Мәліметтерді жеткізу мультиплексоры (мультиплексор передачи данных; telecommunication control unit, communication multiplexer) — бірнеше жерден келген ақпаратты бір физикалық арна арқылы жеткізуді жасақтайтын құрылғы: 1) компьютер мен абоненттер арасын байланыстырушы бөлшек. Оны көбіне жапсарластыру құрьлғысы немесе шоғырлауыш деп атайды және компьютер құрамына кіргізеді. Компьютер арнасының мультиплекстік режімінде бір уақытта бірнеше шалғай құрылғымен ақпарат алмастыруын ұйымдастыруға арналған; 2) есептеу жүйесіне бірнеше абоненттік пункт және (немесе) басқа есептеу жүйесін қосуға арналған шалғай құрылғы
Кеңістікті ресурстар Эксклюзивті ресурстар тобына, ең алдымен, көптеген енгізу-шығару құрылғылары кіреді: принтерлер, магниттік таспалар, байланыс арналары және т.б., файлдар (оларды бөлуге болады, бірақ маңызды ескертулермен). ОЖ өзі тудыратын екінші реттік ресурстарды - жүйелік мәліметтер құрылымы мен кодтарын ұмытпайық. Мәселен, мысалы, жаңа процесті құру кезінде процедуралық кестеге жаңа жазбаны қосу қажет. Бұл жазба сонымен қатар ресурс болып табылады және ол қайта бөлінбейді және бөлінбейді.
Біз қарастырып отырған ресурстар да қайта пайдалануға жарамды. Бұл дегеніміз, ресурстар оларды процестерде қолданғаннан кейін жоғалып кетпейді немесе азаяды, бірақ оларды басқа процесс қолдана алады. Оларға балама болып тұтынылатын ресурстар саналады, олар көбінесе кіру деректері мен процеске сырттан енетін хабарламалар болуы мүмкін.
Бірінші цифрлы компьютер Чарльз Бэббидждің айырым машинасы - бұл функцияларды көпмүшеліктермен жуықтап, ақырлы айырмашылықтарды есептеу арқылы есептеулерді автоматтандыруға арналған, ағылшын математигі Чарльз Бэббидж ойлап тапқан механикалық аппарат. Логарифмдер мен тригонометриялық функциялардың көпмүшеліктерінде шамамен ұсыну мүмкіндігі бұл машинаны әмбебап есептеу құралы ретінде қарастыруға мүмкіндік береді.
Ең бірінші программалаушы Лавлейс Ада - тұңғыш бағдарламалаушы ЛАВЛЕЙС Августа Ада Кинг (Lovelace Augusta Ada King), леди Байрон, графиня (10.12.1815, Мидлсекс (қазіргі Лондонның шекарасында) – 29.11.1852, сол жерде), ағылшын математигі. Августа Лавлейсті №1 бағдарламалаушы деп атайды, өйткені ол өз әріптесі Чарльз Бэббидждің есептеу машинасына арнап алғаш бағдарлама жазған. Лавлейстің мұндағы ең басты жұмысы Бернулли сандарын есептеуге арналған бағдарлама құруы болды. Лавлейс түсіндірмесінде оның әлемде алғашқы болып Бэббидж машинасына арнап құрастырған үш есептеу бағдарламасы келтірілген. Солардың ішінен ең қарапайымы әрі барынша толық сипатталғаны – екі белгісізі бар екі сызықтық теңдеулер жүйесін шешу бағдарламасы еді. Осы бағдарламаны талдау барысында бірінші рет жұмысшы ұяшықтар (жұмысшы айнымалылар) ұғымы енгізіліп және олардың ішіндегіні біртіндеп өзгертіп отыру жайлы идея қолданылған. Міне бұл идеядан қазіргі барлық бағдарламалау тілінің ең негізгі амалы – меншіктеу амалы бір ғана қадам жерде тұр десе болады. Екінші бағдарлама тригонометриялық функциялардың мәндерін есептеу амалдарын берілген ретпен бірнеше мәрте қайталау арқылы есептеуге арналып дайындалды; Лавлейс бұл процедура үшін құрылымдық бағдарламалаудың іргелі ұғымы – циклді енгізді. Бернулли сандарын есептеуге арналған үшінші бағдарламада рекуренттік қабаттасқан циклдер қолданылды. Лавлейс осы түсіндірмелерінде есептеу амалдары тек сандармен ғана емес, басқа обьектілермен де орындалуы мүмкін, әйтпесе бұл есептеу машиналары тез жұмыс істейтін қуатты калькулятор есебінде қалып қояды деген керемет жорамалын да білдіріпті.
