Процестік бағыт
жүктеу/скачать 11,4 Kb.
|
Уразалиқызы Ақбота Магистр 1 курс бас0ару псих-сы
- Бұл бет үшін навигация:
- Процестік бағыт.
- Жүйелілік бағыт.
- Жағдайлық бағыт.
|
Басқарудағы әдіснамалық бағыттар: үрдістік, жүйелік, жағдайлық. Қазіргі басқару ғылымын сипаттау үшін үш негізгі және жалпы бағыттар бар. Олар процестік, жүйелік және жағдайлық. Процестік бағыт. Бұл тұрғыдан басқарудың кейбір негізгі және әмбебап қызметтерінің болуы туралы әкімшілік мектептің негізгі идеясының дамуы ретінде қалыптасып, ол қызметтер үдерістік тұрғысынан басқарудың өзара байланысқан және біртұтас үдерісін түзуші ретінде қарастырылады. Жүйелілік бағыт. Басқару теориясына «жүйелердің жалпы теориясы» үлкен ықпал етті, оған сәйкес кез келген ұйым – бұл өзара байланыстағы бөліктерден тұратын, біртұтас қызмет етуге өз үлесін қосатын белгілі бір тұтастықты құрайды. Жетекші бүкіл ұйымды, оның бір-бірімен және сыртқы дүние өзара әсерлесетін барлық бөліктерін көруге тиіс. Ұйымның қандай да бір құраушысына кез келген басқарудың әсері көп әрі күтпеген зардаптарға соқтыратынын ескеру қажет. Басқару тәжірибесінің негізгі қиындығы социотехникалық жүйелер болып табылатын қазіргі ұйымдардың іштей біртекті еместігінде. Мұндай әрбір жүйе иерархиялық (субординация) және «горизонталь» (үйлестіру) келісілген бірқатар шағын жүйелерден тұрады. Бұрын болған мектептер басқару үдерісінің өзіне зейін үшін басқару қызметтерінің өзіндік тиімділігі де, олардың дұрыс ұйымдастырылуы да қажет. Жағдайлық бағыт. Бұл бағыт 60-жылдардың соңында пайда болып, ұйымдастыру мәселелерінің жалпы әдіснамасын, шешу тәсілдерін білдіреді. Ол жүйелілік тұрғыдан басты тезисті жетілдіреді: ұйым – сыртқы ортамен үнемі өзара әрекетте болатын 18 ашық жүйе. Сондықтан ұйымның ішінде болып жатқанның себептерін оның сыртынан, ол нақты болатын жағдайдан іздеу керек. Бұл – осы тұрғыдан шешуші ұғым. 20-жылдардың өзінде-ақ «жағдай заңы» тұжырымдалған болатын: «Жағдайлардың әртүрлі типтері білімнің әртүрлі типтерін талап етеді». Демек, білімдер кешені және оларды нақты жағдайларға байланысты әртүрлі өмірлік жағдаяттарда тиімді жүргізуге арналған шеберлік қажет. 2) Психологиялық ғылыми теориялардың негізгі бағыттары аясындағы басқару: психоаналитикалық, бихевиористік және гуманистік. Психологияда ғылыми теориялар көптеген жағдайларда жасалған және жасалатын тараптардың кездесуімен кеңейеді. Психологиялық ғылыми теорияларды қосымша жасау мақсатында қажетті кездесулерді аясындау басқару жағдайларын қосады. Осы жағдайларды психоаналитикалық, бихевиористік және гуманистік теориялардың қалыптастыратын және жеткізген басқару қасиеттерін көрсетуге мүмкіндік береді. Психоаналитикалық басқару: Зигмунд Фрейдтың жүйелі психоаналитика теориясы психологиядағы аурулардың себептерін анықтау мен тұтыну үшін пайдаланылады. Осы теорияда тән үстіне жататын құбылыс психоаналитикалық басқарудың негізгі элементтерін береді. Жататын құбылыс, арқау жасау, айтарлық терапия және анықталатын басқарудың жасаушыларын осы теорияның принциптеріне сәйкес көрсетуге мүмкіндік береді. Бихевиористік басқару: Бихевиоризм теориясының негізгі идеясы, жасаушының қызметі мен орындамасының кездесуімен көрсетілген бағыттамаларының алмасуды сақтайды. Олар субъектілік пен ішкі жағдайларды есептей алмайды. Бихевиористік басқару маяк қою, шеттік тәрізден жетіп алу және қызметкердің жасауын үйлестіру жолымен жасалады. 