Реферат тақырыбы: Дербес компьютердің архитектурасы Дайындаған: Нұрлан Аңсар Тексерген: Айдабулова А. С астана 2023

Параллель портқа негізінен принтер қосылатындықтан оны “принтерлік” порт деп атайды. Оның параллель деп аталуы сигналдарды бір мезгілде 8 өткізгіш арқылы бере алады. Параллель портта информация тізбекті портқа қарағанда жылдам жеткізуге болады. Компьютерде параллель порттар LPT 1, LPT 2, LPT 3 деп таңбаланады да вилка (штырлар) түрінде жасалады.

32. Корпус және қоректену блогы. Қоректену блогының рөлі. Қоректену блогының жұмыс принципі және міндеті. Жүйелік тақшаның қоректену разъемдары. Перифериялық құрылғылардың оректену разъемдары. Қоректену блогының қызметі. Қоректену блогына қатысты қиындықтар. Қоректену блогын жөндеу. Қоректену блогын айырбастау. Қоректену желісіндегі қорғау құрылғылары. RTC/NVRAM батареялары.

Қысқаша айтқанда, бұл жүйелік блоктың барлық компоненттерін қуаттандыру үшін айнымалы ток кернеуін тұрақты токқа түрлендіруге арналған құрылғы.Мұндай құрылғының жұмыс істеу принципі салыстырмалы түрде қарапайым: бастапқы орам арқылы трансформатор желідегі кернеуді қабылдайды. Содан кейін түзеткіштің көмегімен айнымалы көп бағытты ток тұрақты және бір бағыттыға айналады. Бұл жағдайда әртүрлі түзеткіштерді қолдануға болады: бір немесе толық толқынды. Кез келген жағдайда диодтық көпірлер пайдаланылады, олар мыналардан тұрады.

Екі диод – бірінші типте.

Төрт диод екінші түрге жатады.

Түзеткіште екі элементті пайдалану BC қос кернеуіне немесе үш фазалы құрылғыларға тән.

Компьютердің қуат блогындағы асқын кернеуден қорғағыш – бұл үлкен сыйымдылығы бар қарапайым конденсатор. Ол компоненттерге салыстырмалы түрде таза және біркелкі ток беру үшін толқындық токты тегістейді.

Сондай-ақ, мұндай блоктардың ішінде әдеттегі трансформаторлардың орнына автоматты құрылғыларды қолдануға болады.

Элементтің тағы бір міндеті бар – компьютердің құрамдас бөліктерін кернеудің ықтимал асқынуларынан қорғау. Негізінде, бұл желдеткіші бар шағын қара жәшікке ұқсайтын желі кернеуін өзгерткіш. Ол жүйелік блокта орнатылған және оның ішінде желілік кабель бар.

Қоректену блогын орнату және қосу

Қоректену блогы тҧрақтылыққа, соның ішінде, қажетті қоректенуге жауапты, ал егер қажет болған жағдайда жаңасымен ауыстыру керек. Оны міндетті түрде сервистік орталықта жасау және ҥйге мамандарды шақырудың қажеті жоқ. Қоректену блогын орнату және қосу өте қарапайым. Қоректену блогының ақаулары

Қоректену блогында ақаулықтың пайда болуы барлық жҥйе жҧмысынан кӛрінеді. Бҧл мынадай жағдайларда кӛрінеді: •

Қалыпты жҧмыс жағдайында компьютердің кенеттен тҧрып қалуы;

Қалыпты жҧмыс жағдайында компьютердің кенеттен қайтадан жҥктелуі;

Операциялық жҥйенің жҧмысы кезінде жедел жады қателігі; блогының жҧмысын келесі жолмен тҥсіндіруге болады. Қоректендіру блогына ене отырып, өзгермелі кернеу желілік сүзгіш арқылы сҥзіледі және жоғары вольттік тҥзеткішпен ӛнделеді. Тҥзелген кернеу жоғары вольттік сҥзгіш арқылы импульстік трансформаторға енеді. Ол оны қажетті деңгейге дейін тӛмендетеді. Кейін тӛмендетілген қалыпты кернеу тҧрақтандырғышқа тҥседі. Ол оның сипаттамасын бақылап отырып, қажетті жағдайда қолданып отырады.

Желілік сүзгі Ол қоректендіру блогына енген ӛзгермелі кернеуді алғашқы сҥзуге арналған. Сҥзгі ретінде индуктивтік орауышты және аз кӛлемді конденсаторды қолданады. Қарапайым сҥзу кестесін қолдана отырып, желілік сҥзгі қоректендіру блогын лҥпілден және кедергіден арнайы сҥзгімен энергияны кӛп қолданатын

Қҧрылғылардан сақтайды. Жоғары вольттік түзеткіш Тәжірибеде тҧрмыстық техникадажоғары вольттік тҥзеткіштің орнына тӛрт жоғары вольттік тҧратын жинақ қолданылады. Ол арнайы кестемен қосылады. Олар арнайы 220 B

50 Гц
+3,3 В

Пластмассалық қораптың ішінде болып, қоректендіру блогындағы мӛрлік тақшада бір-бірінің жанында орналасады. Нәтижесіндегі ӛзгермелі кернеу тҥзеткіштен ӛткенде қалыпты ӛзгереді.

Жоғары вольттік сүзгі. Әдетте, жоғары вольттік сҥзгінің орнына бір-біріне параллельді қосылған бірнеше ҥлкен кӛлемді электрлі конденсаторлар қолданылады. Импульстік трансформатор

. Импульстік трансформатор

Кернеуді қабылдайды және оны ±5 және ±12 В. Деңгейге дейін тӛмендетеді.