Алғышқы жұмыс істейтін цифрлық компьютер француз физигі, математик, инженер Блез Паскаль арифметикалық амалдарды орындайтын механикалық машина құрастырумен жасалды. Бұл жұмыспен 18 жасынан айналыса бастады. Алғашқы жұмыс жасайтын машинаның моделі 1642 жылы дайын болды. Паскаль тынбай жұмыстанып, модельді жетілдіруге тырысты. Сөйтіп, 1645 жылы ғалымның өзі Паскаль дөңгелектері (Паскалево колесо) деп атаған 8-разрядты санау машинасы есептеу қажеттілігін қанағаттандыра бастады. Еуропаның көптеген ғалымдары қосындылағыш машинаны жаңғыртуға тырысты. Немістің ғалымы, математик Готфрид Вильгельм Лейбниц 1673 жылы арифметикалық төрт амалды орындайтын механикалық машинаның бірінші нұсқасын, кейін оны жетілдіріп, 1694 жылы екінші рет, соңғы нұсқаны 1710 жылы ұсынды. Сөйтіп Лейбництің арифмометрі әлемдік есептеу техникасының дамуындағы оңды жаңалық болды.
XIX ғасырдың басында ғылымның даму деңгейінің өсуіне қарай есептеулер күрделене түсті, адамның есептеулеріне көп уақыт қажет болды. Бұл мәселені шешудің жолдарын табуды ойлап, әлемнің белгілі ғалымдары техникалық қажеттілікті қанағаттандыру үшін есептеуіш құралдар құрастырумен айналысты. Атақты ағылшын математигі, инженері Чарльз Бэббидж 1812 жылы кестелерді машиналық есептеу тәсілдері жайында ойлана бастайды. Оның көздегені математикалық есептеулерді автоматтандырудың жолын іздеу болатын. 1786 жылы көпмүшелерді кестелеулеуге арналған машинаны сандық талдауда кеңінен таныс айырма тәсілі бойынша жасау идеясын ұсынды. 1862 жылы аналитикалық машинаның бөлігі Королевство және Лондон мұражайларында демонстрацияланды. Ч. Бэббидж машинаның құрамды бөліктерін төмендегідей сипаттап көрсетті:
сандарды сақтауға қажет «қойма» (қазіргі кездегі оны «есте сақтау құрылғылары»);
арифметикалық амалдарды орындауға арналған «арифметикалық құрылғы» (қазіргі «процессор»);
операциялардың орындалу тәртібін басқаратын құрылғы (қазіргі «басқару құрылғылары»);
мәліметтерді енгізу және шығару құрылғылары.
1900 жылға қарай қосу машиналары, кассалық машиналар және есептеу машиналары электр қозғалтқыштарының көмегімен өзгертілді [дәйексөз 2205 күн қажет болды] айнымалының орнын беріліс орны ретінде көрсету үшін. 1930 жылдардан бастап қосуға, азайтуға, көбейтуге және бөлуге болатын жұмыс үстелінің калькуляторлары [белгіленбеген 2205 күн] сияқты компанияларды шығара бастады Friden, Marchant и Monro. «Компьютер» сөзі (сөзбе-сөз - «калькулятор») тақырып болды - бұл математикалық есептеулерді орындау үшін калькуляторларды қолданған адамдар. Манхэттен жобасы кезінде болашақ Нобель сыйлығының лауреаты Ричард Фейнман «калькуляторлардың» тұтас командасының менеджері болды, олардың көпшілігі әскери мақсатта шешілген дифференциалдық теңдеулерде жұмыс істейтін әйел математиктер болды. Тіпті әйгілі Станислав Мартин Улам да соғыс аяқталғаннан кейін математикалық өрнектерді шешілетін жуықтамаларға - сутегі бомбасы жобасына аудару бойынша жұмыс істеуге мәжбүр болды.
Екінші кезекте шыққан бұл компьютерлерде қазіргі компьютерлерден әлде қайда үлкен, және біраз орын алатын. Соның өзінде олар қазіргілер секілді көп жұмыс пен ауыр қосымшаларды жылдам атқара алмайды. ДК дің дамуы, жүздеген жылдар уақытын алған болатын.