Реферат тақырыбы: Микробиология аймақтары,әртүрлі бағыттарының дамуы
жүктеу/скачать 25,89 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ЖОСПАР І. Кіріспе ІІ. Негізгі бөлім
- ІІІ.Қорытынды ІV. Қолданған әдебиеттер
- Антон Левенгук
- ІІІ.Қорытынды
- ІV. Қолданған әдебиеттер
|
Л.Н Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық университеті Жалпы биология және геномика кафедрасы РЕФЕРАТ Тақырыбы: Микробиология аймақтары,әртүрлі бағыттарының дамуы Орындаған:Ильясова Гүлназ БГ31 Тексерген: Динмухамедова А.С Астана 2023 жыл ЖОСПАР І. Кіріспе ІІ. Негізгі бөлім Микробиологияның әртүрлі бағыттарының дамуы Микробиология аймақтары ІІІ.Қорытынды ІV. Қолданған әдебиеттер І. Кіріспе Микробиология (грекше «микрос» - кішкене, «логос» - ғылым) — көзге көрінбейтін, ұсақ тірі ағзалардың құрылысын, биологиялық, биохимиялық қасиеттерін, табиғатта жүріп жатқан процестердегі рөлін, пайдасы мен зиянын жан-жақты зерттейтін ғылым. Бактерияларды табу, зерттеу XVII ғ. ұлғайтып көрсететін аспаптың шығуына байланысты дамыды. Ұсақ ағзаларды алғаш рет голландиялық Антон Левенгук (1632-1723) ашқан. Ол 150-270 есеге дейін ұлғайтып көрсететін микроскоп жасап, сонымен қолына ілінген заттардың (тоқтау су, теңіз суының тамшысы, бұрыштың тұнбасы және т.б.) барлығын қараған. Бактерия жайлы алғашқы дерек 1683 жылы А. Левенгуктың Лондондағы Король қоғамына бактерияның мөлшерін, пішінін, қозғалысын сипаттап жібірген хатында баяндаған. 1870-1880 жылдары француз ғалымы Луи Пастер ағзаларда ауру тудыратын, тағамдарды бүлдіретін ұсақ ағзалар бар екенін тәжірибе жүзінде дәлелдеді. Олардың кейбір түрлерінің ауасыз ортада тіршілігін жалғастыратынан көрсетіп, микробиология ғылымының дамуына орасан зор үлес қосты. Микробиология – микроорганизмдердің биохимиялық әрекеттерін, қоректік заттарды өзгертудегі олардың негізгі ролін қарастырады. Бұл процестердің ішінде кейбір микроорганизмдер әрекеттерінің, мәселен қанттың спиртке дейін ашуының, антибиотиктер мен витаминдер түзілуінің халық шаруашылығында зор маңызы бар. Микроорганизмдер тіршілігінің ең бір айқын байқалатын жері – ашу процесі. Күнделікті көріп жүрген сыра мен түрлі шараптар, тағамдардың шіріп, бүлінуі және көгеруі бәрі де осы микроорганизмдер әсерінен болады. Осы жағдайды еске ала отырып, біз микроорганизмдердің биохимиялық әрекеттеріне ерекше көңіл бөлдік, көптеген биологиялық процестердің негізін толығырақ баяндауға тырыстық. Сонымен қатар микробиологияның отан қорғау жөнінде де алатын орны ерекше. Дүние жүзілік үстемдікке құмар империалистер көздеген мақсаттарына жетуге барлық айла-амалдарын қолданудан бас тартпайды. Мұны тарих көрсетіп отыр. Қазір кейбір капиталистік мемлекеттер микроорганизмдердің адам мен жануарлардың өміріне қауіпті аурулардың тууына себепші болатын әрекеттерін соғыс мақсатына пайдалануды көздеп отыр. Олар антибиотиктердің өзі қарсы тұра алмайтын микроорганизмдердің қасиеттерін күшейтіп, оны әр түрлі жәндіктерге (маса, сона, шіркей, шыбын, бүрге т.