Тұрақтандырғыш (стабилизатор). Тҧрақтандырғыш қоректену блогының ең басты модулі деп есептеуге болады, сондай-ақ оның интеллектуалдығын интегралдық схемалар қолданысына

Қҧрылғанынан кӛреміз. Тҧрақтандырғыш, нақты кернеуді ӛңдеуге және оны бақылауға арналған каналдардан тҧрады. Каналдармен қатар Power Good сигналының қҧрылуына жауап беретін тағы бір басқару схемасы жҧмыс жасайды.Қоректену блогының қҧраушыларын жҧмыс жасау қабілетін тексеру ҥшін мультиметр қажет. Ол әртҥрлі электр кӛрсеткіштерін тексереді.

Тағы бір ескеретін жайт, қоректену блогы жҥктелімсіз жҧмыс жасай алмайды, сондықтан оны қуаттылы 25 Вт, 2-5 Ом резистормен қосып, 5В кернеумен бір шығару, ал басқасымен қорапты байланыстыру керек. Бірақта бҧл тәсілді, қоректену блогын жӛндеуден ӛткізіп, оны тексергенде ғана қолданылады. Қоректену блогының басым бӛлігі, тҧрмыстық қҧрылғылардың кӛптеген бӛліктері сияқты

Керамикалық және ерігіш сақтандырғыштармен қамтылады. Әртҥрлі

Себептерге байланысты болатын жоғары тоқ кҥші мен кернеудің шапшаң ӛзгеруінде жҧмыс жасап және қайтадан жану – оның басты міндеті болып табылады. Бҧл жағдайда сақтандырғыш ішіндегі жҧқа сымдар жанып кетеді, сондықтан қоректену блогының басқа қҧраушыларына кернеу бармайды, яғни оларды істен шығуынан қорғайды. Ең алдымен қоректену блогынан қорғаныс қорабын ағыту керек. Қоректену кабелі артында сақтандырғыш орналастырылғандықтан, оны кабель мӛрлі тақшаға дәнекерленген жерден іздеген жӛн.

Әдетте, ол ішінде сымдары орналасқан, әйнекті деталь немесе керамикалық қорап тәрізді. Кейбір жағдайда, сақтандырғыш басқа формамен және тікелей тақшаға денекерленген болып келеді. Сақтандырғыш ауыстырмас бҧрын, ең алдымен оны тексерістен ӛткізген жӛн. Жарамды сақтандырғышта нӛлге жақын кедергісі болады, сондықтан қоңыраулауды жиі қолданады, себебі бҧл кезде потенциалды қысқа тҧйықталу болады. Егер сақтандырғыш ӛте ҥлкен кедергіні кӛрсетсе немесе дыбыс шығармаса, ол істен шыққанын білдіреді.

33. Мәліметтерді оптикалық құрылғыларда сақтау. Оптикалық технология. CD-ROM дегеніміз не? DVD жинақтағыштар. Оптикалық тасымалдауыштардың форматы. CD/DVD жинақтағыштарының типтері. CD-ROM жазушы жинақтағышы. Қайта жазылатын құрылғылар стандарты және DVD диск. Оптикалық жинақтағыштардың мәселелерін шешу. CD/DVD жинақтағыштары үшін драйверлер және программалық жабдықтары.

Оптикалық технология

CD -ROM жинақтауыш

Соңғы уақыттағы компьютерлердің негізгі конфигурациясына СD-ROM дискжетек енгізген болатын. СD-RОМ-ның {Compact Disk Read Only Memory) абервиатурасы компакт-дискілер негізіндегі тұрақты еске сақтаушы құрылғы деп аударылады. Осы құрылғының әрекетінің принципі диск бетінде орналасқан лазерлік сәулелер арқылы цифрлік мәліметтерді оку болып табылады. Ақпараттарды тасымалдаушы ретінде қарапайым компакт -дискіні қарастыруға болады. Компакт-дискідегі цифрлік жазу өте жоғарғы тығыздығы бар магниттік дискілерден ерекшелінеді, сол себептен стандартты CD 650-700 Мбайтты сыйдыра алады. CD-дің диаметрі 120 мм және қалыңдьны 1.2 мм болатын мөлдір пластиктен жасалад.

DVD(Digital Video Disk) жинақтауышы. Бұл цифрлік жазуларды оку құрылғысы. Сырт жағынан DVD-диск кәдімгі СD-RОМ-ға (диаметрі – 120 см, қалыңдыга – 1.2 мм) ұқсайды. Бірақ оның ерекшелігі DVD-дискінің бір жағына 4.7 Гбайтқа дейін жететін мәліметтерді жазуға болады. Егер 2 қабатты жазу үрдісін қолдансаңыз, онда дискінің бір жағына 8.4 Гбайт ақпаратты жазуға болады. DVD-дискілері ақпараттарды қайта жазу мүмкіндігіне ие.

CD-ROМ жинақтауышы дискіні айналдыратын электродвигателі болады; лазерлік сәулешашушы, оптикалық линза диск бетінен оқуға арналға датчиктер мен линзалардан құралған оптикалық жүйесі; әкелу механикасын басқаратын микропроцессорлардан құралады

СD-RОМ-ның негізгі сипаттамалары: мәліметтерді тасымалдау жылдамдығы – 150 Кбайт/сек; компьютердің жедел жадысына мәліметтерді тасымалдау жылдамдығының сипаттамалары: 2 жылдамдықты CD-RОМ (2х), 50 жылдамдықты (50х СD-RОМ); қолдану уақыты, яғни дискідегі ақпаратты іздестіру үшін миллисекундамен есептейді.

