеруден өтеді.
Онда бақылауға жататын бірліктердің толық қамтылғандығы, көрсеткіштердің дұрыс толтырылғандығы мен салыстырмалылығы, есептелгендігі және т.б. қарастырылады.
Бірақ, есеп беру немесе арнайы ұйымдастырылған бақылаудың қайсыбірін алсаң да, онда әр түрлі себептердің салдарынан қате кетуі мүмкін.
Статистикалық қате деп нақты факті мен зерттеу нәтижесінің көрсеткіштері арасындағы сәйкессіздікті, айырмашылықтығы, дұрыс санамауды және түрлі себептерге қатысты болатын бұрмалаушылықты айтады.
Статистикалық бақылау мәліметтеріндегі жіберілген қателер репрезентативті және тіркеу кезіндегі қате болып екі түрге бөлінеді.
ҚОРЫТЫНДЫ:
1. Статистика бұқаралық әлеуметтік – экономикалық жағдайларды, құбылыстарды зерттейді. Жинақтау, топтастыру және жалпылама көрсеткіштерді есептейді;
2. Көптеген құбылыстар статистикалық жиынтықтарды құрайды, зерттелу қасиеттерінің ең төменгі тасушысы – жиынтық бірлігі, тасушы сипатына сандық және сапалық қасиеттер жатады;
3. Ақпаратты жинаудың ең маңызды шарты – бастапқы ақпараттың толықтығы мен дұрыстығы