3)Гуманистік басқару: Гуманистік теориялар психологиялық қызметкердің адамның басқаруы жайлы тұңғиында беруші рөлінің маңыздылығын белгілейді. Олар психологияның басқаруды өз бетімен адамның маңыздылығы мен жаңалықтары меніңдетеді. 4)Гуманистік психологиялық басқарудың бірнеше басқару қасиеттері: Клиентке қосымша көмек көрсету: Гуманистік психологияда клиенттің жаңалығы мен мәселелеріне байланысты, клиентке қосымша көмек көрсету мақсатында кездесулер жасалады. Психолог қосымша ресурстар мен жеткізген жолдарды көмек көрсете алады. Ерекше өзіндік білім: Гуманистік теорияларда, психологиялық қызметкерлер клиентке өзіндік білім жасау үшін көмек көрсетеді. Олар клиенттің өз білімі мен басқа ресурстарын қолдана отырып, өз жаңалықтары мен мәселелеріне шешімдер табу үшін кеңейтілген сабақтар жасауға көмек көрсетеді. Мән-мақсаттылық: Гуманистік теориялар адамдардың мақсаттары мен мәндерін белгілейді. Бұл маңызды, әдепкі психотерапиялық процесте клиенттің өз мақсаттарына жататын жолдарын табу үшін өзіндік біліммен көмек көрсету үшін қолданылады. 5) Гуманистік басқаруда клиентке қосымша көмек көрсету, сондай-ақ психологиялық даму мен төмендеу жолымен жасалады. Бұл ерекше құбылыс – жетекшінің технократиялық, манипулятивтік стилінің жеке байқалуы, гуманистік басқару ережесі – қызметтерді емес, адамдарды басқару. «Кешірімді болу әсері» – жетекшінің бағыныштыларды негізсіз оң қабылдауы. Оның негізі – керісті болғызбау, бұл әсер демократиялық және келеңсіз стильдегі жетекшілерде байқалады. Топтық шарттылықта болатын келесі ерекше құбылыс әлдеқайда күрделі – бұл «бастапқы өзін бағалаудың кері асимметрия әсері», бұл өз қол астындағыларға басқа тұлғалар мен басқа топтарды үлгі ететін, бірақ өз тобының артықшылықтарын баламалы бағаламайтын жетекшінің типтік мінез-құлық. 6) Басқару психологиясының қазіргі жағдайы, зерттеудің негізгі мәселелері мен бағыттары. Басқару іс-әрекетіндегі бұл процестің өзіндік ерекшелігін түсіну үшін жетекші іс-әрекетіндегі ойлау проблемасының қазіргі күйінің төмендегідей сипаттық ерекшеліктерін ескеру қажет: 1. Ойлау процестерінің тиімді басқару іс-әрекетін қамтамасыз етудегі рөлінің айырмашылығы. Білімді жетекші – бұл ақылды жетекші, демек ойлаудың жетекші табыстылығымен байланысының ешқандай ерекше өзгешелігі жоқ. Бұл байланыс тура және айқындаушы. Мұндай қарапайым түсіндірме басқа процесс – ес үшін келтірілген. Ойлау психологиясының барлық заңдылықтарын жетекші ойлауының сипатына тікелей ауыстыруға болады және солай істеу қажет. Ойлау проблемасының өзі шектелмеген. 2. Жетекшінің ойлауы, әдетте, түрдің бірі – практикалық ойлау ретінде қарастырылады. Бұл түр көбінесе бүкіл әлеуетке және когнитивтік процестердің барлық ерекшеліктеріне сүйенетін басқару іс-әрекетіне тән, бірақ ол өзі үшін өзіндік ерекше түрлердің болуын қарастырады. 3. Психологиядағы ойлау туралы мәліметтердің көпшілігі, сонымен бірге ойлаудың теориялық түрде қарастыру кезінде алынды. Олардың практикалық ойлау үшін әділеттілігі және бұл түрге қандай ерекшеліктер тән екендігі «практикалық ойлау психологиясы» ретінде белгіленетін арнайы бағытта қарастырылады 7) Басқару психологиясының принциптері және әдістері. Басқарудың негізгі сипаттамалары. Құқықтық тенденция түсінігі. Басқару туралы ғылым өзінің пайда болған сәтінен бастап, еңбекті ұйымдастыру және оны басқаруда өндіріс тиімділігі мен кірісті ұлғайтудың қосымша резерві болып табылатынын айқын әрі сенімді көрсетіп берді. Еңбекті басқарудағы Ф. Тейлордың негізгі принциптері төмендегідей: а) жұмыстың әрбір элементін ғылыми тұрғыдан орындау; ә) ғылыми тұрғыдан жұмысшыларды таңдау және оларды оқыту; б) жұмысшылармен бірлесу; в) менеджерлер мен жұмысшылар арасындағы нәтижеге деген жауапкершілікті бөлу. Осы бұлжымайтын айғақтар мен дәлелдер басқару туралы ғылымға қатысты қоғамдық пікірдің өзгеруіне алып келді. 