т) жұқтырып қолданбақ. Өйткені мұндай жәндіктер жұқпалы ауруды ауылдар мен қалаларға тез таратып, жаппай қырғынға ұшырау қаупін тудырады. Ол үшін микроорганизмдерді жан-жақты зерттеп, жете талдау керек. Сонда ғана олардың қауіпті әрекеттерін біліп қана қоймай, нақты күрес шараларын белгілеп, келтіретін пайдасын да білуімізге болады. Микроорганизмдердің басым көпшілігі – бактериялар. Сонымен қатар микробиология төменгі сатыдағы саңырауқұлақтарды, ашытқы саңырауқұлақтарын, ұсақ балдырларды, қарапайым организмдерді, вирустарды зерттейді.Өйткені бұл организмдердің сыртқы пішіні, құрылысы өте ұқсас, әрі сол ортаға тигізетін биохимиялық әсері жағынан да бірлестікте болады. Микробиология ғылымының жетістіктері қазіргі кезде ауыл шаруашылық дақылдарының өнімділігін арттыруда, түрлі өсімдіктер мен жануарлар зиянкестеріне қарсы күресте, шырынды азық – сүрлемді даярлауда кеңінен қолданылады. Микроорганизмдерді барлық судан кездестіреміз. Әсіресе олардың басым көпшілігі судың түбіндегі қорыста қоректік заттардың молырақ жерінде тіршілік етеді. Ал өзіміз тыныс алатын ауада да олар жеткілікті. Көбінесе олар ауасы нашар, әсіресе халқы тығыз, өнеркәсіптер жиі орналасқан жерлерде көп тараған. Жалпы микроорганизмдер дүниесінің табиғаттағы маңызы орасан зор. өсімдіктер мен жануарлар қалдықтарды микробтардың қатысуымен шіріп, ыдырайды. Олардың денесіндегі түрлі химиялық элементтер ауа мен топыраққа тарайды. Осының нәтижесінде қайтадан тіршілікке қажетті заттар пайда болады. Микробиология табыстары XIX ғасырда екі жартысында микродүние өмірдің үлгісінің төтенше түрлілігінің кездестірілуімен келтірді. Жалпыбиологиялық мағына бойынша біздің уақыттағы екі ірі микробиологтар А. Клюйвер (А. Kluyver 1888–1956) және К. Ван Нилге (С. van Niel, 1897–1985) алғысымыз шексіз, сонымен бірге А. Клюйвердің және оның оқушылары микроорганизмдерге физиологиялық топтары бойынша бір-бірінен алыс тұруы бойынша салыстырмалы биохимиялық зерттеулер жасаған. Біздің ғасырдағы 50 ж. ортасында микроорганизмдердің көптеген түр пішіндері таныстырылып қарастырылды, енді оны өмірдің биохимиялық бірлігі деп атайды. Ортақ сындарлы, энергетикалық үдерістің және генетикалық ақпараттың беріліс тетігінің бірлік негізін А. Клюйвер екі бірінші жағдайды түсіндірді: барлық тірі ағзалар біртипті химиялық макромолекулалардан құралған, биологиялық энергияның әмбебап энергиясы ретінде АТФ қызмет етеді, тірі ағзалардың физиологиялық әртүрлілігінің негізінде бірнеше негізгі метаболикалық жолдар кіреді. Бірақ ең соңғы жағдай бойынша А. Клюйвер зерттеу жүргізген жоқ. Барлық жасушалық типтердің тіршілігінде генетикалық ақпаратты беру жүйесінің бірлігі кейінгі кеш уақытта анықталды. ХХ ғ. басынан микробиологияның әрі қарай дифференциациясы қайталануда. Осыдан өзінің зерттеу объектілері, бағыттарының ерекшелігі, зерттеудің анықтаушы міндеттері бойынша (жалпы микробиология, техникалық, ауылшаруашылық, медициналық, микроағзалар генетикасы) жаңа ғылым салалары пайда болды (вирусология, микология және т.