Рефера т тақырыбы: «Жануарларда сана бар ма?»
жүктеу/скачать 59,49 Kb.
|
жануар
- Бұл бет үшін навигация:
- «Жануарларда сана бар ма» Тексерген: Утеуова А.А. Орындаған: Оралбаева.Д.Н. Жоспар
- Кіріспе Жануарларда сана бар ма
- Жануарлардағы сана дәлелі
- Белгілеу сынағы”
|
Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым Министрлігі Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік Университеті Педагогика факультеті Р Е Ф Е Р А Т Тақырыбы: «Жануарларда сана бар ма?» Тексерген: Утеуова А.А. Орындаған: Оралбаева.Д.Н. Жоспар Кіріспе Жануарлардағы сана дәлелі Белгілеу сынағы Саналы жануарлар Зерттеушілердің пікірі Қортынды Кіріспе Жануарларда сана бар ма? Жануарларда адамнан сапалық жағынан емес, сандық жағынан ғана ерекшеленетін ақыл-ой бар Сана – өте кең ұғым. Әрі саналылардың көптеген критерийлері бар. Парасаттылық критерийлерінің бірі, психиканың болуы - сезімталдық. Себеп бұл жағдайда психика сөзінің синонимі ретінде түсініледі. Тәжірибелер құрттармен жүргізілді, оларды Т-тәрізді лабиринтке салып, осы лабиринттен өтіп бара жатқанда, тек оң жаққа қарай бұралуды үйретті. Ал құрттар үйренді! Бұдан да күрделі критерийлер бар. Демек, адамның өзіндік санасы бар, адам өзін тұлға ретінде таниды, ол менің не екенімді, ал қалғанының барлығын түсінеді. Жануарлардағы сана дәлелі Адамзат өркениетінің өзі жануарлардан айырмашылығы, біз білімді ұрпақтан-ұрпаққа жеткізе аламыз. Адам түр ретінде 200-400 мың жыл бұрын пайда болған, бірақ адамзат өркениетінің өзі, әртүрлі бағалаулар бойынша, шамамен 20 мың жыл. Сұрақ туындайды: бұрын адамдар қайда болды, неге олар дамымады? Шамасы, тілдің пайда болуының арқасында тәжірибе алмасу пайда болды және өркениеттің жарылыс өсуі болды. Жануарларда сананың бар екенін қалай дәлелдеуге болады? Бұл құбылыс 50 жылдан астам зерттелді. Негізгі әдіс - айнадағы өзін тану және өзін басқалардан ажырата білу қабілетін ашатын айна сынағы. Бұл бағыт өзіндік сананы эксперименттік зерттеу деп аталды. Психологияда мұндай тесттер бұрыннан қолданылған - олар баланың қай жаста өзін айнадан танитынын анықтады. “ Белгілеу сынағы” «Белгілеу сынағы» деп аталатын жануарларға ұқсас зерттеулер 1970 жылы Гордон Гэллап жүргізген және сипаттаған. Бетіне немесе дененің кейбір бөлігіне шимпанзе, айталық, ерін далабы жағып, айнаға барып, жануар оны өшіре бастады. Маймыл айнаның артындағы аңды іздеуге тырыспады - ол өз бетіндегі ерін далабы екенін түсінді. Антропоидтар (шимпанзелер, боноболар, гориллалар және орангутандар) таңбалау сынағынан оңай өтеді екен. Табиғи жағдайда, әйгілі приматолог Де Ваалдың айтуынша, олар судағы шағылысуын зерттеп, онымен тәжірибе жасайды. Де Вааль капучиндер арасындағы айнамен қарым-қатынасты зерттеді. Білесіз бе, бұл жүннен жасалған қалпақшасы бар күлкілі маймылдар - ақылды және өте қоғамдық жануарлар. Капучиндер айнадағы көріністеріне сыртқы жануар ретінде емес - әлеуетті ойыншы немесе, керісінше, жау ретінде әрекет етеді. Олар өздерінің рефлексиясын аға ретінде қабылдайды, оған өз тобының танымал мүшесі ретінде назар аудару белгілерін көрсетеді. Капучиндер, басқа да көптеген приматтар сияқты (дымқыл мұрынды да, құрғақ мұрынды да) классикалық таңбалау сынағынан өтпейді, яғни олар өздерін айнадан көретінін түсінбейді. Соңғы жылдары көптеген жұмыстар пайда болды, олардың авторлары пілден құмырсқаға дейін әртүрлі түрлердің өзін-өзі тануды зерттеу үшін айна тестін пайдаланды. Құстардың көптеген түрлерінде (көгершіндер, жұлдызқұрттар, корвидтер мен тотықұстардың алуан түрлері, соның ішінде ең ақылды сұр сұрлар) бұл қабілеттің жоқтығы дәлелденгеніне қарамастан, сынақтан өтуге үміткерлер дельфиндер, пілдер және ... сағалар болып табылады. Дельфиндер, егер сіз айнаны су астына түсірсеңіз, айналаға жиналып, бет-әлпет жасай бастаңыз: тілдерін шығарыңыз, шағылысуымен барлық мүмкін тәжірибе жасаңыз. Мысал ретінде сынақты сәтті тапсыру мысалы ретінде бірнеше зерттеулерде, соның ішінде Мәскеу мемлекеттік университетінде Зорина зертханасынан Мария Самулееваның жақында қорғаған кандидаттық диссертациясында кездеседі. Жақында резус маймылдарымен жұмыс авторлары қызықты бағытты атап өтті: «егер сіз айнадан өзіңізді қалай тануды білмесеңіз, біз сізге үйретеміз». Бірақ әзірге Гордон Гэллаптың (осылайша шимпанзелер туралы ізашарлық жұмыстың авторы) және Джеймс Андерсонның осы саладағы әдебиетке 2019 жылғы қатты сыны айнада тек антропоидтар ғана өзін-өзі сәйкестендіруге қабілетті екенін көрсетеді. жүктеу/скачать 59,49 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|