Пластикалық бетке алюминий немесе алтын қабаты жағылады. Дискіге ақпаратты жазу

Жолдардың бетіне басып жазу аркылы жүзеге асырылады. Бұл ақпаратты екі ретті жазуға мүмкіндік туғызады. Тереңдету пит (рit), ал оның беті лэнд (land) деп аталады. Логикалық нөл пит ретінде немесе Лэнд ретінде болуы мүмкін. Логикалық бірлік питтен лэндқа өту кезінде кодталады. Компакт-дискінің ортасынан шетіне дейін спираль түріндегі бір жолдар болады. Диск беті 3 Облысқа белінеді. Бастапқы (Lead-In) дискінің ортасында орналасады. Және бірінші оқылады. Онда диск мазмұны жазылады, барлық жазулардың адрестерінің кестесі, диск белгісі және т.б. көмекші ақпарат. Ортаңғы облыс дискідегі үлкен орын алатын негізгі ақпараттары бар. Соңғы облыс (Lead-Оut) дискінің

Соңғы белгісі болады.

CD-ROМ жинақтауышы дискіні айналдыратын электродвигателі болады;

Лазерлік Сәулешашушы, оптикалық линза диск бетінен оқуға арналға датчиктер мен линзалардан құралған Оптикалық жүйесі; әкелу механикасын басқаратын микропроцессорлардан құралады. СD-RОМ-ның негізгі сипаттамалары: мәліметтерді тасымалдау жылдамдығы – 150 Кбайт/сек; Компьютердің жедел жадысына мәліметтерді тасымалдау жылдамдығының сипаттамалары: 2 Жылдамдықты CD-RОМ (2х), 50 жылдамдықты (50х СD-RОМ); қолдану уақыты, яғни дискідегі Ақпаратты іздестіру үшін миллисекундамен есептейді.

Бір ретті жазу СD-R және СD-RW құрылғылары болады.

СD-R(СD-Recordablе) жинақтауышы Сырт жағынан ол СD-RОМ-ға ұқсас және дискілер көлемі мен жазу форматы жағынан бір-біріне Тіркесуші болып келеді. Ол бір реттік жазуды орындауға мүмкіндік береді және оны бірнеше рет оқуға

Болады. Мәлі-меттерді жазу арнайы программалық жабдықтау көмегімен жүзеге асырылады. СD-R Жинақтауышындағы жазу жылдамдығы 4х-52х-ті құрап отыр.

СD-RW(СD-ReWritable) жинақтауышы Бұл көпмәтіндік мәліметтерді жазуға мүмкіндік береді және бұл жерде ақпараттарды бос Кеңістікке жазып, сонымен қатар жаңа ақпараттарды толықтай қайта жазуға мүмкіндік бар (алдыңғы Мәліметтер өшіріліп қалады). СD-RWжылдамдыгы 4х-52х, ал қайта жазу жылдамдығы – 24х. DVD(Digital Video Disk) жинақтауышы СD-RОМ-ға

(диаметрі – 120 см, қалыңдыга – 1.2 мм) ұқсайды. Бірақ оның ерекшелігі DVD-дискінің бір жағына 4.7 Гбайтқа дейін жететін мәліметтерді жазуға болады. Егер 2 қабатты жазу үрдісін қолдансаңыз, онда Дискінің бір жағына 8.4 Гбайт ақпаратты жазуға болады. DVD-дискілері

Ақпараттарды қайта жазу Мүмкіндігіне ие.

34. Перифериялық құралдар және олардың техникалық мүмкіндіктері.

Перифериялық құрылғылар деп – олардың көмегімен информация компьютерге енгізілетін немесе шығарылатын құрылғыларды айтамыз. Оларды сондай-ақ, сыртқы немесе мәліметтерді енгізу-шығару құрылғылары деп атайды. Перифериялық құрылғы – компьютерге қосылатын және жұмыс істейтін кез-келген қосалқы құрылғы, оған ақпаратты қою немесе одан ақпарат алу.

Қосымша немесе шеткері құрылғыларды бірнеше топқа бөліп қарастыруға болады:

Ақпаратты енгізу құрылғылары (мәтіналғы(сканер), дигитайзер, сандық фотокамера, сызбалық планшет);

Ақпаратты шығару құрылғылары (басып шығарғыш(принтер), плоттер);

Енгізу және шығару қызметтерін бірге атқаратын құрылғылар (модем, дыбыстық бейімдеуіш, желілік бейімдеуіш).

Жүйелік қорапқа дербес компьютердің негізгі құрылғылары жинақталған, олар деректерді өндеуді, электр тогының қосылуын қосымша құрылғыларды қосуды қамтамасыз етеді. Жүйелік қораптың ішін көру үшін, оның артқы қақпағын ашу керек, оны конструкциясында жүйелік қорап тың әртүрлі типтері үшін айырмашылықтары бар. Жүйелік қораптың алдынғы тақтасында: компьютерді қосу/өшіру батырмасы, дискжетек, компакт –дискіден оқитын CD-ROM орналастырылған. Кейбір жүйелік қораптың конструкцияларында компьютерді қайта жүктеу батырмасы болады. (8.2–сурет.)