б.). ІІ. Негізгі бөлім Микробиологияның әртүрлі бағыттарының дамуы: зерттеу нысанасы бойынша – бактериология, микология, паразитология және вирусология; тіршілік ету аймағына қарай – жалпы, медициналық, топырақ және су; қолданылуына байланысты — ауылшаруашылық, өнеркәсіптік. Микроорганизмдер әлемі өте бай және әр қилы. Олар топырақта, суда, және ауада кең тараған. Микроорганизмдердің табиғатта өтіп жататын көптеген өзгерістерге тікелей қатысы бар. Олардың белсенді әрекетінің жануарлар мен өсімдіктердің күрделі органикалық заттарға бай өлекселері, қалдықтары минералды қосылыстарға айналады. Ол қайтадантабиғаттағы заттар айналымына енеді. Қазір ғылымда бүкіл микробтар дүниесінің он-ақ проценті белгілі. Ал қалғандарын тауып, олардың пайдалы жақтарын адам баласы игілігіне кеңінен қолдану, зиянды түрлерімен тиімді жолдармен күресу - микробиология ғылымының бүгінгі таңдағы төл ісі. Микробиология дамуына айта қаларлықтай үлес қосқан орыс ғалымы И.И. Мечников (1845-1916) болды. Оның фагацитоз жөніндегі ілімі бүкіл әлемге әйгілі. Ғалым ашқан жаңалық қазір медицинада кеңінен қолданылады. И.И. Мечников ілімін одан әрі жалғастырушы академик Н.Ф. Гамолея (1859-1949). Ол көп жылдық еңбектің нәтижесінде микробтар әлеміндегі ерекше организмдер – бактериофагтарды ашып, зертеді. Сөйтіп қазіргі кезде зор қарқынмен дамыған вирусология ғылымының негізін қалады. Микробиология тарихында орыс ғалымы Д.И. Ивановскийдің (1864-1920) қосқан үлесі мол. Ол осыған дейін ешкім зерттемеген темекі теңбілі мен рябуха деген ауруларды зерттеп, олардан қоздырғыштарын тапты. Олардың әрқайсысы өз алдына жеке ауру екенің және бұл ауруларды қоздырушылардың өзі осы аурулардан бөлек болатынын анықтады, кәдімгі бактериялар өтпейтін сүзгіден өтіп кететін, млшері жағынан өте кішкене вирустар деп аталатын микроорганизмдердің ерекше тобын тапты. Ивановскийдің осы еңбегінің арқасында вирусология ғылымының негізі жасалады. Топырақ саласында микробиологиялық жұмыстармен көзге түскен ғалымдардың бірі С.Н.Виноградский (1856- 1953) еді. Бастапқы кезде ол табиғатта кездесетін күкірт бактерияларының күкіртті сутегін күкірт қышқылына дейін тотықтыра алатынын дәлелдеді. Осы реакция барысында бөлінетін энергия ауадағы көмірқышқыл газын күкірт бактерияларының сіңіруіне көмектеседі. Сондықтан бұл бактериялар органикалық қалдықтар жоқ жерде тіршілік ете береді. Бұл құбылысты С.Н. Виноградский хемосинтез деп атады. С.Н. Виноградскийдің ашқан елеулі жаңалықтарының біріне топырақта тіршілік етуші ерекше бактериялар тобы жатады. Оларды нитрификациялаушы бактериялар депатайды. Топырақта азот қышқылының түзілуі екі сатыда жүреді екен Оның біріншісі аммиактың алдымен азотты қышқылға, онан соң азот қышқылына дейін тотығуы. Бұлар да көміртегі көзі ретінде көмір қышқылын сіңіреді.С.Н. Виноградский микробиологияда арнаулы қоректік ортоны дайындаудың негізгі принциптерін жасап берді. Клетчатканы ыдарутышы бактериаларды тауып егжей-тегжейлі зерттеген С.Н.