8) Басқару субъектісін қалыптастыру заңдары, іс-әрекетті ұйымдастыру заңдары, әлеуметтік әсер ету заңдары. "Басқару субъектін қалыптастыру заңдары": Бұл заңдар субъектін қалыптастырудың мемлекеттік үйлесімі мен құқықтық жүйесінің негіздерін береді. Олар субъектті қалыптастыру процесін мемлекеттік бағыттаулар және мақсаттар аясында нормативтік ұйымдастыруды жүзеге асыратын мәнінде болады. "Іс-әрекетті ұйымдастыру заңдары": Бұл заңдар іс-әрекетті ұйымдастыру мен басқару процесін ұйымдастыру мәселелерін жасауға арналған. Олар орталық және аймақтық органларды, кадрларды, ресурстарды қолдану және жеке өзіндік жүйелерін жасау туралы нормативтік талаптарды береді. "Әлеуметтік әсер ету заңдары": Бұл заңдар орталық және аймақтық аймақтық басқару органдары және жеке тұтынушылар үшін арнайы нормативтік қамтамасыз етеді. Олар әлеуметтік әсер ету және өздік ассамблеяларды ұйымдастыру, ақпаратты ашу және әлеуметтік әсер жасау туралы қауіпсіздік нормаларын береді. 9) Басқару психологиясының негізгі түсініктері: ұйым, тұлға, топ, мінез-құлық, қарым-қатынас, басқару, басшылық, кӛшбасшылық, билік, басқарушылық іс-әрекет, басқару қатынастары. Ұйым (Organization): Ұйым, басқару психологиясында жүйелі басқару технологиясының кейбір үрдістерін белгілейді. Бір ұйымдастырудың құрылымы жатады. Тұлға (Hierarchy): Басқару психологиясы адамдардың басқару қызметкерлері мен жеткізген қызметкерлердің арасындағы іерархияны талдау жасайды. Осы іерархия қоймасында басқару бірімдері мен көптеген аймақтарды ішкі жасау жасаушылары арасында жасалатын болады. Топ (Team): Басқару психологиясының бір тарапынан, басқару топты жасау және талайдау, басқа тараптың басқару қабілеттерінің жеткізуі мен өндіруі мақсатында талдау жасайды. Мінез-құлық (Self-Esteem): Басқару психологиясы адамдардың өз мінез-құлығы мен жеке құйылысы меніңдеу мақсатында талдау жасайды. Ол адамдардың жеке біліктерін және өзінің жақсы жауапкершілігін анықтауға жариялайды. Қарым-қатынас (Interpersonal Relationships): Басқару психологиясы адамдар арасындағы қарым-қатынас, қарым-қатынас жасау, бір-бірімен жұмыс істеу және басқару қабілеттерін дамыту мақсатында талдау жасайды. Басқару (Management): Басқару психологиясы басқару қызметкерлерінің өзіндік өнімдерін жасау, басқару, орындау жасау және басқа тараптармен қамтылмау және жұмыс істеу мәселелерін талдау жасайды. Басшылық (Leadership): Басқару психологиясы лидерлік рөлі мен лидерлік қабілеттерді жататын желіді талдау жасайды. Лидерлік талдау, басқару жасаушыларының жасау және орындау әдістерін қалыптау мен жеткізуі мақсатында оқиғаларын ұйымдастыруға бағытталады. Кӛшбасшылық (Innovation): Басқару психологиясы инновациялық іс-әрекеттерді жасау мен іске асыру, жаңа ідеяларды қолдану мен жеткізуі мақсатында талдау жасайды. Билік (Competence): Басқару психологиясы адамдардың өз іс-әрекеттерін жасау қабілеттерінің жеткізуін талдау жасайды. Ол өздігінің техникалық, ойын-салым қабілеттерінің дамытылуы мен жататын талайдау мақсатында пайдаланылады. Басқарушылық Іс-әрекет (Managerial Action): Басқару психологиясы өздігінің өз іс-әрекеттерін жасау жүктеу/скачать 11,4 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|