Жүйелік блок – дербес компьютердің ең негізгі құрылғысы. Жүйелік блоктың ішінде жүйелік тақша(аналық плата), процессор, оперативті жад, қатқыл диск, қоректендіру блогы, видеокарта секілді көптеген маңызды құрылғылар орналасады. Жүйелік блоктың алдыңғы панелінде қосу (Power) және қайта жүктеу (Reset) батырмасы, компакт-диск мен дискетаны оқитын дискжетектер және қызыл-жасыл жарық индикаторлары орналасады. Жүйелік блоктың артқы жағында негізгі (монитор, пернетақта, тышқан) және қосымша құрылғыларды (принтер, модем, сканер, микрофон) қосатын порттар мен кірістік құрылғылар орналасқан.

Монитор – мәліметтердің бейнесін экранға шығаруға арналған құрылғы. Компьютерден кез‑келген мәліметті монитордың экранына шығаруға болады. Монитор негізгі шығару құрылғыларының бірі болып табылады. Оның негізгі тұтыну параметрлері: экранның мөлшері, экран қалқасының қадамы, бейнені жаңартудың максималдық жиілігі, қорғау класы.

Экранның мөлшері оның диагоналінің мөлшерімен анықталады. Өлшеу бірлігі ретінде дюйм қабылданған. Экранның стандартты мөлшерлері: 14”, 15”, 17”, 19”, 20”, 21”. Қазіргі кезде мөлшерлері 15, 17 дюйм болатын монитор кеңінен тараған. Ал графиктік кескіндермен жұмыс істеу үшін 19-21 дюймді мониторларды пайдаланған тиімді

Пернетақта – дербес компьютерді басқаратын пернелік құрылғы. Ол алфавиттік‑цифрлық мәліметтерді енгізуге арналған. Монитор мен пернетақтаның бірігіп қызмет атқаруын қолданушы интерфейсі деп атайды.

Пернетақта дербес компьютердің стандартты құрылғыларына жатады.

Пернетақтаның құрылысы. Стандартты пернетақта жүзден аса пернелерден тұрады. Олар бірнеше функционалдық топтарға бөлінген.

Алфавиттік‑цифрлық пернелер тобы символдардан тұратын ақпаратты енгізуге арналған.

Функционал пернелер тобына пернетақтаның жоғарғы бөлігінде орналасқан он екі перне кіреді (F1-F12). Бұндағы әрбір перне қандай да бір функционалдық қызмет атқарады. Қызметтік пернелер алфавиттік‑цифрлық пернелер тобының маңайында орналасқан.

Тышқан – графиктік меңзермен басқарылатын құрылғы. Екі немесе үш батырмасы бар жазыңқы қорапша тәріздес. Тышқанның жазық беттегі қозғалысы экрандағы тышқан нұсқағышы деп аталатын графиктік объектінің қозғалысымен байланыстырылған. Компьютерді басқару үшін тышқанды жазық бетте жылжытады және оның оң немесе сол жақ батырмаларын қысқа уақытқа басып отырады. Осылайша басуды шерту деп атайды.

35. Бейнеадаптер және мониторлар. Ақпаратты кескіндеу технологиясы. Монитор таңдау критерилері. Бейнеадаптерлер. Үшөлшемді графиканы күшейткіштер (3D Accelerator). Жаңа бейнеадаптерді орнату немесе жетілдіру. Мультимедиа үшiн бейнеадаптерлер. Мониторлар және адаптерлердiң ақауы.

Монитордың көмегімен арнайы тақша басқарады, оны бейнеадаптер деп атайды. Монитормен бірге бейне карта персоналдық бейне бағыныңқы жүйесін құрайды.

Бейнеадаптерда жеке тақшаның қаңейтілуі бар, оны аналық тақшасының арнайы слотына орналастырады (қазіргі ДК-де бұл слот AGP). Бейнеадаптер бейнеконтраллер, бейнепроцессор және бейнежады функцияларын атқарады.

Монитор
Монитор (дисплей) – текстік және графиктік мәліметтер, визуалді көрсетуге арналған стандартты шығару құрылымы. Қызмет принціпіне байланысты монитор – электронда-сәулелік трупкалы мониторға және сұйық криссталдағы дисплейға бөлінеді.
Монитор (немесе дисплей) – жедел жадында өңделетін информацияны -мәтіндік немесе графикалық бейнелерді экранда көрсетуге арналған құрылғы.

Экран түстеріне қарай дисплейлер монохромды (ақ- қара ) және түрлі- түсті болып , ал экранға шығарылатын информация түрлеріне байланысты символдық (тек символдық информация) және графиктік (символдық және оған қоса графиктік информация) болып бөлінеді.

Монитор экранының түрлері

Монитор экраны екі түрде: дөңес және жазық болып шығарылады. Қалыпты қолданылып жүрген монитор экрандары дөңес болып келеді. Экрандар тік және көлденең бағыт бойынша қисық бет түрінде орналасады. Қазіргі кезде Trinitron конструкциясы қолданылып жүр. Онда қисықтық горизонталь қималар бойынша ғана болады. Экранның бұл түрі бейненің сапасын жақсартуға мүмкіндік береді.

ЭЕМ –нің бейнелік құрылғысы екі бөліктен: монитор мен адаптерден тұрады. Адаптер -ЭЕМ қорабының ішінде орналасқан мониторды басқару блогы. Мониторда электрондық- сәулелік түтікше бар. Ал адаптерде бейне сигналдарын беретін логикалық схемалар орналасқан. Адаптерде бейнелер көрінісін сақтауға арналған бейнелік жад бар.

Көбінесе символдық режимде дисплей экранына 80 таңбадан тұратын 25 жол мәлімет, ал графикалық режимдегі экраның бейнелеу қабілеті адаптер тақшасын жүйелік блокпен байланыстыру құрылғысының мүмкіндіктеріне сәйкес болады. Экрандағы кесін көрінісінің сапасы графикалық адаптердің типіне қарай өзгеріп отырады.

