Тепе-теңдік - қозу және тежелу процестерінің тепе-теңдігі. Екі процестің күштерінің арақатынасы бір процестің күші екіншісінің күшінен асып кеткен кезде сол индивидтің салмақты не болмаса салмақты емес екенін шешеді.
АҚШ-та В.Шелдонның өткен ғасырдың 40-жылдарында тұжырымдалған темперамент тұжырымдамасы танымал болды. Шелдонның көзқарастары сонымен қатар дене мен темперамент адамның бір-бірімен байланысты екі параметрі болып табылады деген болжамға негізделген.
Темпераменттің негізін эмбриологиялық тұрғыда түсіндіруге тырысты.
Үш типті бөліп көрсетті:
1) Эндоморфты – (эндодермадан ішкі мүшелер жақсы дамиды); темперамент типі висцеротония (латын тілінен аударғанда «ішкі мүшелер» дегенді білдіреді) тамаққа тәуелділікпен, эмоционалды біркелкілікпен, жарылғыш эмоциялар мен әрекеттердің болмауымен сипатталады. Өзінің сезімдерін еркін бейнелейді;
2) Мезоморфты - (мезодермадан бұлшық еттер жақсы дамиды); темперамент типі - соматотония («дене»), денесі түзу және нығыз. Сезім және ойларында тұйықтық, физикалық белсенділікке, агрессивтілікке бейім келеді.
3) Эктоморфты – (тері мен жүйке талшықтары жақсы дамиды); темперамент типі - церебротония («ми»), арық, ішкі мүшелері әлсіз дамыған. Қол-аяқтары ұзын, жіңішке, бұлшық еттері әлсіз. Мұндай адам тұйық, интровертті және өмірдің қиын жағдайларында жалғыз болуды қалайды.
30
Мінез туралы түсінік. Мінездердің қалыптасу заңдылықтары. Мінез ерекшеліктері туралы түсінік, олардың жіктелуі.
Мінез - адамның тұрақты психикалық ерекшеліктерінің индивидуалды қатынасы, ол берілген субъектінің белгілі бір өмір жағдайындағы мінез-құлқымен шартталған. Мінез тұлғаның әлеуметтік мінез-құлық ерекшеліктерінде, ең алдымен - мамандыққа, адамға және өзіне деген қатынасынан көрінетін психикалық іс-әрекеттің өзіндік қалыптасуы.
Адамның мінезі әрқашан адамдар арасындағы қарым-қатынастан көрінеді. Адамның өз мінезін көрсету көбінесе басқа адамдарда белгілі бір әсер қалдыру, олармен қарым-қатынаста өте нақты нәтижеге жету мақсатын көздейді. Адамның барлық ерекшеліктерін сипаттамалық деп санауға болмайды, тек маңызды және тұрақты сипаттамалары бар. Мінездің әлеуметтік әсерді, көрсететін мазмұны жеке тұлғаның өмірлік бағдарын құрайды, яғни, оның материалдық және рухани қажеттіліктері, қызығушылықтары, сенімдері, мұраттары және т.б. Тұлғаның бағыттылығы адамның мақсаттарын, өмірлік жоспарын, оның өмірлік белсенділігінің дәрежесін анықтайды. Адамның мінез-құлқы ол үшін әлемде мәні бар нәрсені, оның іс-әрекетінің мотивтері тәуелді болатын нәрсені, өзіне-өзі қоятын іс-әрекеттерінің мақсаттарын болжайды.
Достарыңызбен бөлісу: |