Виноградский ілімін жалғастушылардың бір. Медициналық микробиология мен иммунология дамуындағы байыпты үлес қосқан. Микробиология және тәжірибенің қажеттілігінің дамуын дербес ғылыми тәртіптерге микробиология тарауының қатарының аулақтануына әкелді, дербес жағдайда: 1) Жалпы микробиология микроағзалар биологиясының іргелі заңдылықтарын зерттейді; 2) Техникалық және өндірістік микробиология, ең негізгі міндеті бұл микробиологиялық үрдістерді оқып-тану және зерттеу, сонымен қатар, ашытқыларды алуда, жемдікті ақуыз, липид, бактериялық тыңайтқыштар, сонымен бірге, микробиологиялық синтез жолы арқылы антибиотиктерді, дәрумендерді, ферменттерді, аминқышқылдарын, нуклеотидтерді, органикалық қышқылды және т.б. алу; 3) Ауыл шаруашылық микробиология, топырақ микрофлорасының құрылысын анықтайды, топырақтағы зат айналудағы алатын орны және де топырақ құнарлылығына және құрылысына оның мәні, өсімдіктердің өнімділігіне бактериялық препараттардың әсері. Оның негізгі міндеті болып микроағзаларды зерттеу, өсімдіктерде шақыратын аурулар, және олармен күресу жолдары, жәндіктермен – зиянкестермен микробиологиялық әдіс арқылы күресудің әдісін жасау, жемшөпті сүрлеу, зығырдың бүршіктену, микроағзалармен болатын астықты бүлінуден қорғап сақтау әдісін қарастырады; 4) Геологиялық микробиология, микроорганизмдердің табиғаттағы зат айналуын атқару қызметін, пайдалы қазбалардың пайда болуы мен тыңдалуын зерттейді. Қолданбалы зерттеудің нәтижесінде осы металл рудаларынан (мыс, германий, уран, қалайы) және бактерия арқылы кендерін алу әдісін (сілтісіздену) қолданады; 5) Су микробиологиясы тұзды және тұщы суларының микрофлорасының сапалық және сандық құрамын және де биохимиялық үрдістердегі оның рөлі, ағынды сулардағы ауыз су сапалығына бақылау жасау, ағынды суларды микробиологиялық әдіс арқылы тазалауды жүргізеді; 6) Медициналық микробиология микроағзаларды зерттейді, ол адамдар да ауру тудырады және олармен күресудің тиімді жолдарын ұсынады. Негізінде микробиологияның негізгі объектілеріне сонымен қатар, вирустарды да енгізді, сонымен вирустардың құрылысы мен дамуындағы өзара тән ерекшелігі, оларды зерттеудегі арнай әдістерді пайдалана отырып, вирусология жеке өзара ғылым болып шығуына үлесі тиді, яғни микробиологияға кірмейді. Біздің қазіргі уақытта микробиология қарқынды дамуда. Мынадай дамудың негізгі үш себебі бар: физика, химия, техниканың жетістіктері арқылы микробиологияның зерттеуіндегі жаңа әдістердің түрлері пайда болды; ХХ ғ. 40 ж. бастап микроағзаларды тәжірибеде қолдана бастады; биологиялық мәселелерді шешуде микроағзаларды қолдана бастады, яғни тұқым қуалаушылықта және өзгергіштікте, органикалық қосылыстардың биосинтезінде, зат алмасудың реттелуі және т.б. Медицинылық микробиологияның негізін Л. Пастермен қатар неміс микробиологі Р. Кох салды, ол инфекциялық ауруларды қоздырушылармен айналысқан еді. Өзінің зерттеулерін Р. Кох ауылдық дәрігер болған кезден, сібірлік қабынуды зерттеп 1877 ж. осы жұмысты жарыққа шығарып, оған – Bacillus anthracis деп атаған. Ары қарай Р. Кох өз назарын сол кездегі қауіпті аурулардың бірі – туберкулезді зерттеген. 1882 ж. Р. Кох туберкулез ауруын қоздырушысы туралы жариялады, ол оны «Кох таяқшасы» деп атады (1905 ж. туберкулезді зерттегені үшін Р. Кохқа Нобель сыйлығы берілді). Тағы оған холера ауруын қоздыратын қоздырғыштар туралы зерттеу жұмысы ие. Алғашқы орыс микробиологы немесе микробиологияның атасы Л. С. Ценковский 1822–1887 ж.