Қолданушы мен компьютер арасындағы информациялық байланысты монитор орындайды. Компьютердің бейнелеу жүйесі екі негізгі компоненттен тұрады:

Монитор (дисплей)

Бейнеадаптер (бейнетақша немесе графикалық тақша)

Монитордағы информация көрсетудің ең көп тараған түрі – электрондық сәулелік түтікте (ЭСТ) бейне көрсету. Электрон – сәулелік монитор үш түсті; қызыл, жасыл, көк электрондық шоқ көмегімен экранда бейне беретін вакуумдық колба. Жоғары кернеу магнит өрісін тудырып, оны электрондық шоқтар көмегімен басқарып монитор экранында бейне алуға болады. Қазіргі кездегі мониторлар көпжиілікті деп аталады да әртүрлі стандарттағы бейнесигналдармен жұмыс істей алады. Ондай мониторларды әртүрлі; синхрондық (multis – ync), көпжиілікті (multifrequency), көпрежимді (multiscan), автосинхрондаушы (autosynchronous) және автобаптанушы (autotracking) терминдері арқылы атайды.

Сұйық кристалды дисплейлерді – LCD (Liquid – Crystal Display) дисплейлері деп атайды. Оның ерекшеліктері; жазық экранның болуы, қолдану қуатының аздығы (5 Вт). Активті матрицалы сұйық кристалдық панелдік түстерді сапалы беруі. Кемшілігі: ажырату қабілеті аз және бағасы қымбат.

Электрлі-сәулелік трубкалы монитор

Электрлі-сәулелік трубка шыны колба ретіндегі электрлі-вакуумды құрылым, басжағында электронды трубкасы бар, ал түбінде люминофор қабығы бар экран. Жылыту кезінде электрондар ағымы электрон пушканы сәулелендіреді, ол жоғарғы жылдамдықпен экранға жылжиды. Электрондардың әсерінен, қолданушыға көрінетін,люминофор жарық шығарады. Люминофор электрондық ағымнан кейінгі жарықтану уақытымен ерекшеленеді. Электронды сеуле экранды солдан оңға, жоғарыдан төменге қарай қатарларға бөліп, өте тез қозғалады. Экранды жайған (развертка); яғни қозғалтқан уақытта, бейненің пайда болу жерінде сәуле сол қарапайым люминофорды қапталған аймақтарға әсер етеді.

Сәуленің интенсивтілігі әр уақытта өзгеріп тұрады, сондықтан сәйкес экран аймақтарының да жарықтығы өзгереді. Жарық тез жойылатындықтан, электронды сәуле ардайым экран бетінде оны қалпына келтіруі керек.

Жарық уақыттылығы мен жиілігі бір-біріне келу керек.вертикалды жою жиілігі 70-80 Гц тең, яғни экран жарығы 70-85 рет секундына жаңартылады.

Жиіліктің төмендеуі бейненің өшіп-жануына әкеліп соқтырады, ал ол көзді шаршатады. Мониторлар белгіленген жаю жиілігіне, сонымен қатар кейбір диапазонда әр түрлі жиіліктерге ие. Жаюдың екі режимі болады: Interlaced (жоларалық) және Non Interlaced (жолдық) әдетте, Non Interlaced-ті жоюды қолданады. Сәуле экранды жоғарыдан төменге қарай қатар бойымен сканерлейді бейнені бір өткен кезінде қалыптастырады. Interlaced режимінде сәуле экранды жоғарыдан төменге қарай екі рет өткен кезде сканерлейді: алдымен тақ қатарлар сонымен жұп қатарлар.

Сұйық кристалдағы дискілер (Liquid Crystal Display – LCD)

Сұйық кристал негізіндегі дисплей бликсіз, тегіс экран және электор энергиясын тұтыну қуаттылығы төмен (5Вт, электронды-сәулелі трубкасы бар и монитор 100Вт тұтынады). Сұйық кристал негізіндегі диспейлердің 3 түрі болады:

Монохромды пассивті матрицамен;

Түрлі түсті пассивті матрицамен;

Түрлі түсті активті матрицамен;

Монитордың негізгі параметрлері

Қолданушының көзқарасы бойынша монитордың негізі мінездемесіне оның диагональ бойынша өлшемі, шешуші қабілеттіліктер, регенерация жиілігі (жаңарту) және қорғау класы жатады.

Монитор өлшемі. Монитордың экраны диагональ бойынша дюймда өлшенеді. Оның өлшемі 9 дюймнан (23см) 42 дюйм (106см) арасында өзгеріп отырады. Ең кең тараған өлшемдер 14,15,17,19 және 21 дюйм.

Шешуші қабілеттілік. Гафикалық режимде бейненің жұмысы монитор экранына нүктелерден (пикселдер) құралады. Горизанталды және вертикалды орналасқан нүктелер саны шешуші қабілеттік деп аталады. «Шешуші қабілеттілік 800х600» сөзі монитордың әрқайсысынан 800 нүктесі бар 600 горизанталды қатарды шығара алады еген сөз.

Шешуші қабілеттіліктің стандартты режиміне: 800х600, 1024х768; 1152х864 және одан жоғары болады. Монитордың бұл қызыметі экран нүктесін (дән) өлшемімен анықталады. Экранның дән размері қазіргі мониторда 0.28 мм-ден аспайды.

