Тақырып: Тұлғаны дамыту, қалыптастыру, тәрбиелеу факторларының өзара байланысы.
Орындаған: Парахатова Н.
Қабылдаған: Аманкосова А.К.
Даму процесі өте күрделі процесс болып табылады. Адамның өмірінде белгілі бір дамудың жалпы заңдылықтары қалыптасқан. Жеке адамның даму процесін қарастыратын болсақ, бұл ’’процесс’’латын тілінен аударғанда өзгеріс деген сөзді білдіреді. Даму процесі - адамның организміндегі сандық және сапалық өзгерісте болады.
Даму - жеке адамды жетілдірудің өте күрделі және диалектикалық процесі. Жеке тұлғаны дамытуға арналған бірнеше факторлар бар. Олар әлеуметтік – қоғамдық , биологиялық және психологиялық факторлар. Бұлардың барлығы тұлғаның қалыпты түрде дамып қалыптасуына әсер етеді. Жеке тұлғаның дамуы мен қалыптасуы – күрделі және ағзаның өсуі мен жетілуін қамтамасыз ететін мақсатты ұйымдасқан тәрбиені қамтитын қарама-қайшылықты процесс.
Биологиялық даму деп адамның морфологиялық, биохимиялық және физиологиялық тұрғыдан даму процесін айтады.
Әлеуметтік рухани-мәдениеттілік тұрғыдан дамуы.
2
Адам тұлға болып тумайды, ол тек даму процесінің нәтижесінде ғана тұлға деген атқа ие болады. Егер адам белгілі бір білім дәрежесіне жетік, өмірден , өз бетінше қоғам үшін өзі үшін, жанұясы үшін күрделі жұмыстарды атқара алатын даму деңгейіне жететін болса, адамды ’’тұлға’’ деп атайды.
Тәрбие жеке басты қалыптастыруда оның белсенділігін қолдау іс-әрекетін ұйымдастыру. Бұл заңдылық жеке бастың қалыптасуы оның белсенділігіне байланысты. П.П.Блонский кезінде көптеген тәжірибеде біздің көзімізді жеткізе түсетін бір нәрсе - тәрбиешінің, тәрбиеленушінің өз күшіне сүйенуі оның білімге деген ынтасын оятуы.
Тұлғаны қалыптастыру мен тәрбиелеуге әсер ететін факторлар белгілі бір жас сатыларына сәйкес жүргізілуі керек. Өйткені, адам жасының табиғи негізі - жас сатылары немесе биологиялық жетілу сатылары.
Әрбір жас шағы психикалық дамудық ерекше сапалы кезеңі болып табылады және бала дамуының осы кезеңдегі жеке басының өзіндік құрылымының жиынтығын құрастыратын көптеген өзгерістермен сипатталады. Осыған байланысты әрбір педагог- психолог маман. Тәрбиенің негізгі мақсаты- қалыптасып келе жатқан жеке тұлғаның әлеументтік тәжірибені меңгеруі, оның жан-жақты үйлесімді дамуы. Жеке тұлғаның ең маңызды белгілері - онын саналылығы жауапкершілігі, бостандыны кадір-касиеті, даралыгы. Жеке тулганын маныздылыны онын касиеттері мен іс-арекеттерінде конамдык процестін тенденцияларынын, алеуметтік белгілер мен касиеттердін айкын жане спетцификалык керініс табуы аркылы, онын іс-эрекетіндегі шыгармашылык касиетінін денгейі аркылы аныкталады.
Даралык бір адамнын баска бір адамнан, бір тулганын баска бір тулгадан айырмашылынын, онын ешкімге уксамайтынын, езіне тан ерекшелігі бар екенін сипаттайды. Даралык, эдетте, адамнын мінезі мен темпераментінін ерекше белгі "Даралык" угымы бір адамды баска бір адамнан, бір тулганы баска бір тулгадан ажыратып, оган езіне тан сулулык пен кайталанбас касиет беретін жалпы мен жекеден турады. Адам касиетін тусіндіретін таны бір угым "индивид". Бул сез латын тілінен алыннан жане онын казакша баламасы "жекелік". Урым ретінде бул сез адамзат тукымынын еш касиеттері ескерілмеген бір окілін білдіреді. Бул орайда арбір адам индивид болы табылады.
"Жеке тулга" угымы мен онымен байланысты біртектес гылыми категориялардын мані осында. Адамнын жеке касиеттері емір жолында дамып, калыптасатын
болгандыкан жеке тулганын "дамуы" мен "калыптасуы"
угымдарынын менін ашу педагогика ушін манызды маселе болып табылады. Даму табигатка, корамга жане эрбір жеке тулиага тан жалпы касиет болып табылады. Даму дегеніміз • теменнен жогарыга, карапайымнан курделіге карай козгалыс. Жеке тулганын дамуы дегеніміз, ен алдымен, онын, касиеттері мен сапасынданы сандык езгерістер процесі.
Адам дуниеге келгеннен сон, дене жанынан улкейеді, ягни онын кейбір дене мушелері мен нерв жуйесі еседі. Онын тілі шыгып, сездік коры молаяды. Бала кептеген алеуметтік-турмыстык жене моралдык біліктерге, енбек дандылары мен
эдеттерге ие болады. Даму - бул жеке адам сапалары мен
касиеттеріндегі сандык озгерістер жуйесі. Адамнын туган куннен бастап дене курылымы мен эртурлі мушелері улаяды. Ол сейлей бастайды, сездік коры молая туседі, кептеген алеуметтік - турмыстык жене рухани ептіліктер