3.
Органикалық компонент, бейорганикалық заттар.
Органикалық зат — міндетті құрамбөлігі көміртегі болып табылатын күрделі
заттар. Органикалық заттарға нәруыздар, көмірсулар, липидтер және нуклеин
қышқылдары жатады. Бұл қосылыстардың құрамында көміртекпен қатар
сутек, азот, оттек, сондай-ақ күкірт және фосфор болады. Нәруыздар қозғалуға
мүмкіндік береді, оттек тасымалдайды және жасушадағы мыңдаған химиялық
реакцияларды тездетеді. Нуклеин қышқылдары жеке тірі ағза туралы бүкіл
тұқым қуалайтын ақпаратты сақтайды және ұрпаққа береді. Майлар
энергияны қорға жинап, бізді суықтан қорғайды (термооқшаулау), ал
көмірсулар энергия алу үшін және жасушаның құрылыс материалы ретінде
қажет
.Органикалық заттармен адамзат өте ертеден таныс болды. Қантты, майды,
крахмалды, т.б. заттарды тағам ретінде қолданды, өсімдіктерден әртүрлі
бояулар алып пайдаланды. Кейбір заттарды ашытып, спирт және сірке
қышқылын өндірді.
XIX ғасырдың басында жануарлар мен өсімдіктер организмдерінің негізі
көміртекті заттар екені анықталды. Органикалық химияның ғылымның жеке
саласы ретінде бөлінуінің басты себебі, сол кездегі минералды және
органикалық заттардың тегіне деген көзқарас болды. 1808 жылы швед ғалымы
Якоб Берцелиус организмнен алынатын заттарды «органикалық заттар» деп,
ал оларды зерттейтін химияның саласын «органикалық химия» деп атауды
ұсынды. Сол кездегі кейбір ғалымдар органикалық заттар тек тірі организмде
ғана «тіршілік күші» әсерінен түзіледі, оларды бейорганикалық заттар сияқты
лабораториялық әдіспен алуға болмайды деп есептеді.
Бейорганикалық заттар — бұл көміртектен басқа химиялық элементтері бар
молекулалар. Бірақ құрамында көміртегі бар, бірақ бейорганикалық
қосылыстар бар. Олар жоғарыда айтылған тарихи себептерге байланысты
бейорганикалық заттар деп аталады. Бұл қосылыстарда әдетте CH байланысы
болмайды. Сондай-ақ, Эрат қабығының көп бөлігі органикалық емес заттардан
тұрады. Қысқаша айтқанда, органикалық қосылыс емес кез-келген қосылыс
бейорганикалық қосылыс болып табылады. Бұл қосылыстардың мысалына
аммиак, күкіртсутек, барлық металдар және басқа да көптеген химиялық
элементтер жатады.
Органикалық және бейорганикалық заттар арасындағы айырмашылық неде?
Органикалық заттар — бұл маңызды компонент ретінде көміртегі атомдары
бар молекулалар, ал органикалық емес заттар — көміртектен басқа химиялық
элементтері бар молекулалар. Демек, бұл органикалық және бейорганикалық
заттар арасындағы маңызды айырмашылық. Алайда құрамында көміртегі бар,
бірақ бейорганикалық қосылыстар бар. Сонымен қатар, органикалық және
бейорганикалық заттардың тағы бір айырмашылығы — органикалық заттар
негізінен тірі организмдерде, ал бейорганикалық заттар негізінен жер
қыртысында пайда болады.
Кейбір мысалдарға қарап, органикалық заттар қатарына көмірсулар, майлар,
нуклеин қышқылдары, органикалық полимерлер және басқалар жатады.
Екінші жағынан, бейорганикалық заттарға аммиак, күкірт сутегі, барлық
металдар және басқа да көптеген химиялық элементтер жатады. Органикалық
және бейорганикалық заттардың айырмашылығы туралы толығырақ төмендегі
инфографикада келтірілген.
Достарыңызбен бөлісу: |