Регенирацияның жиілігі. Бұл параметр басқаша кадрлы развертканың жиілігі деп аталады. Ол монитордың секундына экранды неше ретжаңартатынын көрсетеді. Регенирацияның жиілігі герцпен (Гц) өлшенеді.жиілігі көп болған сайын көз аз шаршайды және ұзақ уақыт жұмыс істеуге болады. Бүгінгі күні ең азы болып 75 Гц жиілігі болып саналады, орташасы-85 Гц, конфорттысы 100 Гц және одан көп. Бұл параметр бейнеадаптердіңміндетіне байланысты.

Мониторды қоғау класы стандартпен анықталады және қауіпсіздік техникасын талап ету көзқарас бойынша монитор жауап береді. Қазіргі жалпы қолданатын ТСО-92, ТСО-95 және ТСО-99 халықаралық стандарты болып табылады және адамның денсаулығына зиянсыз болатын электромагнитті сәуле деңгейін эргометриялық және экологиялық нормаларды шектейді.

36. Аудиоаппаратура. Дыбыстық тақшалардың дамуы. Мультимедиалық компьютерлер тарихы. Аудиожүйе компоненттері. Дыбыстық тақша таңдау критерилері. Дыбыстық файлдар. Дыбыстық тақша: негізгі түсініктері және терминдері.

Дыбыстауыш тақта – бұл жүйелік блоктағы құрылғы, оның көмегімен компьютер дыбысты қабылдайды, өңдейді және жаңғыртады.

Дыбыстық тақша ( дыбыстауыш ) компьютерге жоғары сапалы дыбыс тудыруға және оны компьютерге жазуға мүмкіндік береді Дыбыстық тақша ұсынатын дыбыспен жұмыс істеудің кеңейтілген мүмкіндіктері компьютерлік ойындарда және басқа қазіргі заманғы бағдарламаларда талап етіледі. Адаптер, дыбыс қабылдағыш – 1) Жазылған дыбысты қайта шығаруға пайдаланылатын электромагнитті прибор. 2) Граммофон пластинкасына жазылған дыбысты радиоқабылдағыштың репродукторы арқылы өткізетін аспап. Ол граммофон пластинкасынын дыбыс жолы арқылы жүретін ине тербелісін электрлік тербеліске айналдырады. Электрлік тербеліс төменгі жиілік күшейткішінде күшейтіліп, дауыс күшейткіш көмегімен дыбысқа айналады. Дыбыс қабылдағыштың электромагниттік және электродинамикалық түрлері бар.

Дыбыстық адаптер ( дыбыстық карта, музыкалық тақша деп те аталады.) Дыбыстық адаптер компьютерде дыбыспен жұмыс істеуге мүмкіндік береді. Алғашқы пайда болған IBM PC дербес компьютерлері дыбыстық құралдармен жабдықталған жоқ. Дербес компьютерлер алғаш пайда болғаннан кейін он жылға жуық офистік техника ретінде қолданылып, дыбыстық құрылғылардың онша керегі де болған жоқ. Ол кезде компьютерде дыбыс шығаратын жалғыз құрылғы – компьютерде ақау туралы хабар беретін динамик болатын.

Қазіргі кезде дыбыстық құралдар стандартты болып есептеледі. Ол үшін аналық тақшада дыбыстық адаптер орнатылады. Дыбыстық адаптердің аналық тақшаға жеке құрылғы ретінде қосылатын түрлері болады, оларды дыбыстық карта деп атайды.

Дыбыстық тақшаны таңдау критериі

Компьютердің дыбыстық мүмкіндігінің кеңдігіне қарамастан, пайдаланушы құрылғының дыбысталуына талап өсті, аппараттық жабдықтардың күштілігінің жоғарлауына қажеттілік артты. Қазіргі күнде көптеген компьютерлерде қолданатын унифицирленген мультимедиялық аппараттық қамтуда құрамына келесілер кіретін мультимедиялық жүйе толық толық түрде санасы алмайды:

Компьютерлік ойындардағы шынайы көлемдік дыбыстарда;

DVD фильмдегі жоғары сапалы дыбыстар;

Сөзді тану және дауыстық басқару;

Дыбыстық файлдарды жазу құру форматтары MIDI, MP3, WAV, CD-Audio.

Дыбыстық тақташа: негізгі ұғымдар және терминдер

Дыбыстық тақташа не екенін білу үшін бірінші негізгі терминдерді анықтап, мысалы 16 разрядты компакт-дисктің қасиетің, MIDI порт және т.б.

Дыбыс табиғаты

Бірінші дыбыс не екенін анықтайық. Дыбыс – бұл ауадағы толқындар не басқа ортадағы толқындар. Дыбыстар құлаққа естілгенде, онда орналасқан элементтер жыбырын, дыбыс естіледі.

Әрбір дыбыс толқын мен жылдамдығымен бөлінеді.

Жиілік – бұл дыбыстың минуттағы қақтығысы, ол Гц өлшенеді. Бір цикл ол толқынның барып-қайтқан уақыты. Толқын неғұрлым жоғары болса, онда оның тоны да жоғары.

Адам құлағы толқынның аз ғанасың естиді. Кейбіреулер ғана дыбыстың төмен 16 гц және 20 кГц дыбысты естиді. Рояльдің ең төмен нотасы 27 Гц, ал ең жоғарғысы 4 кГц. Ең жоғарғы толқын, оларды FM станциялары береді, ол 15 кГц.

Дыбыстық адаптердің қасиетін бағалау

Дыбыстық адаптердің қасиетің анықтаудың 3 тәсілі бар:

Толқын диапазоны;

Дыбыс қатынасы;

Сызықтық емес коэффициент.

