Р. Сыздык 6-том indd
жүктеу/скачать 1,64 Mb. Pdf көрінісі
|
Рәбиға Сыздық (1)
| поэтикалық үн
(белгі, сипат, тәсіл) көзге түссе, Мұхтар Мағауиннің «Аласапыран» дилогиясында көркем шығарманы тарихи стиль тезіне түсіру қарекеті (амалы) жақсы сезіліп тұрады. Бұлардағы көріктеу құралдары мен синтаксистік амал- тәсілдер, лексикалық сөз толғамдар суретін жоғарыдағы та- рауларда талдап-танытсақ, енді «Дарабоз» романына тарихи туындылардың тілін зерттеудің өзгеше қырынан келеміз. Бұл шығармадан біз үшінші бір «дүниені» табамыз. Мұнда сөздің мағыналық реңкі – сема дегенді жақсы танып пайдалану, үн гармониясына көңіл аудару, экспрессоидтарға стильдік жүк арту сияқты амалдар «мен мұндалап» тұрмайды, ал көріктеудің грамматикалық тәсілдері – парцелляция, қайталама дегендер тіпті жоққа тән. Бұлардың есесіне Қ.Жұмаділовтің тек осы романы ғана емес, жалпы шығармашылығында ұйқасты параллельдерді, ассонанстық, аллитерациялық құрылымдарды, әсіресе мақал-мәтелдерді орынды қолдануы көзге түседі. Бұл жөнінде мысалдармен кейінірек айтылады. Бұл туындыдан ғылыми талдау үшін де, оқырманға, әсіресе келесі буындарға аса қажеттігі үшін де көңіл аударатын бір белгіні – шығарма тілінің ең бір құнды тұсын нысанаға аламыз. Ол – суреттеліп отырған заманға (тарих кезеңіне) сай реалий- лерді, яғни әр алуан зат, ұғым атауларын молынан ұсынуы. Бұл да – тарихи көркем дүниені тарихи стиль тезіне түсірудің бір амалы, ең қиын, ең қажет амалы. Романның тақырыбы – «Ақтабан шұбырынды» кезінен ба- стап жоңғарлар жаулап алған қазақ жерінің шығыс оңтүстіктегі өлкелерін босатып (қайтарып) алу жолындағы ұрыс-соғыстар, шабыс-айқастар, жауласу мен жуысулар, келісімдер мен қарсыласулар болғандықтан, бұдан екі жарым ғасырдан бұрынғы халқымыздың өмір шындығын берудегі жазушы еңбегін ерекше атауға болады. Алдымен, ұрыс-соғысты суреттеуге қажет сол кездегі қару- жарақ атаулары мен ұрыс-шабысқа қатысты қимыл-әрекет атаулары – қысқасы, жүктеу/скачать 1,64 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|