ж. Осы ғалымның зерттеу объектісі болып микроскопиялық қарапайым балдырлар болған, олардың морфологиясы мен даму циклін қарастырған. Бұндай зерттеулер өсімдіктер әлемі және жануарлар әлемінің шекарасы туралы қорытындылар шығаруға көмектесті. Л. С. Ценковский микробиология проблемаларыны көп көңіл бөлген. Осының арқасында ең алғашқы Ресейде Пастер станциясы және сібірлік қабынуға қарсы вакцинаны ұсынды. Ол «Ценковскийдің тірі вакцинасы» деп атанды. Микробиология атасы ретінде И. И. Мечниковты да атайды. Ауыл шаруашылығы дақылдарының және ормандардың зиянкестері – жәндіктер мен олардың құрттарына қарсы күрес микробиологиялық әдістері байланысты ауыл шаруашылығы микробиологияның жаңа бағыты. Бактериялар мен саңырауқұлақтардың уыттары осы зиянкестерді өз токсиндері арқылы өлтіруде, тиісті өнімдердің коммерциялық өндіруді дамытуда. Кептірілген сүт қышқылы бактериялар жасушалары адамдар мен ауыл шаруашылық жануарлардың ішек ауруларын емдеу үшін пайдаланады. Белгілі пайдалы микроорганизмдер мен зиянды еркін бөлу екендігі белгілі олардың тиімділігін бағалау, оны көрсету, осы шарттарға байланысты. Осылайша микроорганизмдермен целлюлоза ыдырау өсімдік қоқыс немесе ас қорыту жолдарындағы (жануарлар мен адамдар оның алдын ала микробтық гидролиз ферменттер гидролиз жок целлюлозаға қабілетті болып табылмайтын) азық-түлік қорыту маңызды және пайдалы болып табылады. Сонымен қатар, осы организмдердің балық аулау торлар, арқандар, картон, қағаз, кітаптар, мақта, матаны т.б. тіпті патогенді толығымен жояды, өйткені зиянды жатқызылуы мүмкін емес ауруға қарсы жануарлар немесе адамдарды қорғауға дайындалған вакциналар бар. Мұндай топырақта пестицидтер ретінде белгілі бір химиялық заттарды, жіктеу жеделдету қажет болған кезде ағзалар пайдаланады. Микроорганизмдер маңызды рөлі салқынды суларды тазарту (салқынды суды қамтылған заттардың минералдануы). ІІІ.Қорытынды Қазіргі кезде менің ойымша қолданбалы зерттеулердің ішінде микробиологияның орны ерекше. Ерте кезде қарастыратын болсақ, микробиологияның ғылым ретінде дамуына дейін адамдар микроағзаларды қымыз жасауда, қышқыл сүт өнімдерінде, шарап, сыра, сірке алуда қолданған. Сонымен қатар, микроағзалар топырақтың құнарлылығында, су қоймасының өнімділігінде, пайдалы қазбалардың пайда болуында да ерекше маңызды қызмет атқарады. Ерекше түрде микроағзалар жануарлар мен өсімдіктер органикалық қалдықтарын минералдауға қабілеті бар. Тәжірибеде микроорганизмдердің өсіп пайдалану микробиологиялық өнеркәсіптің маңызды аумақта өнеркәсіп және ауыл шаруашылығы әр түрлі салаларында микробиологиялық зерттеулердің айтарлықтай кеңейтуге әкеледі. ІV. Қолданған әдебиеттер https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B8%D0%BA%D1%80%D0%BE%D0%B1%D0%B8%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D1%8F https://textbook.tou.edu.kz/books/049/20.html ЕҰУ ПРО 3.09 - KV - 22 - 08. Пәннің оқу-әдістемелік кешені. Жетінші басылым жүктеу/скачать 25,89 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|