Дыбыстық мінездеме толқынның диапазоның, жазылатын және шығарылатын амплитуда деңгейі бір қалыпта тұрады. Көптеген дыбыстық диапазон 30 Гц-тен 20 кГц-ке тұрады.

Дискреттеу

Ол сандық формадағы процесс. Бірінші стандартты МРС 8-разрядты дыбыс қаралады. Дискреттік дыбыстың деңгейі 16,8 млн құрайды.

Дыбыстық микросхеманың негізгі шығарушысы

Дыбыстық қондырғының көбін шығаратын компаниялар Creative Labs, Philips, басқасы дыбыстық микросхема шығаратын фирмалардан тұрады.

Cirrus Logic/Crystal Semiconductors

ЕSS Technology

C-Media Electronics (CMI)

Forte Media, Inc

Realtec
Аудио жүйенің компоненттері
Аудио жүйені таңдағанда оның компоненттерінің параметрлерін ескеру қажет. Олар осы бөлімде талқыланады.

Дыбыстық тақталардың коннекторлары.

Басқармасы дыбысты

Синтезаторлар

Дыбыстық файлдар (дыбыстық файлдар, аудиофайлдар) – дыбыстың цифрлық жазбасы бар файлдар (дауыстар, музыкалық шығармалар немесе фрагменттер және кез келген сипаттағы басқа дыбыстар); Дыбыстық файлдардың екі негізгі түрі бар: цифрланған дыбыс және нота. Дыбыстық файлдар мультимедиялық құрамдас болып табылады.

Мультимедиялық компьютер-бұл стандартты компьютерлік жабдықтың барлық негізгі функциялары бар, сонымен қатар оны мультимедиялық көздерді көрсету және өңдеу үшін оңтайландыруға мүмкіндік беретін компьютер.

37. Енгізу-шығарудың тізбектей, параллель және басқа да интерфейстері. Енгізу-шығару порттарына кіріспе. USB және IEEE-1394 (i.Link) FireWire. Стандартты тізбектей, параллель порттар. Тізбекті порттар. Параллель порттар.

Енгізу– шығару порттарына кіріспе

Порттар жасалу түріне қарай параллель және тізбекті болып бөлінеді.

Дербес компьютерлерде негізгі ендіру/шығару интерфейсі үшін тізбектелген және параллель порттар қолданылады. Тізбектелген портқа информацияны беруші және қабылдаушы қондырғылар жалғастырылады. Тізбекті портта информация бір ғана өткізгіш арқылы беріледі. Тізбекті портқа “тышқан” тетігі, модемдер қосылады. Компьютерде СОМ1/СОМ3 және СОМ2 / СОМ4 оларды бір мезгілде қолдануға болмайды. Тізбекті порт ұяшықтар (розетка ) түрікіріспалады да 9 немесе 25 контактілі болады.

Ендіру/шығару интерфейстеріне тізбектелген, параллель порттар және универсаль тізбектелген шина (Universal Serial Bus), IEEE – 1394, SCSI мен IDE жатады. Тізбектелген портты – асинхронды тізбекті интерфейс деп айтады да, ол компьютерлер арасында байланыс орнату үшін қолданылады. Тізбектелген термині деректерді бір ғана өткізгіш арқылы яғни бит информациялардың тізбектелініп бірінен соң бірінің берілуін сипаттайды.

USB, Fire Wite – ендіру/шығару интерфейсін USB және IEEE –1394 тізбекті шинасында үстелге қоятын және портартивті компьютерлер үшін жоғары жылдамдықта жұмыс істейтін құрылғы жасалды, оларды iLink немесе Fire Wite деп атайды. Бұл жоғары жылдамдықты коммуникациялық порт бұрынғы порттардан өзгеше қолданылу аясы кең. Оны SCSI портына альтернатив ретінде қолдануға болады да сыртқы периферийлік құрылғылардың барлық түрін қосуға мүмкіндік береді. Ол бір мезгілде 8, 16 өткізгіш арқылы информация жеткізе алады.

Типті жүйеде жүйелік блоктың артқы панелінде бір немесе екі тізбектелген порт орналастырылады. Цифрлық камера орнатуға арналған тізбекті порты бар компьютерлерде кездеседі. Ол жүйелік блоктың алдыңғы бөлігінде орналасады.

Қазіргі кездегі аналық тақшаның құрылымына тізбектелген портты басқаратын Super I/O микросхемасы кіреді. (Немесе South Bridge интегралдалған микросхемасы қолданылады). Тізбектелген портқа модем, плоттер, принтер, құралдарды басқару схемаларын, сканер және басқа компьютерлерді қосуға болады. Негізгі RS –232C стандартты тізбектелген порт қолданылады. Ол бір – бірімен сәйкес емес құрылғылар арасында да информация алмасуға мүмкіндік береді. Қондырғыларда жалғастырушы өткізгіш ұзындығы 15м аспауы керек.

Тізбектелген порт UART (Universal Asynchronous Receiver/Transmitter – әмбебап асинхронды қабылдаушы/таратушы) микросхемасында жасалынып, оның көмегімен компьютерден алынған деректерді параллель түрден тізбектелген форматқа және керісінше түрлендіру әрекеттерін басқарады. PC/AT компьютерлерінде UART 16450 микросхемалары, PS/2 компьютерлерінде UART 16550 микросхемалары қолданылады. Кейбір жағдайларда көптеген тізбектелген порттарды қолдану қажеттілігі туады. Ондай жағдайларда көппортты тақшаларды Remote Access Service – RAS қолдануға болады.

Параллель порттар

Параллель портқа негізінен принтер қосылатындықтан оны “принтерлік” порт деп атайды. Оның параллель деп аталуы сигналдарды бір мезгілде 8 өткізгіш арқылы бере алады. Параллель портта информация тізбекті портқа қарағанда жылдам жеткізуге болады. Компьютерде параллель порттар LPT 1, LPT 2, LPT 3 деп таңбаланады да вилка (штырлар) түрінде жасалады.

38. Серверлер.

Серверлер. Клиент – сервер желісіндегі осы желіге қосылған басқа компьютерлер пайдалана алатын файлдар мен қолданбалы бағдарламаларды сақтауға арналған жоғары goкөлемді қатты дискісі

Бар дербес компьютер болып табылады. Бұған қоса серверде желілік операциялық жүйе орнатылып, ол сыртқы құрылғыларды да басқара алады.

Желілік интерфейс тақшалары үстелге қойылатын немесе алып жүруге ыңғайлы компьютерлерге орнатылады. Компьютер жұмыс өнімділігіне бірсыпыра талаптар қоятын әртүрлі дербес компьютерлерге арналған желі тақшаларының көптеген түрлері бар.

39. Принтерлер және олардың түрлері.

Принтер – бұл қағаз және суреттерді қағазға шығаруға арналған мамандандырылған сыртқы құрылғы. Қазіргі уақытта принтерлердің келесі түрлері бар: матрица, сиялы және лазер. Матрицалық принтерді қазір кездестіру қиын, тек кейбір офистер мен бухгалтерия бөлімдерінде кездеседі. Оның бір артықшылығы арзандықта, кемшілігі оның шығаратын қатты дыбысы мен басу сапасында.

Сия бүріккіш принтерлерді көп жерден кездестіруге болады, оның басып шығару сапасы жақсы болып келеді. Оларда тіпті аз жылдамдықпен болса да фотосурет шығаруға болады. Кемшілігі оның катридждерінің қымбат болуында және ол бір құйылымында 400-500 дана құжат басады.

Лазерлі басылым өте қолайлы басылым болып табылады. Қазір бұл басылымдар көп жерде қолданылады

40. Қазіргі заманғы ноутбук құрылғысы.

Қазіргі кездегі ноутбук екі бөліктен тұрады: оның төменгі жағында көбінесе электронды толықтырулар, барлық коммуникационды порттар мен кеңею слоттары, басқару құрылғылары орналасқан. Жоғары бөлігінде қақпағында – экран орналасқан. Кейбір кездерде қақпағына динамика немесе микрофон орнатылады (бірақ олар корпусқа да орнатылуы мүмкін). Экранның үстіңгі жағында орнатылған веб – камераларды да кездестіруге болады.

Корпустың ішінде аналық тақша орналасқан, онда барлық электронды компоненттер бар. Олардың бір бөлігі тақшаның үстінде орналасып, ауыстыруға жатпайды. Басқа бөлігі бір тетікшілерге орнатылады. Берілген бөлу маңызды болып табылады. Себебі ол ноутбукты таңдауға үлкен әсерін тигізеді.

Басында ноутбуктар үстел компьютерінің қарапайым компоненті ретінде құрастырылған болатын. Бірақ кейіннен осы жолдың тиімсіздігі көзге түсе бастады, себебі осы жол батареймен жұмыс істеу уақытын қатты шектеп отырды – ол портативті компьютер көрсеткішінің ең негізгісі болып табылады. Сондықтан 1990 жылы мамандырылған компоненттер (тікелей ноутбуктарға арналған) шығарыла бастады. Біріншісі – Intel 386SL мобильді процессоры болып табылады. Оның көмегімен портативті компьютерлерді өңдірушілер жаңа кезеңге көшті – одан бұрын көшу процесі жоғары электрді қолданылу салдарынан қиынға түскен болатын (80836 процессоры).

Кейіннен компоненттер саны портативті мамандырылған болып шықты. Бүгінгі күнге олардың ноутбукқа қолданылатын барлық түйіндері арнайы соларға құрастырылып отыр немесе мобильді қажеттіліктерге сай оптималды негізделген. Олардың ең негізгілерін қарастырайық.

Процессор Қазіргі кездегі ноутбуктағы процессорлар арнайы тетікше – сокетке қондырылған. Оның өте маңызды қасиеті бар: портативті компьютердің бірдей модельдеріне процессорлардың тізбегі орналасқан. Сондықтан, ноутбукты процессор моделі арқылы таңдау дұрыс емес деп ойлаймын.Бүгінгі таңға өзекті варианттарды атап өтсек:

AMD Turion Х2. Intel Core 2 Duo.

Жедел жады

Қазіргі кездегі ноутбуктардың массалары жедел жадқа арналған 2 слотпен қамтылған.Негізінде SO-DIMM форм-факторы қолданылады. Бүгінгі күнге осы форм-фактордағы модульдерінің максималды көлемі 1024 Мбайт, яғни ОЗУ максималды көлемі: 2048 Мбайт. 2 Гб модельдер көп кездеспейді. Сол себепті 4 Гб алу қиянға соғады. Сонымен қатар, қазіргі кездегі мобильді чипсеттер осындай жад мелшерін қолдай алады, ал операциондық жүйеде міндетті емес. Ол үшін ОС 64 битті болуы керек.

Кейбір кезде ноутбуктер бір ғана жад слотымен қамтамасыздандырылады. Ол арзан немесе кішігірім ноутбуктарға арналған. Ақырғы жағдайда жад бөлшегі әдетте 512 Мбайт аналық тақшасында ажыратылады.

Қолданылған әдебиеттер:УИКИПЕДИЯ